Przypisy

handel — tu daw.: zakład handlowy. [przypis edytorski]

handel zbytkowy — handel przedmiotami luksusowymi. [przypis edytorski]

handgranat (z niem.) — granat ręczny. [przypis edytorski]

handicap (ang.) — przeszkoda. [przypis edytorski]

Handley Cross (1843) — książka R. S. Surteesa (1805–1864). [przypis edytorski]

Handley Page „Halifax” — czterosilnikowy ciężki bombowiec brytyjski produkowany w latach 1940–1946, wykorzystywany również jako samolot transportowy. [przypis edytorski]

handryczyć się (pot.) — sprzeczać się. [przypis edytorski]

handryczyć się (z niem.) — uparcie sprzeczać się z kimś o coś, wylewać swoje żale i pretensje o coś. [przypis edytorski]

hands off (ang.) — ręce precz. [przypis edytorski]

Hands off! — ruki dołoj! (ang., ros.) — Ręce przy sobie! [przypis edytorski]

Handwörterbuch der Heilkunde (niem.) — Podręczny słownik medycyny. [przypis edytorski]

handżar a. kindżał — nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis edytorski]

handżar — zakrzywiony nóż turecki lub arabski, kindżał. [przypis edytorski]

handżar (z arab.) — rodzaj sztyletu. [przypis edytorski]

Hanes — prawdopodobnie Henen-Nesut (gr. Herakleopolis), miasto w pobliżu wejścia do oazy Fajum, stolica 20. nomu Górnego Egiptu, w Pierwszym Okresie Przejściowym, za panowania IX i X dynastii stolica północnej części kraju. Ok. 20 km na południe od ob. Hawary, gdzie znajdowała się piramida Amenemhata III i towarzyszący jej kompleks architektoniczny utożsamiany z Labiryntem. [przypis edytorski]

Hangtown — z ang. dosł. miasto wieszania. [przypis edytorski]

Hanka Rudzka-Cybisowa (1897–1988) — malarka, przedstawicielka koloryzmu, żona malarza Jana Cybisa, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

Hanka, Vaclav (1791–1861) — czeski literat, językoznawca i pedagog akademicki, historyk i działacz narodowy, a także propagator carskiego panslawizmu. [przypis edytorski]

Hanka, właśc. Hanka Spritzer — członkini żydowskiego ruchu oporu, pielęgniarka organizująca pomoc lekarską dla rannych; zginęła w Oświęcimiu w czasie wojny. [przypis edytorski]

Hanna — siostra Urszuli [przypis edytorski]

Hannele — pełen tytuł: Hanneles Himmelfahrt; satyra na stosunki w administracji Gertharta Hauptmanna z 1884 roku. [przypis edytorski]

Hannibal (247–183 p.n.e) — wódz kartagiński, jeden z najwybitniejszych przywódców antycznych. Był synem Hamilkara Barkasa, który wychowywał go w nienawiści do Rzymian. [przypis edytorski]

Hannibal ante portas! (łac.) — Hannibal u bram (okrzyk mieszkańców Rzymu po miażdżącym zwycięstwie kartagińskiego wodza Hannibala nad armią rzymską w bitwie pod Kannami (216 p.n.e.). [przypis edytorski]

Hannibal ante portas (łac.) — Hannibal u bram. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wódz i mąż stanu Kartaginy; przez wiele lat prowadził walki z Rzymianami, w 202 p.n.e. poniósł klęskę pod Zamą. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny kartagiński wódz; przez wiele lat prowadził walki z Rzymianami; wsławił się umiejętnościami taktycznymi oraz przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył Rzymian. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny kartagiński wódz; rozpoczął II wojnę punicką, wsławił się przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył swoich wrogów, Rzymian, oraz umiejętnościami taktycznymi (m. in. bitwa pod Kannami 216 p.n.e.); z powodu zmiany sytuacji strategicznej po 15 latach zmuszony do powrotu do Afryki, w 202 p.n.e. poniósł klęskę pod Zamą, pokonany przez Scypiona Afrykańskiego Starszego. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny kartagiński wódz; rozpoczął II wojnę punicką, wsławił się przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył swoich wrogów, Rzymian, oraz umiejętnościami taktycznymi (m. in. bitwa pod Kannami 216 p.n.e.); z powodu zmiany sytuacji strategicznej po 15 latach zmuszony do powrotu do Afryki, w 202 p.n.e. poniósł klęskę pod Zamą. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny wódz kartagiński, jeden z najwybitniejszych dowódców starożytności; rozpoczął II wojnę punicką, wsławił się przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył swoich wrogów, Rzymian; kilkukrotnie pokonywał liczniejsze armie rzymskie; w bitwie pod Kannami, używając nowatorskiej taktyki, unicestwił dwukrotnie większą armię rzymską; podczas przeprawy wojska przez Apeniny wskutek zakażenia stracił prawe oko. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny wódz kartagiński; rozpoczął II wojnę punicką, wsławił się przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył swoich wrogów, Rzymian, oraz umiejętnościami taktycznymi (m.in. bitwa pod Kannami w 216 p.n.e.). [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (247–183 p.n.e) — kartagiński dowódca wojskowy, wsławiony serią ostatecznie przegranych wojen z Rzymem. [przypis edytorski]

Hannibal Barkas (247 p.n.e.–183 p.n.e) — kartagiński dowódca wojskowy, wsławiony serią ostatecznie przegranych wojen z Rzymem. [przypis edytorski]

Hannibal Bentivoglio, właśc. Annibale I Bentivoglio (1413–1445) — władca Bolonii od 1443. [przypis edytorski]

Hannibal, Hannibal ante portas (łac.) — Hannibal, Hannibal u bram. [przypis edytorski]

Hannibalu — właśc.: kanibalu. [przypis edytorski]

Hans Holbein Młodszy (1498–1543) — wybitny malarz niemiecki. [przypis edytorski]

Hans Kälner (1898–1945) — generał niemiecki, w czasie powstania dowódca 19 Dywizji Pancernej, poległ w kwietniu 1945 r. niedaleko Ołomuńca. [przypis edytorski]

Hans Kottow — austriacki pisarz, reżyser, aktor; autor operetek i dramatów. [przypis edytorski]

Hans Kuk Klauber, lass molen stolm (niem.) — zniekszt.: Hans Hug Klauber laß Malen stohn (niem.) — Hansie Hugu Klauberze, ostaw malowanie; pierwszy werset ze słów Śmieci do Malarza, towarzyszących jednemu z fragmentów wielkiego malowidła ściennego Taniec Śmierci, stworzonego ok. 1440 w Bazylei po epidemii zarazy; dzieło liczyło ok. 60 m dł., w 1568 zostało odnowione przez Hansa Huga Klaubera (zm. 1578). [przypis edytorski]

Hans Lange (1864) — inne źródła podają rok 1866 jako datę wydania. [przypis edytorski]

Hansson (…) o dwanaście lat starszy ode mnie — urodzony w 1860 roku Ola Hansson był o osiem lat starszy od Przybyszewskiego. [przypis edytorski]

Hansson, Ola (1860–1925) — pisarz i krytyk szwedzki, przedstawiciel dekadentyzmu; autor impresjonistycznych, związanych z krajem ojczystym (rodzinną Skanią) poezji i realistyczno-psychologistycznych opowiadań; po publikacji tomu śmiałych erotyków (Sensitiva amorosa, 1887), został oskarżony o obrażanie moralności publicznej i zmuszony do emigracji: przebywał w Szwajcarii, Niemczech i Turcji (tam zmarł), pisał po niemiecku, duńsku i norwesku. [przypis edytorski]

Hansson, Ola (1860–1925) — poeta szwedzki, uznawany za dekadenta. [przypis edytorski]

hanswurst (niem.) — dosł. Jaś Kiełbasa, postać z teatrzyku kukiełkowego. [przypis edytorski]

Hanul Nakiemna — Hanul z Rygi, namiestnik Wilna 1382-1387; w trakcie konfliktu między Jagiełłą a Kiejstutem oddał Wilno królowi: później zaufany doradca Władysława II Jagiełły i Skirgiełły. [przypis edytorski]

Hanuman — w hinduizmie minister Sugriwy, króla małp, oddany sługa Ramy; Bohater Ramajany, brał udział w wojnie z demonem Rawaną wywołanej uprowadzeniem na Sri Lankę Sity, żony Ramy. [przypis edytorski]

Hanum, emruz mihurym — Hanum, dziś zrobię. [przypis edytorski]

Hanum, in hejli très joli! Hejli antique! In or, argent, brillant, télégraphe-or!! (mieszanka pers. i fr.) — Pani, to bardzo ładne! Bardzo stare! To złoto, srebro, wspaniałe, złoto telegraficzne! [przypis edytorski]

hanum (tur.; pers. chanum) — pani. [przypis edytorski]

Hanusia, właśc. Hanka Blas — członkini żydowskiego ruchu oporu, zginęła w kwietniu 1943 r. [przypis edytorski]

Hanza, Liga Hanzeatycka — powstały w XIII w. związek miast handlowych, pierwotnie Niemiec płn. i środk.; w XIV–XV w. Hanza liczyła ok. 160 miast i gromadziła niemal wszystkie miasta wybrzeży Morza Północnego i Bałtyckiego. Na terenach swojego działania uzyskała monopol handlowy, zapewniający wielkie zyski oraz poważne wpływy polityczne. Dominującym językiem handlowym w Hanzie był dolnoniemiecki. Od pocz. XVI w. pozycja Hanzy osłabła z powodu wzrostu potęgi państw skandynawskich i ustanowienia szlaków handlowych z Indiami i Ameryką. W 1669 odbył się ostatni zjazd delegatów miast hanzeatyckich, na którym pojawili się przedstawiciele tylko 9 miast. Do Hanzy należały m.in.: Szczecin, Kołobrzeg, Gdańsk, Toruń, Elbląg, Kraków, Poznań i Wrocław. [przypis edytorski]

Hanza, Liga Hanzeatycka — związek, do którego w średniowieczu należały prawie wszystkie miasta Morza Północnego i Bałtyckiego. Dominowały w nich język i kultura niemiecka. [przypis edytorski]

hanzeatycki — przym. od rzecz. Hanza (związek miast handlowych). [przypis edytorski]

Haparanda — miasto w Szwecji, przy granicy z Finlandią, nad Zatoką Botnicką, na płn. krańcu Morza Bałtyckiego. [przypis edytorski]

Hape, Emset, Duamutf i Quebhsneuf, właśc.: Hapi, Imset, Duamutef, Kebehsenuf — w mit. egipskiej czterej synowie Horusa sprawujący pieczę nad organami ciała zmarłego. Przed mumifikacją ciała wyjmowano z niego wnętrzności, które balsamowano i składano w urnach, każdy organ w osobnej (tzw. urny kanopskie). Imset opiekował się wątrobą, Hapi płucami, Duamutef żołądkiem, zaś Kebehsenuf jelitami. Każdy z tych bogów opiekuńczych był z kolei chroniony przez jedną z bogiń: Izydę, Neftydę, Neit i Selkit. Od czasów Nowego Państwa często pokrywy każdej z urn zdobiono głową odpowiedniego boga: głowa ludzka symbolizowała Imseta, głowa pawiana Hapiego, głowa szakala Duamutefa, głowa sokoła Kebehsenufa. [przypis edytorski]

Happelius Everhardus Guernerus, właśc. Eberhard Werner Happel (1647–1690) — niemiecki uczony i pisarz, erudyta w wielu dziedzinach, autor dzieł fikcyjnych (powieści) oraz traktatów naukowych i publikacji popularyzatorskich z zakresu historii i polityki, nauk przyrodniczych, wiedzy o krajach azjatyckich itp.; dla ilustracji swych spostrzeżeń chętnie sięgał po anegdoty, scenki obyczajowe czy aforyzmy. [przypis edytorski]

happening — (z ang. wydarzenie) forma działania artystycznego, plastycznego bądź parateatralnego. [przypis edytorski]

happy few (ang.) — szczęśliwych kilku. [przypis edytorski]

haptyka (gw.) — apteka. [przypis edytorski]

haracz — okup wojenny, kontrybucja. [przypis edytorski]

haracz — wygórowana, niesłusznie pobierana opłata. [przypis edytorski]

harak (ar. arak) — napój alkoholowy z ryżu lub trzciny. [przypis edytorski]

harak (gw.) — arak; anyżówka. [przypis edytorski]

harakiri — japoński sposób na samobójstwo przez rozprucie brzucha mieczem. [przypis edytorski]

Haran, a. Charan, a. Charran — miasto wymieniane w Biblii, utożsamiane ze starożytnym Harran w północnej Mezopotamii, na terenie obecnej płd.-wsch. Turcji. [przypis edytorski]

haranguieren — eine Ansprache halten. [przypis edytorski]

harap — bat. [przypis edytorski]

harap — bicz myśliwski używany najczęściej na psy, zbudowany z krótkiej rękojeści, do której przymocowana jest długa, zwężająca się plecionka rzemienna, przechodząca na końcu w plecionkę z włosia. [przypis edytorski]

harap — bicz o długim rzemieniu. [przypis edytorski]

harap — bicz. [przypis edytorski]

harap — bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem. [przypis edytorski]

harap — bicz z krótkim trzonkiem i długim plecionym rzemieniem, używany głównie na psy myśliwskie. [przypis edytorski]

harap (daw.) — bicz z krótkim trzonkiem i długim plecionym rzemieniem, używany głównie na psy myśliwskie. [przypis edytorski]

harap (daw.) — rodzaj bicza używanego na psy myśliwskie. [przypis edytorski]

harap (daw.) — rzemienny bicz na psy myśliwskie. [przypis edytorski]

harap — krótki bicz, używany przeciw psom. [przypis edytorski]

harapnik — harap, bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem. [przypis edytorski]

harap — rodzaj krótkiego bicza na psy. [przypis edytorski]

harap — tu: zdobycz; od niem. „herab!” (tutaj, do nogi), będącego zawołaniem stosowanym przez myśliwych, by odciągnąć psy od upolowanej zwierzyny i nie dopuścić do jej rozszarpania. [przypis edytorski]

Harasymowicz, Jerzy (1933–1999) — poeta, związany z Bieszczadami, odwołujący się do kultury łemkowskiej. [przypis edytorski]

harbajtel — siatka zakładana na włosy z tyłu peruki. [przypis edytorski]

harbajtel (z niem. Haarbeutel) — pęk włosów z tyłu peruki zebranych w warkocz, kucyk lub zawiązanych ozdobną siatką; w XVII i XVIII wieku w Europie peruki stanowiły nieodzowny element modnego stroju obu płci, wyszły z powszechnego użycia na początku wieku XIX. [przypis edytorski]

harbajtel (z niem.) — jedwabny woreczek na warkocz peruki, zawiązywany u góry na kokardę, noszony przez mężczyzn w XVIII w. [przypis edytorski]

harbejtel (z niem.) — woreczek, w którym umieszczano warkocz noszony z tyłu peruki przez mężczyzn. [przypis edytorski]

harbuz (daw.) — odmowa w zalotach. [przypis edytorski]

harbuz (daw., pot.) — odmowa na propozycję małżeństwa. [przypis edytorski]

harbuz — tu: odmowa dana zalotnikowi. [przypis edytorski]

harbuz — tu: odrzucenie oświadczyn. [przypis edytorski]

harcab (z niem. Harzopf; Haar: włosy, Zopf: warkocz) — warkocz noszony przez mężczyzn w VIII wieku. [przypis edytorski]

harcap — warkocz noszony przez mężczyzn w XVIII w., stanowiący obowiązkowe uczesanie żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis edytorski]

harcap — warkocz noszony w XVIII w. przez żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis edytorski]

harcap — warkocz przy peruce. [przypis edytorski]

harcap (z niem. Haar: włosy i Zopf: warkocz) — warkocz noszony przez mężczyzn w XVIII w. [przypis edytorski]

harcap (z niem.) — warkocz noszony przez mężczyzn w XVIII w. [przypis edytorski]

harcap (z niem.) — warkocz. [przypis edytorski]

harc (daw.) — dawniej walka pojedynczych żołnierzy nieprzyjacielskich wojsk, rodzaj pojedynku. [przypis edytorski]

harc (daw.) — pojedynek staczany przed rozpoczęciem bitwy. [przypis edytorski]

harcerz (starop.) — harcownik; ścierający się pojedynczo w walce z nieprzyjacielem. [przypis edytorski]

Harcourt, William Vernon (1827–1904) — bryt. polityk, prawnik i dziennikarz, minister spraw wewnętrznych w latach 1880–1885. [przypis edytorski]

harcować (daw.) — bić się pojedynczo przed szykiem wojsk; przen. szermować językiem. [przypis edytorski]