Przypisy

Błogosławione oczy… — zob. Łk 10, 23 i dalej. [przypis edytorski]

błogosławiony Hraban Maur — (ok. 780–856) mnich benedyktyński, kronikarz i poeta z czasów dynastii Karolingów. [przypis edytorski]

błogotwórczy (neol.) — zapewniający szczęście. [przypis edytorski]

Błok, Aleksander (1880–1921) — rosyjski poeta i dramaturg, przedstawiciel symbolizmu. [przypis edytorski]

Błok, Aleksandr (1880–1921) — rosyjski poeta i dramatopisarz, przedstawiciel europejskiego symbolizmu. W swojej twórczości poruszał tematy mistyczne i historiozoficzne. Autor między innymi cyklu Wiersze o Pięknej Damie, dramatu Buda jarmarczna i niedokończonego poematu Odwet. Wiersz Kroki komandora napisał w 1912. Aleksandr Błok jest właściwym autorem Kroków komandora, a Jerzy Liebert przełożył wiersz z rosyjskiego na polski. [przypis edytorski]

Błok, Aleksandr (1880–1921) — rosyjski poeta i dramatopisarz, przedstawiciel europejskiego symbolizmu. W swojej twórczości poruszał tematy mistyczne i historiozoficzne. Autor między innymi cyklu Wiersze o Pięknej Damie, dramatu Buda jarmarczna i niedokończonego poematu Odwet. Aleksandr Błok jest właściwym autorem tego utworu, a Jerzy Liebert tłumaczem. [przypis edytorski]

błoń a. błonie (daw.) — łąka, pastwisko; rozległa przestrzeń porosła trawą. [przypis edytorski]

błoń a. błonie — duża przestrzeń porośnięta trawą; pastwisko, łąka. [przypis edytorski]

błoń a. błonie — rozległa łąka, pusta przestrzeń pokryta trawą. [przypis edytorski]

Błoński, Jan (1931–2009) — historyk literatury i wpływowy krytyk, badacz poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, twórczości St. I. Witkiewicza i literatury współczesnej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]

błona migawkowa a. przesłona migawkowa (biol.) — półprzezroczysta błona, która może być nasuwana na oko w celu ochrony gałki ocznej i zwilżania rogówki; występuje u wielu kręgowców lądowych. [przypis edytorski]

błona — w średniowieczu szkło było bardzo drogie, więc mniej zamożni ludzie wstawiali w okna pęcherze rybie lub zwierzęce. [przypis edytorski]

błonica — choroba zakaźna atakująca gardło lub krtań; błonica krtani występuje najczęściej u dzieci, objawia się utrudniającą oddychanie opuchlizną; przy braku odpowiedniej pomocy prowadzi do uduszenia się. [przypis edytorski]

błonie — duża łąka, równina porośnięta trawą. [przypis edytorski]

błonie — duża przestrzeń porośnięta trawą; pastwisko, łąka. [przypis edytorski]

błonie — duża przestrzeń, równina pokryta trawą. [przypis edytorski]

błonie — duża przestrzeń, trawiasta równina; łąka. [przypis edytorski]

błonie — łąka, pastwisko. [przypis edytorski]

błonie — łąka, polana, pastwisko. [przypis edytorski]

błonie — łąka. [przypis edytorski]

błonie — równina porośnięta trawą. [przypis edytorski]

błonie — rozległy obszar porośnięty trawą; łąka, pastwisko. [przypis edytorski]

błonie — trawiasta równina. [przypis edytorski]

błony do kodaka — błony fotograficzne do aparatu firmy Kodak. [przypis edytorski]

błony — dziś popr. forma N. lm: błonami; dawniej, zamiast szkła, w okna wstawiano przejrzyste błony zrobione z pęcherzy pławnych ryb. Produkcja szkła okiennego została udoskonalona w XIV w. (sto lat po opisywanych tu wydarzeniach), ale jeszcze do XIX w. szyby w oknach stanowiły towar luksusowy. [przypis edytorski]

błoty czarnemi i ciemnemi bory — dziś popr. forma N. lm: czarnymi błotami i ciemnymi borami. [przypis edytorski]

błoty — dziś popr. forma N. lm: błotami. [przypis edytorski]

błoty (starop. forma) — błotami; błoto, tu: bagno. [przypis edytorski]

bł. p. — skrót od: błogosławionej pamięci. [przypis edytorski]

błyśnie (…) zorze — dziś: błyśnie zorza. [przypis edytorski]

błyskawicą wystrzeliła z ziemi — w oryg. niem. mowa jest o Ostapie, który nagle został wyniesiony do góry. [przypis edytorski]

blachem (starop.) — dziś r.ż. w formie N.lp: (pod) blachą; tu: pod zbroją. [przypis edytorski]

blachman — bielmo. [przypis edytorski]

blachman (z niem. Blachmal: płaska plama, szumowiny na srebrze) — bielmo. [przypis edytorski]

blach (starop.) — dziś r.ż.: blacha. [przypis edytorski]

blach — tj. zbroi. [przypis edytorski]

blach wytrzymał (starop. forma) — dziś r.ż.: blacha wytrzymała, zniosła (ugodzenie strzały). [przypis edytorski]

blachy żelaznemi — dziś popr. forma N. lm: żelaznymi blachami. [przypis edytorski]

Blackbirds — przebojowa amerykańska rewia muzyczna wystawiona po raz pierwszy na Broadwayu w 1928, gdzie stała się najdłużej granym widowiskiem z udziałem wyłącznie czarnych wykonawców; w 1929 odniosła sukces również w Moulin Rouge w Paryżu. [przypis edytorski]

Blackfeld, Ludwik — prawdopodobnie postać fikcyjna. [przypis edytorski]

Black Fleet (ang.) — Czarna Flota. [przypis edytorski]

Blackfriars — nazwa stosowana w odniesieniu do wielu miejsc w Anglii, niegdyś związanych z obecnością zakonu dominikanów (ang. friar: brat zakonny); Blackfriars w Londynie to dzielnica w centrum miasta (City of London), w której usytuowany był kiedyś klasztor dominikanów. [przypis edytorski]

blada Dyjanna — Diana (odpowiednik Artemidy z mit. gr.), bogini Księżyca; w Endymionie jednak zakochała się Selene. [przypis edytorski]

blada (…) królowa nocy — księżyc. [przypis edytorski]

bladéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak y. [przypis edytorski]

Blade kłosy na odłogu (…) Że już dosyć strat — dwie pierwsze strofy wiersza Cypriana Kamila Norwida, opublikowanego w partyturowej edycji dwu pieśni, opracowanych na głos i fortepian, wyd. przez przez Kazimierza Lubomirskiego; na przełomie XIX i XX w. tekst pieśni popularny, choć funkcjonował jako anonimowy. [przypis edytorski]

bladnie — dziś: blednie. [przypis edytorski]

bladnie — dzis: blednie. [przypis edytorski]

bladość śmiertelna — w oryginale była tu mowa o siwiźnie (łac. canities). [przypis edytorski]

blad' (ros., wulg.) — kurwa. [przypis edytorski]

bladszy — dziś popr. forma: bledszy. [przypis edytorski]

Bladyna — inna forma imienia córki, Balladyny, używana przez matkę-wdowę. [przypis edytorski]

blady — w innym tłumaczeniu: pobladły (z przejęcia i strachu). [przypis edytorski]

blady — w innym wydaniu: pobladły. [przypis edytorski]

blaga — kłamstwo. [przypis edytorski]

blagaslovik — palaimink. [przypis edytorski]

blaga (z fr. blague: dowcip, żart) — zmyślenie, bujda, oszustwo. [przypis edytorski]

blaga — zmyślenie, bujda, kłamstwo. [przypis edytorski]

blagę Bergsona (…) o tym sphexie — Bersgon rozważa zachowanie błonkówki Sphex w książce Creative Evolution (1907). [przypis edytorski]

blagier — osoba mówiąca rzeczy niepokrywające się z prawdą w celu wywarcia na kimś wrażenia. [przypis edytorski]

blagować — kłamać, zmyślać. [przypis edytorski]

blague (fr.) — żart, dowcip. [przypis edytorski]

Blaine, James Gillespie (1830–1893) — amerykański polityk, jeden z najważniejszych przywódców Partii Republikańskiej w okresie po wojnie secesyjnej. [przypis edytorski]

blaivykštė — błędny ognik. [przypis edytorski]

Blajz — w oryginale ang.: Bleise. [przypis edytorski]

Blake, William (1757–1827) — angielski poeta, malarz, rytownik doby romantyzmu; zaliczany do tzw. poetów wyklętych. [przypis edytorski]

Blake, William (1757–1827) — angielski poeta, pisarz, rytownik, malarz, drukarz i mistyk. [przypis edytorski]

Blakulla — wg szwedz. wierzeń ludowych miejsce zlotów czarownic. [przypis edytorski]

blamanż — danie deserowe, rodzaj galaretki ze słodzonego mleka zagęszczonego żelatyną i przyprawionego migdałami. [przypis edytorski]

blamaż — kompromitacja. [przypis edytorski]

blamaż (z fr.) — kompromitacja; ośmieszenie się. [przypis edytorski]

blamować — ośmieszać, kompromitować. [przypis edytorski]

blamować się — ośmieszać się, kompromitować się. [przypis edytorski]

Blanc, Jean Joseph Louis (1811–1882) — francuski polityk, historyk, pisarz polityczny, mason, jeden z przywódców rewolucji lutowej 1848; prekursor spółdzielczości. [przypis edytorski]

blanc-manger (fr.) — blamanż: danie deserowe, rodzaj galaretki ze słodzonego mleka zagęszczonego żelatyną i przyprawionego migdałami. [przypis edytorski]

blanc-manger (z fr.) — danie deserowe, galaretka ze słodzonego mleka zagęszczonego żelatyną. [przypis edytorski]

blancos (hiszp.) — biali; określenie konserwatystów w Ameryce Płd. [przypis edytorski]

blanc signé (fr.) — podpis na carte blanche; podpis pod nieograniczonym żadnymi warunkami pełnomocnictwem. [przypis edytorski]

Blanid, właśc. Bláthnaid (Kwiatuszek) — postać z legend irlandzkich, żona mitycznego króla Cú Roí. [przypis edytorski]

blank a. blanka — zębaty występ w zwieńczeniu muru obronnego. [przypis edytorski]

Blanka Kastylska a. Blanka Kastylijska, hiszp. Blanca de Castilla (1188–1252) — córka Alfonsa VIII, władcy Kastylii, żona króla Francji Ludwika VIII. [przypis edytorski]

Blanka — prawdop. Blanka Kastylijska (1188—1252), córka Alfonsa VIII, króla Kastylii, żona Ludwika VIII Lwa. [przypis edytorski]

blanki a. krenelaż — zębowate zwieńczenie szczytów murów i baszt; element architektoniczny w budowlach średniowiecznych o charakterze obronnym, później, szczególnie w XIX w. (neogotyk) ozdobnym; zęby (merlony) przedzielone prześwitami (miedzami) ułatwiały obronę w razie oblężenia: pomiędzy zębami byli rozstawieni łucznicy. [przypis edytorski]

blanki — osłony na szczycie muru obronnego. [przypis edytorski]

blanki — zębate zwieńczenie murów obronnych, stanowiące osłonę dla obrońców. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie murów obronnych i baszt zamków, stanowiące osłonę dla obrońców. W budowlach średniowiecznych o charakterze obronnym zęby blanków (merlony) przedzielone prześwitami (miedzami) ułatwiały obronę w razie oblężenia: pomiędzy zębami byli rozstawiani łucznicy. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie murów obronnych. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie muru obronnego, dające osłonę dla obrońców. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie muru obronnego, dające osłonę strzelcom. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie muru obronnego. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie muru obronnego, stanowiące osłonę dla strzelców. [przypis edytorski]

blanki — zwieńczenie muru obronnego, za którym mogą się kryć obrońcy. [przypis edytorski]

blankowany — mający blanki: zwieńczenie muru obronnego, za którym mogą się kryć obrońcy. [przypis edytorski]

Blanqui, Louis Auguste (1805–1881) — francuski działacz i przywódca rewolucyjny, utopijny socjalista. [przypis edytorski]

Blanqui, Louis Auguste (1805–1881) — francuski komunista i utopista, działacz polityczny, brał udział w rewolucji 1830 i 1848, twórca tzw. blankizmu, która to doktryna głosiła, że do walki zbrojnej i zmiany systemu może prowadzić działalność spiskowa, autor sformułowania „dyktatura proletariatu”, które później wykorzystał Marks. [przypis edytorski]

Blanqui, Louis Auguste (1805–1881) — francuski rewolucjonista, socjalista; z powodu swojego radykalizmu 37 lat spędził w więzieniach; twórca doktryny blankizmu, głoszącej, że należy skoncentrować się na działalności spiskowej, która doprowadzi do walki zbrojnej i zmiany ustroju bez konieczności angażowania mas; uczestnik rewolucji lipcowej (1830) i lutowej (1848); mimo że 17 marca 1871 przebywał poza Paryżem i został aresztowany, jego zwolennicy (blankiści) odegrali dużą rolę w Komunie Paryskiej, zaś on sam został 28 marca 1871 wybrany jej honorowym prezydentem. [przypis edytorski]

Blanqui, Louis Auguste (1805–1881) — francuski rewolucjonista, socjalista; z powodu swojego radykalizmu 37 lat spędził w więzieniach; twórca doktryny blankizmu, głoszącej, że należy skoncentrować się na działalności spiskowej, która doprowadzi do walki zbrojnej i zmiany ustroju bez konieczności angażowania mas; razem z Barbèsem twórca i przywódca tajnego Stowarzyszenia Pór Roku, które w 1839 przeprowadziło nieudane powstanie w Paryżu; uczestnik rewolucji lipcowej (1830) i lutowej (1848); mimo że 17 marca 1871 przebywał poza Paryżem i został aresztowany przez Thiersa, jego zwolennicy (blankiści) odegrali dużą w rolę Komunie Paryskiej, zaś on sam został 28 marca 1871 wybrany jej honorowym prezydentem. [przypis edytorski]

blansz (daw.) — biały puder kosmetyczny. [przypis edytorski]

blansz (daw., z fr.) — biały puder do cery, bielidło. [przypis edytorski]

Blasco Ibáñez, Vicente (1867–1928) — hiszpański pisarz i publicysta, republikanin; kilkakrotnie więziony za działalność republikańską, od 1909 poza krajem; autor m.in. słynnej powieści wojennej Czterech jeźdźców Apokalipsy (1916). [przypis edytorski]