Przypisy

niebieskie pończochy a. błękitne pończochy (ang. blue-stocking) — pot. określenie kobiet wykształconych i wyemancypowanych w Wielkiej Brytanii; we Francji częściej używano określenia sawantka. [przypis edytorski]

niebieskie siły — aniołowie. [przypis edytorski]

niebieski — mocno spróchniałe drewno przybiera niekiedy ciemny, zielono-niebieski odcień. [przypis edytorski]

niebieski (starop.) — tu: niebiański. [przypis edytorski]

niebieski zmysł — niebo. [przypis edytorski]

niebieskomleczny (niem. milchblauen) — dziś: mlecznoniebieski. [przypis edytorski]

niebiosa zatrwożyć — Słowacki Król-Duch, Pieśń II, XLII. [przypis edytorski]

niebios dla cię litość głucha — tj. litość niebios jest głucha dla ciebie; nie wzbudzasz litości niebios. [przypis edytorski]

niebiosów (daw.) — dziś raczej forma: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma D.lm: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma D. lm: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr.: niebios. [przypis edytorski]

niebiosy — dziś popr. forma N.lm: niebiosami. [przypis edytorski]

niebitny — tu: niezdolny do boju. [przypis edytorski]

niebłagonadiożnost' (ros.) — nieprawomyślność. [przypis edytorski]

niebłogosławieństwo (daw.) — brak błogosławieństwa, kara boska. [przypis edytorski]

niebliżu a. nieblizu (starop.) — daleko, dawno. [przypis edytorski]

nie bójś (z ros.) — nie bój się; tu w znaczeniu: nie miej wątpliwości. [przypis edytorski]

nieboga — biedaczka, nieszczęsna. [przypis edytorski]

nieboga (daw.) — biedaczka, nieszczęsna. [przypis edytorski]

nie bogatam — skrót od: nie jestem bogata. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — biedny, nieszczęsny. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — biedny. [przypis edytorski]

niebogi — ktoś wzbudzający współczucie. [przypis edytorski]

nie bogini z łona wydałać — inaczej: nie bogini wydała cię z łona. [przypis edytorski]

Nie boj-sa — nie bój się. [przypis edytorski]

niebom osięgła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: osiągnęłam niebo. [przypis edytorski]

niebo polarne — niem. Eismeer: Ocean Lodowaty. [przypis edytorski]

nieborak — nieszczęśnik, biedak. [przypis edytorski]

nieboś rzucił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: niebo rzuciłeś. [przypis edytorski]

niebosięgny — dziś: niebosiężny. [przypis edytorski]

Nie-Boska komedia — dramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego (1812–1859), opublikowany w 1835 roku. [przypis edytorski]

Nie-Boska komedia — dramat Zygmunta Krasińskiego z 1835 r. [przypis edytorski]

Nie-Boska Komedia — dramat Zygmunta Krasińskiego z 1835 r. [przypis edytorski]

nieboszczyca (daw.) — nieboszczka. [przypis edytorski]

nieboszka (starop.) — nieboszczka. [przypis edytorski]

niebożę — biedactwo, nieborak, ktoś nieszczęśliwy. [przypis edytorski]

Nieboż winno czyli wyroki (daw.) — konstrukcja podwójna z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż, oraz partykułą -li; znaczenie pytania retorycznego: czy to niebo winne (temu) czy też wyroki. [przypis edytorski]

nie bresz (reg.) — nie kłam. [przypis edytorski]

nie budowano ich, a kopano — dziś popr.: nie budowano ich, ale kopano. [przypis edytorski]

Niebuhr, Barthold Georg (1776–1831) — historyk duński i niem., stosował w swych pracach metodę filologiczno-historyczną, wykładowca historii staroż. w Berlinie, od 1823 w Bonn, członek Berlińskiej Akademii Nauk; mąż stanu w służbie pruskiej, w l. 1816–1823 ambasador Elektoratu Brandenburgii i Królestwa Prus w Watykanie, ekspert w zakresie finansów. [przypis edytorski]

Niebuhr, Karsten (1733–1815) — niemiecki kartograf i podróżnik, badacz pisma klinowego, jedyny z sześciu członków duńskiej ekspedycji naukowej wysłanej na Bliskich Wschód (1761–1767), który przeżył tę wyprawę; autor dzieła Reisebeschreibung von Arabien und anderen umliegenden Ländern (Opis podróży do Arabii i innych krajów ościennych, 1778). [przypis edytorski]

nie bursztynem czuć ciebie — sproszkowany bursztyn dodawany jest do kadzideł kościelnych. [przypis edytorski]

niebu wprzód nie dają — sens: nie pozwalają na stwierdzenie, że barwa nieba jest piękniejsza. [przypis edytorski]

nie byłaby odszukała — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: nie odszukałaby wcześniej (w stosunku do innego przeszłego zdarzenia). [przypis edytorski]

nie byłaby sobie wyobraziła — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: nie wyobraziłaby sobie wcześniej (w stosunku do innego przeszłego zdarzenia) [przypis edytorski]

nie była ciemną, ani pochmurną (daw.) — dziś: nie była ciemna, ani pochmurna. [przypis edytorski]

nie była jako (daw.) — nie było jej od. [przypis edytorski]

nie była nawiedzała i trapiła — daw. czas zaprzeszły; dziś: nie nawiedzała i trapiła (wcześniej). [przypis edytorski]

nie była podgoloną — dziś raczej: nie była podgolona. [przypis edytorski]

nie była podobna (starop. konstrukcja zdaniowa) — niepodobne było; było niemożliwe. [przypis edytorski]

nie była poznała — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: nie poznała wcześniej (przed inną czynnością a. wydarzeniem wyrażoną zwykłym czasem przeszłym). [przypis edytorski]

nie była tęga na nogi — nie miała mocnych nóg. [przypis edytorski]

nie byłbym go poznał (daw.) — dziś: nie poznałbym go. [przypis edytorski]

nie byłby niczego zajął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

nie byłby uczynił — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: nie uczyniłby wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

nie byłem mocen — dziś: nie byłem w mocy; nie mogłem, nie byłem w stanie. [przypis edytorski]

niebyłe — takie, które się nie zdarzyło. [przypis edytorski]

nie był (…) kosztownym — dziś: nie był kosztowny. [przypis edytorski]

nie byłli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy nie był, czyż nie był. [przypis edytorski]

nie było podobna — nie sposób było, nie dało się. [przypis edytorski]

niebyłość — dziś: niebyt. [przypis edytorski]

nie było widno — dziś: nie było widać. [przypis edytorski]

nie byłożby — czy nie byłoby. [przypis edytorski]

nie byłoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie było, czyż nie było. [przypis edytorski]

Nie był tam pierwszym — dziś raczej: Nie był tam pierwszy. [przypis edytorski]

nie był w możności (daw.) — nie miał władzy. [przypis edytorski]

Nie były to domy, a pieczary — dziś popr.: Nie były to domy, ale pieczary. [przypis edytorski]

nie były to jednak szałasy, a legowiska raczej — dziś popr.: nie były to jednak szałasy, ale legowiska raczej. [przypis edytorski]

nie były, tylko w pałacach wielkich panów (daw. konstrukcja) — dziś: były tylko w pałacach (…) lub: nie było nigdzie, tylko w pałacach (…). [przypis edytorski]

nie byłżeś (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie byłeś; czyś nie był. [przypis edytorski]

nie byliby go zrozumieli — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego. [przypis edytorski]

nie byli pracowali — forma daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od tej wyrażanej zwykłym czasem przeszłym. [przypis edytorski]

nieby [rządzi] (starop. forma) — dziś N.lm: niebami. [przypis edytorski]

nie ćmi szlacheckiego klejnotu — nie przynosi ujmy szlachcicowi. [przypis edytorski]

Nie cackoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znacznie: czyż nie cacko. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — nie ruszać; por. dziś: poniechać. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — nie ruszać; zaniechać, porzucić, zostawić. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — odstąpić; por. zaniechać. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — tracić. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — zaniechać, porzucić. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — zostawić; por. poniechać. [przypis edytorski]

niechać (daw.) — zostawić, porzucić. [przypis edytorski]

niechać — nie ruszać; por. poniechać czego. [przypis edytorski]

niechać — nie ruszać. [przypis edytorski]

niechać on mówi (starop.) — konstrukcja z partykułą ci, skróconą do -ć; znaczenie: niechże on mówi, niechaj sobie mówi. [przypis edytorski]

niechać — porzucić, zaprzestać. [przypis edytorski]

niechać — porzucić, zostawić, zaniechać. [przypis edytorski]

niechajcie mnie — zostawcie mnie; por. poniechać czego. [przypis edytorski]

niechaj (daw.) — nie ruszać; zaniechać, porzucić. [przypis edytorski]

niechaj patrzy każdy swego (daw.) — niech każdy pilnuje swoich spraw. [przypis edytorski]

niechaj przeczyta Malthusa — tj. Prawo ludności Thomasa Malthusa (1766–1834), prof. ekonomii politycznej, który wprowadzając czynnik demograficzny do rozważań na temat procesu rozwoju gospodarczego i społecznego, dowodził, że przyrost ludności stanowi zagrożenie, obniżając poziom zamożności społeczeństwa i prowadząc nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy. [przypis edytorski]

niechaj się ozowie (starop.) — niech się odezwie. [przypis edytorski]

niechaj (starop.) — forma trybu rozkazującego: zaniechaj czego, porzuć co. [przypis edytorski]

niechajże — poniechaj; zostaw (konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że) [przypis edytorski]

niechanie (daw.) — zaprzestanie czegoś, dziś tylko w formie dokonanej: zaniechanie. [przypis edytorski]

Niech bandzie pokwalony (gw.) — niech będzie pochwalony (w domyśle: Jezus Chrystus). [przypis edytorski]

niech będzie mym udziałem — niech mnie dotyczy; niech mi się przydarzy. [przypis edytorski]

niechby — partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie. [przypis edytorski]