Przypisy

ama et fac quod vis (łac.) — kochaj i rób, co chcesz. [przypis edytorski]

amalas — ant medžių augantis parazitas, gausiai šakotas, kaip šluota. [przypis edytorski]

Amalekici — lud wywodzący się od Amaleka, syna Ezawa; w literaturze rabinicznej stanowią symbol narodów wrogich Żydom, prawdopodobnie z tego powodu są wspomniani w midraszu; Biblia nie wspomina o walkach Joaba z Amalekitami. [przypis edytorski]

Amalfi — miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Kampania. [przypis edytorski]

amalgam a. amalgamat — mieszanina różnych elementów. [przypis edytorski]

amalgamat — mieszanina różnorodnych składników (pierwotnie stop metalu z rtęcią). [przypis edytorski]

amalgamat — stop metalu z rtęcią, przen. mieszanina. [przypis edytorski]

amalgamat — stop metalu z rtęcią; przen. mieszanina. [przypis edytorski]

amalgamat — stop metalu z rtęcią, tu: połączenie. [przypis edytorski]

Amalie Galitzin — „Pendlerin” zwischen Aufklärung und Katholizismus, Mitbegründerin des „romantischen” Katholizismus, (1748–1806). [przypis edytorski]

Amaliengade — in der Nähe des Hafens von Kopenhagen gelegen. [przypis edytorski]

a malo spiritu ad templum propellebar (łac.) — przez ducha zła zostałem pchnięty ku kościołowi. [przypis edytorski]

Amaltea (mit. gr.) — koza, która karmiła małego Zeusa, kiedy jako niemowlę został ukryty w grocie na Krecie; ułamany róg Amaltei wdzięczny Zeus pobłogosławił, obdarzając go cudowną właściwością stałego napełniania się pożywieniem, stąd „róg Amaltei”: róg obfitości. [przypis edytorski]

Aman a. Haman — postać biblijna ze Starego Testamentu, najwyższy urzędnik króla Persji, Achaszwerosza (Kserksesa), który za nieoddawanie mu pokłonu przez Żyda Mardocheusza planował zabić jego i innych Żydów w Persji; zapobiegła temu królowa Estera; Haman został powieszony; symboliczne bicie Hamana jest elementem obchodów święta Purim. [przypis edytorski]

A man covainc'd against his will… (ang.) — Kto zostaje przekonany wbrew swej woli, ten pozostaje przy swoim zdaniu. [przypis edytorski]

amanty — dziś popr. forma B. lm: amantów; amant — kochanek, ukochany. [przypis edytorski]

amant (z łac.) — kochający; kochanek. [przypis edytorski]

amant (z łac.) — kochanek. [przypis edytorski]

amarant — czerwień o lekko fioletowym odcieniu. [przypis edytorski]

amarant — kolor czerwony o lekko fioletowym odcieniu. [przypis edytorski]

amarantowych — czerwony o lekko fioletowym odcieniu. [przypis edytorski]

amarantowy — czerwony o lekko fioletowym odcieniu. [przypis edytorski]

amarantowy — różowoczerwony z odcieniem fioletowym. [przypis edytorski]

amaregiata (wł.) — zgorzkniały. [przypis edytorski]

Amarylis — pasterka, w której wcześniej kochał się Korydon, pasterz z Eklogi II Wergiliusza, zakochany w pięknym Aleksisie. [przypis edytorski]

Amarylis — pasterka wspominana przez Wergiliusza w Bukolikach; informacja podana przez Owidiusza pochodzi z Bukoliki II, 51. [przypis edytorski]

amarylis — roślina ozdobna o lejkowatych kielichach kwiatów, białych z różowym żyłkowaniem, czasem również różowych lub purpurowych. [przypis edytorski]

amarylis — tropikalna roślina ozdobna o lejkowatych kielichach kwiatów. [przypis edytorski]

Amasenus — dziś: Amaseno, daw. rzeka przepływająca kraj Wolsków i wpadająca do morza między Circei a Terraciną; dziś również miasto i gmina w prowincji Frosinone w Lacjum we Włoszech, w górzystym regionie ok. 100 km na płd.-wsch. od Rzymu. [przypis edytorski]

Amasis (gr.), właśc. Ahmose II (VI w. p.n.e.) — władca starożytnego Egiptu (570–526 p.n.e.), ostatni w wielkich faraonów przed podbojem perskim; podczas swoich rządów promował kulturę grecką; większość informacji o nim pochodzi z dzieła greckiego historyka Herodota (ok. 484–ok. 426 p.n.e.). [przypis edytorski]

Amati, Nicolo (1596–1648) — włoski mistrz lutniczy z Cremony, najwybitniejszy z lutniczego rodu Amatich, nauczyciel Stradivariusa. [przypis edytorski]

amatorowie — dziś popr. forma: amatorzy. [przypis edytorski]

amatorskie roboty rzemieślnicze Hippiasza — Hippiasz z Elidy (V–IV w. p.n.e.) to grecki sofista, poeta, polityk, posiadający rozległą wiedzę z wielu dziedzin; w dialogu Platona Hippiasz Mniejszy Sokrates przypomina, że Hippiasz chwalił się, iż wszystko, co ma na sobie, zrobił własnymi rękami: pierścień, zarzutkę, koszulę, pasek, buty. [przypis edytorski]

amatorstwo — tu: upodobanie, zamiłowanie do czegoś. [przypis edytorski]

Amat, Pafos, Idalia; Cytera — miasta na Cyprze, siedziby kultu Wenery; Cytera, wyspa u płd. brzegu Lakonii. [przypis edytorski]

Amaury (pseud.), właśc. Ernest-Félix Socquet (1849–1916) — francuski aktor. [przypis edytorski]

Amazarak — (znany również jako Amezjarak, Amazarek, Semjaza, Szamjaza, Szemhazaj) w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej upadły anioł, który nauczył rzemiosła czarnoksiężników i zielarzy. Jest jednym z przywódców dwustu aniołów, którzy zstąpili z nieba na ziemię i współżyli z ludzkimi kobietami, płodząc gigantów, co stało się jedną z przyczyn decyzji Boga o zniszczeniu ludzkości przez potop. Wg Zoharu Amazarak pojął za żonę jedną z córek Adama i Ewy i miał z nią synów. [przypis edytorski]

Amazjasz — król Judy, panujący ok. 796–792 p.n.e. [przypis edytorski]

amazońskie lico — twarz bez zarostu, więc jak kobieca; Amazonki były legendarnym plemieniem kobiet-wojowniczek. [przypis edytorski]

amazonka (daw.) — tu: damski strój jeździecki. [przypis edytorski]

amazonka — kobieta uprawiająca jazdę konną; od nazwy mitycznego plemienia kobiet-wojowniczek. [przypis edytorski]

amazonka — kobieta-wojowniczka w mitologii greckiej a. kobieta jeżdżąca konno. [przypis edytorski]

Amazonka — przedstawicielka mitycznego plemienia wojowniczek. [przypis edytorski]

Amazonka — rzeka w Ameryce Południowej; według niektórych źródeł jest to najdłuższa rzeka na świecie. [przypis edytorski]

amazonka — tu: długa suknia używana przez kobiety jako strój do jazdy konnej. [przypis edytorski]

amazonka — tu: kobieta uprawiająca jazdę konną. [przypis edytorski]

amazonka — tu: strój kobiecy do jazdy konnej. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię kobiet-wojowniczek. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię kobiet-wojowniczek; wg różnych opowieści miały zamieszkiwać wybrzeża M. Czarnego, Trację lub podnóża Kaukazu. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię kobiet-wojowniczek; wg różnych opowieści miały zamieszkiwać wybrzeża M. Czarnego, Trację lub podnóża Kaukazu. Z Amazonkami walczyli greccy herosi: Bellerofont, Herakles i Tezeusz. Pod koniec wojny trojańskiej przybyły na odsiecz Troi; ich przywódczyni, Pentezilea, poległa w walce Achillesem. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet; tu przen. amazonka: dzielna kobieta. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet; tworzyły społeczność wyłącznie kobiecą; z potomstwa, pochodzącego z krótkotrwałych związków z mężczyznami, wychowywały jedynie dziewczęta, żeby podtrzymać ród. [przypis edytorski]

Amazonki — w mitologii greckiej plemię wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]

Amazonki (…) z groźną Pentezileą (mit. gr.) — Amazonki miały być plemieniem kobiet-wojowniczek, córek boga Aresa; wg różnych wersji mitu miały zamieszkiwać wybrzeże Morza Czarnego, Trację, centralną Scytię na lewym brzegu Dunaju bądź płn. wybrzeże Azji Mniejszej u podnóża Kaukazu; Pentezilea, ich przywódczyni, przybyła na czele Amazonek na odsiecz Troi i tam poległa w walce Achillesem. [przypis edytorski]

Amazon tu plemię rozsiadło się obozem — Amazonki napadły Ateny, żeby uwolnić swoją królową, wywiezioną i poślubioną przez Tezeusza, zostały jednak pokonane. [przypis edytorski]

Amazys a. Ahmose II (VI w. p.n.e.) — władca starożytnego Egiptu z XXVI dynastii, panujący w latach 570–526 p.n.e., znany głównie z Dziejów greckiego historyka Herodota. [przypis edytorski]

ambaje (daw.) — bzdury. [przypis edytorski]

ambaje — zmyślenia, bzdury. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — kłopot, przykrość. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — kłopot. [przypis edytorski]

ambaras — daw. kłopot sprawiany przez jakąś osobę lub rzecz albo trudna, przykra sytuacja. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — trudność, kłopot. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — trudność, kłopot. [przypis edytorski]

ambaras — kłopotkiwa sytuacja. [przypis edytorski]

ambaras — kłopot. [przypis edytorski]

ambarasować (daw.) — niepokoić, kłopotać, fatygować. [przypis edytorski]

ambarasować (daw.) — sprawiać kłopot; wprawiać w zakłopotanie. [przypis edytorski]

ambaras (przestarz.) — kłopot sprawiany przez jakąś osobę albo trudna, przykra sytuacja. [przypis edytorski]

ambaras (przestarz.) — kłopot, trudności, tarapaty. [przypis edytorski]

ambaras (przestarz.) — kłopot, trudności, tarapaty. [przypis edytorski]

ambarasujący — kłopotliwy. [przypis edytorski]

ambasada — tu: poselstwo, misja. [przypis edytorski]

ambasadora (daw.) — wysłannik. [przypis edytorski]

ambasador — główny przedstawiciel władz jakiegoś państwa, reprezentujące je poza jego granicami. [przypis edytorski]

Amberg — miasto w Niemczech, w Bawarii. [przypis edytorski]

ambetować (z fr. embêter) — denerwować, zawracać głowę. [przypis edytorski]

ambicjant — osoba ambitna, z dużym poczuciem własnej godności. [przypis edytorski]

ambicji — ze względu na rytm czytamy czterosylabowo (am-bi-cy-ji). [przypis edytorski]

ambicyj — dziś raczej: ambicji. [przypis edytorski]

Ambigu-Comique — właśc. Théâtre de l'Ambigu-Comique, teatr paryski przy bulwarze du Temple, zał. 1769, zniszczony w pożarze w 1827, odbudowany przy pobliskim bulwarze Saint-Martin. [przypis edytorski]

ambit — ambicja. [przypis edytorski]

ambitio (łac.) — obchodzenie; chodzenie dokoła, prosząc; w Rzymie o kandydatach na urząd: ubieganie się o urząd. [przypis edytorski]

ambiwalencja — postawa charakteryzująca się jednoczesnym występowaniem pozytywnego, jak i negatywnego nastawienia do czegoś. Ambiwalencja doznawana w tym samym momencie wobec tej samej osoby lub sytuacji jako jedna emocja o dwóch przeciwstawnych znakach jest objawem chorobowym występującym m.in. w schizofrenii. [przypis edytorski]

ambo (daw.) — kombinacja; zestawienie dwóch numerów w loterii. [przypis edytorski]

ambona (lenk.) — sakykla. [przypis edytorski]

Ambrakia — kolonia Koryntu nad Morzem Jońskim, między Epirem a zachodnio-środkową Grecją. [przypis edytorski]

ambra — składnik perfum, pozyskiwany z podgardla kaszalota. [przypis edytorski]

ambra — składnik perfum, wydzielany przez gruczoły przewodu pokarmowego kaszalota. [przypis edytorski]

ambra — składnik perfum, wydzielina z przewodu pokarmowego kaszalota. [przypis edytorski]

ambra — substancja pochodzenia odzwierzęcego (wytwarzają ją wieloryby, prawdopodobnie wskutek niestrawności; po wydaleniu można ją znaleźć na wybrzeżu) tradycyjnie wykorzystywana do produkcji perfum. [przypis edytorski]

ambra — substancja używana jako kadzidło i do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina przewodu pokarmowego kaszalota o balsamicznym zapachu, używana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina przewodu pokarmowego kaszalota o balsamicznym zapachu; używana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina żołądka wieloryba (kaszalota), która służy do zlepienia ze sobą resztek jedzenia lub innych niestrawionych materiałów; odnajdowana w morzu i na jego wybrzeżach, jest od starożytności wykorzystywana m.in. w wyrobach perfumeryjnych. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina znajdowana w jelitach zabijanych wielorybów, najczęściej kaszalotów, stosowana dawniej jako utrwalacz zapachów; wg daw. wierzeń miała też być lekiem o czarodziejskich właściwościach. Dziś na wieloryby już się nie poluje, a w przemyśle perfumeryjnym ambrę zastąpiły substancje roślinne lub syntetyczne. [przypis edytorski]

Ambroise Paré (1510–1590) — francuski chirurg. [przypis edytorski]

Ambroży z Mediolanu (ok. 339–397) — arcybiskup Mediolanu, święty katolicki. [przypis edytorski]

Ambroży z Mediolanu, właśc. Ambrosius Aurelius (ok. 340–397) — biskup Mediolanu, kaznodzieja; święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, ojciec i doktor Kościoła. [przypis edytorski]