Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 469 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8290 przypisów.
zaglądałem w trumny… — w piramidzie Cheopsa istnieje do dzisiaj pusty granitowy sarkofag królewski. Tłumaczenia poety, że Cheopsowi odmówiono pogrzebu i dlatego sarkofag jest pusty, nie potwierdza nauka historyczna. [przypis redakcyjny]
zaglądnął (reg.) — zajrzał. [przypis edytorski]
zagniewane… niebiosa — aluzja do śmierci samobójczej Pustelnika. [przypis redakcyjny]
Zagórski, Jerzy (1907–1984) — poeta i prozaik, wraz z Czesławem Miłoszem współtwórca przedwojennej grupy poetyckiej Żagary. [przypis edytorski]
Zagórski, Włodzimierz (1882–1927?) — generał brygady, dowódca i organizator lotnictwa polskiego. W roku 1926 oskarżany o osobiste ostrzeliwanie wojsk Piłsudskiego, aresztowany. Zaginął, prawdopodobnie zamordowany przez piłsudczyków. [przypis edytorski]
zagodzić — zgodzić, pogodzić. [przypis edytorski]
zagończyk (hist.) — żołnierz doświadczony w walce na tyłach wroga, zwł. oddziałów tatarskich. [przypis edytorski]
zagon (daw.) — oddział wojska operujący na obcym terytorium. [przypis edytorski]
zagon — długi pas ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
zagon — długi, wąski pas ziemi. [przypis edytorski]
zagonek — zdrob. zagon; długi pas ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
zagonik, właśc. zagon — oddział lekkiej jazdy, najczęściej przeznaczony do szybkich wypadów daleko na tereny wroga w celu zdobycia łupów, wzięcia ludzi w jasyr (tj. w niewolę) i osłabienia obrony przeciwnika. [przypis edytorski]
zagonowa szlachta — szlachta posiadająca niewiele gruntów. [przypis edytorski]
zagon — szybki wypad oddziału konnego daleko na tereny wroga, zorganizowany w celu zdobycia łupów, wzięcia ludzi w jasyr (tj. w niewolę) i osłabienia obrony przeciwnika; także: oddział konny przeznaczony do takich walk. [przypis redakcyjny]
zagon — tu: oddział wojsk tatarskich. [przypis edytorski]
zagon — wąski kawałek ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
zagorzały* (daw.) — spalony, wyschnięty. [przypis redakcyjny]
zagorzały — spalony, wyschnięty. [przypis redakcyjny]
Zagoskin, Michaił Nikołajewicz (1789–1852) — pisarz rosyjski; pod wpływem Waltera Scotta pisał powieści historyczne. [przypis edytorski]
zagospodarowywa — dziś popr.: zagospodarowuje. [przypis edytorski]
zagrabusić — porwać gwałtem. [przypis autorski]
zagrać „Tadeusza” — zagrać pieśń o św. Judzie Tadeuszu, orędowniku w sprawach beznadziejnych. Śpiewali ją żebracy, stąd śpiewać a. grać Tadeusza oznaczało wpaść w nędzę, pójść z torbami. [przypis edytorski]
zagrać w straszaka — gra w karty, pospolita i teraz jeszcze w Małopolsce pod mianem ferbla. [przypis redakcyjny]
zagrały trąbki wsiadanego przez munsztuk — dano stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis edytorski]
zagranicą — dziś popr. pisownia: za granicą. [przypis edytorski]
zagrobny (neol.) — zmarły. [przypis edytorski]
„Zagroda” — czasopismo dla ludu, wydawane w Krakowie w XIX w. [przypis edytorski]
zagroda — tu: ogrodzenie oddzielające namiot Achillesa od pozostałej części obozu. [przypis edytorski]
zagrodnik — dawniej chłop użytkujący tylko zagrodę, zobligowany do pańszczyzny pieszej. [przypis edytorski]
zagrodnik — ubogi gospodarz wiejski, uprawiający niewielki kawałek ziemi przy swojej zagrodzie; zwykle dodatkowo najmował się do pracy w folwarku lub u bogatych gospodarzy. [przypis edytorski]
zagrodnik — ubogi gospodarz wiejski, właściciel jednej zagrody. [przypis edytorski]
zagrożeni od Litwy (daw.) — dziś: zagrożeni przez Litwę. [przypis edytorski]
zagryźliwy — dziś popr. zgryźliwy, zrzędny. [przypis edytorski]
zagryzał na śmierć swych pańszczyźnianych niewolników — Krasiński jako właściciel rozległych dóbr nie uczynił nic dla polepszenia losu swych pańszczyźnianych chłopów; w listach do rządcy zalecał ludzkie obchodzenie się z chłopami, zezwalał jednak na karanie ich chłostą „w razie potrzeby”. [przypis redakcyjny]
zagrzanych nie wypił — grzane wino było ulubionym napojem. [przypis tłumacza]
zagrzęznąć — dziś popr.: ugrzęznąć. [przypis edytorski]
zagrzęznąć — dziś raczej: ugrzęznąć. [przypis edytorski]
zagrzebieni (daw. forma) — dziś: zagrzebani. [przypis edytorski]
za grzech wielkiej buty obchodzi pierwszy krąg góry czyśćcowej — Pycha w staropolszczyźnie: buta. Stąd pochodny wyraz butny, czyli pyszny, czyści swój grzech w pierwszym kręgu czyśćcowym. Tu poeta wspomina swojego pradziada, od którego wziął nazwisko swoje rodowe Alighieri, a który, jak mówi, dla wielkiej swojej pychy od stu lat i więcej obchodzi pierwszy krąg góry czyśćcowej. Pycha albowiem panującą była wadą w całej rodzinie Alighierich. Do tej wady rodzinnej sam poeta przyznaje się w Czyśćcu, w pieśni XIII, gdzie mówi: „Troppa é piu la paura ond'é sospesa/ L'anima mia del tormendo di sotto/ Che gia l'oncarco di la giu mi pesa”. [przypis redakcyjny]
zagrześć (daw.) — zagrzebać, pochować. [przypis redakcyjny]
zaguba — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „zguba”. [przypis redakcyjny]
zagubiony — tu: pomordowany, unicestwiony. [przypis redakcyjny]
zaguby (daw.) — zguby, klęski. [przypis edytorski]
zagwazdrany — zanieczyszczony. [przypis autorski]
zagwizdaj — dziś popr.: zagwiżdż. [przypis edytorski]
zahaczyć (gw.) — wspomnieć. [przypis edytorski]
zahaczyć — tu: skreślić, zrezygnować z niego. [przypis edytorski]
zahardzieć — zhardzieć; stać się pysznym, pogardliwym wobec innych. [przypis edytorski]
Zahlen bitte (niem.) — proszę płacić. [przypis edytorski]
zahlen (niem.) — reszta. [przypis edytorski]
Zahlkellner (niem.) — kelner płatniczy, sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]
Zahlkelner (niem.) — kelner przyjmujący zapłatę za rachunek w kawiarni, restauracji itp. [przypis edytorski]
zahodować — dziś raczej: wyhodować. [przypis edytorski]
zahojdać (z ukr.) — rozkołysać. [przypis edytorski]
Zahorska, Stefania (1889–1961) — pseudonim Pandora, historyczka i krytyczka sztuki (w tym kierunku odbyła studia w Krakowie, Budapeszcie, Berlinie i Paryżu), prozaiczka; docent Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Po wojnie w Londynie publicystka „Wiadomości” i współzałożycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (Polish Writers Association Ltd.). [przypis edytorski]
Zahubiw, czerewik! A ja szow! Taj noszow! Taj pidniow! Taj piszow! — Zgubił czerwieniec (grosik)! A ja szedłem! I znalazłem! I podniosłem! I poszedłem! [przypis edytorski]
Zahuczał wicher, wicher jesienny (…) czytamy u Micińskiego — T. Miciński, W mroku gwiazd, s. 87. [przypis autorski]
zaigrać oko — termin łowiecki: stracić wzrok. [przypis redakcyjny]
ZAiKS — Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi twórców powstała w XX-leciu międzywojennym. [przypis edytorski]
zaimka — mały folwark, zagroda pojedynczej rodziny syberyjskiej. [przypis redakcyjny]
zainformowany — poinformowany. [przypis edytorski]
zainsynuować — wmówić. [przypis edytorski]
zaintabulować (daw.) — wpisać do ksiąg urzędowych. [przypis edytorski]
Zainteresowanie Krzywickiego dla generacji literackiej wkraczającej do literatury około r. 1890 rozpoczęło się bardzo wcześnie — Wchodzącym w zakres niniejszego ujęcia zagadnieniom poświęcony jest w pewnej mierze artykuł J. Z. Jakubowskiego, Ludwik Krzywicki jako krytyk literacki („Przegląd Humanistyczny” 1959, nr 6, s. 1–15). Niestety, nie może zadowolić przedstawiona przez autora interpretacja, ani też nie zadał on sobie trudu, by przeczytać wszystkie artykuły literackie Krzywickiego, zwłaszcza dotyczące pisarzy zagranicznych. [przypis autorski]
zaintrygowany nie żartem — dziś: zaintrygowany nie na żarty. [przypis edytorski]
Zaira, Orosman — bohaterowie tragedii Woltera Zaïre (1732). [przypis edytorski]
Zaira, Orosman — bohaterowie tragedii Zaïre Voltaire'a z 1732 r. [przypis edytorski]
Zaira — tytułowa bohaterka sztuki Voltaire'a, rozgrywającej się w epoce wojen krzyżowych w Jerozolimie. [przypis edytorski]
zairrytowanego — dziś: zirytowanego. [przypis edytorski]
zaiskrzone — dziś: roziskrzone. [przypis edytorski]
Zaiste chciałoby się powiedzieć, że ludzie są diabłami na ziemi, a zwierzęta dręczonymi przez nich duszami — [Schopenhauer], Parerga und Paralipomena. [przypis autorski]
zaiste (daw.) — doprawdy. [przypis edytorski]
zaiste (daw.) — partykuła podkreślająca prawdziwość zdania. [przypis edytorski]
zaiste (daw.) — partykuła, podkreślająca prawdziwość zdania. [przypis edytorski]
zaiste (daw.) — rzeczywiście, naprawdę. [przypis edytorski]
Zaiste głos Boży postanowił — 1. Mojż 3, 19. [przypis edytorski]
Zaiste, mówi, skąd pochodzi — Montagne, I, 42. [przypis tłumacza]
Zaiste smutny jest ten świat aż do śmierci — cytat z utworu Cypriana Kamila Norwida Garstka piachu. [przypis edytorski]
zaiste tysiącznych czynów dzielnych dokonał Odyseusz — Homer, Iliada II 272. [przypis edytorski]
zająć się — zapalić się. [przypis edytorski]
zająć — tu: opanować, zawładnąć, pochwycić. [przypis edytorski]
Zająca już nie znać w życie — oznacza to, że żyto wysoko już wyrosło. [przypis redakcyjny]
Zajączek, Józef (1752–1826) — polski i francuski generał, polityk; obrońca Konstytucji 3 maja w wojnie polsko-rosyjskiej 1792; walczył w powstaniu kościuszkowskim, jako członek Rady Najwyższej Narodowej reprezentował lewicę; uczestnik wojen napoleońskich; mianowany przez cara Aleksandra I pierwszym namiestnikiem Królestwa Polskiego; uległy wobec władz rosyjskich, otrzymał tytuł księcia. [przypis edytorski]
zająkliwie — jąkając się; zacinając się. [przypis edytorski]
zajął był — daw. czas zaprzeszły, wyrażający czynność wcześniejszą od innej, również dziejącej się lub dokonanej w przeszłości; dziś: zajął (wcześniej). [przypis edytorski]
zajął się był — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od innych czynności i zdarzeń wyrażonych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zajął się wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]
zajął się nią pewien tygodnik — „The New York Mercury”. [przypis autorski]
zajątrzyć — zaostrzyć. [przypis edytorski]
zajadać się — tu: zagryzać się; przen. zabijać się wzajemnie. [przypis edytorski]
zajadł — tj. rozgniewał i napuścił Osmana na nas. [przypis redakcyjny]
zajadły — gniewny, nieprzejednany. [przypis edytorski]
zajadły — gwałtowny, nieustępliwy. [przypis edytorski]
za jaje — za nic, czyli za rzecz wartości jaja (w XVI w. jaja były wyjątkowo tanie). [przypis redakcyjny]
za jakicheśmy ich brali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: za jakich ich braliśmy. [przypis edytorski]
zajarzyć (daw.) — rozgniewać się, rozjątrzyć. [przypis redakcyjny]
zajarzyć się — zapalić się. [przypis redakcyjny]
zajaśni — dziś popr.: zajaśnieje. [przypis edytorski]
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku. [przypis edytorski]
zajazd (hist.) — zbrojny najazd szlachecki na dłużnika w celu wyegzekwowania wyroku sądowego w sprawie o nieruchomość; później także: samowolny i bezprawny, będący forma łupiestwa. [przypis edytorski]
zajazd — tu: droga dojazdowa. [przypis redakcyjny]
