Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Treny, Tren XVI. (Nieszczęściu kwoli a swojej żałości...)
Tren XVII. (Pańska ręka mię dotknęła...) → ← Tren XV. (Erato złotowłosa i ty, wdzięczna lutni...)

Spis treści

      Jan KochanowskiTrenyTren XVI. (Nieszczęściu kwoli a swojej żałości…)[1]

      1
      Nieszcześciu kwoli[2] a swojej żałości,
      Która mię prawie przejmuje do kości,
      Lutnią[3] i wdzięczny rym porzucić muszę,
      Ledwe[4] nie duszę[5].
      5
      Żywem[6], czy mię sen obłudny[7] frasuje?
      Który kościanym oknem[8] wylatuje,
      A ludzkie myśli tym i owym bawi,
      Co błąd na jawi[9].
      O błędzie ludzki[10], o szalone dumy[11],
      10
      Jako to łacno[12] pisać sie z rozumy[13],
      Kiedy po wolej świat mamy[14], a głowa
      Człowieku zdrowa[15].
      W dostatku będąc, ubóstwo chwalemy[16],
      W rozkoszy[17] żałość lekce szacujemy[18],
      15
      A póki wełny skąpej prządce[19] zstaje[20],
      Śmierć nam za jaje[21].
      Lecz kiedy nędza albo żal przypadnie[22],
      Ali[23] żyć nie tak jako mówić snadnie[24],
      A śmierć dopiero w ten czas nam należy[25],
      20
      Gdy już k nam bieży[26].
      Przecz[27] z płaczem idziesz, Arpinie[28] wymowny[29],
      Z miłej ojczyzny? Wszak nie Rzym budowny[30],
      Ale świat wszystek Miastem[31] jest mądremu
      Widzeniu[32] twemu[33].
      25
      Czemu tak barzo[34] córki swej żałujesz?
      Wszak sie ty tylko sromoty[35] wiarujesz[36];
      Insze wszelakie u ciebie przygody
      Ledwe nie gody[37].
      Śmierć, mówisz, straszna tylko niezbożnemu[38];
      30
      Przeczże[39] sie tobie umrzeć cnotliwemu
      Nie chciało, kiedyś prze dotkliwą[40] mowę
      Miał podać głowę[41]?
      Wywiódłeś wszytkim, nie wywiódłeś sobie[42];
      Łacniej rzec[43], widzę, niż czynić i tobie[44],
      35
      Pióro anielskie; duszę toż[45] w przygodzie,
      Co i mnie bodzie[46].
      Człowiek nie kamień, a jako sie stawi
      Fortuna, takich myśli nas nabawi.
      Przeklęte szczeście[47]! Czy snać[48] gorzej duszy,
      40
      Kto rany ruszy?
      Czasie, pożądnej[49] ojcze niepamięci,
      W co ani rozum, ani trafią[50] święci,
      Zgój smutne serce, a ten żal surowy
      Wybij mi z głowy.

      Przypisy

      [1]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [2]

      kwoli (starop.) — ze względu na, z powodu. [przypis redakcyjny]

      [3]

      lutnią — lutnię. [przypis redakcyjny]

      [4]

      ledwe — ledwie, niemal. [przypis redakcyjny]

      [5]

      porzucić (…) duszę — umrzeć. [przypis redakcyjny]

      [6]

      żywem — czy jestem przytomny? [przypis redakcyjny]

      [7]

      sen obłudny — sen zwodniczy, fałszywy. [przypis redakcyjny]

      [8]

      kościanym oknem — w mit. gr. i rz. istnieją dwie bramy poprzez które sny wychodzą z podziemia; złudne sny przechodzą przez bramę z kości słoniowej, a sny prawdziwe przez bramę z rogu. [przypis redakcyjny]

      [9]

      A ludzkie myśli (…) na jawi — zajmuje myśli ludzkie tym, co na jawie, czyli w rzeczywistości okazuje się nieprawdziwe, złudne. [przypis redakcyjny]

      [10]

      błąd ludzki — fałszywa, nieprawdziwa myśl ludzka, głupota ludzka. [przypis redakcyjny]

      [11]

      szalone dumy — głupie, szalone myśli. [przypis redakcyjny]

      [12]

      łacno — łatwo. [przypis redakcyjny]

      [13]

      pisać sie z rozumy — popisywać się rozumem. [przypis redakcyjny]

      [14]

      Kiedy po wolej świat mamy — kiedy świat jest przychylny naszej woli, naszym życzeniom. [przypis redakcyjny]

      [15]

      głowa (…) zdrowa* — głowa wolna od kłopotów, zmartwień. [przypis redakcyjny]

      [16]

      chwalemy — chwalimy. [przypis redakcyjny]

      [17]

      rozkosz — przyjemności życia. [przypis redakcyjny]

      [18]

      lekce szacować — lekceważyć. [przypis redakcyjny]

      [19]

      skąpa prządka — parka, jedna z trzech mitologicznych bogiń przeznaczenia (Atropos, Kloto, Lachesis), przędących nić ludzkiego życia i arbitralnie decydujących o ludzkim życiu i śmierci. [przypis redakcyjny]

      [20]

      zstaje — wystarcza. [przypis redakcyjny]

      [21]

      za jaje — za nic, czyli za rzecz wartości jaja (w XVI w. jaja były wyjątkowo tanie). [przypis redakcyjny]

      [22]

      przypadnie — stanie się, zdarzy się. [przypis redakcyjny]

      [23]

      ali — ale oto, ale tymczasem, ale wtedy. [przypis redakcyjny]

      [24]

      snadnie (starop.) — łatwo. [przypis redakcyjny]

      [25]

      śmierć nam należy — śmierć nas dotyczy (liczymy się z nią i nie gardzimy nią; por. współczesne wyrażenie: coś się należy komuś). [przypis redakcyjny]

      [26]

      bieżeć (tu forma 3 os. lp: bieży) — podążać, iść. [przypis redakcyjny]

      [27]

      przecz (starop.) — dlaczego, czemu. [przypis redakcyjny]

      [28]

      Arpin — pochodzący z Arpinum w Lacjum rzymski pisarz, mówca i filozof, zwolennik filozofii stoickiej Marcus Tullius Cicero (106–43 r. p.n.e.). [przypis redakcyjny]

      [29]

      wymowny* — od wyrazu: wymowa oznaczającego retorykę, oratorstwo; Cicero znany był jako znakomity mówca. [przypis redakcyjny]

      [30]

      budowny — okazale, pięknie zbudowany. [przypis redakcyjny]

      [31]

      Miasto — chodzi o Rzym (łac. Urbs). [przypis redakcyjny]

      [32]

      widzenie — zdanie, sąd, opinia, sposób widzenia różnych spraw. [przypis redakcyjny]

      [33]

      Wszak nie Rzym (…) twemu — Cicero głosił, że dla mędrca cały świat jest domem, więc wygnanie nie jest wielkim nieszczęściem; gdy jego wygnano z Rzymu, bardzo rozpaczał. [przypis redakcyjny]

      [34]

      barzo — bardzo. [przypis redakcyjny]

      [35]

      sromota (starop.) — hańba. [przypis redakcyjny]

      [36]

      wiarować się (starop.) — strzec się, unikać. [przypis redakcyjny]

      [37]

      gody* — radość, wesele; w. 25-28: Cicero głosił, że mędrzec powinien ze spokojem przyjmować wszystkie nieszczęścia, unikając jedynie hańby. Gdy jednak umarła jego córka Tulia, przeżył to głęboko. [przypis redakcyjny]

      [38]

      niezbożny — niecnotliwy (por. współczesny wyraz bezbożny). [przypis redakcyjny]

      [39]

      przeczże — czemu więc. [przypis redakcyjny]

      [40]

      dotkliwy — ostry. [przypis redakcyjny]

      [41]

      podać głowę* — dać głowę, stracić życie. [przypis redakcyjny]

      [42]

      wywiódłeś — wywiodłeś, udowodniłeś. [przypis redakcyjny]

      [43]

      łacniej rzec — łatwiej mówić. [przypis redakcyjny]

      [44]

      w. 29-32 — Cicero wygłosił cykl ostrych przemówień przeciwko wpływowemu politykowi, Markowi Antoniuszowi. Został zamordowany z polecenia Antoniusza, choć za wszelką cenę starał się uniknąć śmierci. [przypis redakcyjny]

      [45]

      toż — to samo. [przypis redakcyjny]

      [46]

      bodzie — dręczy. [przypis redakcyjny]

      [47]

      szczeście* — szczęście, dola, los, fortuna. [przypis redakcyjny]

      [48]

      snać (starop.) — przecież, może, podobno. [przypis redakcyjny]

      [49]

      pożądnej — pożądanej, upragnionej. [przypis redakcyjny]

      [50]

      W co (…) trafiątrafić w coś*: potrafić coś. [przypis redakcyjny]

      x