Przypisy

na skórze piętno wypalę — jak piętnowano zbiegłych niewolników. [przypis edytorski]

na skoro (ros.) — byle prędzej. [przypis edytorski]

naskręcano wiór smolnych — dziś popr. forma: naskręcano wiórów (…). [przypis edytorski]

nas, którzy stanowiliśmy, prawem kaduka, codzienną kompanię Stacha. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: „Sylwester” w Paonie (od lewej do prawej: Rakowski, Boy, Dagny, Janikowski, Oszacki, Antoni Wysocki, Przybyszewski, Starzewski, aktorka d'Yllier, Alfred Wysocki). [przypis edytorski]

na słomie lecz, żebrak — prawdopodobnie: położyć się na słomie jak żebrak. [przypis edytorski]

nasłuchać — dziś: nasłuchać się. [przypis edytorski]

Nas, mówią, wielu. — ślad rosyjskiej składni, pomijającej orzeczenie; po polsku raczej: Nas, mówią, jest wielu. lub: Mówią, że jest ich dużo. [przypis edytorski]

na smugu — na łące. [przypis edytorski]

nasnadniejszy (starop. forma) — najsnadniejszy; tj. najłatwiejszy. [przypis edytorski]

nas — Niemców (wg. objaśnienia tłumacza). [przypis edytorski]

na sobotę każdy ma rybę i rosół z kluskami — w judaizmie sobota, czyli szabat (z hebr.) lub szabas, jest dniem świętym, którego uroczysty charakter podkreśla się m.in. wspólnym świątecznym posiłkiem. [przypis edytorski]

Naso — Owidiusz (Publius Ovidius Naso, 43 p.n.e.–18 n.e.) był jednym z najwybitniejszych, ale też ostatnich wielkich rzymskich poetów. Znany głównie z twórczości o tematyce miłosnej. Napisał Sztukę kochania oraz Pieśni miłosne, a także poemat epicki Metamorfozy. [przypis edytorski]

na sparze (starop.) — na widoku; spara: szpara. [przypis edytorski]

naspisz się (starop.) — naśpisz się. [przypis edytorski]

naspiżować (daw.) — zaopatrzyć w żywność. [przypis edytorski]

naspiżowany (daw.) — zaopatrzony w żywność. [przypis edytorski]

na spódnicę — tu domyślnie: tkaninę na uszycie spódnicy. [przypis edytorski]

nasprawować (daw.) — sporządzić, przygotować. [przypis edytorski]

na sprobunek (daw.) — na spróbowanie. [przypis edytorski]

nasrożyć — tu: uzbroić. [przypis edytorski]

nas rządź — dziś popr.: nami rządź. [przypis edytorski]

nassi a. nasi (hebr.: książę) — jeden z pary zugot, tj. uczonych i żydowskich przywódców duchowych między I w. p.n.e. a I w. n.e.; nasi był przewodniczącym Sanhedrynu (tj. Wielkiej Rady, najwyższej instytucji sądowniczej i religijnej staroż. Izraela), drugi z pary mędrców był jego zastępcą (aw bet din) i przewodniczącym Izby Sądowej. [przypis edytorski]

nastąpić na kogoś (daw.) — zaatakować kogoś. [przypis edytorski]

nastąp się (gw.) — przesuń się (do krowy a. konia). [przypis edytorski]

nastąp się pan — prawdop.: odsuń się pan. [przypis edytorski]

nastąp się (pot. pogard.) — odsuń się, przesuń się (gw.: do krowy a. konia). [przypis edytorski]

nastał był — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: nastał wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

nastalać — utwierdzać, utwardzać. [przypis edytorski]

nastarczać (starop.) — nadążać. [przypis edytorski]

nastarczać — zapewniać odpowiednią ilość czegoś. [przypis edytorski]

Nastarczało (gw.) — wystarczyło. [przypis edytorski]

na starość godzi — sens: zamierza dożyć podeszłego wieku. [przypis edytorski]

nastawać (daw.) — upierać się przy czymś, domagać się czegoś. [przypis edytorski]

nastawa (daw.) — 3. os. lp: nastaje; nastawać: nalegać, usilnie do czegoś dążyć. [przypis edytorski]

nastawa — dziś popr. forma: nastaje. [przypis edytorski]

nastawa (starop. forma) — dziś: nastaje. [przypis edytorski]

nastawia — dziś popr.: nadstawia. [przypis edytorski]

na Stawki na plac — mowa o Umschlagplatz (niem.: placu przeładunkowym), usytuowanym przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył on wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]

nastawywać — nastawiać. [przypis edytorski]

następca Fryderyka II — chodzi o bratanka Fryderyka II Wielkiego, Fryderyka Wilhelma II (1744–1797), króla pruskiego i elektora brandenburskiego od 1786 r. [przypis edytorski]

następcę tronu Saxe-Gotha — księcia Saksonii-Gotha-Altenburg Fryderyka Ludwika (1735–1756), syna Fryderyka III. [przypis edytorski]

następców Aleksandra, niezdolnych do zdzierżenia społem królestwa — po śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 r. p.n.e. najwyżsi dowódcy jego armii rozpoczęli tzw. wojny diadochów, które doprowadziły do podziału macedońskiego imperium między dowódców. [przypis edytorski]

Następczyni tronu — chodzi o delfinę Francji, żonę następcy tronu, najstarszego syna Ludwika XV, Ludwika Ferdynanda; była nią Maria Józefa Saska (1731–1767), córka Augusta III, elektora Saksonii i króla Polski. [przypis edytorski]

następna (daw.) — tu: następująca. [przypis edytorski]

następne — dziś: następujące. [przypis edytorski]

następnieś się cofnął — inaczej: następnie się cofnąłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

następnych dni — dziś: w następne dni; w ciągu następnych dni. [przypis edytorski]

następnych dwóch dni — dziś raczej: w następnych dwóch dniach. [przypis edytorski]

następny (daw.) — następujący. [przypis edytorski]

następny (daw.) — następujący; taki oto. [przypis edytorski]

następny (daw.) — tu: następujące. [przypis edytorski]

następny (daw.) — tu: następujący. [przypis edytorski]

następny (daw.) — tu: następujący; taki oto. [przypis edytorski]

następny — dziś: następujący. [przypis edytorski]

następny — kolejny. [przypis edytorski]

następnymi — następującymi. [przypis edytorski]

Następnym znakiem jest C2 (…) Rozdział drugi — jeśli litera „C” występuje jako skrót angielskiego słowa chapter: rozdział. [przypis edytorski]

następny — tu: następujący. [przypis edytorski]

następować (daw.) — atakować. [przypis edytorski]

następ — tu: następstwo. [przypis edytorski]

następy — następstwa. [przypis edytorski]

na stojączkę — dziś popr.: na stojąco. [przypis edytorski]

na stołka — tak w źródle; zapewne powinno być: ani stołka. [przypis edytorski]

Na stolicy Piotrowej zasiadł papież-schyłkowiec, papież-dekadent… — Leon X, właśc. Giovanni di Lorenzo de' Medici (1475–1521), papież od 1513; młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Medyceusza, bliski współpracownik i następca Juliusza II; mecenas sztuki; ostatni papież niemający święceń kapłańskich w chwili wyboru; znany z wprowadzenia sprzedaży odpustów na budowę Bazyliki św. Piotra, co doprowadziło do wystąpienia Marcina Lutra (1517). [przypis edytorski]

nastoperczyć (daw.) — postawić na sztorc; nastroszyć. [przypis edytorski]

na straży (starop. forma) — dziś B.: na straż; na straży przypadnie: wpadnie na straż, dopadnie straży. [przypis edytorski]

na straży w nocy u mogiły — wtrącenie w nawiasie jest najprawdopodobniej wyjaśnieniem słowa pochodzącym od autora Wycieczek po Litwie. [przypis edytorski]

na stróży (gw.) — na straży. [przypis edytorski]

na stróży — na straży. [przypis edytorski]

nastrojniejszy (starop. forma) — dziś popr.: najstrojniejszy. [przypis edytorski]

na stronę (daw.) — na bok. [przypis edytorski]

na stronę — na bok, na ubocze, w ustronie. [przypis edytorski]

na stronę — na bok. [przypis edytorski]

na stronę — w bok. [przypis edytorski]

na stronie (daw.) — z boku. [przypis edytorski]

na stronie obie — na obydwa sposoby (liczba podwójna). [przypis edytorski]

na stronie — obok, tu w sensie: neutralni. [przypis edytorski]

na stronie (starop.) — na boku. [przypis edytorski]

na stronie — w miejscu oddalonym, z boku. [przypis edytorski]

na strzesie — dziś popr. forma Msc.lp: na strzesze. [przypis edytorski]

nasturcja — roślina o żółtych, pomarańczowych lub czerwonych kwiatach, uprawiana w ogrodach i na balkonach. [przypis edytorski]

nasubtelniejszy (daw. forma) — najsubtelniejszy. [przypis edytorski]

nasuć (daw., gw.) — nałożyć. [przypis edytorski]

na suche wciągną wysypisko — sens: wyciągną na ląd. [przypis edytorski]

na sukurs — na pomoc; też: przyjść w sukurs. [przypis edytorski]

nasunęliścież — czy nasunęliście (tj. czy podsunęliście). [przypis edytorski]

nasuniony (daw.) — nasunięty. [przypis edytorski]

na suszy (starop.) — tu: na brzegu. [przypis edytorski]

na swą szkodę (starop.) — na swoje ryzyko; na swój koszt. [przypis edytorski]

na swawolniki — dziś: na swawolników. [przypis edytorski]

na swe skrzydło gonić (daw.) — obracać na swoją korzyść. [przypis edytorski]

na swoich ręku (starop.) — forma daw. liczby podwójnej; dziś na swoich rękach. [przypis edytorski]

na swoje sprawce obrócił pożogi (starop.) — szyk przestawny; inaczej: (wiatr) sprawców pożogi obrócił na swoje; obrócił się przeciw sprawcom pożaru. [przypis edytorski]

na swych ręku — dziś popr. forma Msc. lm: na swych rękach. [przypis edytorski]

na Syberią — dziś popr. forma B.: na Syberię. [przypis edytorski]

nasyćże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

na Syonie — góra Syjon stanowi alegorię Kościoła, często używaną przez pisarzy chrześcijańskich. [przypis edytorski]

nasże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nas. [przypis edytorski]

Naszą nałożnicą lub matką naszych dzieci — podsumowanie teorii Ottona Weiningera wyłożonej w dziele tegoż zatytułowanym Płeć i charakter. [przypis edytorski]

na szafot, za Lyon… —- Joseph Fouché i Collot d'Herbois kierowali krwawymi represjami wobec mieszkańców Lyonu, odbitego w październiku 1793 r. z rąk rojalistów. [przypis edytorski]