Przypisy

lebioda — komosa polna; jadalne zioło łąkowe. [przypis edytorski]

lebioda — pospolity chwast, dawniej liście były wykorzystywane jako jarzyna, głównie przez biedotę, a z nasion robiono mąkę do wypieku chleba. [przypis edytorski]

lebioda — też: komosa biała. [przypis edytorski]

lebo (gw.) — albo. [przypis edytorski]

lebo (gw.) — lub. [przypis edytorski]

Le Bon, Gustave (1841–1931) — francuski uczony zajmujący się różnymi dziedzinami, inicjator psychologii społecznej; autor dzieła Psychologia tłumu (1895). [przypis edytorski]

le bon pain (fr.) — dobry chleb. [przypis edytorski]

le bon sens (fr.) — zdrowy rozsądek. [przypis edytorski]

Le Bourget — gmina ok. 10 km na płn. od centrum pod Paryża; ognisko walk podczas oblężenia miasta w 1870; ob. lotnisko. [przypis edytorski]

Le Brisoys Desnoiresterres, Gustave (1817–1892) — fr. dziennikarz, historyk literatury oraz dramaturg i autor powieści. [przypis edytorski]

Lebrun, Albert (1871–1950) — fr. polityk lewicowy, prezydent Francji w l. 1932–1940; jego następcą został Philippe Pétain, tworząc podporządkowany hitlerowskiej Rzeszy rząd Vichy (zaś na emigracji w Londynie za następcę Lebruna można uznać skonfliktowanego z Pétainem Charlesa de Gaulle'a, przywódcę Wolnej Francji). [przypis edytorski]

Le Brun, Charles (1619–1690) — francuski malarz królewski, architekt, dekorator Wersalu i Luwru, współtwórca stylu Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Le Brun, Charles (1683–1686) — fr. malarz okresu baroku. [przypis edytorski]

Lebrun, Pierre-Antoine (1785–1873) — francuski poeta, dramaturg i polityk. [przypis edytorski]

Lebruyère, właśc. Jean de La Bruyère (1645–1696) — fr. pisarz i moralista, w 1688 r. opublikował Charaktery, czyli Przymioty Teofrasta (ostateczna wersja wyszła drukiem w 1696 r.), w którym, wykorzystując swoje obserwacje z okresu przebywania na dworze Kondeuszów, przedstawił różne typy ludzi, dowcipnie, ale i krytycznie komentując obyczaje społeczeństwa francuskiego; przeciwnicy blokowali z tego powodu jego wybór do Akademii Francuskiej, ale ostatecznie wszedł w jej skład w 1693 r. [przypis edytorski]

Lebt hier alles? (niem.) — Wszyscy żywi? [przypis edytorski]

lecąc (starop. forma) — tu imiesłów przym., dziś: lecącego. [przypis edytorski]

lec — dziś: legnąć. [przypis edytorski]

lec (gw.) — położyć się. [przypis edytorski]

le châtié (fr.) — tu: hiperpoprawność, sztywność, surowość. [przypis edytorski]

lecha — [przypis edytorski]

le chariot avec le vin est arrivé, et les autres hardes (fr.) — wóz z winem przybył i inne manele. [przypis edytorski]

lecha — zagon. [przypis edytorski]

lech (daw.) — obszar ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

le chevalier de Seingalt (fr.) — kawaler de Seingalt. [przypis edytorski]

Lechia — tu: Polska. [przypis edytorski]

Lechistan — Polska. [przypis edytorski]

Lechistan (tur.) — Polska. [przypis edytorski]

Lechita — potomek legendarnego założyciela Polski, Lecha; Polak. [przypis edytorski]

lech — obszar ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

Lechoń, Jan (1899–1956) — właśc. Leszek Serafinowicz, poeta, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander i kabaretu literackiego Pikador. Współpracował z „Wiadomościami literackimi”, był redaktorem pisma satyrycznego „Cyrulik Warszawski”. W latach 1930–1939 attaché kulturalny ambasady polskiej w Paryżu. [przypis edytorski]

Lechoń, Jan, właśc. Leszek Serafinowicz (1899–1956) — poeta, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, redagującej miesięcznik o takim samym tytule. Był autorem m.in. tomiku wierszy pt. Srebrne i czarne (1924). [przypis edytorski]

Lechoń, Jan — właśc. Leszek Serafinowicz (1899–1956), poeta, prozaik i autor dziennika, jeden z założycieli grupy poetyckiej „Skamander”, od 1939 na emigracji. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś forma Msc.lm: latach; w trzydziestu leciech: mając trzydzieści lat. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś popr. forma Ms. lm: latach. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś popr. forma Ms. lm: latach; w jednych leciech: w tym samym wieku. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — dziś popr.: latach. [przypis edytorski]

leciech (daw. forma) — N.lm. dziś: latach. [przypis edytorski]

leciech (daw.) — forma N. lm od rzeczownika rok. [przypis edytorski]

leciech — dziś forma Ms.lm: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr. forma Msc.lm: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr. forma Msc.lp: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr. forma Ms. lm: latach. [przypis edytorski]

leciech — dziś popr.: latach. [przypis edytorski]

leciech (starop. forma) — dziś Msc.lm: latach; podeszła w leciech: w podeszłym wieku, starsza, stara. [przypis edytorski]

leciech (starop.) — [w] latach. [przypis edytorski]

Le Ciel n'est pas plus pur que le fond de son âme (fr.) — Niebo nie jest czystsze niż głębia jego duszy (nieco zmieniony cytat z dramatu Jeana Racine'a Fedra, akt IV, scena 2; w oryginale: Le jour n'est pas plus pur que le fond de mon coeur: Światło dnia nie jest czystsze niż głębia mego serca). [przypis edytorski]

lecie (starop. forma) — dziś: latem. [przypis edytorski]

lecie (starop. forma) — latem. [przypis edytorski]

Leci strzała i świszcząc powietrze rozcina. Okropnym brzmiąc łuk jękiem psy strzela i muły; Wnet zgubne jego razy Achaje poczuły — strzały Apolla powodują zarazę. [przypis edytorski]

leciuchne (daw.) — tu: lekkie. [przypis edytorski]

leciuchno (daw.) — lekko, delikatnie. [przypis edytorski]

leciuchno (daw.) — tu: lekko. [przypis edytorski]

leciuchno — lekko. [przypis edytorski]

leciuchny (daw.) — tu: lekki, delikatny. [przypis edytorski]

lec — legnąć, położyć się. [przypis edytorski]

Leclerc, Georges-Louis, Comte de Buffon (1707–1788) — przyrodnik i matematyk, członek Akademii Francuskiej, zajmował się m. in. geologią. [przypis edytorski]

le Cloitre (fr.) — klasztor. [przypis edytorski]

Le côté de Chelsea — szkice Maurois opublikowane w „Revue de Paris” w 1929; Chelsea to arystokratyczna dzielnica Londynu. [przypis edytorski]

Lecocq — postać literacka, detektyw policyjny, bohater kilku powieści francuskiego pioniera literatury kryminalnej Émile'a Gaboriau, wydanych w latach 1867–1871. [przypis edytorski]

Le code de la nature (fr.) — właśc. Code de la nature, ou Le véritable esprit de ses lois de tout temps négligé ou méconnu; pl. Kodeks natury, dzieło, którego autorem jest Étienne-Gabriel Morelly (ok.1717–1778/1782), opublikowane w 1755 r. [przypis edytorski]

Leconte de Lisle, Charles (1818–1894) — francuski poeta i filozof, przedstawiciel parnasizmu. [przypis edytorski]

Leconte de Lisle, Charles-Marie-René (1818–1894) — fr. poeta, filozof, filolog i krytyk epoki romantyzmu, najwybitniejszy przedstawiciel parnasizmu, jeden z największych autorów XIX-wiecznej literatury francuskiej. [przypis edytorski]

Le Corbusier, właśc. Charles-Édouard Jeanneret-Gris (1887–1965) — pseudonim fr. architekta, urbanisty i artysty-plastyka, czołowego przedstawiciela międzynarodowego stylu modernistycznego; zafascynowany klarownością przestrzeni w klasztorach, swoimi projektami zrewolucjonizował architekturę i projektowanie wnętrz w latach 20 i 30. XX w.; styl architektoniczny wykreowany przez niego zyskał miano corbusieryzmu. [przypis edytorski]

le coup de pied de l'âne (fr.) — kopanie leżącego, kogoś niezdolnego do obrony (dosł. kopnięcie osła, wyrażenie z bajki Jeana de La Fontaine'a, w której osioł kopie umierającego lwa). [przypis edytorski]

Lecouvreur, Adrianna (1692–1730) — aktorka francuska, przez współczesnych uznana za najwybitniejszą tragiczkę Francji; kochanka marszałka Maurycego Saskiego; wg legendy została otruta przez swą rywalkę; jej życie i tajemnicza śmierć zostały ukazane w sztuce Adrienne Lecouvreur (1849) autorstwa E. Legouvé i E. Scribe, która z kolei stała się podstawą libretta opery Francesca Cilei o tym samym tytule. [przypis edytorski]

lec — położyć się. [przypis edytorski]

Le crime de Sylvestre Bonnard — tytuł pol. Zbrodnia Sylwestra Bonnard; powieść Anatola France'a z 1881 r. o losach starego bibliofila, którego tytułową zbrodnię stanowi prostota jego natury. [przypis edytorski]

Lec, Stanisław Jerzy (1909–1966) — poeta, znany przede wszystkim jako satyryk i aforysta. [przypis edytorski]

lectiones (łac. lm od lectio: czytanie), pol.: lekcje — tu: konkretne sposoby odczytania tekstu rękopiśmiennego w miejscach, w których jego zapis jest wątpliwy, możliwe są różne warianty. [przypis edytorski]

Lectori […] Salutem (łac.) — pozdowienia dla czytelnika. [przypis edytorski]

lector (łac.) — niewolnik czytający na głos wskazane teksty. [przypis edytorski]

lec — tu: polec (w walce). [przypis edytorski]

„Lecture pour tous” — fr. magazyn ilustrowany, w którym publikowano powieści. Ukazywał się w latach 1898–1939. [przypis edytorski]

lec — tu: zginąć. [przypis edytorski]

leczebny (daw.) — leczniczy. [przypis edytorski]

leczebny — leczniczy. [przypis edytorski]

leczenie abortywne (daw.) — leczenie profilaktyczne. [przypis edytorski]

Lecz go Polyfem w jamie rozdarł — patrz pieśń IX. [przypis edytorski]

Lecz go wieloryb zjadł na głębinie — motyw żarłocznego wieloryba-ludojada występuje w wielu baśniach i legendach, mimo że wieloryby nie żywią się ludźmi, lecz głównie planktonem, niekiedy drobnymi rybkami. [przypis edytorski]

Lecz i Trojanie podli, że ciebie w zapłatę Nieszczęść tylu w kamienną nie odziali szatę — „kamienna szata” stanowi tu synonim ukamienowania. [przypis edytorski]

Lecz jeśli ducha nadchodzą morderce — w innej wersji tekstu: „Lecz jeśli ducha nadchodzą szyderce”; morderce, szyderce to archaiczna forma B. lm; dziś: mordercy, szydercy. [przypis edytorski]

Lecz którą z miar za najpiękniejszą Mniemasz: potrójną czy poczwórną miarę — mowa o proporcjach. [przypis edytorski]

Lecz może, w duchu będąc, robić cuda! — w późniejszych wydaniach po tych słowach pojawia się strofa: Lub robić sama przez się — lub się w drugą/ Duszę przelawszy… być w niej siłą… mocą,/ Zaczepną bronią w rękach — i kolczugą/ Sercu… i słońcem, które świeci nocą,/ I panią razem — i razem być sługą,/ I nawet w świecie aniołów pomocą;/ Wdzięcznością cudną ducha nas obarczyć,/ A świat dać, za świat stanąć — i wystarczyć. [przypis edytorski]

Lecz niech będą te twoje godności naznaczniejsze, ale a któreż wżdy z nich masz, co byś ich nie wziął — Por. 1 Kor 4, 3. [przypis edytorski]

lecz nie w tym stopniu, by łączyć skromne ze srogim — tu po raz pierwszy w tekście pojawia się koncepcja stosowności (łac. decorum). Wymaga ona od twórcy wypowiedzi w stylu dostosowanym do tematu, a w szerszym sensie również unikania zestawień niepasujących do siebie motywów. [przypis edytorski]

Lecz prawo Boże jasny wyrok czyni: Jeśli złodziej nie ma czym oddać, niechaj będzie przedan — 2. Mojż 22, 3. [przypis edytorski]

Lecz Prorok do Amazyasza przyszedł i mówił:„O królu, niech z tobą wojsko takie nie wychodzi (…) Ma Pan Bóg, skąd tobie da jeszcze więcej” — 2 Krn 12, 7–9. [przypis edytorski]

Lecz się kąpać nie mogę przy was żadnym czołem — sens: wstydzę się przy was kąpać, nie jestem na tyle bezczelny, by to uczynić. [przypis edytorski]

Lecz taż Anglia (…) ogromniejsze wojsko — te słowa dopisał autor w wyd. z 1816 r. [przypis edytorski]

Lecz wielką nocy tej sprawę mnie zostaw — szyk przestawny; inaczej: lecz mnie zostaw wielką sprawę tej nocy (tj. wielką sprawę, która dokona się tej nocy). [przypis edytorski]

Lecz zawsze bądźcie samym sobie wierne — w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie, wstawiając przed tym wersem jako wtrącenie w nawiasie następujący: „Wasz trud pół roku niech będzie daremny”. [przypis edytorski]

leda (daw.) — byle. [przypis edytorski]

leda (daw., gw.) — lada, byle. [przypis edytorski]

leda (daw., gw.) — lada. [przypis edytorski]

leda (daw.) — lada, byle. [przypis edytorski]

leda (daw.) — tu: byle. [przypis edytorski]

leda gdzie (starop.) — byle gdzie. [przypis edytorski]

leda (gw.) — lada. [przypis edytorski]