Przypisy

Wenn der Kerl sich weiter so verausgaben wird, krepiert er in einem Jahr (niem.) — Jeśli facet będzie się tak ciskał, to w ciągu roku zdechnie (popr. zam. verausgaben, raczej: herausgeben). [przypis edytorski]

Wenn die Damen so etwas in Eile nehmen… (niem.) — Skoro się Paniom tak spieszy. [przypis edytorski]

wenn er Regenwürmer findet (niem.) — „gdy dżdżownic się dogrzebiesz”, cytat z monologu z I części Fausta Goethego, w którym tytułowy bohater utworu podważą wartość wiedzy płynącej z badań naukowych. [przypis edytorski]

Wenn Sie von der Universität nicht weggehen, so werden Sie gegangen (niem.) — Jeżeli pan sam nie odejdzie z uniwersytetu, to zostanie pan wydalony. [przypis edytorski]

wenta (daw.) — kiermasz, z którego dochód przeznaczony jest na cele dobroczynne. [przypis edytorski]

wenta (daw.) — kiermasz, z którego dochody przeznaczone są na cele dobroczynne. [przypis edytorski]

Wentydiusz, właśc. Publiusz Wentydiusz (zm. po 38 p.n.e.) — rzymski generał, oficer Juliusza Cezara; po utworzeniu II triumwiratu mianowany konsulem dokooptowanym (44 p.n.e.); odniósł trzy wielkie zwycięstwa w walkach z Partami i jako pierwszy Rzymianin świętował triumf takiego zwycięstwa. [przypis edytorski]

Wenus a. Wenera (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna; odpowiednik Afrodyty z mit. gr. [przypis edytorski]

Wenus a. Wenera (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna, odpowiednik greckiej Afrodyty. [przypis edytorski]

Wenus — druga od Słońca planeta Układu Słonecznego. [przypis edytorski]

Wenus — druga pod względem odległości od Słońca planeta Układu Słonecznego, stanowiąca najjaśniejszy po Słońcu i Księżycu obiekt widoczny na niebie. [przypis edytorski]

Wenus fizyczna — fr. Vénus physique (1745), anonimowo opublikowana książka francuskiego uczonego Pierre'a Louisa Maupertuis, częściowo popularnonaukowa, częściowo filozoficzna; Maupertuis krytykował teologów przyrody, wskazując na zjawiska niezgodne z koncepcją dobrego i mądrego Stwórcy; w Wenus fizycznej zarysował idee rozwinięte w kolejnej publikacji, w której uznawał, że pierwsze formy życia powstały przez przypadkowe połączenie się cząstek materii nieorganicznej oraz że przypadkowe zmiany pojawiające się u potomstwa w stosunku do jego rodziców doprowadziły do wielkiego zróżnicowania organizmów; badał dziedziczność i zbierał dowody potwierdzające wkład obu płci. [przypis edytorski]

Wenus milońska, dziś zwykle: Wenus z Milo — hellenistyczna marmurowa rzeźba z II w. p.n.e., przedstawiająca grecką boginię miłości Afrodytę (rzymska Wenus), znaleziona na wyspie Milos w 1820; od 1821 znajduje się w paryskim Luwrze. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rz.) — bogini miłości, według legendy narodzona z morskiej piany. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna; odpowiednik Afrodyty z mit. gr. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna; odpowiednik gr. Afrodyty; Wenus Anadyomene (gr. „wynurzająca się z morza”): obraz namalowany przez Apellesa, słynne w starożytności przedstawienie narodzin Afrodyty zjawiającej się z morza, stało się inspiracją dla późniejszych artystów. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna, odpowiednik greckiej Afrodyty; narodziła się z piany morskiej u wybrzeży Cypru; „Wenus anadyomene” (gr.: wynurzająca się z morza) stanowi od czasów starożytnych częsty temat w malarstwie europejskim. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna, odpowiednik greckiej Afrodyty; narodziła się z piany morskiej u wybrzeży Cypru. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna, odpowiednik greckiej Afrodyty. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna, odpowiednik greckiej Afrodyty; Urania (gr.): Niebiańska, jeden z przydomków Afrodyty. Rozróżnienie na miłość zmysłową, pożądanie ciała, oraz „niebiańską”, skierowaną ku pięknej duszy, wprowadził Platon w dialogu Uczta. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości, jej gr. odpowiednikiem była Afrodyta. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości, jej gr. odpowiednikiem była Afrodyta, według legendy narodzona z morskiej piany. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości, jej gr. odpowiednikiem była Afrodyta, według legendy narodzona z morskiej piany w pobliżu Cypru. [przypis edytorski]

Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości. [przypis edytorski]

Wenus Pięknotyła — nawiązanie do wiersza Kallipigos autorstwa Kazimierza Przerwy-Tetmajera. [przypis edytorski]

Wenus — w mitologii rzymskiej bogini miłości (Tetmajer płynnie przechodzi między motywami rzymskimi a greckimi, patrz przypis 5). [przypis edytorski]

Wenus — w mit. rzym. bogini miłości, słynąca z urody, której imieniem nazwano jedną z planet naszego układu słonecznego, jej obserwacja możliwa jest tylko rano i wieczorem, przez co zwana jest również Jutrzenką, Gwiazdą Poranną (Zaranną) lub Gwiazdą Wieczorną. [przypis edytorski]

Wenus zmieniła Cerastów w woły — za mordowanie obcokrajowców na ołtarzu Jowisza (Owidiusz, Metamorfozy, ks. X, w. 220–237). [przypis edytorski]

Wenus z Milo — marmurowa rzeźba z okresu hellenistycznego, ideał piękna. [przypis edytorski]

Wenus z Milo — słynna marmurowa rzeźba z końca II w. p.n.e., przedstawiająca półnagą grecką boginię miłości Afrodytę (rzymska Wenus), znaleziona na wyspie Milo w 1820, eksponowana w Luwrze; ręce posągu nie zachowały się. [przypis edytorski]

we psiech — w psach. [przypis edytorski]

werbalizm — pustosłowie, wypowiedź zawierająca wiele słów, lecz niewiele istotnej treści, sprawiająca pozory obszernej informacji lub argumentacji za daną tezą. [przypis edytorski]

werbalizować — ubierać w słowa, formułować; tu: protokołować. [przypis edytorski]

werbalizować — ubierać w słowa; tu: protokołować. [przypis edytorski]

werbista — duchowny z zakonu misyjnego, założonego przez niemieckiego duchownego Arnolda Janssena. [przypis edytorski]

werbować — tu: wcielać kogoś do armii. [przypis edytorski]

werbunek — powoływanie do służby wojskowej. [przypis edytorski]

Wercyngetoryks (ok.82–46 p.n.e.) — wódz galijskiego plemienia Arwernów i przywódca powstania Galów, walczący przeciwko Juliuszowi Cezarowi. [przypis edytorski]

werda a. werdo (daw., z niem. wer da: kto tu) — okrzyk strażników: kto idzie. [przypis edytorski]

Wer da? (niem.) — Kto tam? [przypis edytorski]

Wer da (niem.) — kto tam. [przypis edytorski]

Wer da (niem.) — kto tam? [przypis edytorski]

Wer den Dichter will verstehen, muss in Dichters Lande gehen (niem.) — Kto chce zrozumieć poetę, musi jechać do kraju poety (Goethe, West-Oestlicher Divan). [przypis edytorski]

Wer den Dichter will verstehen, muss in Dichters Lande gehen (niem.) — Kto poetę chce zrozumieć, musi udać się do jego kraju; motto do uwag, którymi Goethe opatrzył swój cykl liryczny Dywan Zachodu i Wschodu z 1819 r. [przypis edytorski]

werdo a. werda (daw., z niem. wer da: kto tu) — okrzyk strażników: kto idzie. [przypis edytorski]

werdo (z niem.) — kto tam. [przypis edytorski]

Werdo (z niem.) — kto tam; zniekształcone: Wer ist da? [przypis edytorski]

weredyctwo, właśc. weredyzm — mówienie prawdy bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

weredyczny — mówiący prawdę prosto w oczy, bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

weredyk — człowiek, który mówi prawdę, zazwyczaj nieprzyjemną, bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

weredyk — człowiek mówiący prawdę, zwłaszcza nieprzyjemną, bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

weredyk (daw.) — człowiek mówiący prawdę bez względu na konsekwencje, prosto w oczy, bez ogródek, ryzykując zranienie kogoś, przykre następstwa dla siebie lub innych itp. [przypis edytorski]

weredyk — osoba, która ma zwyczaj mówić innym to, co myśli, prosto w oczy. [przypis edytorski]

weredyk — osoba mówiąca prawdę bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

weredyk (z łac.) — osoba mówiąca prawdę prosto w oczy, nawet gdy jest nieprzyjemna. [przypis edytorski]

weredyk (z łac. veredicus: prawdomówny) — człowiek, który mówi prawdę prosto w oczy, bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

werenda (daw.) — dziś: weranda; dobudówka: zadaszone, często również osłonięte ażurowymi a. szklanymi ścianami pomieszczenie znajdujące się przed wejściem do domu. [przypis edytorski]

werenda (daw.) — weranda. [przypis edytorski]

werenda — dziś popr.: weranda. [przypis edytorski]

werenda — dziś: weranda. [przypis edytorski]

wereszczaka — nazwa kilku daw. potraw kuchni polskiej i litewskiej; może to być: schab duszony w wywarze z czerwonych buraków okraszonym słoniną, zupa jarzynowa na kwasie chlebowym ze słoniną, zupa z kiełbaskami i in., nazwa pochodzi ponoć od nazwiska nadwornego kucharza króla Augusta III Sasa. [przypis edytorski]

Wereszczyca a. Wereszyca — rzeka na Ukrainie, dopływ Dniestru; po 17 września 1939 miejsce intensywnych walk wojska polskiego z radzieckim. [przypis edytorski]

wereszka a. brzechwa — drzewce strzały. [przypis edytorski]

weretek — prawdop. forma oboczna od feret a. fereta, co słownik Lindego tłumaczy jako sprzączkę. [przypis edytorski]

Werfel, Franz (1890–1945) — pisarz i poeta austriacki, od 1938 r. na emigracji, autor głośnego, sfilmowanego komediodramatu Jakubowski i pułkownik (1944). [przypis edytorski]

Werfel, Franz (1890–1945) — tworzący po niemiecku pisarz pochodzenia żydowskiego. [przypis edytorski]

werfel (z niem.) — rasa gołębi. [przypis edytorski]

Wergeland, Henrik Arnold (1808–1839) — norweski poeta, dramaturg i prozaik: najważniejsze dzieła: Jóden (Żydzi, 1842) i Jodinen (Żydówki, 1844). [przypis edytorski]

Wergili a. Wergiliusz — Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.), rzymski poeta, autor Eneidy. [przypis edytorski]

Wergili a. Wergiliusz, właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — rzymski poeta, autor m.in. Eneidy, eposu narodowego Rzymian, oraz zbioru sielanek Bukoliki (Eklogi); w miłosnej Eklodze II przedstawia homoseksualne uczucia pasterza Korydona do innego pasterza, Aleksisa. [przypis edytorski]

Wergili — Publius Vergilius Maro (70 p.n.e.–19 p.n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor Eneidy (poematu epickiego o wędrówkach Eneasza i założeniu Rzymu), Georgik i Bukolik (sielanek). [przypis edytorski]

Wergili — Publius Vergilius Maro (70 p.n.e. – 19 p.n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor Eneidy (poematu epickiego o wedrówkach Eneasza i założeniu Rzymu), Georgik i Bukolik (sielanek). [przypis edytorski]

Wergili — Publius Vergilius Maro (70 p.n.e.–19 p.n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor Eneidy (poematu epickiego o wedrówkach Eneasza i założeniu Rzymu), Georgik i Bukolik (sielanek). [przypis edytorski]

Wergiliusz, Horacy, Owidiusz — wielcy poeci rzymscy z I w. p.n.e. [przypis edytorski]

Wergiliusz — Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.), poeta rzymski. Autor Eneidy, eposu narodowego Rzymian. [przypis edytorski]

Wergiliusz — Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.), poeta rzymski epoki augustiańskiej, autor Eneidy, eposu narodowego Rzymian. [przypis edytorski]

Wergiliusz, właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — rzymski poeta, autor m.in. Eneidy, eposu narodowego Rzymian. [przypis edytorski]

Wergiliusz, właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — rzymski poeta, autor m.in. Eneidy, poematu epickiego o wędrówkach Eneasza i założeniu Rzymu. [przypis edytorski]

Wergiliusz, właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — rzymski poeta, autor m.in. poematu epickiego Eneida, eposu narodowego Rzymian. [przypis edytorski]

Wergiliusz, właśc. Publiusz Wergiliusz Maro (70–19 p.n.e.) — rzymski poeta, autor m.in. Eneidy, eposu narodowego Rzymian, oraz poematu dydaktycznego o rolnictwie, zatytułowanego Georgiki. [przypis edytorski]

Wergili, właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — poeta rzymski, autor Eneidy, eposu narodowego Rzymian. [przypis edytorski]

Wer hat ein Zweck, der nimm' sein Weg!… (niem.) — Kto ma cel, ten rusza w drogę. [przypis edytorski]

Werki — dziś: prawobrzeżna dzielnica Wilna. [przypis edytorski]

Werkmeister (niem.) — kierownik (w pracy); majster. [przypis edytorski]

werkmistrz — dziś: majster, kierownik działu produkcji. [przypis edytorski]

werkmistrz — majster. [przypis edytorski]

werko a. wyrko — łóżko. [przypis edytorski]

werkszuc — członek straży fabrycznej (niem. Werkschutz), pełniącej funkcje policyjne w szopach, czyli w pracujących dla Niemców przedsiębiorstwach na terenie getta. [przypis edytorski]

werkszuc — z niem. Werkschutze, straż fabryczna, pełniąca funkcje policyjne w szopach, czyli w pracujących dla Niemców przedsiębiorstwach na terenie getta. [przypis edytorski]

werk (z niem.) — mechanizm zegarka. [przypis edytorski]

Werlen — właśc. Verlaine, Paul (1844–1896) poeta fr., impresjonista, zaliczany do grona poetów wyklętych; w 1872 r. w napadzie zazdrości postrzelił swego kochanka, Arthura Rimbauda, za co został aresztowany. W więzieniu w Mons nawrócił się na katolicyzm, co zmieniło charakter jego twórczości. [przypis edytorski]

wermut — anachronicznie użycie nazwy wermut, która weszła do użytku dopiero w XIX w.; wino aromatyzowane ziołami. [przypis edytorski]

wermut — wino aromatyzowane ziołami. [przypis edytorski]

Werner Krauss (1884–1959) — niemiecki aktor teatralny i filmowy, jedna z gwiazd kina lat 20. XX w.; od lat 30. aktywnie popierał nazizm, został mianowany aktorem państwowym, grał w antysemickich filmach propagandowych. [przypis edytorski]

Werner von Tettingen — wielki szpitalnik zakonu krzyżackiego, uciekając spod Grunwaldu, ocalił życie. [przypis edytorski]

Werner, Zacharias (1768–1823) — niemiecki poeta i dramaturg mistyczno-romantyczny. [przypis edytorski]

Wer nie sein Brot mit Tränen ass, Wer nie die kummervollen Nächte… (niem.) — pierwsze wersy Pieśni harfiarza J. W. Goethego: Kto nigdy swojego chleba nie jadł ze łzami, kto nigdy w smutne noce… [przypis edytorski]

werniks — substancja na bazie żywicy, którą pokrywa się powierzchnię obrazów olejnych. [przypis edytorski]

werniks — substancja na bazie żywicy, którą pokrywa się powierzchnię obrazów olejnych; tu przen.: połysk. [przypis edytorski]