Przypisy

Saint-Simon (1675–1755) — Louis de Rouvroy, książę de Saint-Simon, fr. wojskowy, dyplomata i pisarz. [przypis edytorski]

Saint-Simon, Henri de (1760–1825) — francuski pisarz i filozof, socjalista utopijny. [przypis edytorski]

saintsimoniści — zwolennicy doktryny filoz.-społecznej Henriego de Saint-Simon (1760–1825), socjalizmu utopijnego. [przypis edytorski]

saintsimonizm — doktryna filozoficzno-społeczna głosząca potrzebę stworzenia nowego porządku publicznego: podział dóbr według zdolności i talentów, solidaryzm społeczny, potępienie własności prywatnej. [przypis edytorski]

Saint-Simon, Louis de Rouvroy, duc de (1675–1755) — francuski żołnierz, dyplomata i pisarz. [przypis edytorski]

Saint-Simon — tytuł książęcy Louisa de Rouvroy (1675–1755), żołnierza, dyplomaty i pisarza francuskiego. [przypis edytorski]

Saint-Simon, właśc. Louis de Rouvroy, książę de Saint-Simon (1675–1755) — francuski żołnierz, dyplomata i pamiętnikarz; jego obszerne Pamiętniki są klasyką literatury francuskiej, przedstawiają najpełniejszy, żywy opis dworu za panowania Ludwika XIV oraz okresu regencji 1715–1723. [przypis edytorski]

sai, sai (port.) — wyjdź, wyjdź. [przypis edytorski]

Saisonstaat (niem.) — państwo sezonowe. [przypis edytorski]

sais tu (fr.) — wiesz? [przypis edytorski]

sais — tu: z fr. Sais courant, jeden z dwójki piechurów z laskami biegnących przed powozem konnym jakiejś ważnej osoby w Egipcie w XIX w. [przypis edytorski]

sajan (łac. sagum) — suknia żołnierska. [przypis edytorski]

sajan (z wł. saione, od łac. sagum) — renesansowy obcisły kaftan męski przypominający krojem rzym. strój wojskowy: sięgający do pół uda, zakończony krótką spódniczką z klinów; noszony do XVII w. przez dworzan i rycerstwo. [przypis edytorski]

sajdaczna bogini (mit. gr.) — Artemida, dziewicza bogini łuczniczka, opiekunka zwierzyny łownej. Bliźniacza siostra Appollina. Jej strzałom przypisywano nagłą śmierć kobiet. [przypis edytorski]

sajdaczny — posiadający sajdak, tj. kołczan. [przypis edytorski]

Sajdaczny — właśc. Petro Konaszewicz–Sahajdaczny (1570–1622), hetman Kozaków regestrowych, uczestnik bitwy pod Chocimiem, zmarły wskutek odniesionych tam ran. [przypis edytorski]

sajdak a. sahajdak — skórzany pokrowiec, w którym wożono łuk i strzały. [przypis edytorski]

sajdak a. sahajdak — wyposażenie łucznika składające się z futerału na łuk oraz futerału na strzały (kołczanu). [przypis edytorski]

sajdak — kołczan. [przypis edytorski]

sajdak — kołczan. [przypis edytorski]

sajdak — pokrowiec na łuk i strzały. [przypis edytorski]

sajdak — sahajdak, futerał z łukiem i kołczan ze strzałami. [przypis edytorski]

sajdak — tu: kołczan ze strzałami. [przypis edytorski]

sajdak — wyposażenie łucznika składające się z futerału na łuk oraz futerału na strzały (kołczanu). [przypis edytorski]

sajeta — cienkie, delikatne, kosztowne płótno. [przypis edytorski]

sajeta — cienki, kosztowny materiał sprowadzany z zagranicy. [przypis edytorski]

sajeta (daw.) — cienka, delikatna tkanina; kosztowne sukno. [przypis edytorski]

sajeta (daw.) — cienka, kosztowna tkanina wełniana. [przypis edytorski]

sajeta (daw.) — cienkie sukno. [przypis edytorski]

Sajta (gw.) — polano, drewno. [przypis edytorski]

sak (daw.) — worek, torba podróżna. [przypis edytorski]

sak (daw.) — worek, tu: mieszek, woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]

sak (daw.) — worek, tu: woreczek na przybory do szycia. [przypis edytorski]

Sakia-Muni (ok. 563–483 p.n.e.) — Budda Siakjamuni, właśc. Siddhartha Gautama z rodu Śakjów, indyjski książę, filozof i reformator religijny, twórca buddyzmu. [przypis edytorski]

sakiew — dziś popr. D. lm od wyrazu sakwa: sakw. [przypis edytorski]

sakiewka (daw.) — woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]

Sakija Muni a. Siakjamuni (ok. 563–483 p.n.e.) — Budda; mędrzec, którego nauki stały się podstawą buddyzmu; jego pierwotne imię brzmiało Siddhartha, pochodził z rodu Śakjów, nosił też przydomek Gautama. [przypis edytorski]

Sakja Muni — przydomek Siddharthy Gautamy, czyli Buddy. [przypis edytorski]

Sakja Muni — przydomek Siddharthy Gautamy (ok. 563–483 p.n.e.), czyli Buddy (tzn. oświeconego), księcia z rodu Śakjów, mędrca, założyciela buddyzmu. [przypis edytorski]

Sakkara — starożytna nekropola w Egipcie, w pobliżu Memfis, ok. 30 km na płd. od współczesnego Kairu; miejsce pochówku królów najstarszych dynastii, z licznymi grobowcami i piramidami, m.in. schodkową piramidą Dżesera. [przypis edytorski]

sakpalto (daw.) — lekki płaszcz męski, noszony głównie wiosną lub latem. [przypis edytorski]

sakramenta (daw. forma) — dziś: sakramenty. [przypis edytorski]

sakramenta — dziś popr. forma M.lm: sakramenty. [przypis edytorski]

sakramentalny — uświęcony zwyczajem, tradycją. [przypis edytorski]

sakrament — tu: małżeństwo. [przypis edytorski]

sakryficjum (łac. sacrificium) — poświęcenie, ofiara. [przypis edytorski]

sakryfikować (daw., z łac.) — złożyć ofiarę, poświęcić. [przypis edytorski]

sakryfikować się (z łac.) — poświęcać się. [przypis edytorski]

sak — sieć na ryby, tu: pułapka. [przypis edytorski]

sak — sieć na ryby w kształcie rozpiętego na kabłąkach worka. [przypis edytorski]

Saksonia — kraj związkowy w płd.-wsch. Niemczech. [przypis edytorski]

Saksy — Ogród Saski. [przypis edytorski]

saksy (pot.) — zagraniczna praca okresowa. [przypis edytorski]

sak — tu: torba, worek, siatka. [przypis edytorski]

sakum-pakum (rzad., z niem.) — spakować się w pośpiechu i wyruszyć. [przypis edytorski]

Sakuntala również została pustelnicą — być może autor miał na myśli Kesini, żonę Wiśwamitry, a nie jego córkę Sakuntalę. [przypis edytorski]

sakwa — torba, worek. [przypis edytorski]

sakwa — tu: duża sakiewka (woreczek na pieniądze). [przypis edytorski]

sakwojaż — torba podróżna, walizka. [przypis edytorski]

sakwojaż — walizka (podróżna). [przypis edytorski]

sakwojaż (z fr.) — torba podróżna. [przypis edytorski]

sak — worek, torba. [przypis edytorski]

sak — worek; tu: potrzask, pułapka. [przypis edytorski]

sak — worek, tu: trzos. [przypis edytorski]

Sakya Muni — nazwisko historyczne Buddy. [przypis edytorski]

Sałas (gw.) — szałas; prosty budynek drewniany, lokowany przeważnie na halach, służący za mieszkanie basy i juhasom podczas letnich wypasów owiec. [przypis edytorski]

sałasz — dziś popr.: szałas; daw. chatka pasterska. [przypis edytorski]

Sałdynów, popr.: Soldenhoff, Antoni Aleksander — generał-major wojsk koronnych; dyrektor generalny, potem dzierżawca huty w Miedzianej Górze (1782–1797); służył kolejnym ambasadorom i posłom rosyjskim, pobierając od nich żołd; członek konfederacji targowickiej, podczas insurekcji warszawskiej aresztowany, po kilku miesiącach uwolniony; po upadku powstania zasiadał w przybocznej kancelarii komendanta Warszawy, Friedricha von Buxhoevedena. [przypis edytorski]

sałhan (z ukr.) — naczynie na sadło. [przypis edytorski]

sałhan — zwój, w jaki formuje się sadło. [przypis edytorski]

Sałynka — ukr. zdr. od imienia Salomea. [przypis edytorski]

salaam — arabskie powitanie, dosł.: pokój. [przypis edytorski]

salaam (ar.) — ceremonialne powitanie. [przypis edytorski]

salaam (z arab. salām: pokój) — tu: ukłon, uniżone powitanie. [przypis edytorski]

sala audiencjonalna — sala do przyjmowania umówionych gości w siedzibie dostojnika (tu: w zamku królewskim). [przypis edytorski]

Sala Dwóch Sióstr — jedna z czterech komnat Alhambry przylegających do Dziedzińca Lwów, nosząca nazwę od dwóch dużych jednakowych płyt marmurowych w podłodze. [przypis edytorski]

Saladyn (1138–1193) — sułtan Egiptu i Syrii, wielki wódz muzułmański, który odebrał krzyżowcom niemal wszystkie zdobycze, łącznie z Jerozolimą; prowadził walki z wojskami III krucjaty; cieszył się dobrą sławą w Europie, szanowany przez krzyżowców jako godny i szlachetny przeciwnik. [przypis edytorski]

Saladyn (1138–1193) — wódz i polityk muzułmański. [przypis edytorski]

Saladyn (1138–1193) — założyciel sunnickiej dynastii Ajjubidów, rządzącej w latach 1174–1342 ziemiami na płd. wybrzeżach Morza Śródziemnego i terenami wokół Morza Czerwonego. Cieszył się dobrą sławą w Europie, szanowany przez krzyżowców jako godny przeciwnik w walkach o Jerozolimę. [przypis edytorski]

Saladyn, Jusuf (1138–1193) — muzułmański wódz i polityk, sułtan Egiptu i Syrii, założyciel dynastii Ajjubidów; w 1187 zadał klęskę wojskom Królestwa Jerozolimskiego, po czym opanował niemal wszystkie ziemie krzyżowców, włącznie z Jerozolimą, co spowodowało zwołanie III krucjaty (1189–1192), która w walkach z Saladynem zdobyła pas nadmorski, ale nie zdołała zająć Jerozolimy. [przypis edytorski]

Saladyn — właśc. Dżalal ad-Din (1380–1412), lennik księcia Witolda, brał udział w bitwie pod Grunwaldem. Pod koniec życia na krótko został chanem Złotej Ordy. [przypis edytorski]

Salahedyn a. Saladyn (ok. 1138–1193) — sułtan Egiptu i Syrii, prowadził walki z krzyżowcami, opisane przez Tassa w Jerozolimie wyzwolonej; Salahedyni — jego potomkowie lub naśladowcy. [przypis edytorski]

Salam alejkum! (ar.) — pokój z Wami! (pozdrowienie arabskie). [przypis edytorski]

salamaleki — powitania, od muzułmańskiego zwrotu powitalnego „Salam alejkum” (ar.): pokój z wami. [przypis edytorski]

salamaleki — pozdrowienia; zniekszt. salam alejkum (ar.): pokój z wami. [przypis edytorski]

Salamaleki — zniekszt. Salam alejkum, powitanie i pozdrowienie arabskie (dosł.: pokój z tobą), używane także przez muzułmanów różnych narodowości. [przypis edytorski]

salamandra — dawniej wierzono, że salamandry potrafią przeżyć w ogniu, a nawet, że się w ogniu rodzą. Dziś płazy te objęte są w Polsce ochroną. [przypis edytorski]

salamandra — duch żywiołu ognia. [przypis edytorski]

Salamandra nie darmo nosi swą nazwę: żaden płomień jej nie wzruszy — salamandra plamista to przypominający jaszczurkę płaz z ognistymi plamami na skórze; dawniej wierzono, że salamandry potrafią przeżyć w ogniu, a nawet, że się w ogniu rodzą; później stopniowo wyodrębniono mityczne salamandry żyjące w ogniu jako odrębne istoty (tzw. żywiołaki ognia) o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

Salamandra — niem. Der Salamander, opublikowane w tomie Novellen und Terzinen (1867). [przypis edytorski]

salamandra — tu: duch żywiołu ognia. [przypis edytorski]

salamandra — tu: istota fantastyczna, opisana w XVI w. przez Paracelsusa, żywiołak ognia. [przypis edytorski]

salamandra — tu: mityczne stworzenie zamieszkujące żywioł ognia. Także: jaskrawo ubarwiony płaz przypominający jaszczurkę. [przypis edytorski]

Salambo — powieść Gustawa Flauberta z 1862 roku, której akcja rozgrywa się podczas wojny Kartagińczyków z najemnikami w III stuleciu p.n.e. [przypis edytorski]

salamelekum — popr.: Salam alejkum (ar.): pokój z wami; muzułmański zwrot powitalny. [przypis edytorski]

sala Mesukar (hiszp. El Mexuar), Sala Narad — sala kompleksu pałacowego w Alhambrze, w której odbywały się spotkania rady ministrów państwa, również miejsce, gdzie władca wymierzał sprawiedliwość. [przypis edytorski]

Salamina — miasto i wyspa w pobliżu Attyki. [przypis edytorski]

Salamina — miejsce bitwy morskiej stoczonej w 480 p.n.e., w której mniejsza liczebnie flota grecka rozgromiła Persów, wykorzystując warunki naturalne (wąską zatokę). [przypis edytorski]

Salamina — wyspa na M. Śródziemnym, przy której rozegrała się zwycięska dla niewielkiej floty gr. bitwa z Persami w 480 r. p.n.e. [przypis edytorski]

Salamina — wyspa niedaleko Aten, gdzie w 480 r. p.n.e. Grecy pokonali i zmusili do ucieczki przeszło dwukrotnie liczniejszą flotę perską. [przypis edytorski]