Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 159532 przypisów.

polskie [uchodźstwo] w roku 1915 — podczas I wojny światowej z powodu ofensywy państw centralnych w połowie 1915 w głąb Imperium Rosyjskiego uciekło ok. miliona Polaków z terenów Królestwa Polskiego i Galicji. [przypis edytorski]

Polski hymn państwowy — pierwotny tekst autorstwa Józefa Wybickiego powstał w Reggio nell'Emilia jako żołnierska piosenka śpiewana do popularnej melodii mazurka i po raz pierwszy został wykonany publicznie 20 lipca 1797 r. na uroczystości na cześć twórcy Legionów Polskich, gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Ogłoszony drukiem w Warszawie w 1806 r. uległ modyfikacji: zmieniono kolejność strof (trzecia znalazła się w miejscu drugiej) oraz usunięto strofę czwartą i szóstą. Szczególnie wymowa strofy czwartej, zaczynającej się od słów: „Niemiec, Moskal nie osiędzie (…)” byłaby nietaktem wobec przyszłego władcy tworzącego się właśnie Księstwa Warszawskiego, króla saskiego Fryderyka Augusta oraz posunięciem niedyplomatycznym w obliczu pertraktacji prowadzonych przez Napoleona z Aleksandrem I, uwieńczonych pokojem w Tylży w 1807 r. (Wybicki doskonale znał kulisy ówczesnych działań politycznych, będąc w nie zaangażowany osobiście). Zmieniony tekst, po dalszych poprawkach (m.in. w zakresie uwspółcześnienia form gramatycznych i pewnych zmianach leksykalnych) stał się podstawą dzisiejszej wersji hymnu narodowego; oficjalnie Pieśń Legionów Polskich we Włoszech stała się hymnem państwowym decyzją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w 1927 roku. [przypis edytorski]

polski język może się używać — dziś: język polski może być używany. [przypis edytorski]

polski korytarz (niem. Polnischer Korridor) — w niem. nomenklaturze polit. lat 20. XX. w., naznaczonej ekspansywnością terytorialną, określenie stosowane w odniesieniu do obszaru polskiego województwa pomorskiego, niebędącego wcale (jak sugerowałoby słowo „korytarz”) wąskim przesmykiem, lecz na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 oddzielającego Prusy Wschodnie od reszty Niemiec; przyznane Rzeczpospolitej Polskiej tereny z dostępem do morza obejmowały daw. Prusy Zachodnie, zamieszkałe w większości przez Kaszubów i ludność polską, Gdańsk otrzymał status wolnego miasta; Republika Weimarska prowadziła politykę rewizjonistyczną, dążąc do korekty granic traktatowych poprzez międzynarodowy arbitraż i zagarnięcia polskiego Pomorza; ostatecznie spór o te tereny stał się jednym z pretekstów wszczęcia II wojny światowej i ataku Niemiec na Polskę: kanclerz III Rzeszy Adolf Hitler wystosował w październiku 1938 r. ultimatum, żądając od Polski zgody na aneksję przez Niemcy Gdańska na budowę eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej, które miały przechodzić przez polskie województwo pomorskie, oferując w zamian przedłużenie paktu o nieagresji, jednak Polska odmówiła przyjęcia ultimatum. [przypis edytorski]

polski — polonez. [przypis edytorski]

Polski Stronnictwo Ludowe „Piast” — partia ludowa powstała w kwietniu 1914 w wyniku rozłamu w Polskim Stronnictwie Ludowym na prawe i lewe skrzydło, początkowo działająca w Galicji, po 1918 w całym kraju, mająca charakter centrowy, z tendencjami do sojuszu z prawicą; najsilniejsza partia chłopska w sejmie II RP. [przypis edytorski]

polski taniec — polonez (z fr. danse polonaise), majestatyczny taniec dworski, którym rozpoczynano tradycyjnie bale. [przypis edytorski]

polstrowanie — obicie polstramem, tapicerka ze sztucznej skóry. [przypis edytorski]

polstrowany (z niem.) — wyściełany. [przypis edytorski]

Polszcze (daw. forma) — dziś: (o) Polsce. [przypis edytorski]

Polszcze — dziś popr. forma Msc.: Polsce. [przypis edytorski]

Polszcze — dziś popr. forma N., Msc.lp: Polsce. [przypis edytorski]

Polszcze — dziś popr. forma N.,Msc.lp: Polsce. [przypis edytorski]

Polszcze — dziś popr. forma: Polsce. [przypis edytorski]

Polszcze (starop.) — daw. forma Ms.; dziś: (w) Polsce. [przypis edytorski]

polubił jak detynu ridnuju (z ukr.) — pokochałem jak rodzone dziecko. [przypis redakcyjny]

Polubinski, Bidziński — Połubiński Hilary, Pisarz pol. lit.; co do Bidzińskiego, to mowa tu zapewne o Stefanie, staroście chęcińskim i strażniku koronnym. [przypis autorski]

poluje na dzikie gęsi — w oryg. run the wild–goose chase, rodzaj wyścigów konnych przypominający lot dzikich gęsi; jeden z dwóch ścigających się wyznaczał drugiemu bieg kursu i mógł go wodzić, gdzie chciał. Obecnie popularny ten zwrot oznacza: szukać wiatru w polu, wrócić z niczym. [przypis redakcyjny]

Pol, Wincenty (1807–1872) — poeta, geograf i etnograf, uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]

Pol, Wincenty (1807–1872) — poeta, geograf-samouk, kawaler orderu Virtuti Militari uzyskanego w powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]

Pol, Wincenty (1807–1872) — poeta, twórca wierszy o tematyce i stylizacji ludowej, także patriotycznych (zob. Pieśń o ziemi naszej wyd. 1843; Mohort 1855); uczestnik powstania listopadowego; ciężko poturbowany podczas rabacji galicyjskiej (1846) porzucił wcześniejsze poglądy na romantyczną modłę chłopomańskie i demokratyczne i stał się zwolennikiem konserwatywnego programu społecznego; największe zasługi położył jako przyrodnik i geograf. [przypis edytorski]

Pol, Wincenty (1807–1872) — polski poeta i geograf. [przypis edytorski]

Polyeuktos — polityk i mówca z obozu Demostenesa, współobwiniony z Demostenesem w procesie harpalijskim; Aleksander żądał jego wydania. [przypis tłumacza]

Polyhymnia (mit. gr.) — muza śpiewu chóralnego. [przypis edytorski]

Polymetis — pierwsze wydanie z r. 1747, drugie z 1755 pt. Polymelis or an Enquiry concerning the Agreement between the Works of the Roman Poets and the Remains of the ancient Artists, being an Attempt to illustrate them mutually from one another. In ten Books, by the Revd. Mr. Spence (London); także parę razy już drukowany wyciąg, który R. Tindal zrobił z tego dzieła. [przypis redakcyjny]

Polymnia a. Polihymnia — Muza poezji lirycznej i muzyki, wynalazczyni liry. Przedstawiano ją w pozie pełnej zadumy, często okrytą welonem. Jest rysunek Wyspiańskiego tak właśnie przedstawiający Polihymnię (z 1897 r.). [przypis redakcyjny]

Polyommatus — modraszek. [przypis edytorski]

polyphloisboio thalattēsπολυφλοίσβοιο θαλάσσης, głośno szumiące, huczące morze; epitet używany przez Homera (zob. np. Iliada I 34). [przypis edytorski]

Polystylo — dawna Abdera, ojczyzna Demokryta. [przypis tłumacza]

pomądrować — pomędrkować. [przypis autorski]

poma agrestia (łac.) — Kitowicz mylnie rozumie poma jako kartofle, nie wiedząc, że te Tacytowi nie były znane, bo sprowadzono je dopiero z Ameryki; już przed Augustem III jadał je Jan Sobieski. [przypis redakcyjny]

po macierzy (starop.) — po matce. [przypis redakcyjny]

po macku — po omacku; na oślep. [przypis edytorski]

pomada (daw.) — mieszanka tłuszczu, wosku i perfum, nakładana na włosy, zmiękczająca je i nadająca połysk. [przypis edytorski]

pomada — środek kosmetyczny do smarowania włosów dla nadania im połysku i miękkości. [przypis edytorski]

pomadka — tu w zn.: miękki cukierek. [przypis edytorski]

pomadować włosy — smarować włosy pomadą, czyli kosmetykiem do włosów na bazie wosku i tłuszczu, pomagającym w układaniu fryzury oraz nadającym połysk. [przypis edytorski]

pomagać za kim (starop. konstrukcja) — dziś: pomagać komu. [przypis redakcyjny]

pomagał królowi dosiadać konia — strzemion w starożytności nie znano. [przypis tłumacza]

po mału (daw.) — trochę, nieco. [przypis edytorski]

po mału — mało; por. po trosze. [przypis edytorski]

po mału (starop. forma) — dziś: pomału; z wolna, stopniowo. [przypis edytorski]

Pomarańczarnia — mowa tu o Pomarańczarni Nowej, zbudowanej w latach 1869–1870, zawierającej wiele odmian drzew pomarańczowych przeflancowanych wtedy z ogrodu w Nieborowie. [przypis redakcyjny]

pomazaniec ziemski — król (od użycia olejów świętych w ceremonii koronacji). [przypis edytorski]

Pomazany — pomazaniec, namaszczony (olejem na władcę, kapłana lub proroka) to dosłowne znaczenie hebrajskiego słowa „mesjasz”, którego tłumaczeniem jest greckie słowo „Chrystus”. [przypis edytorski]

pombe — piwo wyrabiane z rośliny sorgo. [przypis autorski]

pombe — piwo z prosa, którym się upijają Murzyni. [przypis autorski]

pomėtis (brus.) — atmintis. [przypis edytorski]

po megarejsku — tu: na sposób sofistów z Megary, używając niejednoznaczności potocznego języka do tworzenia paradoksów, pozornie sprzecznych wniosków. [przypis edytorski]

pomerł — dziś popr.: pomarł; pomrzeć: umrzeć. [przypis edytorski]

Pometi a. Suessa Pometia — być może miasto w kraju Wolsków. [przypis edytorski]

pomezańskiego — diecezja pomezańska miała stolicę w Kwidzynie. [przypis edytorski]

pomiara (starop.) — umiar. [przypis edytorski]

pomiarkować (daw.) — pomyśleć. [przypis edytorski]

pomiarkować (daw.) — zastanowić się. [przypis edytorski]

pomiarkować (daw.) — zorientować się w czymś. [przypis edytorski]

pomiarkować (daw.) — zorientować się, zrozumieć. [przypis edytorski]

pomiarkować (daw.) — zrozumieć. [przypis edytorski]

pomiarkować się (daw.) — opamiętać się, pohamować się. [przypis edytorski]

pomiarkować się (daw.) — tu: pohamować się. [przypis edytorski]

pomiarkowanie (daw., gw.) — rozeznanie, zrozumienie. [przypis edytorski]

pomiar (starop.) — [tu:] umiarkowanie. [przypis redakcyjny]

pomiar — udział, część. [przypis edytorski]

Pomiary Becquerela dały dla e/m wartość (…) — [por.] „Göttingen Nachrichten” 1901, zeszyt 2; 1902, z. 5; 1903, z. 3; „Physikalische Zeitschrift” 4, 54 (1902). [przypis autorski]

pomiary (starop.) — umiarkowanie. [przypis redakcyjny]

pomidor — ksiądz (żartobliwie, w żargonie uczniowskim). [przypis redakcyjny]

pomidorowiec — klerykał. [przypis edytorski]

pomiędzy Achiwy — między Grekami. [przypis edytorski]

pomiędzy być lub nie być — por. monolog Hamleta. W. Szekspir, Hamlet, Akt III, Scena 1. [przypis redakcyjny]

pomiędzy kamraty — dziś: pomiędzy kamratami. [przypis edytorski]

pomiędzy morzem a Apeninami — Oznaczenie granic Romanii. [przypis redakcyjny]

Pomiędzy muzułmanami, tylko ci którzy uchodzą za potomków Mahometa, mają prawo nosić suknie zielonego koloru. [przypis autorski]

Pomiędzy ostatnim listem części pierwszej, a pierwszym drugiej upływa okres około sześciu tygodni. W tym czasie odbył Werter podróż do stolicy, odwiedził ministra i wstąpił do służby dyplomatycznej. O wszystkich tych przeżyciach niczego się nie dowiadujemy. [przypis redakcyjny]

pomiędzy piosenką Chat-noiru a Rozprawą o metodzie istnieje dla mnie bardzo ścisły związek organiczny — Bardziej może jeszcze kartezjańską, w znaczeniu ujęcia wszechzjawisk jako obiektywizacji matematycznego wzoru, jest nowoczesna farsa francuska; tak dalece, iż nic bym się nie dziwił, gdyby w którąś-setną rocznicę filozofa uczczono jeden z bulwarowych teatrzyków paryskich godłem np. Folies-Descartes. [przypis tłumacza]

pomiędzy Rosją i Anglią wybuchła wojna — 28 marca 1854 Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Rosji, stając się sprzymierzeńcami Imperium osmańskiego w wojnie krymskiej (1853–1856). [przypis edytorski]

pomiędzy starożytnymi przedmiotami herkulańskimi znajdują się jeszcze tak częste i różne błędy przeciw perspektywie — por. Lessinga Betrachtungen über die Malerei, s. 145. [przypis redakcyjny]

pomiędzy tylu — dziś popr. forma N.lm: pomiędzy tyloma. [przypis edytorski]

Pomiędzy tymi praca się stopniuje — Wszystkie organizacje pracy oficjalne są dzieciństwem logicznym, nic z nich nie może być, nie mają siły ograniczania skłonności rzemieślniczych. Jak można oznaczyć prawem liczbę ślusarzy, kamieniarzy, rzeźbiarzy itd.? Egipska i babilońska to stara historia, z której już nic wycisnąć dla społeczeństwa chrześcijańskiego nie można. Po wystawie dla wszech-przemysłu, w Londynie wymyślonej, która jest tym samym w panowaniu komersu, czym był Panteon za czasów Agrypy dla wszech bogów świata, bałwochwalstwo przemysłowe dojdzie do zenitu swego, tak jak tamto, za czasów, kiedy Panteon wszech bogów świata objął. A potem, potem przez postawienie sztuki tak, aby była najniższą modlitwą i najwyższym rzemiosłem (o czym tu śpiewamy), i przez postawienie estetyzmu tak, ażeby żywotnym i dodatnim ascetyzmem stał się, miara ta (materialnie i po babilońsku dzisiaj szukana) się otrzyma. Tę myśl polską w zarysie dostępnym naprzód rzucam, a później, da Bóg i dobra wola rodaków, że rozwinę. [przypis autorski]

Pomiędzy tym zachodem a wschodem słońca upłynęło dokładnie dwanaście godzin i dwadzieścia cztery minuty — rzeczywiście o tej porze roku i na tej szerokości słońce wschodziło o godz. 5:33 rano, a zachodziło o godz. 18:17. [przypis autorski]

pomięszać — dziś popr. pisownia: pomieszać. [przypis edytorski]

pomięszać (starop. forma) — pomieszać. [przypis edytorski]

pomięszanie (daw.) — dziś: zmieszanie. [przypis edytorski]

pomięszanie (daw.) — pomieszanie, zmieszanie. [przypis edytorski]

pomięszanie — dziś: pomieszanie. [przypis edytorski]

pomięszanie — tu: obłęd. [przypis edytorski]