Przypisy

gęstemi między gałęziami (starop.) — szyk przestawny; inaczej: między gęstymi gałęziami. [przypis edytorski]

gęstemi sploty — dziś popr. forma N. lm: gęstymi splotami. [przypis edytorski]

gęste — tu: liczne. [przypis edytorski]

gęstniejszy — dziś popr. formy stopnia wyższego przymiotnika gęsty: gęstszy a. gęściejszy. [przypis edytorski]

gęsto jędzą — często dokuczają, nękają. Proponowana była także poprawka, w myśl której powinno tu widnieć słowo „jedzą”. [przypis edytorski]

gęstwinia — dziś popr.: gęstwina. [przypis edytorski]

gęsty kamień (…) ciskała (starop.) — gęsto ciskała kamieniami. [przypis edytorski]

gęstymi pułki — dziś: gęstymi pułkami (popr. forma N.lm); tu: forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

gęstymi włosy — dziś popr. N.lm: (…) włosami. [przypis edytorski]

gęszcz — dziś: gąszcz a. gęstwina. [przypis edytorski]

gęszcz — dziś: gęstwina. [przypis edytorski]

Gebal-Taher, czyli (…) Gibraltar — arab. gebel-al-Tarik: góra Tarika; Tarik (nie: Taher) dowodził wojskami arabskimi, które zdobyły Toledo i Kordobę w VIII w. [przypis edytorski]

Gebethner i Wolff — właściciele znanego przedwojennego wydawnictwa. [przypis edytorski]

Gebrauchsanwajzung (niem.) — fonet. zapisane Gebrauchsanweisung: instrukcja obsługi. [przypis edytorski]

gebrowie, właśc. gwebrowie (z pers. ghebr': niewierny) — dawna nazwa wyznawców zaratusztrianizmu nadana im przez muzułmanów, którzy nazywali ich także czcicielami ognia. Zaratusztrianizm wywodzi się z pierwotnych wierzeń mieszkańców płn. Iranu i stanowił państwową religię w istniejącym na terenie współczesnego Iranu i Iraku perskim imperium Sasanidów. Szczególnym obiektem kultu w tej religii jest stworzony przez najwyższe bóstwo, Ahura Mazdę, oczyszczający, święty ogień. Po podboju arabskim większość Irańczyków zmieniła wiarę, część w VIII–X w. uciekła przed muzułmańskimi prześladowaniami i osiedliła się w Indiach. [przypis edytorski]

Geburah — jedno z imion ducha ciemności występujące w żydowskiej Kabale. [przypis edytorski]

Geburt der Tragödie (niem.) — Narodziny tragedii; tytuł dzieła F. Nietschego. [przypis edytorski]

geckie niwy — ziemie Getów, sąsiadujących przez Dunaj z Trakami. [przypis edytorski]

Gedanum — łacińska nazwa Gdańska. [przypis edytorski]

Gedenktafeln (niem.) — tablice pamiątkowe. [przypis edytorski]

Gedeon — postać biblijna, zwycięski wódz i sędzia izraelski. [przypis edytorski]

gedilim właśc. gidilim (hebr.) — frędzel; również cyces a. cicit. [przypis edytorski]

Gedymin a. Giedymin (1275–1341) — wielki książę litewski, dziad Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]

Gedymin a. Giedymin, litew. Gediminas (ok. 1275–1341) — wielki książę litewski, ojciec m.in. Olgierda i Kiejstuta, dziadek Witolda i Jagiełły. [przypis edytorski]

Gees Gwardafuy — przylądek na krańcu Płw. Somalijskiego, u wejścia do Zatoki Adeńskiej. [przypis edytorski]

Gefangnis (niem.) — więzienie. [przypis edytorski]

gefrajter — starszy szeregowy w wojsku niemieckim lub austriackim. [przypis edytorski]

gefrajter — stopień wojskowy w armiach państw niemieckojęzycznych, a także w armii rosyjskiej, odpowiednik starszego szeregowego. [przypis edytorski]

gehabt haben (niem.) — miałem. [przypis edytorski]

Gehazes właśc. Gehazi — postać występująca w Biblii, w Księgach Królewskich jako sługa proroka Elizeusza. Kiedy Elizeusz uleczył z trądu dowódcę aramejskiego Naamana i odmówił przyjęcia za to darów, Gehazi postanowił wykorzystać sytuację, wrócił do Naamana i twierdząc, że Elizeusz zmienił zdanie, sam zawłaszczył ofiarowane dobra, a następnie je ukrył, zaś przed swoim panem kłamliwie zataił swoją wyprawę i działania. Za fałsz, chciwość i oszustwo prorok ukarał Elizeusza, zsyłając na niego i jego potomstwo trąd (2Krl 5,20–27). [przypis edytorski]

Geheimrat (niem.) — tajny radca. [przypis edytorski]

gehenna (daw.) — piekło. [przypis edytorski]

Gehenna — dolina pod Jerozolimą, w starożytności wysypisko śmieci i miejsce pochówku przestępców; symbolicznie: miejsce potępienia, piekło. [przypis edytorski]

Gehenna — dolina, znajdująca się pod Jerozolimą, gdzie podobno składano ofiary z dzieci; przenośnie: miejsce potępienia, piekło. [przypis edytorski]

Gehenna — dolina, znajdująca się pod Jerozolimą, gdzie podobno składano ofiary z dzieci; przenośnie: miejsce potępienia, piekło. [przypis edytorski]

gehenna (gehenom) (hebr.) — piekło. [przypis edytorski]

Gehenna (hebr.) — piekło. [przypis edytorski]

gehenna — męki, wielkie cierpienia, piekło. [przypis edytorski]

gehenna — piekło. [przypis edytorski]

Gehenna — tu: piekło, potępieńcze męki. [przypis edytorski]

gehen Sie zum Kuckuck (niem.) — niech pan idzie do diabła. [przypis edytorski]

Geige? Ach so, interessieren Sie sich für Musik (niem.) — Skrzypce? A więc interesuje się pan muzyką? [przypis edytorski]

Geist der Schwere (niem.) — duch ciężkości z Tako rzecze Zaratustra Nietzschego (1883 r.). [przypis edytorski]

Geist hab' ich selbst genug (niem.) — ducha mam już osobiście dość. [przypis edytorski]

gej (jid.) — idź, idźcie. [przypis edytorski]

gej (jid.) — idź, idźcie; tu: dalej. [przypis edytorski]

gejsza — w Japonii: kobieta zawodowo zajmująca się dotrzymywaniem towarzystwa i zapewnianiem rozrywki mężczyznom na przyjęciach, bawiąca gości rozmową, tańcem, śpiewem i grą na instrumentach. [przypis edytorski]

gekos — gekon. [przypis edytorski]

gelateria (wł.) — lodziarnia. [przypis edytorski]

gelati (wł.) — lody. [przypis edytorski]

Geldhab — postać z komedii Aleksandra Fredry z 1818 roku: Pan Geldhab. [przypis edytorski]

geld (niem. das Geld) — pieniądze. [przypis edytorski]

geld (niem.) — pieniądze. [przypis edytorski]

Geldria — prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren. [przypis edytorski]

Geldria — prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren. [przypis edytorski]

Gelon — członek staroż. ludu Gelonów, zamieszkującego północno-zachodnią Scytię, tereny dzisiejszej centralnej Ukrainy. [przypis edytorski]

Geloni — może Ukraińcy, nazwani tu tak od wspomnianego przez Herodota miasta Gelon, utożsamianego z Grodziskiem Bielskim (Bielskiem), największym starożytnym osiedlem obronnym wschodniej Europy z okr. scytyjskiego, obejmującym powierzchnię 4400 ha, a położonym na prawym brzegu rz. Worskły, w jej środkowym biegu, 35 km na płn. od Połtawy, na granicy obwodów połtawskiego i sumskiego Ukrainy. [przypis edytorski]

Gelonowie — szczep scytyjski zamieszkały nad Donem. [przypis edytorski]

gelungen (niem.) — udany, zakończony powodzeniem. [przypis edytorski]

Gelwy — dziś: Dżerba, miasto w Tunezji. [przypis edytorski]

gemacht? (niem.) — zrobione? [przypis edytorski]

gemacht (niem.) — zrobione. [przypis edytorski]

gemajn (daw., z niem. gemein: zwykły) — szeregowiec. [przypis edytorski]

gemajn (daw., z niem. gemein: zwykły) — szeregowiec w wojsku polskim cudzoziemskiego autoramentu. [przypis edytorski]

gemajn (daw., z niem. gemein: zwykły) — szeregowiec w wojsku polskim cudzoziemskiego autoramentu; tu pogard.: żołnierz. [przypis edytorski]

gemajn (daw., z niem. gemein: zwykły) — szeregowiec, zwykły żołnierz. [przypis edytorski]

Gemara — dosł. „zakończenie”; nazwa drugiej części Talmudu, zawierającej komentarze do Miszny. [przypis edytorski]

Gemara — zbiór prac uczonych żyd. zwanych amoraitami, kontynuatorów tannaitów; amoraici działali między 219 a 500 r. n.e., zajmując się objaśnianiem Miszny w dwóch ośrodkach: w Erec Jisrael i Babilonii; powstała zatem wersja Gemary babilońska i jerozolimska; dziś obowiązujący jest Talmud babiloński. [przypis edytorski]

Gemara — zbiór rabinicznych objaśnień kodeksu prawa obyczajowego. [przypis edytorski]

gemein (daw., z niem.) — szeregowiec. [przypis edytorski]

Gemeinde Wien (niem.) — Gmina Wiedeń. [przypis edytorski]

gemerka, gamerka a. magierka — wysoka czapka chłopska z płaskim denkiem, pochodzenia węgierskiego. [przypis edytorski]

Gemma — bohaterka noweli Wiedźma z korsa, zawartej w tomie Wesele na Capri. Nowele włoskie. [przypis edytorski]

gemma — kamień półszlachetny lub szlachetny o owalnym kształcie, ozdobiony reliefem. [przypis edytorski]

gemma — kamień szlachetny lub półszlachetny zdobiony reliefem, używany jako ozdoba lub pieczęć. [przypis edytorski]

gemma — kamień szlachetny udekorowany reliefem. [przypis edytorski]

gemma — szlachetny lub półszlachetny kamień z wyrzeźbionym rysunkiem, używany jako ozdoba lub pieczęć. [przypis edytorski]

gemma (z łac.) — szlachetny lub półszlachetny kamień z wyrzeźbionym rysunkiem, używany jako ozdoba lub pieczęć. [przypis edytorski]

gemüthliche, popr.: gemütliche (niem.) — serdeczni, mili, przyjemni. [przypis edytorski]

gemütlich (niem.) — przyjemnie. [przypis edytorski]

gemütlich (niem.) — tu: błogo; smacznie. [przypis edytorski]

gemütlich (niem.) — uroczy. [przypis edytorski]

gen. Charles de Gaulle (1890–1970) — francuski polityk i wojskowy, od 1940 roku przywódca tzw. Wolnych Francuzów, w latach 1944–46 stał na czele Tymczasowego Rządu Republiki Francuskiej, ponownie premier w latach 1958–1959, od 1959 do 1969 prezydent Francji. [przypis edytorski]

gencjana — tu: goryczka (łac. Gentiana), roślina zielna. [przypis edytorski]

gencjana — tu: goryczka (łac. Gentiana), roślina zielna używana m.in. jako składnik perfum. [przypis edytorski]

gencjana — tu: goryczka wiosenna (łac. Gentiana verna), górska roślina zielna o pięciopłatkowych, intensywnie niebieskich kwiatach; w Polsce rosnąca w Tatrach, Pieninach oraz na Spiszu, objęta ścisłą ochroną. [przypis edytorski]

gen. Dwight David Eisenhower (1890–1969) — amerykański polityk i wojskowy, w latach 1943–1945 Naczelny Dowódca Alianckich Ekspedycyjnych Sił Zbrojnych. Na stanowisku tym dowodził m.in. desantem w Normandii, w latach 1953–1961 prezydent Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

genealogia — pochodzenie. [przypis edytorski]

Generał Barcz — powieść polityczna Juliusza Kadena-Bandrowskiego, wydana w 1923 roku; jej bohater tytułowy miał pewne cechy marszałka Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]

Generał Barcz — powieść polityczna Juliusza Kadena-Bandrowskiego z 1923 r. [przypis edytorski]

generał-bas (wł. basso continuo) — w utworach muzycznych, zwłaszcza barokowych, akompaniament realizowany w basowej, najniższej linii utworu. Zapisywany często przy pomocy cyfr, stanowiących dla wykonawcy jedynie podstawę improwizacji. [przypis edytorski]

generał en chef (z fr.) — tu: głównodowodzący. [przypis edytorski]

generał Gunther Rohr (1893–1966) — generał niemiecki, uczestnik kampanii na zachodzie w 1940 roku, w lipcu 1944 roku komendant obrony Lwowa, następnie od 16 sierpnia 1944 dowódca sił niemieckich tłumiących powstanie warszawskie w południowej części miasta, w latach 1945–1955 w niewoli sowieckiej, zmarł w RFN. [przypis edytorski]

generał Mikołaj Bołtuć (1893–1939) — generał WP, w 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej „Wschód” w Armii „Pomorze”, na czele której walczył nad rzeką Osą i w bitwie nad Bzurą. Mianowany dowódcą placówki w Palmirach samowolnie podjął decyzję o przebijaniu się do Warszawy, poległ 22 września w nieudanym natarciu pod Łomiankami. [przypis edytorski]

generał Nogi, właśc. Maresuke Nogi (1849–1912) — pochodzący z rodziny samurajów generał Cesarskiej Armii Japońskiej, trzeci gubernator generalny Tajwanu. W czasie wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) nominowany na dowódcę 3. Armii prowadzącej blokadę Portu Artura z lądu; po przybyciu do Mandżurii na froncie zginął jego syn, który służył w 2. Armii, a w czasie blokady Portu Artura zginął także jego drugi syn; w związku z brakiem powodzenia w blokadzie Portu Artura, Nogi podał się do dymisji, ale cesarz nie wyraził na to zgody. Ze swoją armią 2 stycznia 1905 zdobył Port Artur. Za zdobycie tej twierdzy został uznany za bohatera narodowego. Dowodząc 3. Armią, odniósł zwycięstwo w bitwie pod Mukdenem (obecnie Shenyang). Po zakończeniu wojny osobiście zrelacjonował cesarzowi przebieg walk o Port Artur. Przy referowaniu strat rozpłakał się i prosił monarchę o przebaczenie za 56 tys. ofiar blokady twierdzy oraz o pozwolenie popełnienia samobójstwa za poniesione straty. Cesarz nie zezwolił. Za zasługi w wojnie 1904–1905 otrzymał tytuł hrabiego i Order Wschodzącego Słońca I klasy oraz został członkiem Wyższej Rady Wojennej przy cesarzu i honorowym prezydentem szkoły dla dzieci arystokracji. Był wychowawcą przyszłego cesarza Hirohito. [przypis edytorski]

Generał Stahel — Reiner Stahel (1892–1955) — niemiecki oficer, zbrodniarz wojenny, między 27 lipca a 24 sierpnia 1944 r. komendant garnizonu Wehrmachtu w Warszawie, uczestniczył w tłumieniu powstania, po wojnie w niewoli sowieckiej, w której zmarł. [przypis edytorski]

Generał Zbigniew Ścibor-Rylski ps. „Motyl” (1917–2018) — lotnik, uczestnik kampanii 1939 roku, oficer 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, w powstaniu warszawskim dowódca kompanii w batalionie „Czata 49”, po wojnie pozostał w kraju, zatajając przez długi czas swoją konspiracyjną przeszłość. [przypis edytorski]

General Gouvernement für die besetzten polnischen Gebiete (niem.) — generalne gubernatorstwo na okupowanych obszarach polskich. [przypis edytorski]

generalia (łac.) — ogólne. [przypis edytorski]

Generalifa, właśc. Generalife — letnia rezydencja emirów Grenady, położony na stoku wzgórza Monte Mauror kompleks pałacowo-ogrodowy, pierwotnie połączony z Alhambrą krytym przejściem przecinającym wąwóz dzielący oba pałace. [przypis edytorski]