Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 462 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10138 przypisów.
wnyki (daw.) — lanie. [przypis edytorski]
wnyki — lanie. [przypis edytorski]
wnyki (przestarz.) — lanie; tu w znaczeniu: dostaniesz ty ode mnie porządne lanie. [przypis edytorski]
wnyki — pułapka w formie pętli ze sznura lub drutu, zastawiana na zwierzęta w lasach. [przypis edytorski]
wnyk — pułapka, pętlica z drutu lub sznura. [przypis redakcyjny]
Wny — Wielmożny. [przypis edytorski]
wódka barbadoska — tani, nieleżakowany rum produkowany przez Anglików na wyspie Barbados. [przypis edytorski]
wódki pachnące — pachnidła, perfumy. [przypis redakcyjny]
wódz — 2. przypadek [D] lm; [od M.lp: ta wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
wódz (…) dał rozkaz dwuznaczny — kapitan Orlikowski, kiedy po rozbiciu części sił rosyjskich w jego ręce dostała się artyleria wroga, zorientował się, że nie może liczyć na natychmiastowe wsparcie głównych sił; w związku z tym nakazał odwrót, który z powodu nieporozumienia w szeregach zmienił się w ucieczkę. [przypis edytorski]
Wódz! (…) do skrzyni (…) zniesie planów trupy — chodzi tu o generała Jana Skrzyneckiego (1787–1860), uczestnika wojen napoleońskich w armii Księstwa Warszawskiego, odznaczonego Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari, kawalera Legii Honorowej. W czasie powstania listopadowego Skrzynecki odznaczył się w bitwie pod Grochowem, co przyczyniło się do mianowania go 26 lutego 1831 przez Rząd Narodowy naczelnym wodzem. W tej roli nie popisał się jako strateg i po klęsce powstańców pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku oraz utracie zaufania społecznego z powodu konfliktu z Sejmem o reformę rządu, zrezygnował z dowództwa i wystąpił z armii. Po powstaniu przebywał na emigracji w Belgii. W 1839 r. powrócił do Krakowa, gdzie pozostał do końca życia. [przypis edytorski]
wódz Greków rażony tym błędem — Agamemnon, wódz Greków przy oblężeniu Troi, dla przebłagania gniewu Diany, za poradą jej kapłana ofiarował córkę swoją na ołtarzu bogini. Lecz Diana w chwili, w której miała się spełnić ta dzika ofiara, ruszona litością, zakryła ją obłokiem i uniosła do Taurydy. [przypis redakcyjny]
wódz ich, Messu, jest to kapłan zdrajca — biblijny Mojżesz, który został przygarnięty przez córkę faraona i wychowany jako książę Egiptu, a następnie na polecenie boga Jahwe wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Izraelici mieli zabrać ze sobą drogocenne przedmioty pod pozorem pożyczki od Egipcjan. [przypis edytorski]
wódz kaukaski — Iwan Paskiewicz, zdobywca Warszawy we wrześniu 1831 r.; odniósł on liczne zwycięstwa w Azji, w Armenii, a więc za Kaukazem. [przypis redakcyjny]
wódz Kretów — Idomeneus. [przypis edytorski]
wódz ludu — Mojżesz. [przypis redakcyjny]
wódz tebański — Epaminondas, zwycięzca spod Leuktry i Mantinei, zm. 363 przed Chr. [przypis redakcyjny]
wództwo — dowodzenie; przywództwo. [przypis edytorski]
wódz woła na cały kraj, że nie odda guzika od koszuli. Oj, ten guzik — nawiązanie do słów z przemówienia wygłoszonego przez gen. Edwarda Śmigłego-Rydza (1886–1941, generalnego inspektora Sił Zbrojnych, marszałka Polski) na XII Zjeździe Związku Legionistów Polskich w 1935 r. w kontekście żądań hitlerowskich Niemiec, aby przez terytorium Polski przebiegał korytarz (eksterytorialna autostrada oraz linia kolejowa) łączący Niemcy z Prusami Wschodnimi. Wypowiedź marszałka miała stanowić komunikat, że Polska jest silna, nie ugnie się przed godzącymi w jej interesy żądaniami i jest gotowa się im przeciwstawić. Słowa „nie oddamy ani guzika” zostały następnie powtórzone podczas przemówienia pod kopcem Piłsudskiego na Sowińcu w Krakowie 6 sierpnia 1939 r., w przeddzień wybuchu II wojny światowej. W wojnie obronnej 1939 r. gen. Śmigły-Rydz był Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych; 7 września opuścił Warszawę, przenosząc się do Brześcia, 18 września 1939 r. opuścił terytorium Polski udając się śladem przedstawicieli polskiego rządu i elit dyplomatycznych do Rumunii. [przypis edytorski]
Wójcicki ma ją [„Bibliotekę Warszawską”] zupełnie w monopolu — Kazimierz Władysław Wójcicki (1807–1879). [przypis redakcyjny]
Wójcicki o podpisie Gerwinusa zawyrokował — dzieło Gerwinusa o Szekspirze, które tłumaczyła Wanda, a którego ogólny wstęp ukazał się w „Bibliotece Warszawskiej”. [przypis redakcyjny]
wójtów brat (daw., gw.) — brat wójta; wójtów (daw. forma): wójtowy, należący do a. pochodzący od wójta. [przypis edytorski]
wójt-zastępca — w czasie II wojny światowej wielu wójtów wybranych na te stanowiska przed wojną potraciło je. Na ich miejsce naziści wskazywali osoby posłuszne polityce okupantów, często spośród volksdeutschów. Wójtowie kolaboranci byli lojalni wobec nazistów i uczestniczyli w prześladowaniu Żydów. [przypis edytorski]
wójt (z niem.) — naczelnik sądu miejskiego w dawnej Polsce, mający do pomocy tzw. ławników. [przypis redakcyjny]
wół Apis — święty byk Apis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie Ptaha, głównego boga Memfisu. Apisa czczono w sanktuarium, a po śmierci świętego zwierzęcia wybierano kolejne, kierując się szczególnymi znakami, jakie musiały występować na jego ciele. [przypis edytorski]
wół (…) którego malarze przydają za towarzysza ewangeliście — tradycyjnie w sztuce autorzy ewangelii są przedstawiani razem z przypisywanymi im istotami żywymi, które są ich atrybutami i jednocześnie symbolami; symbolem Łukasza Ewangelisty jest wół. [przypis edytorski]
wół — wykastrowany, a zatem bezpłodny samiec bydła domowego, przeznaczony do prac polowych w zaprzęgu lub tuczony na ubój. [przypis edytorski]
wólce (daw.) — młode woły. [przypis edytorski]
Wólka Krakowska — ob. Wólka Prusicka, w woj. łódzkim, w pow. pajęczańskim; ok. 70 km na płd. od Nowej Wsi w pow. sieradzkim, 25 km od Częstochowy. [przypis edytorski]
Wólka — zapewne Wólka Wojnowska, ok. 30 km na płn-zach. od Sandomierza, ok. 20 km na zach. od Wisły. [przypis edytorski]
Wór piasku i posoki związawszy w zapaskę, Żeby trupem śmierdziała, w trumnę stawia faskę. — występuje tutaj dowolny szyk słów. Poprawnie: stawia w trumnę wór piasku i faskę posoki, związawszy (je) w zapaskę. [przypis redakcyjny]
W ósmym miesiąca dobrze bić wieprze i bydło ryczące — od w. 790 do 821 musiałem wiersz rymowy zastąpić heksametrem, gdyż z powodu ciągłych powtarzań się liczebników niepodobieństwem było iść wiersz za wierszem tekstu odpowiednim szeregiem rymów. [przypis tłumacza]
Wówczas była w nas nadzieja mglista, nieopatrzna i wciąż zmienna — Mordaunt Mertoun, The Pirate, t. I. [przypis autorski]
Wówczas gdy potępiono pięć twierdzeń — Janseniusza. [przypis tłumacza]
Wówczas gdy Wesper zacienia nam oczy — Fragment Elegii XVII Ronsarda; Wesper — planeta Wenus, czyli „gwiazda wieczorna”. [przypis tłumacza]
wówczas inaczej zapatrywano się na tę sprawę — Malone, jeden z krytyków szekspirowskich XVIII w., powiada (à propos Jana z Gandawy w Ryszardzie II), że starcem nazywano każdego, kto skończył lat 50, ale kto ożenił się, mając lat 15, ten kończąc piąty krzyżyk, od 35 lat był ojcem rodziny. — Szekspir, żeniąc się, był chłopcem 18-letnim. [przypis tłumacza]
Wówczas już liczył lat około osiemdziesiąt — w 362 r. ruszył sam Agesilaos w pole przeciw Epaminondasowi na czele wojsk obywatelskich i zaciężnych, zebranych za pieniądze przywiezione z Azji. Dowiedziawszy się, że Epaminondas chce zaskoczyć opróżnioną z wojsk Spartę, podążył pośpiesznym marszem do stolicy i uratował ją. Epaminondas wrócił do Arkadii, gdzie pod Mantineją rozgromił Spartan, ale sam poległ na placu boju. Ksenofont pomija tę zasługę Agesilaosa, bo nie chce mówić o klęsce pod Mantineją. [przypis tłumacza]
Wówczas, na początku 1920 roku, nastąpiła wymiana koron austriackich na marki polskie… — marka polska wprowadzona została do obiegu w okupacji niemieckiej rozporządzeniem gen. gubernatora Besselera z dnia 13 grudnia 1916 r. Z chwilą powstania państwa polskiego przejęta została przez władze polskie, następnie dekretem Naczelnika Państwa wprowadzona została zmiana banknotów markowych, które zamiast dawnych podpisów i objaśnień władz okupacyjnych otrzymały podpisy władzy polskiej. W dniu 13 lutego 1919 r. sejm powziął uchwałę, że wydawanie marek polskich następować może po uprzednim zezwoleniu sejmu. Wzrastające coraz więcej zadłużenie Skarbu Państwa powodowało wypuszczanie marek polskich w coraz większej ilości. [przypis autorski]
wówczas ona… — niedomówione: …mogłaby się stać moją żoną. [przypis redakcyjny]
Wówczas oświecenie powszechne sprowadza połączenie rozumu i woli w ciele społecznym (…). Oto skąd rodzi się konieczność prawodawcy — zadanie polega na tym, aby wolę racjonalną przemienić w empiryczną, faktyczną wolę ludzi. Wówczas wola powszechna pokrywałaby się z wolą poszczególnych jednostek. [przypis tłumacza]
wówczas ujrzymy, że prawa słabną niespostrzegalnie, ustrój wypacza się, a państwo nie przestanie ulegać wstrząsom, dopóki nie zniszczeje lub nie przekształci się, i dopóki niezwyciężalna natura nie odzyska panowania — Russo hołduje w dziedzinie socjologii i historii determinizmowi. Jednakowoż za jeden z czynników określających przebieg zjawisk społecznych uznaje prawo, jak to wynika z tego, co mówi o walczeniu przez prawo z naturalną tendencją wytwarzania się nierówności oraz z zadania przekształcania natury ludzkiej, jakie zakreśla prawodawcy. [przypis tłumacza]
w ów dzień, kiedy Żydzi ku czci Boga post zachowują — Dzień Sądny, Jom Kippur. [przypis tłumacza]
wóz (ang. car) — tu: wagon. [przypis edytorski]
wóz… białym łabęciom zwierzony — Wenus wyobrażano na wozie zaprzężonym w gołębie lub łabędzie. [przypis redakcyjny]
Wóz Dawida — konstelacja zwana u astronomów: Ursa major. [przypis autorski]
wóz drabiniasty — wóz o bokach przypominających drabiny. [przypis edytorski]
wóz frachtowy — duży wóz ciężarowy, do przewożenia większych ładunków; fracht (z niem.) — ładunek. [przypis edytorski]
Wóz — gwiazdozbiór Wielkiego bądź Małego Wozu. [przypis edytorski]
wóz Juggarnauta (z sanskr. Dźagannath: Pan Świata) — używany podczas corocznych procesji ogromny wóz z posągiem boga Kryszny. Rzekomy zwyczaj rzucania się wiernych pod koła tego pojazdu wzmiankuje XIV-wieczne dzieło podróżnicze Johna Mandeville'a. [przypis edytorski]
wóz statkowy — wóz do przewożenia towarów. [przypis edytorski]
Wóz tryumfalny (…) na swych dwóch kołach, gryf był doń wprzężony — Symbol Kościoła świętego i zarazem stolicy apostolskiej. Poeta przypomina tu widzenie Ezechiela i objawienie św. Jana. Wóz w znaczeniu symbolicznym to święty Chrystusowy Kościół, dwa koła to Stary i Nowy Zakon, gryf z dwoistą naturą to Jezus Chrystus. [przypis redakcyjny]
woalka — kawałek przezroczystej tkaniny, przesłaniający twarz. [przypis edytorski]
Wobec bliskości chronologicznej tego artykułu (K. R. Ż., Z Niemiec, „Prawda” 1892, nr 44) z broszurą Przybyszewskiego rzeczą celową będzie ustalić, komu przypada pierwszeństwo w zaznajomieniu czytelnika polskiego z Młodą Skandynawią i Olą Hanssonem w jej gronie. Przybyszewski, pod bezpośrednim wrażeniem wizyty u Hanssona, zaczął pisać swój szkic 8 V 1892 i szybko go ukończył, wydał zaś drukiem pod sam koniec tegoż roku. Tak przynajmniej wynika z Moich współczesnych. Wśród obcych (Warszawa 1926, s. 59), jeżeli mamy prawo traktować ten pamiętnik jako ścisłe kalendarium bio-bibliograficzne.
Mamy zatem dwie inicjatywy niezależne i równoległe, o tym samym źródle wstępnym, ponieważ Krzywicki (K. R. Ż., Z Niemiec, „Prawda” 1892, nr 44, s. 522) poznał osobiście młodego pisarza szwedzkiego: „Dziwne w ogóle na mnie uczynił wrażenie Hansson — człowiek, który nie miał czasu skąpać się w szerokim potoku życia, a wiedzę swoją pod tym względem czerpał raczej z monografii psychiatrycznych niż ze spostrzeżeń własnych”.
W świetle bibliografii komu innemu przypada pierwszeństwo — Ignacemu Suesserowi, pracowitemu propagatorowi i tłumaczowi piśmiennictwa skandynawskiego. Oto zestawienie chronologiczne: I. Suesser, „Młodzi” w literaturze skandynawskiej, „Myśl” 1892, nr 1–6; A. Świętochowski, Liberum veto, „Prawda” 1892, nr 47; J. Kotarbiński, Krytyk-impresjonista, „Biblioteka Warszawska” 1893, t. III; I. Matuszewski, Podmuch z północy. Młoda Skandynawia i Ola Hansson, „Ateneum” 1894, t. I; W. F[eldman], Z nowszej literatury skandynawskiej. „Ateneum” 1899, t. I (jest to omówienie książki: M. Herzfeld, Die skandinavische Literatur und ihre Tendenzen, Berlin 1898); M. H. Rawicz, Ola Hansson, „Przegląd Polski” 1900, t. 137; J. Klemensiewiczowa, Ruch literacki ostatniego dwudziestolecia w Danii i Norwegii, „Ateneum” 1901, t. II. Rozprawy Kotarbińskiego i Matuszewskiego zostały wywołane polskim przekładem Hanssona Młodej Skandynawii (Warszawa 1893; główne recenzje: P. C[hmielowski] w: „Wędrowiec” 1893, s. 207; W. Bugiel w: „Prawda” 1894, nr 31; I. Suesser w: „Przegląd Tygodniowy” 1894, s. 102).
Jeżeli dodać, że na parę lat przed „Życiem” krakowskim, które za redakcji Przybyszewskiego opublikowało przekłady szkiców o Poem, Barbey d'Aureyilly'm oraz Nowy problemat serca (1898, s. 255–259), teksty Hanssona krążyły po czasopismach polskich, między legendy należy włożyć mniemanie, jakoby dopiero Przybyszewski wprowadził go do Polski. Gromada wprowadzających była znacznie szersza i jako jeden z najpierwszych należy do niej Krzywicki. Wspomniane przekłady to: Sensitiva amorosa („Przegląd Poznański” 1894, nr 12–15), Böcklin („Przegląd Poznański” 1895, nr 26–27, oraz „Tydzień” 1897, s. 357–358, 367–368, 381–383), Krytyka („Krytyka” 1896, s. 319–325), Bezdomny („Przegląd Poznański” 1896, nr 1–4). Ostatnim ogniwem tego zainteresowania będzie dokonany przez S. Lacka przekład Jasnowidzów i wróżbitów (Warszawa 1905).
[przypis autorski]
Wobec braku tej metody i wobec urojenia, że zdania syntetyczne (…) dadzą się dowieść dogmatycznie (…) często, a zawsze na próżno, próbowano znaleźć dowód na prawo dostatecznej przyczyny. O dwu innych analogiach nikt nie pomyślał, chociaż się nimi milczkiem zawsze posługiwano — jedność całości świata, gdzie wszystkie zjawiska wiązać się z sobą powinny, jest widocznie wnioskiem tylko przyjętej tajemnie zasady wspólności wszystkich substancji, istniejących równocześnie; bo, gdyby one były odosobnione, to jako części nie wytworzyłyby całości; a gdyby ich powiązanie (wzajemne oddziaływanie rozmaitych szczegółów) nie było koniecznym już z powodu spółbytności; to by z tego, jako idealnego tylko stosunku, nie można było wnioskować o tamtym, jako realnym. A przecież okazaliśmy na swoim miejscu, że wspólność jest właściwie podstawą możliwości poznania empirycznego, spółistnienia, że zatem właściwie tylko z tego wnioskuje się o tamtej, jako jego warunku. [przypis autorski]
Wobec dziwnej tej analogii można by nawet zapytać, czy litewskie medine albo żwerine w XIII w. jako główne bóstwa Mindowgowe poświadczone — czy to nie wynik dopiero rozkładu mitologicznego, czy to nie zapomnienie dawnych wyższych form, zastąpienie ich nowszymi? O ruskich leszym itd., nie można wątpić, iż to wtórne, nie pierwotne postaci; domysły Sperańskiego (zob. wyż.) są całkiem mylne. [przypis autorski]
w obecnej dobie porewolucyjnej w Rosji — mowa o rewolucji rosyjskiej 1905 roku, serii wystąpień robotniczych w Rosji i w Królestwie Polskim skierowanych przeciwko absolutyzmowi carskiemu oraz uciskowi przemysłowców. W wyniku rewolucji Mikołaj II powołał pierwszy parlament rosyjski (Dumę Państwową), zezwolił na działanie partii politycznych i stowarzyszeń, przyznał autonomię Wielkiemu Księstwu Finlandii. [przypis edytorski]
wobec nieprzyjaciół — od czasu upadku władzy Sparty na Peloponezie wybuchały tam ciągle walki. Meseńczycy podejmowali ustawicznie łupieskie wyprawy na Lakonię. [przypis tłumacza]
w obecności — tu: w teraźniejszości, teraz, obecnie. [przypis edytorski]
Wobec tego oszczerstwem jest oskarżanie wodzów rewolucji rosyjskiej o okrucieństwo… — Gorki, Lénine et le paysan russe, s. 178. [przypis autorski]
wobec tego słynnego zdrajcy, który wówczas podbijał Holandię — Gen. Pichegru po zdobyciu w 1795 r. Holandii zdradził rewolucję i potajemnie działał na rzecz przywrócenia monarchii, za co został zesłany do Gujany. [przypis autorski]
wobec — tu: przed; aby stanął w obecności. [przypis edytorski]
wobec urzędziech — na temat urzędów. [przypis edytorski]
wobec wielkiej analogii między małpą a człowiekiem (…) — O analogii między małpą a człowiekiem oraz o pochodzeniu człowieka, wypowiada się autor również w Systemacie Epikura (myśli XIV, XXXIII i XL). [przypis tłumacza]
Wobec wszelkiej przemiany zjawisk substancja trwa (…) — w pierwszym wydaniu: „Wszystkie zjawiska zawierają coś trwałego (substancję) jako przedmiot sam, a coś przemiennego jako jego tylko określenie, tj. sposób, w jaki przedmiot istnieje”. [przypis tłumacza]
wobec zakutego w żelazo Krzyżaka (…) — Mikiem (Michałem: der deutsche „Michel” trwa do dziś) nazywali Prusacy Krzyżaka-Niemca, po niemiecku to u nich „mikis-kai”; podobnie i Mordwa Rosjanki od imienia osobowego przezwała. [przypis redakcyjny]
w obiad przybieży (daw.) — przyjdzie podczas obiadu. [przypis edytorski]
w obiad — tu: podczas obiadu. [przypis edytorski]
w obiad — w porze obiadowej, podczas przerwy obiadowej. [przypis edytorski]
w obie… stronie — liczba podwójna. [przypis edytorski]
w obie stronie (starop. forma) — liczba podwójna (dualis); dziś: w obie strony. [przypis edytorski]
w obieży (daw.) — w niebezpieczeństwie. [przypis edytorski]
w objaśnieniach, które Strumieński dawał o obrazie, były ironiczne uwagi Angeliki całkiem niezgodne z jego teraźniejszą rolą (por. s. 143 w. 8 i 27) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment zaczynający się od słów: „Objaśnienia, które dawał Strumieński, były dość skąpe, suche, czasem drwiące (…)” (rozdział VII). [przypis edytorski]
w „Objawieniach” i „Listach” (…) „Dobrych nowinach” — tj. w tekstach wczesnego chrześcijaństwa, które weszły później w skład Nowego Testamentu: Apokalipsie, listach apostolskich i ewangeliach (z gr. euangelion: dobra nowina). [przypis edytorski]
w obłędzie — zbłądziwszy w drodze. [przypis redakcyjny]
w oblężeniu ja srogim (…) [Kleomenesa] dzierżyłem (…) mojego poboju pamiątkę strzaska Czworogród — Attykę nazywano Czworogrodem, Tetrapolis, od czterech głównych osad: Oinoe, Probalinthos, Trikorytos, Marathon, gdzie właśnie stał pomnik zwycięstwa nad Persami. Jest w tym komiczna przesada, gdyż żaden ze starców nie mógł chyba brać udziału w bitwie maratońskiej roku 490, a tym bardziej w obronie Akropoli przed Kleomenesem, który napadł Ateny w r. 510, tj. dokładnie przed stu laty. Przypominają swymi przechwałkami kłamstwa Zagłoby. [przypis tłumacza]
w obliczności — w obliczu; w obecności. [przypis edytorski]
w obliczności — w obliczu, wobec. [przypis edytorski]
w oboim (…) blasku (daw.) — w obu rodzajach blasku. [przypis edytorski]
w obojej… dłoni — w obu dłoniach. [przypis edytorski]
w obojem wojsku (daw. forma) — dziś: w obu wojskach a. w obu rodzajach wojska. [przypis edytorski]
w obrazie „Smutku” u Hezjoda — Tarcza Herkulesa, w. 226. [przypis redakcyjny]
w obronie krzywd cudzych — Korkyry, Koryntu, Potidai, Megary. [przypis tłumacza]
w obserwie — w zachowaniu. [przypis redakcyjny]
w obszernym ustępie, który poświęciłem szczególnie Fichtemu — Etyka Fichtego jako szkło powiększające błędu etyki Kanta ([w:] O podstawie etyki, § II–III, s. 561). Pierwsza część Schopenhauerowskiej rozprawy O podstawie etyki zawiera krytykę etyki Kantowskiej, wykazującą błędy, jakie Kant popełnił, według zdania Schopenhauera. A że karykatura swoją przesadą lepiej objaśnia oryginał, więc § 11 dodaje do tej krytyki wykazanie karykatury Kanta popełnionej przez Fichtego, chcąc by w ten sposób jeszcze wyraźniej wystąpiła kruchość podstaw etyki Kantowskiej, odbitej w tym swoim „szkle powiększającym”. Bo Fichte, starając się we wszystkim prześcignąć Kanta, uczynił to także odnośnie do etyki, a jego system etyki (System der Sittenlehre, 1798) stał się systemem moralnego fatalizmu, gdzie kategoryczny imperatyw Kanta zamienia się w despotyczny, gdzie się spotykamy z niezbadaną koniecznością, z jaką rzekomo ludzie muszą postępować, niezłomnie posłuszni pewnym maksymom. Tu następuje zbiór przytoczeń z Systemu etyki Fichtego, dobranych możliwie tak, by w każdym zdaniu było: „narzędzie moralnego prawa” (Werkzeug des Sittengesetzes). A koroną wszystkiego jest to, że Fichte stawia i broni liberum arbitrium. Ponieważ dla Schopenhauera jest ten punkt probierzem odróżniającym głowy filozoficzne od innych, więc nie pomija Schopenhauer sposobności wyprowadzenia stąd wniosków odnośnie do Fichtego, a czyni to, swoim sposobem, nie żałując dobitnych wyrażeń. Oberwało się także niemieckiej publiczności, która dopuściła do tego, że taki „pędziwiatr” (Windbeutel) staje obok Kanta, ba, że się jego elukubracje stawia nawet ponad filozofię Kanta (Feuerbach), ponad to „opóźnione arcydzieło głębi ludzkiego myślenia”. Ale potomność zrobi swoje: bo dla prawdziwych zasług jest ona tym, czym dzień ostateczny dla świętych. Cały ustęp należy do tych, w których Schopenhauer mniej filozofuje, a więcej beszta. Podaję streszczenie tylko tego ustępu, gdyż szło mi jedynie o odtworzenie sądu, jaki Schopenhauer wydał o Fichtem odnośnie do etyki. Zob. także: Schopenhauers Nachlass (Reclam), t. III, s. 98 i n. [przypis tłumacza]
w obu stolicach — tj. w Sankt-Petersburgu, dotychczasowej stolicy Imperium Rosyjskiego, oraz w Moskwie, dokąd 12 marca 1918 przeniósł swoją siedzibę rząd utworzony przez bolszewików. [przypis edytorski]
w ocemgnieniu (daw.) — w okamgnieniu. [przypis edytorski]
w ocemgnieniu — dziś: w okamgnieniu. [przypis edytorski]
w ocemgnieniu (starop.) — w okamgnieniu. [przypis edytorski]
Wochensaufer (niem.) — pijak upijający się raz na tydzień. [przypis edytorski]
w ociągu (daw.) — z tyłu. [przypis edytorski]
w oczach myśl zgadnienia — [dziś popr.: zgadnięcia; Red.WL] tego co się wewnątrz drugich kryje? Taki domysł mógłby nasuwać wiersz następny, ale tylko domysł. [przypis redakcyjny]
w oczach samego Moliera — W całej sprawie Tartufe'a, Molier wykazał, jak umie być niezłomnym w rzeczy, a giętkim w środkach. [przypis tłumacza]
w oczach Sokratesa (…) — Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie, IV, 7, 2. [przypis tłumacza]
w oczach Sokratesa, który uważał (…) — Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie, IV, 7, 7. [przypis tłumacza]
w oczach — tu: na widoku; na pokaz. [przypis edytorski]
wo cztoby to ni stało (ros.) — co by się nie działo. [przypis edytorski]
w oczu (starop. forma) — daw. liczba podwójna, dziś: w oczach. [przypis edytorski]
W oczy mówi co innego, a za oczy inaczej (daw.) — w oczy, czyli otwarcie; za oczy, w nieobecności, za plecami. [przypis edytorski]
woda anielska — przyrządzona z korzonków fiołków florenckich. [przypis tłumacza]
woda cię odpłynie — dziś: woda ci odpłynie; tu w znaczeniu: skończy się sprzyjający żegludze przypływ, a zacznie odpływ. [przypis edytorski]
