Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 450 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8007 przypisów.
na kuraż (daw.) — dla odwagi. [przypis edytorski]
na kuraż (z fr.) — na odwagę. [przypis edytorski]
na kusze — w oryg. burbolt (birdbolt), krótka strzała z tępym końcem do polowań na małe ptaki, która nie przebijała ciała i była stosunkowo bezpieczna. [przypis edytorski]
nałajać (starop.) — ponarzekać, powyrzekać na co. [przypis edytorski]
na łbie utykając — dotykając głowy; stukając się w głowę (gest oznaczający głupotę a. szaleństwo). [przypis edytorski]
Nałęcze — śrdw. ród wielkopolskich możnowładców, który dał początek herbowi Nałęcz. [przypis edytorski]
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. [przypis edytorski]
Nałęczów — znane uzdrowisko w woj. lubelskim; od 1882 ulubione miejsce kuracji i wypoczynku Bolesława Prusa. [przypis edytorski]
Nałęcz — pol. herb szlachecki, jeden z najstarszych herbów polskich; jego godłem była biała, związana w okrąg chusta (nałęczka) na czerwonym tle. [przypis edytorski]
na łęku — w siodle. [przypis redakcyjny]
na łeb zlata — wybiega. [przypis edytorski]
Nałkowska, Zofia (1884–1954) — polska pisarka, publicystka i dramatopisarka. [przypis edytorski]
Nałkowska Zofia — pisarka, autorka m. in. powieści Granica (1935) oraz poświęconego II wojnie światowej zbioru opowiadań Medaliony (1946). [przypis edytorski]
nałóg (daw.) — zwyczaj. [przypis edytorski]
nałóg (tu daw.) — przyzwyczajenie, nawyk. [przypis edytorski]
nałóg — tu: przyzwyczajenie, rutyna. [przypis edytorski]
nałóg — tu: zwyczaj. [przypis edytorski]
Na Łodzią — tytuł w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego (1956) brzmi: „Nad łodzią”. Łodzia to herb Górków, potężnego rodu wielkopolskiego; na łodzią: starop. forma B. lp r.ż. [przypis edytorski]
Na lądzie nowego świata żałobne drzewo wyrosło — W Ameryce znajduje się drzewo nazwane drzewem śmierci, pod którym zasypiający człowiek umiera. [przypis autorski]
na Lachiw (daw., ukr.) — na Polaków. [przypis edytorski]
na lada co składał (starop. konstrukcja) — byle czym się wymawiał. [przypis edytorski]
na larmę (starop.) — na alarm. [przypis edytorski]
na larmę wołają (starop.) — biją na alarm. [przypis edytorski]
Na lata 1901–1902 przypadają pierwsze syntezy nowej literatury — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji naszej, Lwów-Warszawa 1901; Dramat polski doby najnowszej, Lwów 1902; W. Feldman, Piśmiennictwo polskie ostatnich lat dwudziestu, Lwów 1902 (wersja przeznaczona dla zaboru rosyjskiego pt. Współczesna literatura polska, Warszawa 1902); A. Mazanowski, Młoda Polska w powieści, liryce i dramacie, Kraków 1902; I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka (modernizm), Warszawa 1902. [przypis autorski]
nalazą — dziś popr. forma 3.os.lm: nalezą. [przypis edytorski]
nalazła (starop.) — znalazła; napotkała. [przypis edytorski]
nalazł (daw.) — dziś: znalazł. [przypis edytorski]
Nalazł fortel król August — most rozpoczęto budować w r. 1568, ukończono po śmierci króla w r. 1573. Otwarcie mostu nastąpiło 5 kwietnia 1573. [przypis redakcyjny]
nalazszy (daw. forma imiesł.) — dziś: znalazłszy. [przypis edytorski]
nalazszy — dziś forma imiesłowu przysł. uprzedniego: znalazłszy. [przypis edytorski]
nalazszy (starop. forma) — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]
nalazwszy (starop. forma) — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]
na ledzie (starop. forma) — na lodzie. [przypis edytorski]
na ledzie (starop. N. lp) — na lodzie. [przypis redakcyjny]
nalegać kogoś (daw.) — nalegać na kogoś. [przypis redakcyjny]
nalegać kogoś — nalegać na kogoś. [przypis redakcyjny]
nalegać kogo (starop.) — dziś: nalegać na kogo a. na co. [przypis redakcyjny]
nalegać kogo (starop.) — dziś: nalegać na kogo. [przypis edytorski]
nalegali go (starop. konstrukcja) — tu: nalegali na niego. [przypis redakcyjny]
Nale (gw.) — ale. [przypis edytorski]
na lekcją (daw.) — dziś: na lekcję. [przypis edytorski]
na lekkość (starop.) — na pohańbienie. [przypis edytorski]
na Lemnos, na Hermesa opokę — Lemnos, wyspa naprzeciwko wybrzeża trojańskiego, była ulubioną siedzibą Hermesa. [przypis redakcyjny]
nalepa — w dawnych domach wiejskich: część pieca, na której się wygrzewano i pod którą można było palić; przypiecek. [przypis edytorski]
nalepiej — najlepiej. [przypis redakcyjny]
Nalepiński, Tadeusz (1885–1918) — poeta, nowelista, dramatopisarz i krytyk literacki; z wykształcenia doktor filozofii (Uniwersytet Karola w Pradze, 1907), autor tomu poezji Gaśnienie (1905), fragm. poematów (Chrzest. Fantazja polska, 1910; Ave Patria! Opowieść z czasów Wielkiej Wojny powracającej nam byt niepodległy, 1914–1916), zbiorów nowel (Śpiewnik rozdarty, 1914; Kazia, 1919) oraz fragm. dramatu Książę niewolny (1911). [przypis edytorski]
nalepsze jest rządzenie i szczęśliwe ludu tego sprawowanie, który się bojaźnią Bożą zaprawił — zob. Auzoniusz w mowie dziękczynnej do cesarza Gracjana za otrzymany konsulat: Ad Gratianum gratiarum actio pro consulatu IX, 43 (wychwala władcę za to, że, jak oznajmił mu Gracjan, „powierzył swoje zamiary Bogu i jego postanowienie posłusznie spełnił”, wg tłum. Tatiany Krynickiej). [przypis edytorski]
nalepszymi — dziś popr.: najlepszymi. [przypis edytorski]
naleść a. naleźć (starop.) — znaleźć, napotkać. [przypis edytorski]
naleść nie możono (starop. forma) — zamiast: znaleźć nie można było; zwrot nieosobowy, formacja imiesłowu biernego od „móc”, podług analogii zbliżonej znaczeniem „potrafiono”, „zdołano” itp. [przypis redakcyjny]
naleść (starop. forma) — znaleźć. [przypis edytorski]
na leśne jabłko — dziś: na kwaśne jabłko. [przypis edytorski]
nalewają czysto — tzn. nie rozlewając. [przypis tłumacza]
Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — kozacki ataman, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie; znany także pod imieniem Seweryn. [przypis edytorski]
Nalewajko, Seweryn (zm. 1597) — ataman kozacki, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie w latach 1595–1596; jego ojciec, kuśnierz z Husiatyna, został zabity z rozkazu dziedzica miasteczka, Marcina Kalinowskiego, z powodu osobistego z nim zatargu; po tym zdarzeniu Nalewajko uszedł z rodzinnych stron, służył w wojsku księcia Konstantego Ostrogskiego, następnie zbiegł do kozaków, brał udział w wyprawach przeciw Turkom i Tatarom na terenach Mołdawii i Węgier; wszczął kolejną rebelię kozacką po stłumieniu powstania Kosińskiego (1591–1593); ostatecznie Nalewajko został pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie nad Ostrym Kamieniem (3 kwietnia 1596 r.), a po bitwie pod Łubniami (dwutygodniowe blisko oblężenie na przełomie maja i czerwca) wydany przez własnych ludzi; w Warszawie był torturowany podczas trwającego 10 miesięcy śledztwa, a następnie skazany na ścięcie i poćwiartowanie, wyrok wykonano 11 kwietnia 1597 r. na Górze Szubienicznej (w miejscu, gdzie w XIX w. została wzniesiona Cytadela). [przypis edytorski]
Nalewajko, Seweryn (zm. 1597) — ataman kozacki, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie w latach 1595–1596; po oblężeniu taboru w bitwie pod Łubniami na uroczysku Sołonica został przekazany przez starszyznę kozacką wojskom polskim w zamian za darowanie życia i majątku części Kozaków; przewieziony do Warszawy, po dziesięciomiesięcznym śledztwie i torturach został stracony przez poćwiartowanie. [przypis edytorski]
nalewka (daw.) — dzbanek. [przypis edytorski]
nalewka (daw.) — dzbanek z dzióbkiem do nalewania płynów. [przypis edytorski]
nalewka (daw.) — polewaczka. [przypis redakcyjny]
nalewka — tu: dzbanek. [przypis edytorski]
nalewka — tu: naczynie do polewania wodą. [przypis edytorski]
Nalewki — dawna ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie, jedna z najważniejszych ulic handlowych miasta i jedna z głównych ulic dzielnicy żydowskiej, ruchliwy trakt komunikacyjny; zniszczona całkowicie w czasie powstania w getcie w 1943. [przypis edytorski]
Nalewki — dzielnica żydowska w Warszawie. [przypis redakcyjny]
Nalewki, Świętojerska — ulice w daw. żydowskiej dzielnicy Warszawy, zniszczone zupełnie w czasie powstania w getcie w 1943 r., a także w r. 1944. W czasie odbudowy powojennej powstała tu zupełnie nowa dzielnica, w której zachowano historyczne nazwy ulic. [przypis redakcyjny]
na lewo chodzić — kraść. [przypis redakcyjny]
na lewo (…) dwaj nieszczęśliwi — Tu poeta namiętnych marnotrawców swojego mienia, a szczególnie kantowników jako grzeszników innego rodzaju wyraźnie odróżnia od nierozmyślnych i marnotrawców, o których w pieśni VII wspomina. Gdy tamci tylko bezcelowym trudem mordują się, ci przeciwnie, wściekłymi namiętnościami szczwani są jak psami. [przypis redakcyjny]
na lewo od tego grzesznika słońce się łamie i cień przed nim ściele — Ponieważ cienie stoją po lewej stronie od poety, widzimy, że on idzie na zachód w chwili, kiedy słońce świeci od północy. Tak na pozór drobnymi szczegółami, poeta zawsze objaśnia czytelnika, w jakim kierunku idzie w swoją drogę. [przypis redakcyjny]
na lewo… potężny gmach — Opera. [przypis redakcyjny]
na lewo — tzn. na prawo od strony widza, na tę drogę, która wiedzie na rynek i którędy musi wracać z rynku Menechmus I (p. wyżej w. 220). [przypis tłumacza]
naleźć (daw.) — znaleźć. [przypis edytorski]
naleźć — dziś popr.: znaleźć. [przypis edytorski]
naleźć — dziś: znaleźć. [przypis edytorski]
naleźć (gw.) — znaleźć. [przypis edytorski]
naleźć (starop.) — znaleźć. [przypis edytorski]
naleźca (daw.) — znalazca. [przypis redakcyjny]
naleźca wina — Bachus (mityczny wynalazca i bóg wina). [przypis redakcyjny]
Należałoby i ciebie posłuchać… — wymiana słów między Hermogenesem a Antystenesem przerywa Sokratesowi. Teraz mówi Sokrates znowu. Słowa Antystenesa mocno go zaciekawiły. [przypis tłumacza]
należało — leżało, kryło się. [przypis redakcyjny]
Należało wyznaczyć granicę wpływu wewnętrznego procesu wydzielniczego na stanowcze ukształtowanie się nacechowania płciowego… — Że granice takie istnieją, okazuje się przecież także z istnienia różnic przed dojrzałością. [przypis autorski]
należy do całkiem innej historji. W owej historji p. de Charlus raczej pozwolił umrzeć królowej, niżby się miał spóźnić do fryzjera, mającego go upiększyć dla kontrolera tramwajowego — i tej historji nigdy Proust nie napisał. [przypis tłumacza]
należy postawić naprzód przesłanki, a wniosek winien sam nastąpić — patrz wybieg 10. [przypis tłumacza]
należy (…) prosić samych ustawodawców — przytyk do Eubulosa, który przeciwdziałał wojskowym ambicjom. [przypis tłumacza]
Należy przedstawić jej dziewięciu bohaterów — popularną rozrywką w epoce elżbietańskiej było przedstawianie Dziewięciu Bohaterów, postaci uznanych w średniowieczu za ideały rycerstwa. Na dziewiątkę składało się trzech pogańskich herosów antyku: Hektor, Aleksander Wielki i Cezar, trzech żydowskich biblijnych: Jozue, Dawid i Juda Machabeusz, oraz trzech średniowiecznych, chrześcijańskich: król Artur, Karol Wielki i Godfryd de Bouillon. Tutaj skład zostaje zmieniony: Holofernes dodaje Pompejusza i Herkulesa. [przypis edytorski]
należytość — dziś: należność. [przypis edytorski]
należy uchwalić — wojsko greckie jest bardziej demokratyczne niż armia rzymska lub nowożytna, dlatego demokratycznie agituje się za dyscypliną. [przypis tłumacza]
należy uwięzić — nie za karę, lecz dla pewności, że nie ucieknie. Nie wolno aresztować obywatela, który poda trzech poręczycieli, że zjawi się na rozprawie. Wyjątek stanowi, jeśli skarży się o zdradę lub spisek. [przypis tłumacza]
należy wyłącznie poszukiwać środka, zdolnego uczynić ludzi mądrzejszymi, niż dotąd — [Kartezjusz,] Discours de la méthode. [przypis tłumacza]
nalezion (daw.) — znaleziony. [przypis edytorski]
nalezion — dziś popr.: znaleziony. [przypis edytorski]
naleziony — dziś: znaleziony. [przypis edytorski]
naleziony (starop.) — znaleziony. [przypis edytorski]
na lico (z ros.) — tu: na pierwszy rzut oka. [przypis edytorski]
na licyjskim łanie — Licja, kraina w płd. części Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
na liczbie nie zostali (starop.) — nie byli winni. [przypis redakcyjny]
na liczbie zostać (starop.) — być dłużnym. [przypis edytorski]
na Liparze — na północ od Sycylii. [przypis tłumacza]
naliszszy (starop.) — najlichszy, najgorszy. [przypis edytorski]
na Litwie zjawiają się takie zjawiska, jakie w dawnej Polsce były zupełnie niemożliwe (…) — O chłopach, Lipsk 1847, s. 23, 161; Bronisław Zaleski, Zniesienie poddaństwa na Litwie, Paryż (1868), s. 4 i nast. [przypis redakcyjny]
na Litwiny — dziś: na Litwinów. [przypis edytorski]
nalodek (neol.) — cienka warstwa lodu. [przypis edytorski]
