Przypisy

maż — jak ma. [przypis edytorski]

maż konający pochlebiać — czy konający ma pochlebiać; maż: konstrukcja z partykułą -ż (skróconą od -że), znacząca: czy (on) ma. [przypis edytorski]

maż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma; czyż ma. [przypis edytorski]

maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma, czyż ma. [przypis edytorski]

maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]

maż — ma z partykułą pytajną -ż. [przypis edytorski]

maż — „ma” z partykułą pytajną -ż. [przypis edytorski]

maż — ma z partykułą wzmacniającą -ż. [przypis edytorski]

maż — tu: czasownik mieć z partykułą ż; czy ma, czyżby miała. [przypis edytorski]

maż — tu: konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]

maż ulec — maże ulec (zwrot z partykułą wzmacniającą). [przypis edytorski]

maż wierność znosić — czy wierność ma znosić; maż: konstrukcja z partykułą -ż (skróconą od -że), znacząca: czy (on, ona) ma. [przypis edytorski]

mazać się (gw.) — tu: mżyć (o deszczu). [przypis edytorski]

mazać się — płakać. [przypis edytorski]

ma za długi język — w dosłownym tłumaczeniu „język wywieszony po środku” (po ang. hung in the middle), wyrażenie oznaczające, że ktoś za dużo mówi. [przypis edytorski]

mazagran — napój kawowy z dodatkiem alkoholu. [przypis edytorski]

mazagran — nazwa napoju przyrządzanego z kawy z dodatkiem koniaku lub rumu, podawanego na zimno, często z kostkami lodu; nazwa pochodzi od miasta Mazagran w Algierii. [przypis edytorski]

mazagran — zimny napój kawowy z dodatkiem koniaku lub rumu, osłodzony, podawany z lodem w wysokich szklankach; nazwa pochodzi od miasta w Algierii. [przypis edytorski]

mazagran — zimny napój ze słodzonej kawy z dodatkiem koniaku lub rumu, podawany z kostkami lodu w wysokich szklankach; nazwa pochodzi od miasta w Algierii. [przypis edytorski]

mazagran — zimny napój ze słodzonej kawy z dodatkiem koniaku lub rumu, podawany z kostkami lodu w wysokich szklankach. [przypis edytorski]

mazal tow — z hebr. mazzel tow: powodzenia, szczęścia. [przypis edytorski]

mazamory — z hiszp. mazmorra, mauretańskie kazamaty. [przypis edytorski]

Mazandaran — prowincja w północnym Iranie. [przypis edytorski]

Mazarini, Jules, właśc. Giulio Raimondo Mazzarini (1602–1661) — francuski kardynał pochodzenia włoskiego, od 1642 pierwszy minister Francji. [przypis edytorski]

Mazarin, Jules (1602–1661) — właśc. Giulio Raimondo Mazzarini, Włoch, francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Mazarin, Jules (1602–1661) — własc. Giulio Raimondo Mazzarini, Włoch, francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Mazarin, Jules, właśc. Giulio Raimondo Mazzarini (1602–1661) — francuski polityk, następca kardynała Richelieu. Pochodził z Włoch, przybył do Francji jako nuncjusz papieski. Faktycznie rządził Francją jako pierwszy minister, kiedy król Ludwik XIV był jeszcze dzieckiem; dążył do wzmocnienia monarchii absolutnej kosztem przywilejów arystokracji; zmodernizował skarb państwa; zwolennik merkantylizmu. [przypis edytorski]

Mazarin, Jules, właśc. Giulio Raimondo Mazzarini (1602–1661) — pochodzący z Włoch francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]

ma za rodzice — dziś popr.: ma za rodziców. [przypis edytorski]

Mazenderan — dziś popr.: Mazandaran, prowincja w północnym Iranie. [przypis edytorski]

Mazepa — dramat hist. Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]

Mazepa — dramat Juliusza Słowackiego, mający za temat zazdrość wojewody o młodą żonę romansującą z królem i z jego sługą. [przypis edytorski]

Mazepa — dramat Juliusza Słowackiego w Paryżu powstały w II poł. 1839 r. Jego głównym bohaterem jest młody Iwan Mazepa, paź i dworzanin królewski, przyszły hetman kozacki. Akcja toczy się w XVII w. na zamku wojewody, którego odwiedza król Jan II Kazimierz Waza wraz ze świtą. [przypis edytorski]

Mazepa, Iwan (1639–1709) — hetman Ukrainy Lewobrzeżnej od 1687. [przypis edytorski]

Mazepa — tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego (1809–1849) z 1839 r. [przypis edytorski]

Mazepa — w istocie Mazepa to tytułowa postać męska z dramatu Juliusza Słowackiego; wojewoda jest także jedną z występujących tam postaci. [przypis edytorski]

mazepinka a. mazepynka — tradycyjna ukraińska czapka wojskowa, z charakterystycznym przekrojem w kształcie klina z przodu, używanym od powstania kozackiego w XVII w., w czasach hetmana Iwana Mazepy (stąd nazwa). [przypis edytorski]

Mazetto — pan młody, narzeczony Zerliny, postać z opery Don Giovanni (Don Juan). [przypis edytorski]

mazgijach (maszgijach) — opiekun duchowy uczniów w jesziwie. [przypis edytorski]

mazł tow — dosł.: gwiazda, dobry los; formuła życzeń pomyślności, gratulacji wypowiadanych z okazji radosnych wydarzeń np. narodzin dziecka, zaręczyn, ślubu, po zażegnaniu jakiegoś nieszczęścia lub po pomyślnym zakończeniu jakiejś czynności. [przypis edytorski]

Mazl tow! — szczęścia, gratulacje. [przypis edytorski]

Mazl tow — w hebr. mazl tow; gratulacje, szczęścia. [przypis edytorski]

Ma z obrazami poezja wiele wspólnego — po łacinie występuje tu słynna wskazówka ut pictura poesis. [przypis edytorski]

Mazosza — Mazowsza. [przypis edytorski]

mazowieckie xiążę — dziś popr.: mazowiecki książę. [przypis edytorski]

Mazowsze — Mazowsze było wówczas samodzielnym organizmem politycznym, rządzonym przez książąt z dynastii Piastów. [przypis edytorski]

Mazowsze — Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”, powołany dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki 8 listopada 1948 r.; prowadzony przez kompozytora i miłośnika folkloru Tadeusza Sygietyńskiego oraz przedwojenną aktorkę filmową i kabaretową Mirę Zimińską-Sygietyńską zespół początkowo miał siedzibę w podwarszawskich Otrębusach w dworze Karolin, a do jego repertuaru należały piosenki i tańce w opracowaniu muzycznym Sygietyńskiego; 6 listopada 1950 r. odbył się premierowy występ „Mazowsza” w Teatrze Polskim w Warszawie; wkrótce „Mazowsze”, popularyzując polski folklor, zaczęło występować również poza granicami Polski: w ZSRR (1951), we Francji (Paryż 1954), w Stanach Zjednoczonych (1960). Zespół stał się ulubieńcem Polonii w wielu krajach, a także wizytówką Polski Ludowej; w 1953 r. solistka zespołu „Mazowsze”, Lidia Korsakówna zagrała w filmie Leonarda Buczkowskiego Przygoda na Mariensztacie dziewczynę, która zakochuje się w przodowniku pracy pracującym przy odbudowie stolicy; w 1999 r. zespół „Mazowsze” wystąpił w filmie Andrzeja Wajdy Pan Tadeusz w scenie finałowego poloneza. [przypis edytorski]

Mazreh — dziś popr.: Mazra'eh, ok. 40 km na wsch. od Kazwinu. [przypis edytorski]

mazurek (muz.) — stylizowana forma muzyczna oparta na tańcu ludowym: mazurze, oberku lub kujawiaku. Do najsłynniejszych należą mazurki skomponowane przez Chopina. [przypis edytorski]

mazurek, polonez i kozak — w oryg.: a Scotch jig, a measure, and a cinque pace, z których ludowy szkocki jig jest żywy i szybki, measure (miarowy) to określenie tańca powolnego i dostojnego, zaś cinque-pace (fr.: pięć kroków) to inna nazwa galiardy, skocznego tańca francuskiego. [przypis edytorski]

Mazurowie naszy (…) Hu-ha — popularna piosenka z XVII w. [przypis edytorski]

mazur — wywodzący się z regionu Mazowsza taniec o żywym tempie i metrum 3/4, charakteryzujący się akcentowaniem drugiej i trzeciej części taktu; w XIX w. stał się popularny na dworach szlacheckich; uznawany za polski taniec narodowy; w wersji melodii stylizowanej na mazura występuje pod nazwą mazurka. [przypis edytorski]

Mazurzy — mieszkańcy Mazowsza lub Mazur, regionu w płn.-wsch. Polsce, zasiedlonego w XIV–XVII w. przez polskich osadników z Mazowsza; dawniej także: potomkowie osadników z Mazowsza mieszkający w Małopolsce nad Sanem, a także na Podlasiu i Wołyniu. [przypis edytorski]

Mazzarini, Giulio Raimondo a. Mazarin, Jules (1602–1661) — francuski kardynał, a od 1642 r. pierwszy minister Francji. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — rewolucjonista włoski, przywódca demokratycznej organizacji Młode Włochy, walczącej o niepodległość i zjednoczenie Włoch. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski dziennikarz, prawnik i rewolucjonista, jeden z założycieli organizacji „Młode Włochy”. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski prawnik, dziennikarz, demokrata i bojownik o wolność w okresie zjednoczenia kraju. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski rewolucjonista, prawnik i dziennikarz, założyciel i przywódca tajnej demokratycznej organizacji Młode Włochy; razem z Garibaldim walczył o wyzwolenie spod panowania austriackiego i zjednoczenie Włoch. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski rewolucjonista, prawnik i dziennikarz, założyciel i przywódca tajnej demokratycznej organizacji Młode Włochy, razem z Garibaldim walczył o wyzwolenie spod panowania austriackiego i zjednoczenie Włoch. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski rewolucjonista, przywódca demokratyczno-republikańskiego nurtu risorgimento, walczył o wolność w antyaustriackiej partyzantce razem z Garibaldim, założył organizację Młode Włochy (1831) i Młoda Europa (1834), należał do masonerii. [przypis edytorski]

Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch, bohater narodowy Włoch. [przypis edytorski]

McCormick — marka maszyn rolniczych, od nazwiska wynalazcy żniwiarki Cyrusa Halla McCormicka (1809–1884). [przypis edytorski]

mdła (…) płeć (starop.) — słaba płeć; kobieta. [przypis edytorski]

mdło (daw.) — słabo. [przypis edytorski]

mdłość (daw.) — słabość. [przypis edytorski]

mdłość (daw.) — słabość, tu: coś nieważnego. [przypis edytorski]

mdło — słabo. [przypis edytorski]

mdły — dawniej także: słaby. [przypis edytorski]

mdły (daw.) — słaby, marny. [przypis edytorski]

mdły (daw.) — słaby. [przypis edytorski]

mdły (daw.) — słaby; tu raczej: tchórzliwy. [przypis edytorski]

mdłym (daw.) — słaby. [przypis edytorski]

mdły (starop.) — słaby, osłabiony. [przypis edytorski]

mdły (starop.) — słaby; osłabiony. [przypis edytorski]

mdły (starop.) — słaby. [przypis edytorski]

mdły — tu: słabo świecący, przyćmiony. [przypis edytorski]

mdły — tu: słaby. [przypis edytorski]

mdleć (daw.) — słabnąć. [przypis edytorski]

mdleć — słabnąć. [przypis edytorski]

mdlić (daw.) — osłabiać. [przypis edytorski]

mdlić (daw.) — osłabiać. [przypis edytorski]

mdlić (daw.) — osłabiać. [przypis edytorski]

mėčioti — mėtyti, svaidyti. [przypis edytorski]

męcąco (gw.) — męcząca. [przypis edytorski]

„Mécontent de tous…” — Niezadowolony z siebie i niezadowolony z wszystkich, pragnąłbym siebie odkupić i odzyskać nieco dumy w milczeniu i samotności nocy. Dusze tych, których miłowałem, dusze tych, których opiewałem, skrzepcie mnie, podtrzymajcie, oddalcie ode mnie kłamstwo i zatruwające wyziewy świata; i ty, Panie mój i Boże! użycz mi łaski zestawienia kilku pięknych wierszy, które by udowodniły mi, że nie jestem ostatnim z ludzi, że gorszy nie jestem od tych, którymi gardzę. (Charles Baudelaire, O pierwszej nad ranem, tłum. Stefan Napierski). [przypis edytorski]

męczarnióm — dziś popr. forma C. lm: męczarniom. [przypis edytorski]

mędelkowy pas turecki — jeden z pasów wyrabianych w perskiej miejscowości Mandil. [przypis edytorski]

mèdicine (fr.) — popr. mèdecine. [przypis edytorski]

médisance (fr.) — kalumnia, potwarz. [przypis edytorski]

mędrca Teofila, Który przez Ciebie spełnił święte dzieła, Mimo iż djabłu zaprzedał swą wolę — odniesienie do śrdw. legendy. [przypis edytorski]

mędrców aleksandryjskich — badaczy pracujących w założonej w III w. p.n.e. placówce naukowej w egipskiej Aleksandrii, która stała się głównym ośrodkiem greckiej myśli naukowej, finansowanym przez hellenistycznych władców Egiptu, następnie przez cesarzy rzymskich; uczeni mieli do dyspozycji wielkie zbiory Biblioteki Aleksandryjskiej, obserwatorium astronomiczne, ogród botaniczny i zoologiczny. [przypis edytorski]

mędrek — ktoś, kto lubi się wymądrzać. [przypis edytorski]

mędrsi — dziś: mądrzejsi. [przypis edytorski]

mędrszy — dziś: mądrzejszy. [przypis edytorski]

mędrszy — dziś raczej: mądrzejszy. [przypis edytorski]

mędrszy (starop. forma) — mądrzejszy. [przypis edytorski]

mędrzec Fedona — Sokrates (ok. 470–399 p.n.e.) gr. filozof, w dialogu Fedon, autorstwa jego ucznia, Platona, opisane są ostatnie momenty życia mędrca. [przypis edytorski]

mędrzec napisał, iż: „każdego to do siebie ciągnie, kto się w czym kocha” — Wergiliusz, Eklogi, II 65. [przypis edytorski]

Mędrzec — określenie autora jednej ze starotestamentowych ksiąg dydaktycznych (mądrościowych). [przypis edytorski]