Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 481 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8415 przypisów.
Zabij Bellerofona, albo sam umieraj, Gdyż on chciał niegodziwie twoje skazić łoże — Anteja kłamie, że Bellerofon próbował ją uwieść, za co powinien ponieść śmierć z rąk jej męża. [przypis edytorski]
zabijeli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli zabije. [przypis edytorski]
zabije złego Pontyera — Pontyer, zamek Poitiers we Francji, własność rodziny Maganca; zły Pontyer: potomek panów z Pontieru, tj. Magańczyk. [przypis redakcyjny]
zabijmyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
zabijta (gw.) — zabijcie. [przypis edytorski]
zabił ćwika — wprawił w zakłopotanie, sprawił kłopot. [przypis redakcyjny]
zabili męża — to odnosi się do Chamora i ludzi z miasta Szechem, zob. Raszi do 49:6. [przypis edytorski]
zabit — daw. forma skrócona od: zabity. [przypis edytorski]
zabit — dziś popr.: zabity. [przypis edytorski]
zabity (daw.) — zagorzały, zawzięty. [przypis edytorski]
zabity — tu: zatwardziały. [przypis edytorski]
zabit — zabity (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]
Zabłocki, Franciszek (1752–1821) — polski poeta i komediopisarz, tłumacz, wolnomularz, ksiądz katolicki, autor m.in. komedii Fircyk w zalotach. [przypis edytorski]
zablagować — tu: zagadać, zatrzeć ślady. [przypis edytorski]
zablatować — przekupić. [przypis autorski]
zableszczyć na strony oczy (starop.) — przewrócić oczyma. [przypis edytorski]
zabójce — dziś popr. forma M.lm: zabójcy. [przypis edytorski]
zabójco caru — rusycyzm; dziś popr. forma wołacza: (…) carze. [przypis edytorski]
Zabójstwo nie jest grzechem. Jest ono nieraz koniecznym gwałtem wobec opornych i skostniałych form bytu, które przestały być zajmujące — aluzja do filozofii genezyjskiej Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]
zabóstwić się — przyjąć cechy bóstwa. [przypis edytorski]
Zabobonność i wiara w czary była nagminnym zjawiskiem nie tylko wśród ciemnej szlachty (bo o niej pisze Krasicki), lecz również wśród magnaterii. Podejrzani o czary, sądzeni przez sądy grodzkie, które w większości województw składały się z sędziego głównego, zwanego podstarostą, sędziego grodzkiego i pisarza, poddawani byli zazwyczaj torturom, którym asystował wójt (burmistrz) z jednym lub dwoma ławnikami i pisarz miejski. Jedną z najpospolitszych praktyk było tzw. pławienie: podejrzane o czary kobiety wrzucano do wody wierząc, że niewinnie oskarżona tonie, czarownica natomiast utrzymuje się na powierzchni. O opętanych wspomina Stanisław Wodzicki: „Za moich czasów u dominikanów w Krakowie, w kaplicy św. Jacka, spuszczano chorągiew tego patrona na klęczących opętanych, a ci wijąc się po ziemi, okropne wycia wydawali. Pokazywano mi także wytłuczone szyby w kościele, którymi zwyciężony egzorcyzmem diabeł wylatywał, opętany zaś nic na tym nie tracił, ponieważ wedle ich rozumienia nie jeden czart siedział w ciele komornem i każdy innym przemawiał językiem i inne nosił nazwisko”. (St. Wodzicki, Wspomnienia przeszłości, Kraków 1873, s. 121–122). Oświecenie wydało czarom stanowczą wojnę. Sejm r. 1776 zakazał tortur i kary śmierci za czary; mimo tej uchwały wypadki pławienia i palenia rzekomych czarownic zdarzały się jeszcze do końca XVIII w. [przypis redakcyjny]
zabobonny — przesądny, wierzący w zabobony (czary, magię etc.). [przypis edytorski]
zabojać (gw.) — przestraszyć. [przypis edytorski]
zaborole — palisada. [przypis edytorski]
zaborol — kłoda. [przypis edytorski]
zaborol (z rus.) — ogrodzenie, zasieka. [przypis edytorski]
zabrać Bośnię i Hercegowinę — Bośnia; kraina w północno–zachodniej części Jugosławii na południe od rzeki Sawy (główne miasto Sarajewo). Hercegowina znajduje się między Bośnią a Czarnogórzem. Po zawarciu pokoju w San Stefano Austria zażądała okupacji Bośni i Hercegowiny, które należały wówczas do Turcji. [przypis redakcyjny]
zabrać — tu: zawrzeć. [przypis edytorski]
Zabrać wsio swojo (z ros.) — zabrać wszystko swoje. [przypis edytorski]
zabrał głos Mikołaj — Mikołaj z Damaszku. [przypis tłumacza]
zabrali nam Alzację i spory kawał Lotaryngii — Alzacja: wschodnia część Francji między Wogezami a górnym Renem. Lotaryngia: — między Wogezami i Szampanią. Po klęsce Francji w wojnie 1870–1871 Alzacja i część Lotaryngii zostały przyłączone do Niemiec. [przypis redakcyjny]
zabraniają prawa platońskie podróżować przed czterdziestym albo pięćdziesiątym rokiem (…) — por. Platon, Prawa, XII. [przypis tłumacza]
zabrania — tu: nie pozwala. [przypis edytorski]
zabraniec — człowiek, którego dusza na czas pewien została zabrana, ekstatyk. [przypis autorski]
zabraniu — zapewne: zawarciu. [przypis edytorski]
zabrnęlim — forma skrócona od: zabrnęliśmy. [przypis edytorski]
zabronić trzeba — długo ten zwyczaj niegodziwy trwał jako w innym, tak mianowicie w naszym narodzie, mimo grożące klątwą kościelne i papieskie prawa, mimo dzikość nieludzkiego postępku mszczenia się lekkiej częstokroć krzywdy, mimo konstytucją anno 1588 de duellis wyraźnie zabraniającą i karę stanowiącą w te słowa: Uchwalamy, aby żaden szlachcic szlachcica na duellum nie wyzywał, a wyzwany aby się nie stawił… a ktory się przeciw temu postanowieniu ważył tego czynić, wtedy ma siedzieć pół roku w wieży i sześćdziesiąt grzywien dać, o co forum w ziemstwie. A co dziwniejsza, że ten hańbę czyniący chrześciańskiemu imieniowi zwyczaj i dotychczas trwa. Przeto nic sprawiedliwszego być nie mogłoby, jako zabronienie prawem i obostrzenie tej zuchwałych ludzi porywczości. [przypis edytorski]
zabronić — tu: obronić, nie dopuścić do czegoś. [przypis edytorski]
zabroniłem mu wykonanie — popr.: zabroniłem mu wykonania. [przypis edytorski]
zabronił Ichtiofagom żywić się rybą — to nie może się odnosić do wszystkich Ichtiofagów, którzy zamieszkują wybrzeże długie na dziesięć tysięcy stadiów. W jaki sposób Aleksander zdołałby im dostarczyć żywności? Jak nakazałby im posłuch? Może tu być mowa jedynie o paru poszczególnych ludach. Nearch w książce Rerum Indicarum powiada, iż na końcu tego wybrzeża, od strony Persji, znalazł ludy mniej rybożerne. Sądziłbym, że rozkaz Aleksandra tyczył tej okolicy lub innej, jeszcze bliższej Persów. [przypis autorski]
zabronione im było handlować w Sycylii — w części podległej Kartagińczykom. [przypis autorski]
zabrukany — pobrudzony. [przypis edytorski]
zabrzękły — dziś popr.: zabrzęczały. [przypis edytorski]
zabrzękły — dziś: zabrzęczały. [przypis edytorski]
zabrzeżysto — z wysokimi brzegami, stromo, spadzisto. [przypis redakcyjny]
zabudowywa — dziś popr.: zabudowuje; tu daw.: zagospodarowuje się, pobudowawszy domy. [przypis edytorski]
zabyć (daw. reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (daw., reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (daw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (tu daw.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć — zapomnieć; por. ros. zabyt'. [przypis edytorski]
zabyć — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabyć (z ros.) — zapomnieć. [przypis edytorski]
zabycie (daw., z rus.) — zapomnienie. [przypis edytorski]
zabył (gw., daw.) — zapomniał, przebaczył. [przypis autorski]
zabyty (daw.) — zapomniany. [przypis edytorski]
zabywać (daw., gw.) — zapominać. [przypis redakcyjny]
zabywać (daw.) — zapominać. [przypis edytorski]
zabywać — zapominać. [przypis edytorski]
Zabyw mene, synu (z ukr.) — zabiłeś mnie, synu. [przypis edytorski]
zaćma (gwar.) — zaćmienie. [przypis redakcyjny]
zaćmieniem (…) kiedy Pana zwisło ciało — według Ewangelii w chwili śmierci Chrystusa na krzyżu ziemia pogrążyła się nagle w ciemności. [przypis edytorski]
zaćmiony (…) zawieruchy ciemnymi — dziś: zaćmiony zawieruchami ciemnymi. [przypis edytorski]
zać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; znaczenie: czy, czyż. [przypis edytorski]
Zaćwilichowski, Mikołaj — komisarz wojska zaporoskiegp. [przypis edytorski]
za cały śledź — dziś popr. forma B. lp: za całego śledzia. [przypis edytorski]
zacapić a. ucapić (daw.) — złapać. [przypis edytorski]
Zacconi, Ermete (1857–1948) — włoski aktor teatralny i filmowy, przedstawiciel naturalizmu. [przypis edytorski]
za cenę doskonałości uspołecznienia ludzkość musi zapłacić: a) końcem religii (…) jako „pierwszego metafizycznego przybliżenia” — sam jestem człowiekiem absolutnie a-religijnym i nigdy nim w istocie, poza próbami kompromisu, nawet w dzieciństwie nie byłem. Mówię o tym kompletnie bezstronnie, szanując każdą wiarę, która prowadzi do prawdziwego postępu i twórczości. [przypis autorski]
za cenę kupna mojej osoby podreperował swój sklep — Przybyszewska sugeruje, że małżeństwo Dantonów było wymuszone przez Georges'a i zaaranżowane wspólnie z ojcem Louise, który w zamian otrzymał wsparcie finansowe, jednak obecnie znane źródła historyczne nie wskazują na to. Louise Sébastienne Gély pracowała jako niania dzieci Dantonów w czasie trwania pierwszego małżeństwa Georges'a. Po śmierci pierwszej żony Dantona, Antoinette Gabrielle Danton z domu Charpentier, Louise wyszła za mąż za swojego pracodawcę. Historycy wskazują, że to ona prawdopodobnie nakłoniła go do wycofania się na jakiś czas z polityki. [przypis edytorski]
zacenić — wyznaczyć cenę. [przypis edytorski]
zachachulić (reg.) — zataić, ukryć. [przypis edytorski]
Zachariae mówił np. na wykładach swoich w Heidelbergu (…) — Revue Encyclopedique (Przegląd Encyklopedyczny), 1832, wrzesień, s. 617. [przypis redakcyjny]
Zachariasiewicz, Franciszek (1770–1845) — Ormianin, duchowny katolicki, rektor uniwersytetu we Lwowie (1825–1826), biskup tarnowski (1836–1840), biskup przemyski (1840–1845). [przypis edytorski]
Zachariasz (bibl.) — kapłan żydowski, ojciec Jana Chrzciciela. [przypis edytorski]
Zachariasz (I wiek p.n.e.) — postać biblijna z Ewangelii wg Łukasza, ojciec Jana Chrzciciela. [przypis edytorski]
Zachariasz syn Amfikalleja — Ζαχαρίας υἱὸς Ἀμφικάλλει (N), υἱὸς Φαλέκου (D). [przypis tłumacza]
zacharkotać — dziś: zacharczeć. [przypis edytorski]
zachcenie — zachcianka. [przypis edytorski]
zachciéwa — dziś popr.: zachciewa; tu daw. wymowa: zachciwa, wyraz zrymowany z osobliwa. [przypis edytorski]
zachciwniś — łakotniś. [przypis autorski]
zachęca ich (…) naciera — por.: „Commanding, aiding, animating all” w Larze Byrona (II, 15). Sytuacja jednak podobniejsza w Korsarzu, gdzie Konrad jest w podobnym zupełnie położeniu jak Wacław tutaj i Seid podobną gra rolę jak tutaj Han; zachęca ich — błąd; powinno być zachęca je (hufce). [przypis redakcyjny]
Zachęta — galeria sztuki w Warszawie, narodowa instytucja kultury; jej gmach został zbudowany w roku 1900 staraniem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]
zachęt — dziś popr.: zachęta. [przypis edytorski]
za C. Hesse, Publishing and cultural politics…, s. 111–112. [przypis autorski]
zachłyśniony — dziś popr.: zachłyśnięty. [przypis edytorski]
zachłysta się — dziś: zachłystuje się. [przypis edytorski]
zachloroformować — uśpić chloroformem, używanym jako rozpuszczalnik silnie trującym płynem o wzorze chemicznym CHCl3. [przypis edytorski]
zachód — staranie, wysiłek. [przypis edytorski]
zachód — trud, wysiłek. [przypis edytorski]
Zachód — [tu:] Stany Ameryki Płn., położone na zachód od Missisipi. [przypis redakcyjny]
zachód — tu: staranie, wysiłek. [przypis edytorski]
zachód — tu: staranie, wysiłek. [przypis edytorski]
Zachodniego Nieba — tzn. Indii. [przypis tłumacza]
zachodnimi wiatry (daw.) — dziś popr. forma N. lm: zachodnimi wiatrami. [przypis edytorski]
Zachodni właśc. Warszawa Zachodnia — stacja kolejowa w Warszawie, położona na zachód od stacji Warszawa Centralna [przypis edytorski]
zachodowa (daw.) — przym. od rzecz. zachód. [przypis edytorski]
zachodowa — dziś popr.: zachodnia. [przypis edytorski]
zachody — tu: starania, trudy. [przypis edytorski]