Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7124 przypisów.
arkan — sznur zakończony pętlą, służący do chwytania zwierząt, podobny do lassa. [przypis edytorski]
arkan — sznur zakończony pętlą, służący do chwytania zwierząt. [przypis edytorski]
arkan — sznur z petlą na końcu, podobny do lassa. [przypis edytorski]
arkan (tatarskie: argan) — sznur (używany do ujarzmiania dzikich koni). [przypis edytorski]
arkan (tatarskie: argan) — sznur z pętlą na końcu używany do ujarzmiania dzikich koni; lasso. [przypis edytorski]
arkan — tu: sznur. [przypis edytorski]
arkanum (z łac. arcanum) — sekret, tajemnica. [przypis edytorski]
arkanum (z łac. arcanum) — sekret, tajemnica. [przypis redakcyjny]
arkanum (z łac.) — sekret, tajemnica. [przypis edytorski]
arkan — wschodni odpowiednik lassa. [przypis edytorski]
Arka Przymierza (Aron Hakodesz) — skrzynia, w której przechowywano tablice dziesięciu przykazań otrzymane na górze Synaj podczas wędrówki do ziemi obiecanej; późn. szafa ołtarzowa we wschodniej ścianie bożnicy, gdzie przechowywane są zwoje Tory. [przypis edytorski]
Arka Przymierza — obita złotem skrzynia, która stanowiła najważniejszy przedmiot w kulcie religijnym staroż. Izraelitów; przechowywano w niej kamienne tablice z przykazaniami, otrzymane przez Mojżesza na górze Synaj. [przypis edytorski]
Arka Przymierza — tu: szafa ołtarzowa, Aron Hakodesz, we wschodniej ścianie bóżnicy, gdzie przechowywane są zwoje Tory. [przypis edytorski]
arka (rel.) — według Biblii statek, na którym Noe wraz z rodziną został uratowany przez Boga z potopu; na pokładzie arki znalazły się także zwierzęta wszystkich gatunków. [przypis edytorski]
arka w powodzi — biblijna arka Noego; statek, na którym podczas potopu uratował on wraz z sobą rodzinę i przedstawicieli wszystkich gatunków zwierząt. [przypis redakcyjny]
ark (daw., z łac. arcus) — łuk (tryumfalny). [przypis redakcyjny]
Arkea — Ἀρκέας (N), Ἀρκαίας (D), LXX Ἀρουκαῖος, הַֽעַרְקִ֖י Rdz 10, 17, miasto u stóp Libanu, dziś arabska wieś Irkâ, albo Arka, koło której znajdują się ruiny dawnej Arkei. [przypis tłumacza]
arkebuz — daw. broń palna, gładkolufowa, z zamkiem lontowym, używana w XV–XVII w., np. przez hiszpańskich konkwistadorów. [przypis edytorski]
arkebuz — dawna ręczna długa broń palna, używana od XV do pocz. XVII w.; wyparta przez muszkiet, który początkowo był jej cięższą wersją. [przypis edytorski]
arkebuz — dawna ręczna długa broń palna, używana od XV do pocz. XVII w.; wyparta przez muszkiet. [przypis edytorski]
arkebuz — ręczna broń palna używana w XV–XVIII w., następca samopału a poprzednik muszkietu. [przypis edytorski]
Arkejsjada ród — Arkejsjos był dziadkiem Odyseusza. [przypis edytorski]
Arkejsjos — syn Zeusa i ziemianki Euryodii, ojciec Leartesa i dziadek Odyseusza. [przypis edytorski]
Arkesilaos a. Arkesilas (z III w. przed Chr.) — założyciel tak zwanej „drugiej akademii”, mocno się przechylał ku sceptycyzmowi, głosząc jednak zasady Platona. Lubił głównie wykazywać błędy rozumowania u innych, sam się od sądu powstrzymując; wyznawał atoli możność osiągnięcia prawdopodobieństwa (τὸ εὔλογον). Według Diogenesa Laertiosa (ks. IV, 28) on pierwszy z platończyków rozumował o tym samym na dwie przeciwne strony (πρώτος δε έκάτερον έπεχείπησεν). [przypis redakcyjny]
Arkona — główny gród obronny zachodniosłowiańskich Ranów; ośrodek kultu słowiańskiego boga Świętowita; po zniszczeniu w 1125 Radogoszczy Arkona stała się najważniejszym miejscem kultu religijnego Słowian nadbałtyckich. [przypis edytorski]
Arktofilaks — „stróż niedźwiedzicy”, Arkas, syn czy też wnuk Likaona, zaprowadził uprawę roślin w Arkadii i został razem z pługiem przeniesiony na niebo. [przypis redakcyjny]
Arktos — Wielka Niedźwiedzica. [przypis edytorski]
ark — tu: łuk (jako element architektoniczny). [przypis edytorski]
ark — tu: łuk. [przypis edytorski]
Arktur — najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wolarza, czwarta co do jasności na nocnym niebie. [przypis edytorski]
Arktur — najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wolarza. [przypis edytorski]
Arktur — najjaśniejsza gwiazda w konstelacji Wolarza (Bootesa); w starożytności przypisywano jej wielki wpływ na pogodę. [przypis edytorski]
Arktury (daw.) — gwiazdy (północne). [przypis redakcyjny]
Arktyk a. Ocean Arktyczny — najmniejszy, najpłytszy i prawdopodobnie najmłodszy ocean na Ziemi, oblewający biegun północny w Arktyce. [przypis edytorski]
arktyk — północ (od Arktos: niedźwiedzica, wóz). [przypis redakcyjny]
arkuariusz (z łac. arcuarius) — łucznik, strzelec. [przypis edytorski]
Arkuszerka (gw.) — akuszerka, kobieta odbierająca porody. Nazywana często babką, cieszyła się w społeczności wiejskiej wielkim uznaniem ze względu na nadzwyczajne umiejętności. [przypis edytorski]
arkuszów — dziś popr. forma: arkuszy. [przypis edytorski]
Arkwright, Richard (1732–1792) — angielski wynalazca i przedsiębiorca; w 1769 zbudował przędzarkę do bawełny, a w 1775 zastosował do niej napęd wodny, co zapoczątkowało rozwój przemysłu włókienniczego. [przypis edytorski]
arlecchino (wł.) — arlekin, postać błazna we włoskiej commedia dell'arte, występująca w czarnej masce i kostiumie zszytym z kolorowych trójkątów albo rombów. [przypis edytorski]
arlekin, karahez, pietruszka i pulcinello — postaci z teatru kukiełkowego bądź obwoźnego. [przypis edytorski]
Arlekin, Kolombina — postać postać sprytnego, zakochanego sługi z commedia dell'arte oraz jego wybranki serca, usługującej młodym damom. [przypis edytorski]
Arlekin — postać błazna we włoskiej commedia dell'arte, występująca w czarnej masce i kostiumie zszytym z kolorowych trójkątów albo rombów. [przypis edytorski]
Arlekin — postać sprytnego, zakochanego sługi z commedia dell'arte z końca XVII wieku. [przypis edytorski]
arlekin — postać sprytnego, zakochanego sługi z komedii dell'arte. [przypis edytorski]
arlekin — postać zakochanego sługi z komedii dell’arte. [przypis edytorski]
arlekin — postać zakochanego sługi z komedii dell'arte. [przypis edytorski]
arlekin — postać z komedii dell'arte. Sprytny sługa, który oszukuje swojego pana na wiele przemyślnych sposobów, zawsze uwikłany w wątek romansowy. [przypis edytorski]
arlekin (wł.) — postać sprytnego i zakochanego sługi z commedia dell'arte z końca XVII wieku. [przypis edytorski]
arlekin (wł.) — postać sprytnego i zakochanego sługi z commedia dell'arte z końca XVII wieku. [przypis edytorski]
Arlekin (z wł.)— postać sprytnego i zakochanego sługi z commedia dell'arte z końca XVII wieku. [przypis edytorski]
Arlekin (z wł.) — postać sprytnego i zakochanego sługi z commedia dell'arte z końca XVII wieku. [przypis edytorski]
Arles, une cité de vie intérieure, où rien n'est vulgaire, rien banal… (fr.) — Arles, miasto życia wewnętrznego, gdzie nie ma nic wulgarnego, nic banalnego (pierwsze z określeń pochodzi z powieści Barrèsa Jardin de Bérénice (Ogród Bereniki, 1891). [przypis edytorski]
arlezjańska — z miasta Arles w Prowansji. [przypis edytorski]
arliskie brzegi — brzegi Morza Śródziemnego, nazwane tak od miasta Arles. [przypis redakcyjny]
armada (daw.) — flota wojenna. [przypis edytorski]
Armada, Wielka Armada (hiszp. Grande y Felicísima Armada) — słynna wielka flota wojenna wysłana w 1588 przez króla hiszpańskiego Filipa II na podbój Anglii, zniszczona przez burzę oraz ataki szybkich, lekkich okrętów angielskich. [przypis edytorski]
arma (…) dicunt — Cicero, Tusculanae disputationes, II, 16. [przypis tłumacza]
armadryle — opancerzone zwierzęta amerykańskie, wydające zapach piżmowy, przysmak dla Indian. [chodzi o pancernika, hiszp. armadillo; red. WL] [przypis autorski]
arma (…) iubet (łac.) — „Rozkazuje broń wszelką wydać, zwierzęta juczne przywieść, zakładnika dostawić” (Iulius Caesar, Commentarii de bello Gallico, VII, 11; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
arma (łac.) — oręż. [przypis redakcyjny]
Arma (…) nato — Vergilius, Aeneida, VIII, 383. [przypis tłumacza]
Armand Carrel (1800–1836), publicysta francuski, wraz z Mignetem i Thiersem, główny w r. 1830 redaktor opozycyjnego pisma „National”, nieubłagany przeciwnik rządu i wyznawca zasad republikańskich, który bystrością umysłu i nieposzlakowanym charakterem górował w publicystyce swego czasu. Wydał również pisma zbiorowe Couriera. (patrz przypis w Pamiętniku z dnia 6 II). Jego Oeuvres politiques et litteraires wydali Littre i Paulin w 5 tomach w r. 1858. [red. WL].
[przypis redakcyjny]
Armand de Montriveau — postać z Komedii ludzkiej Balzaca, generał, dawny żołnierz napoleoński, historia jego miłości do Antoniny de Langeais jest motywem powieści Księżna de Langeais. [przypis edytorski]
Armand du Plessis Richelieu (1585–1642) — książę, kardynał francuski, pierwszy minister Ludwika XIII. Przyczynił się do wygnania z kraju intrygującej przeciw niemu Marii Medycejskiej. [przypis redakcyjny]
Armand Falières (1841–1931) — prezydent Francji w latach 1906-1913; wprowadził rozdział kościoła od państwa. [przypis edytorski]
Armand Jean Richelieu (1585–1642) — pierwszy minister w latach 1624–1642 za Ludwika XIII; umocnił jedynowładztwo bezwzględnym ukrócaniem samowoli szlacheckiej; zasłużony jako opiekun nauki i literatury. [przypis redakcyjny]
armata (daw.) — uzbrojenie. [przypis edytorski]
armata (daw.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]
armata (daw., z łac.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]
armata (daw., z łac.) — uzbrojenie (tu: sajdak, czyli kołczan). [przypis redakcyjny]
armata kolejowa „Dora” kalibru 800 mm —Właśc. 80 cm Kanone5 (Eisenbahn) „Schwerer Gustav”. Działo to powstało w 1942 roku. Niemieccy żołnierzy dali mu przydomek „Dora”. Warto nadmienić, że Niemcy eksperymentowali z jeszcze większymi stacjonarnymi działami, którym nadali kryptonim Vergeltungswaffe-3. Długość lufy miała wynosić 120 metrów, a zasięg ognia kilkadziesiąt kilometrów. V-3 przygotowywano z myślą o ostrzale Londynu ze stanowisk na wybrzeżu północnej Francji. Na przełomie 1944–1945 roku Niemcy ostrzeliwali Luksemburg dwoma działami wyposażonymi w lufy długości 45 metrów. Nie wykazały one wielkiej skuteczności wziąwszy pod uwagę poniesione nakłady. Wszystkie projekty dział takich jak „Dora” czy V-3 były przejawem nieekonomicznego gigantyzmu, który uwidaczniał się w licznych projektach militarnych III Rzeszy. [przypis edytorski]
armata manu (łac.: uzbrojoną ręką) — zbrojnie. [przypis edytorski]
armata (starop.) — tu: armada, flota. [przypis edytorski]
armata (starop.) — tu: flota. [przypis edytorski]
armata (starop.) — [tu:] flota. [przypis redakcyjny]
armata — [tu:] armada, flota. [przypis redakcyjny]
armata — tu: artyleria, armaty. [przypis edytorski]
armata — w stp. imię zbiorowe: armaty, artylerja. [przypis redakcyjny]
Armatę, co się w morzu, przegrawszy, topiła (…) — poeta wspomina tu po raz czwarty zwycięstwo Hipolita nad flotą wenecjańską. Por. 3, 57; 36, 2 i 40, 2. [przypis redakcyjny]
Armati (…) rapto — Vergilius, Aeneida, VII, 748. [przypis tłumacza]
armator — właściciel okrętu. [przypis edytorski]
armator (z łac. armo: uzbrajam, wyposażam) — daw.: właściciel statku, który na własny koszt uzbraja go i wyposaża, na swoje potrzeby lub w celu wynajęcia; także: dostawca okrętowy, zaopatrujący statek w zapasy na czas żeglugi; dziś: ktoś, kto eksploatuje własny lub cudzy statek. [przypis edytorski]
Arma tua fulgent, sed non hic ossa quiescunt, Divae memoriae miles, o Zawisza niger! (łac.) — Herb lśni na twojej tarczy, lecz nie tu spoczywają kości, rycerzu świętej pamięci, Zawiszo Czarny! (epitafium napisane w XV w. przez Adama Świnkę, sekretarza króla Władysława Jagiełły). [przypis edytorski]
armatura (daw.) — uzbrojenie. [przypis edytorski]
armatura (daw.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]
armatura (daw.) — zbroje; uzbrojenie. [przypis edytorski]
armatura (daw., z łac.) — uzbrojenie. [przypis redakcyjny]
armatura — ogół pomocniczych elementów instalacji technicznej; wyposażenie, osprzęt. [przypis edytorski]
armatura — pomocnicze elementy w konstrukcji urządzenia; uzbrojenie, wyposażenie; plastyczna ozdoba broni. [przypis edytorski]
armatura — tu konstrukcja podtrzymująca a. podpierająca coś. [przypis edytorski]
armaty dwunastofuntowe — dawniej kaliber armat podawano w jednostkach ciężaru wystrzeliwanej kuli; funt to ok. 0,5 kg. [przypis edytorski]
Arma (…) viro — Vergilius, Aeneida, VIII. [przypis tłumacza]
Armeńczyk — dziś Armeńczykami nazywa się obywateli Republiki Armenii, bez względu na ich pochodzenie, podczas gdy członków narodu, żyjącego nie tylko w tym państwie, nazywa się, zgodnie z tradycją, Ormianami. [przypis edytorski]
Armenia — kraina na południe od Kaukazu, w I w. n.e. odgrywała istotną rolę w rywalizacji między Rzymem a Partami. Armenia właściwa obejmuje dzisiejszą Armenię, a także tereny dzisiejszej wsch. Turcji. [przypis edytorski]
armia italska — tu: Armia Italii, armia francuska stacjonująca na granicy włoskiej i biorąca udział w walkach w samych Włoszech; w 1796 naczelne dowództwo tej armii objął generał Napoleon Bonaparte, który poprowadził zwycięską kampanię włoską, pokonując Austriaków i Sardyńczyków, wskutek czego rozpadła się pierwsza koalicja antyfrancuska. [przypis edytorski]
armiak (ros.) — wierzchnia odzież chłopska z grubego sukna, rodzaj kaftana. [przypis redakcyjny]
Armia Ludowa (AL) — konspiracyjna organizacja zbrojna utworzona przez komunistyczną Polską Partię Robotniczą 1 stycznia 1944 r. na bazie działającej od 1942 r. Gwardii Ludowej. Jej oddziały walczyły w powstaniu warszawskim w sojuszu taktycznym z AK, prowadziły również działania partyzanckie na terenie GG (głównie w centralnej i wschodniej Polsce). Dowódca AL był Michał Rola-Żymierski. Liczebność AL Jest przedmiotem sporów wśród historyków, najczęściej przyjmowane szacunki to 30–50 tysięcy żołnierzy. [przypis edytorski]
armia najemna odbywa wyprawy bez waszego udziału (…) a generał z nimi, naturalnie! — Generałowie Ifikrates, Charidemos i Chares uprawiali politykę na własną rękę, zawierali przymierza z książętami północnymi i satrapami w Azji Mniejszej; dwaj pierwsi pożenili się z córkami władców trackich, a nawet walczyli przeciw Ateńczykom. Z Artabazosem połączył się Chares. [przypis tłumacza]
Armia Pracy a. Organizacja Todt — stworzona przez Fritza Todta paramilitarna organizacja, która w latach 1938–1945 zajmowała się budownictwem obiektów wojskowych (np. Linia Zygfryda, Wał Atlantycki); miała własne obozy pracy, zatrudniała także więźniów obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]
