Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160406 przypisów.
Don — tu: rzeka w płn.-wsch. Anglii, nad którą leży miasto Doncaster; dopływ rzeki Ouse. [przypis edytorski]
don — tytuł grzecznościowy, używany we Włoszech. [przypis edytorski]
Dony — Kozacy dońscy. [przypis edytorski]
Don Żuan a. Don Juan, a. Don Giovanni — postać literacka, której wzorem miał być szlachcic hiszp. Juan Tenorio, żyjący w Sewilli w XVI w. Słynął z urody i uroku osobistego, ale także z przedmiotowego traktowania kobiet i egoizmu. Postać Don Juana inspirowała wielu twórców (m.in. Moliera, Mozarta, Byrona), którzy bardzo często różnili się w interpretacji tej postaci. W operze Don Giovanni Mozarta ten hulaka i uwodziciel okazuje się jednocześnie nieustraszonym indywidualistą, nieugiętym wobec duchów i śmierci. [przypis edytorski]
donżuaneria — bałamucenie, uwodzenie kobiet; określenie utworzone od imienia tytułowego bohatera dramatu Moliera Don Juan. [przypis edytorski]
donżuaneria — tu: osoby zalecające się i przymilające. [przypis edytorski]
donżuan — kobieciarz. [przypis edytorski]
donżuan — uwodziciel, bałamut; od imienia Don Juana, legendarnego uwodziciela, XVI-wiecznego szlachcica hiszpańskiego, bohatera wielu dzieł literackich i muzycznych (m.in. Moliera, Mozarta, Byrona). [przypis edytorski]
donżuan — uwodziciel, bałamut; od imienia legendarnego uwodziciela, XVI-wiecznego szlachcica hiszpańskiego, bohatera wielu dzieł literackich i muzycznych. [przypis edytorski]
donżuan — uwodziciel; określenie utworzone od imienia tytułowego bohatera dramatu Moliera Don Juan. [przypis edytorski]
donżuan — w przenośni: uwodziciel kobiet; don Juan: bohater z dramatu hiszpańskiego Tirso de Moliny (1630), później bohater wielu utworów literackich. [przypis redakcyjny]
do obowiązku (…) się nie znał — nie poczuwał się do obowiązku. [przypis edytorski]
do oddania sobie hołdu [Polki] zniewoliły najszczęśliwsze w pisaniu talenta — Segur i inni. [przypis autorski]
do odmiany — na zmianę. [przypis edytorski]
do Odrzywała (gw.) — do Odrzywoła. Odrzywół — dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w woj. mazowieckim, w pow. przysuskim, w gm. Odrzywół, nad Drzewiczką. [przypis edytorski]
do ofiary — szaleństwo uważano za karę bożą i dla przebłagania bogów składano na ofiarę świnię. [przypis tłumacza]
do Ofli — p. II, XVII, 9, uwaga. [przypis tłumacza]
do oglądnięcia — dziś raczej: do obejrzenia. [przypis edytorski]
do ogniw posplatał — połączył w łańcuch. [przypis edytorski]
do ogrodu Heleny Gray — patrz: Ania z Avonlea. [przypis tłumacza]
Do ogrzanej gospody chodź, lub do kowala… — od w. 493 poczyna się opis srogiej zimy w górach, jeden z najbardziej malowniczych. Ubodzy ludzie w braku własnego ogniska dla ogrzania chronili się do gospód lub do kuźni kowalskich. [przypis tłumacza]
do ojca twego, który włada morzem — mowa o Posejdonie. [przypis edytorski]
do Olimpii nie pójdę, nie pójdę Delfów ja szlakiem (…) — w Olimpii była stara wyrocznia, sławna w Delfach; w Abai, mieście północnej Focydy, znajdowała się prastara świątynia Apollina, połączona także z wyrocznią. [przypis redakcyjny]
Doorn — miasteczko w Holandii, w latach 1920–1941 rezydencja byłego cesarza niemieckiego Wilhelma II Hohenzollerna, który po klęsce Niemiec w I wojnie światowej został zmuszony do abdykacji. [przypis edytorski]
do ostatnich granic — Cała ta scena jest w istocie niesłychanie brutalna i drastyczna, zwłaszcza na tle ówczesnej konwencji scenicznej [przypis tłumacza]
do ostatniej przyszliśmy tortury — Ostatnią torturą poeta nazywa siódmy i ostatni krąg góry czyśćcowej. [przypis redakcyjny]
do (…) owczarnie — dziś popr. forma D.lp r.ż.: do owczarni. [przypis edytorski]
do owej grupy utworów krańcowych pod względem myśli politycznej należą „Lambro”, „Kordian”, „Grób Agamemnona” i „Lilla Weneda” — do tejże grupy może być zaliczony Poemat Piasta Dantyszka o piekle, który pomijam, bo nie odznacza się ani polotem myśli, ani wdziękiem formy. [przypis autorski]
dopadszy (starop.) — dziś popr.: dopadłszy. [przypis edytorski]
dopadszy (starop. forma) — dopadłszy. [przypis edytorski]
do Pallady — W Troi miał znajdować się posąg Pallas Ateny, bogini mądrości, pokoju, ale i wojny sprawiedliwej, opiekunki miast. Posąg ten, zwany Palladium, wg legendy chronił miasto przed klęską. [przypis edytorski]
do Pallady (…) wybrzeży — do Attyki, której patronką była bogini Atena, określana przydomkiem Pallas. [przypis edytorski]
do państwa cieni — καθ'ᾅδου [do Hadesu, podziemnej krainy umarłych], Szeol, שְׁאוֹל (Pwt 32, 22). Wujek: piekło. [przypis tłumacza]
do pana chorążego koronnego — chodzi o Aleksandra Koniecpolskiego herbu Pobóg (1620–1659): księcia, chorążego wielkiego koronnego, uczestnika wojen kozackich[pe]. [przypis edytorski]
Do pana szedziwego, doszłego ku trzeciemu wieku, przemowa — inna wersja tytułu: „Do pana starszego już dojrzalszego wieku przedmowa” (tak w wyd. BN. w oprac. J. Krzyżanowskiego). [przypis edytorski]
Do panowania Boskiego bierzmy przykład z ziemskiego: gdzie byli dwa królowie, którzyby sobie wiary dotrzymali, a krwią się nie kończyli? — Skarga cytuje tutaj tekst Cypriana pt. De idolorum vanitate za Bellarmina De controversiis. [przypis edytorski]
do panwie (starop.) — [na patelnię, tj.] do smażenia [por. panew: patelnia; red. WL]. [przypis redakcyjny]
dopasowywa — dziś: dopasowuje. [przypis edytorski]
dopatrować (daw.) — dostrzegać, zauważać; od daw.: patrować, patrywać. [przypis edytorski]
dopatrywać — tu: przypatrywać się. [przypis redakcyjny]
dopatrywać — tu: wykrywać. [przypis edytorski]
dopatrywał się śmiertelnej herezji w jednej literze umieszczonej zamiast drugiej, z winy i niedbalstwa drukarzy — Rabelais ma tu na myśli ową grę słów âne zamiast âme, kilkakrotnie powtarzającą się w III księdze. Przypierany przez wrogów, Rabelais złożył ten koncept na niedbalstwo drukarzy. [przypis tłumacza]
dopatrzeć — tu: wypatrzeć, wykryć. [przypis edytorski]
dopierać się (daw.) — domagać się. [przypis edytorski]
dopierać się (daw.) — uparcie starać się o coś. [przypis edytorski]
dopiero com zstąpił — inaczej: dopiero co zstąpiłem (przykład konstrukcji zdaniowej z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
Dopiero gdy sam sobie człowiek stoi jak posąg w promieniach słońca (…). Nie darmo naród rzeźbiarzy był narodem tragików — S. Brzozowski, Styl Ibsena, „Przegląd Społeczny” 1906, nr 16, s. 205. Poglądy Brzozowskiego na tragizm od pierwszych w tym kierunku prób zawsze świadczyły o dobrym zrozumieniu istoty tragizmu. Pierwszy raz problem ten analizuje Brzozowski w artykule St[anisław] Przybyszewski jako poeta tragiczny („Głos” 1903, nr 35). Póki odnosimy wartość do człowieka i póki relatywizujemy ją zależnie od ludzi, brak miejsca na tragizm. Człowiek wprawdzie jest twórcą wszelkich wartości, ale jednak, „ażeby tragizm stał się możliwym, trzeba, aby poruszone zostały w człowieku te głębie, w których jest on ogniskiem wszystkiego, w których jest on twórcą wszystkich wartości i może się im przeciwstawić (…) inaczej sama zguba i zniszczenie człowieka będą rzeczą znikomą i pozbawioną znaczenia, gdyż wszystkie wartości leżały na zewnątrz niego, i zatem z jego zagładą nic się nie stało. Tragiczny światopogląd wymaga przywrócenia każdemu człowieczemu istnieniu jego jedyności… Pierwiastkiem tragizmu jest konieczność. Zagłada i unicestwienie, które konieczne nie są — nie są też i tragiczne, są przypadkowe i wskutek tego powszechnego znaczenia mieć nie mogą”. Podobnie ujmuje Brzozowski tragizm w szkicu o Staffie (Kultura i życie, s. 154): „Istotą tragedii jest życie szczere. Żyć tragicznie — znaczy widzieć siebie. I to jest życie. Osamotnienie tragiczne jest organem, przez który człowiek jedynie sam siebie ująć jest w stanie. Poznać siebie, zobaczyć siebie można tylko ginąc. W myśli zwykłej nie wychodzimy za stosunki. Miłość mierzymy szczęściem, bohaterstwo pożytkiem, grzech zniszczeniem — lub odwrotnie. Liczba stosunków jest nieograniczona… Lecz czym jestem ja bez stosunku, ja, objawiający się we wszystkim: w miłości, szczęściu, grzechu, bohaterstwie, ja w obliczu tragicznej zguby? Tragedia znosi wszelkie stosunki, obnaża prawdę”. Osobne zagadnienie stanowi związek tego stanowiska z Nietzschem, por. Skarb Staffa, „Głos” 1905, nr 14. [przypis autorski]
dopiero ku dniowi (starop.) — dopiero nad ranem. [przypis edytorski]
dopierom tam (…) zginęła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dopiero tam zginęłam. [przypis edytorski]
dopiero o drugiej w nocy… — Werter mówi nie o dniu wycieczki, lecz o dniu następnym, w którym wieczorem opisywał przyjacielowi wrażenia, przeżyte poprzedniej nocy. [przypis redakcyjny]
dopieroś poczuł — dopiero poczułeś. [przypis edytorski]
Dopiero teraz na płacz wam się zbiera? — nie było jeszcze powodu do rozpaczy, od wydania do wykonania wyroku była daleka droga. Przyjaciele mogli mieć nadzieję, że uda im się ułatwić Sokratesowi ucieczkę z więzienia. Ksenofont przedstawia tu ich rozpacz i żal prawdopodobnie pod wpływem lektury Platońskiego Fedona, który opowiada o ostatnich chwilach mędrca, o żalu uczniów, a pogodzie ducha mistrza. [przypis tłumacza]
Dopiero w piątym tygodniu od zapłodnienia zaczynają się te procesy, które z końcem trzeciego miesiąca brzemienności prowadzą (…) do ukształtowania się całego osobnika jako istoty pod względem płciowym ściśle określonej — Oczywista, nasza potrzeba ciągłości zmusza nas do zapatrywania, że różnice płciowe, jakkolwiek anatomicznie i morfologicznie niewidoczne i nawet przy najsilniejszym powiększeniu mikroskopowym dla oka niedostępne, muszą już istnieć w jakiejś formie, w jakimś „upreformowaniu”, i przed momentem pierwszego zróżnicowania. W jakiej jednak formie, w tym tkwi właśnie ważne sedno całej historii rozwoju. [przypis autorski]
Dopieroż stamtąd, jak się wzbił do góry,/ Jak zaczął latać, z oczu wszystkich zniknął… — te i poprzednie wersy ironicznie opisują napuszony i przesadny styl wypowiedzi. [przypis edytorski]
dopiero z szkuty — szkutą (łodzią) z Gdańska przywieziony. [przypis redakcyjny]
Do pierwszej wierzby — wierzba to symbol utraty osoby ukochanej (por. np. Otello, akt IV, scena 3). Klaudio ma nosić wianek z wierzby jako znak, że utracił swoją ukochaną, Hero. [przypis edytorski]
do pieśni — występuje tu nieznany (anonimowy) autor, któremu jednak nie dane jest, jak dawnym średniowiecznym śpiewakom, opiewać wzniosłej, rycerskiej i bohaterskiej przeszłości, lecz teraźniejszość skarlałą i nędzną. [przypis redakcyjny]
dopirać a. dopierać się (daw.) — domagać się. [przypis edytorski]
dopiro (gw.) — dopiero. [przypis edytorski]
dopiro (starop.) — dopiero. [przypis redakcyjny]
dop. l. mn.: pewien w tej mierze nie ustąpić sławy i oceanowi, królowi tysięcy nimf. [przypis redakcyjny]
dopóka — dopóki. [przypis edytorski]
Dopóki dziesięć żniw nas nie zbogaci — tj. przez dziesięć lat. [przypis edytorski]
Dopóki jednostki będą miały możność opierać się sile wykonawczej, będą mniemały, że mają do tego prawo; a dopóki będą między sobą prowadziły małe wojny, jakżeż można chcieć, by państwo żyło w spokoju?… — Mably również ostro występuje przeciw prywatnym pocztom zbrojnym możnowładców, uważając je za największe niebezpieczeństwo dla państwa. [przypis redakcyjny]
dopókim był — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: dopóki byłem. [przypis edytorski]
dopókim nie miał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: dopóki nie miałem. [przypis edytorski]
dopóki nie potrzeba (…) doświadczenie właściwe zaczyna się tam, gdzie, aby coś poznanym być mogło, musi być wykonana pewna nowa praca — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 28. [przypis autorski]
Dopóki okręt trzyma się na wodzie… — sławne porównanie państwa do okrętu, wcześniej jeszcze znane z poety Alkajosa, potem z Horacego; zna je grecki retor z IV w. po Chr., Temistios; w naszej literaturze spotyka się je między innymi w drugim Kazaniu sejmowym Skargi i w Testamencie Słowackiego. [przypis tłumacza]
Dopóki pewna liczba zebranych ludzi uważa się za jedno ciało, ma tylko jedną wolę… — rozdział ten, nie wnosząc nic nowego do pojęcia woli powszechnej, podkreśla jej ściśle racjonalistyczny charakter. Nie jest ona ani faktyczną wolą obywateli, ani też nie musi pokrywać się z tekstem uchwalonych ustaw. Jest jedynie wyrazem idealnej korzyści całości społecznej, korzyści, która może być zawsze rozumowo odkryta i która istnieje zawsze jako pewna idealna, obiektywna wartość, niezależnie od subiektywnych poglądów i pragnień jednostek. A nawet każdy, byleby umiał wyzwolić się od egoistycznych czy partyjnych pobudek, może korzyść tę spostrzec, co więcej, wolę jej w sobie poczuć i w ten sposób zrealizować idealny byt woli powszechnej. [przypis tłumacza]
Dopóki roztrząsano uposażenie (…) — Stanisław Barzykowski. Historia powstania listopadowego, III, s. 250–251. [przypis redakcyjny]
dopókiśmy (…) leżeli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: dopóki leżeliśmy. [przypis edytorski]
dopókiśmy nie uznali — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: dopóki nie uznaliśmy. [przypis edytorski]
dopóki ten śmiertelny nieśmiertelności nie przyoblecze — parafraza 1 Kor 15, 53:54: trzeba, ażeby to, co zniszczalne, przyodziało się w niezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyodziało się w nieśmiertelność. A kiedy już to, co zniszczalne, przyodzieje się w niezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyodzieje się w nieśmiertelność, wtedy sprawdzą się słowa, które zostały napisane: Zwycięstwo pochłonęło śmierć (cytat w przypisie za Biblią Tysiąclecia). [przypis edytorski]
dopóty, dopokąd — tu: na tyle, na ile. [przypis edytorski]
dopótyś — skrót od: dopóty jesteś; do tego momentu jesteś. [przypis edytorski]
dopóty — tak długo, aż. [przypis edytorski]
do początków Rzymu: miasto to założone przez pozbawionych dachu własnego, a odważnych awanturników — mowa o legendarnych początkach Rzymu. [przypis edytorski]
do podobieństwa (daw.) — prawdopodobne. [przypis redakcyjny]
(…) do podpisania umowy. Przypilnuj warunków i klauzul (…) — chodziło o podpisanie kontraktu nowego mieszkania panny de Lespinasse, którego wszakże nie zdążyła już objąć. [przypis tłumacza]
do podtrzymywania rządu przeciwko narodowi, jak to czyni obecnie w Wenecji Rada Dziesięciu — Rada Dziesięciu była trybunałem inkwizycyjnym dla spraw politycznych i władzy nieograniczonej. Kierowała również policją polityczną. Dzięki grozie, jaką rozszerzała, była jedną z najsilniejszych podpór oligarchicznej konstytucji. [przypis tłumacza]
do podziemiów (gwar.) — do podziemi (końcówka ów pod wpływem odmiany rzeczowników męskich). [przypis redakcyjny]
do podziemnych chodników świątyni — εἰς τοὺς ὑπονόμους τοῦ ἱεροῦ. P. wyżej IV, V, 4, uwaga do słów „z góry w dolinę”. [przypis tłumacza]
dopokąd — dopóki. [przypis edytorski]
dopokąd — dziś popr.: dopóki. [przypis edytorski]
dopokąd idę — gdziekolwiek bym nie szedł. [przypis edytorski]
dopokąd Żydzi w miastach będą czynić stan oddzielny — samorząd gmin żydowskich w Polsce obejmował sprawy religii, szkolnictwa, administracji gminy i sądownictwa w sprawach między Żydami; delegaci gmin obradowali w sprawach wspólnych na zjazdach (tzw. Sejmach żydowskich). [przypis redakcyjny]
do pokoja (forma starop.) — do pokoju. [przypis redakcyjny]
do pola — na zewnątrz. [przypis edytorski]
dopomódz — dziś popr. forma bezokol.: dopomóc. [przypis edytorski]
dopomóżcież (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: dopomóżcie koniecznie, dopomóżcie wreszcie itp. [przypis edytorski]
doporać się — wywalczyć, wypracować z trudem; por. porać się. [przypis edytorski]
do portu — do należącego do Megary portowego miasta Nisaja nad Zat. Sarońską, połączonego z Megarą długimi murami obronnymi. [przypis edytorski]
Do powiatu przybyła lotna kompania żandarmerii (…) i tu tak długo pozostawała, aż doprowadzono do porządku i spokoju… — podnoszono skargi, że prowadzona żandarmeria i wojsko dokonywała egzekucji bezwzględnie, bijąc jednych za rabunki, innych, by wydali broń i wyjawiali winnych, oraz rekwirując żywność dla siebie. Opowiadano, że w ten sposób zostało ukaranych 4000 chłopów, a kilkunastu zabito. Trudno sprawdzić, ile w tych zarzutach jest prawdy. [przypis autorski]
do Poznania wracał się przez morze — nawiązanie do wydarzeń z czasów potopu szwedzkiego; w grudniu 1658 r. Stefan Czarniecki wyprawił się na czele wojsk polskich do Danii, by wesprzeć ją w walce z siłami Karola Gustawa; udało mu się m.in. odbić wyspę Als, ważny punkt strategiczny, dzięki brawurowej przeprawie przez cieśninę o tej samej nazwie, oddzielającą wyspę od lądu stałego. Dzięki przywołaniu tego epizodu postać Czarnieckiego zostaje tu ukształtowana jako wzorzec wodza niewahającego się podejmować odważne decyzje i realizować swoje posunięcia z powodzeniem. [przypis edytorski]
do poznawania siebie samych oprócz czynności myślenia (…) potrzebny jest jeszcze pewien określony sposób oglądania — to zdanie: „Ja myślę” wyraża czynność, zmierzającą do określenia istnienia mego; przez to już jest danym istnienie, ale nie jest jeszcze dany sposób, w jaki mam je określić, tj. ułożyć w sobie rozmaite szczegóły, do niego należące. Do tego trzeba oglądu samego siebie [Selbstanschauung], którego podstawę stanowi forma dana a priori tj. czas, będąca zmysłową i należąca do wrażliwości czynnika określonego. Ale jeżeli nie mam innego jeszcze samooglądu, co mi daje przed aktem określenia ten czynnik we mnie określający, którego samorzutności tylko jestem świadom, tak samo, jak czas daje czynnik określany: to nie mogę określić mego istnienia jako samodzielnej istoty, lecz tylko wyobrażam sobie samorzutność mego myślenia, tj. określania, a istnienie moje pozostaje wciąż tylko zmysłowym tj. dającym się określić jako istnienie zjawiska. Atoli ta samorzutność sprawia, że nazywam siebie umysłowością [Intelligenz]. [przypis autorski]
Do pracy! naprzód — z głową podniesioną! (…) Do twardej pracy — jutro do terminu! — Miriam, Z boleści życia, „Życie” 1887, nr 28. [przypis autorski]
doprawdy byłoby przeczuleniem dopatrywać się w nich jakiejś ujmy dla osób skądinąd czcigodnych i otoczonych powszechnym szacunkiem — w tym miejscu kończy się treść podana w wydaniu źródłowym jako przypis. [przypis edytorski]
do prawdy podobne — dziś: prawdopodobne. [przypis edytorski]
do prawdy (starop.) — dziś: doprawdy; naprawdę. [przypis edytorski]
Doprawdy, w ciągu tych ośmiu lat, Kraków dużo przeżył. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Wiatr nad Krakowem (rys. Iwo Gall, z „Abdery”). [przypis edytorski]
