Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15183 przypisów.
szlus (pot., z niem.) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (pot., z niem) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (z niem. schluss) — koniec. [przypis edytorski]
szlus (z niem. Schluss) — koniec. [przypis edytorski]
szmacianka — piłka zrobiona ze zwiniętych szmat. [przypis edytorski]
szmaciarz — czyli zajmujący się zbieraniem zniszczonych materiałów do recyklingu. [przypis edytorski]
szmaga — mały statek kupiecki. [przypis redakcyjny]
Szma Israel (hebr.) — dosł. „Słuchaj, Izraelu”, jedna z najważniejszych modlitw w judaizmie. [przypis edytorski]
Szma Israel — Słuchaj Izraelu, modlitwa, wyznanie wiary w jedynego Boga. [przypis tłumacza]
Szma Israel (Szma Isroel) — modlitwa, wyznanie wiary w jedynego Boga. [przypis tłumacza]
Szma Izrael — dosł.: „słuchaj Izraelu!”. Są to pierwsze słowa modlitwy odmawianej dwa razy dziennie podczas nabożeństw porannych i popołudniowych. Tę najstarszą z żydowskich modlitw recytowali już kapłani w Świątyni Jerozolimskiej. W diasporze stała się ona niejako hasłem narodu żydowskiego. Z tym wyznaniem na ustach szli na śmierć żydowscy męczennicy wszystkich czasów. [przypis tłumacza]
Szma Izrael (hebr.: Słuchaj, Izraelu) — pierwsze słowa, a zarazem nazwa jednej z najważniejszych modlitw żydowskich, pełniącej jednocześnie funkcję wyznania wiary w jedynego Boga. [przypis edytorski]
szmalcownictwo — w żargonie okupacyjnym zjawisko szantażowania, okradania i denuncjowania nazistowskim władzom ukrywających się Żydów. Istniało we wszystkich większych miastach, w których znajdowały się getta, ponieważ tam najczęściej można było wyłapywać osoby uciekające z zamkniętych dzielnic, zwłaszcza w okresie deportacji i likwidacji gett (czyli od połowy 1942). Szmalcownicy działali zwykle w grupach, czatując przy znanych miejscach ucieczek z getta (np. w Warszawie przy wyjściach z kanałów). Swoje ofiary okradali pod groźbą wydania na śmierć. Niejednokrotnie donosili na uciekających przez Zagładą Żydów i Żydówki nawet pomimo otrzymania pieniędzy czy innych kosztowności. Szantażowali i denuncjowali także osoby pomagające ukrywającym się. Niektórzy szmalcownicy podszywali się pod pomagających, obiecując wskazanie kryjówki, a następnie okradali ich i wydawali lub samodzielnie mordowali, dochodziło również do gwałtów na Żydówkach. Wśród znanych przypadków szmalcownictwa najczęściej pojawiają się w tej roli mężczyźni w wieku 25-40 lat, pochodzący ze wszystkich klas: urzędnicy, handlarze, inteligenci, artyści, robotnicy, uczniowie szkół średnich. Skala szmalcownictwa nie została nadal jednoznacznie ustalona przez badaczy, ponieważ przypadki szmalcownictwa nie były w wystarczającym stopniu dokumentowane w czasie Zagłady ani po wojnie, a ofiary szmalcowników w większości nie przeżyły. [przypis edytorski]
szmalc — tu: emalia. [przypis redakcyjny]
szmalec (gw.) — smalec. [przypis edytorski]
szmarag (daw.) — szmaragd. [przypis redakcyjny]
szmaragd — kamień szlachetny o zielonej barwie. [przypis edytorski]
szmaragi (daw. forma oboczna) — szmaragdy. [przypis redakcyjny]
szmarakiem złoto sie dwoi — dzięki szmaragdowi oprawionemu w złoto podwaja ono swą piękność lub wartość (podobnie ciało zyskuje dzięki pięknej duszy; zob. w. 8). [przypis redakcyjny]
szmat — dziś popr. forma M.lp: szmata. [przypis edytorski]
szmat — dziś w r.ż.: szmata. [przypis edytorski]
szmatek — kawałek. [przypis edytorski]
szmatek — tu: kawałek. [przypis edytorski]
szmatok (ros.) — kawałek. [przypis edytorski]
szmat — pewien obszar, kawał. [przypis edytorski]
szmat purpurowy — przen.: nazbyt ozdobny fragment, niepasujący do nastroju i wymowy całości. W jęz. ang. funkcjonują nawet pochodzące od tego sformułowania idiomatyczne wyrażenia purple patch oraz purple prose. [przypis edytorski]
szmekier (z niem.) — daw. pracownik służb celnych, poszukujący towarów pochodzących z przemytu. [przypis edytorski]
Szmeks — (Schmeks, Smeukek, Šmeks) Smokowiec, w roku 1875 przemianowany na Stary Smokowiec, obecnie część miasta Wysokie Tatry. [przypis redakcyjny]
szmelcem — emalią. [przypis redakcyjny]
szmelc — ochronna powłoka na powierzchni metalu. [przypis edytorski]
szmelc — ochronna warstwa na powierzchni metalu. [przypis redakcyjny]
szmelcowanie — metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]
szmelcowany — błyszczący, pokryty złotem. [przypis edytorski]
szmelcowany (daw.) — o metalu: pokryty gładką, szklistą powłoką zabezpieczającą przed korozją. [przypis edytorski]
szmelcowany — natarty kilkakrotnie tłuszczem (olejem, smalcem itp.); w ten sposób tradycyjnie zabezpieczano metal: zbroje, broń i in. [przypis edytorski]
szmelcowany — szmelcowanie to metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]
szmelcowany (z niem.) — pokryty szmelcem, powłoką, glazurą, dawaną na gorąco. [przypis redakcyjny]
szmelc (z niem.) — odpadki metalowe; złom. [przypis edytorski]
szmenda (z fr. chemin de fer: bakarat) — przen.: gracz, karciarz. [przypis edytorski]
Szmerling, Mieczysław — komendant Umschlagplatzu, znany z okrucieństwa, należał do wyższych funkcjonariuszy Żydowskiej Służby Porządkowej. [przypis edytorski]
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Kartka z dziennika „akcji”
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Władysław Szlengel, Co czytałem umarłym, Dodatek, Pożegnanie z czapką
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
szmermel (daw.) — fajerwerk, raca. [przypis edytorski]
szmermel (daw.) — raca, fajerwerk. [przypis edytorski]
szmermel (daw.) — rodzaj sztucznych ogni. [przypis edytorski]
szmermel (daw.) — wężykowaty fajerwerk, raca. [przypis edytorski]
szmermel — fajerwerk o wężykowatych skrętach, który przed zgaśnięciem daje wystrzał. [przypis redakcyjny]
szmermel (przest.) — raca, wężykowaty fajerwerk. [przypis edytorski]
szmermel — rodzaj ogni sztucznych. [przypis edytorski]
szmermel — wężykowaty fajerwerk; raca. [przypis edytorski]
szmer szumi (…) z gałęzi sosen nad brzegiem Chiassy — Chiassa, dziś pusta okolica blisko Rawenny. Jeszcze teraz widzieć tam można ogromne lasy sosnowe. [przypis redakcyjny]
Szmigielska — Józefa Śmigielska (Dobiszewska, 1810–1891), powieściopisarka i publicystka, nieciesząca się widocznie uznaniem Narcyzy. [przypis redakcyjny]
Szmini Aceret (Szmini Aceres) — ósmy dzień Sukot. W tym dniu zazwyczaj odmawia się modlitwę o deszcz. [przypis tłumacza]
szminkę wtartą w skórę — białą szminkę sporządzano z bieli ołowianej (blajwajs), różową z morskiej trawy służącej do wyrabiania tańszej purpury albo z rośliny z rodziny szorstkolistnych zwanej anchusa lub enchusa (po polsku: farbownik lekarski, Anchusa tinctoria lub officinalis, rosnąca w krainach nad Morzem Śródziemnym i w Azji Mniejszej; w Polsce rośnie zawleczona odmiana, Anchusa italica). Szminki te wyraźnie wymienia Ksenofont w swym dziełku o gospodarstwie (rozdz. X, 2) w odniesieniu do strojenia się niewiast. [przypis tłumacza]
szmira (z niem.) — lichota, kicz. [przypis edytorski]
Szmitz, Oscar Adolf Hermann (1873–1931) — niemiecki pisarz. [przypis edytorski]
szmondak (z jid.) — człowiek małej wartości; w gw. środ.: złodziej kradnący rzeczy małej wartości; też wulg.: dupek, łajza itp. [przypis edytorski]
Szmone Esre — Osiemnaście Błogosławieństw. [przypis tłumacza]
szmor — przestrzegaj. W dekalogu nakaz przestrzegania soboty zaczyna się od słowa zachor i szmor. [przypis tłumacza]
szmuchlerskiej — szmuklerskiej. [przypis redakcyjny]
Szmuel bar Aba lub Abba Szaul (130–160) — rabin, tannaita. [przypis edytorski]
Szmuel Jarchinoa — Jarchinoa pochodzi od słowa Jareach, które znaczy „księżyc”. Nazywano go tak przez wzgląd na jego wiedzę astronomiczną. [przypis tłumacza]
szmugiel — przemyt. [przypis edytorski]
szmugler — potoczne określenie przemytnika, osoby nielegalnie dostarczającej towary. [przypis edytorski]
szmuk (gw. środ.) — biżuteria. [przypis edytorski]
szmuklerski (daw.) — szmuglerski, związany z przemytem. [przypis edytorski]
szmuklerz (daw.) — rzemieślnik zajmujący się wyrobem pasów, taśm i frędzli do obszywania ubrań i tkanin; także: pasamonik. [przypis edytorski]
szmuklerz — pasamonik, wyrabiający galony, lamówki. [przypis redakcyjny]
szmukle — zapewne: szmugle. [przypis edytorski]
szmyr — dziś popr.: szmer. [przypis edytorski]
szmyrgać a. smyrgać (pot.) — szybko uciekać. [przypis edytorski]
sznapa (gw., z niem. Schnaps) — wódka. [przypis edytorski]
sznapa — sznaps (pot.): wódka. [przypis edytorski]
sznaps (daw.) — wódka. [przypis edytorski]
sznapsik (pot.) — wódeczka; zdrobn. od sznaps: wódka. [przypis edytorski]
sznaps (pot.) — wódka; porcja wódki. [przypis edytorski]
sznaps (pot., z niem. Schnaps) — wódka. [przypis edytorski]
sznaps — wódka. [przypis edytorski]
sznaps — wysokoprocentowy napój alkoholowy. [przypis edytorski]
sznaps (z niem.) — alkohol. [przypis edytorski]
sznaps (z niem. Schnaps) — żart.: wódka. [przypis edytorski]
sznaps (z niem.) — spirytus, mocny alkohol. [przypis edytorski]
sznela (daw., z fr. chenille) — dziś: szenila, runowa przędza w postaci puszystych włókien, powstałych przez pocięcie tkaniny na paski i ich skręcenie, używana do wyrobu dywanów. [przypis edytorski]
sznerkiel (daw., z niem. schnörkel) — zawijas, ozdoba architektoniczna w kształcie esowatej linii. [przypis edytorski]
sznitt (z niem.) — krój, szyk. [przypis edytorski]
sznuchtać (reg.) — wąchać. [przypis edytorski]
sznur cingulum — używany przez duchownych do przewiązania w pasie alby lub habitu. [przypis edytorski]
sznurówka (daw.) — gorset. [przypis edytorski]
sznurówka — tu: sznurowany gorset. [przypis edytorski]
sznurówka — tu: tasiemka do wiązania gorsetu. [przypis edytorski]
sznurować usta — zaciskać usta. [przypis edytorski]
sznur — w wyd. 1610: prawidło, z gr. kanon, co pierwotnie oznaczało pręt używany przez architektów i rzemieślników jako przyrząd do wykonywania linii prostych. [przypis edytorski]
sznury — dziś popr. forma N.lm: sznurami. [przypis edytorski]
sznury — [N.lm] sznurami, powrozami. [przypis redakcyjny]
sznytek (gw., z niem.) — porcja napitku, szklaneczka. [przypis edytorski]
szóściu — wyd. lwow.: sześciu. [przypis redakcyjny]
szósta dnia sługa — To jest szósta godzina, licząc od wschodu słońca. Musiało być wtenczas samo południe, bo poeta swoją pielgrzymkę pozaświatową rozpoczął w sam Wielki Tydzień przed Wielkanocą. [przypis redakcyjny]
Szóstak — srebrna moneta wartości 6 groszy miedzianych; złoty liczył 4 grosze srebrne, a 30 miedzianych. [przypis redakcyjny]
szósta odmiana, którą nazywał Kapucyngami — zakon kapucynów, założony w r. 1526, a zatwierdzony przez Pawła III w r. 1535. [przypis tłumacza]
szóstego nieba — wg kosmogonii żydowskiej istnieje siedem nieb; siódme, ostatnie jest zamieszkiwane przez Boga Jahwe. [przypis edytorski]
szóstka — moneta o niskim nominale. [przypis edytorski]
szóstka — potoczna nazwa austro-węgierskiej monety o wartości sześciu krajcarów (grajcarów). [przypis edytorski]
