Przypisy

protunc (łac.) — wtenczas. [przypis redakcyjny]

protunc (łac.) — zaraz. [przypis redakcyjny]

protunc temerario ausu (łac.) — wówczas nieroztropną odwagą. [przypis redakcyjny]

pro ultima siti (łac.) — na ostateczną ucieczkę. [przypis redakcyjny]

provisionis (łac.) — procentowa. [przypis redakcyjny]

provocatus (łac.) — wzywany. [przypis redakcyjny]

provoluta tanto sanguine … parta decora … praemia virtuti restituam, cultores agris, altaria templis et pristinum (…) (łac.) — stracone, obfitą krwią… zdobyte zaszczyty … nagrodę cnocie oddam, oraczów rolom, ołtarze kościołom, i dawny… blask przywrócę. [przypis redakcyjny]

Prowenca lub Prowincya — kraina Provence w południowej Francji. [przypis redakcyjny]

proweniencja — pochodzenie. [przypis redakcyjny]

prowent — dochód. [przypis redakcyjny]

prowent (z łac.) — dochód, zysk. [przypis redakcyjny]

prowent (z łac.) — przychód. [przypis redakcyjny]

prowidencja — opatrzność. [przypis redakcyjny]

prowidować — opatrzyć. [przypis redakcyjny]

prowidowali — zaopatrywali. [przypis redakcyjny]

prowincją — zadanie, obowiązek. [przypis redakcyjny]

prowincjałami — przełożonymi nad klasztorami prowincji duchownej. [przypis redakcyjny]

prowincjał — zwierzchnik zakonu na terenie danej prowincji. [przypis redakcyjny]

prowincja — obowiązek. [przypis redakcyjny]

prowizją […] — w tym miejscu jeden wyraz obcięty. [przypis redakcyjny]

prowizja — odsetki. [przypis redakcyjny]

prowizja — procent, zazwyczaj lichwiarski, od pożyczonej sumy. [przypis redakcyjny]

prowizja —tu: zaopatrzenie. [przypis redakcyjny]

prowizja (z łac.) — zapas żywności. [przypis redakcyjny]

prowizje — odsetki, procenty. [przypis redakcyjny]

proximam quamquam poenam, antequam poeniteret, ultum properant (łac.) — wymierzają jaką bądź karę, nie dawszy czasu na pokutę. [przypis redakcyjny]

prozaicznym gidem — autorem przewodnika turystycznego pisanego prozą. [przypis redakcyjny]

prozapas — zapas. [przypis redakcyjny]

prozelityzm (gr.) — skłanianie do przyjęcia innej wiary. [przypis redakcyjny]

Prozerpina — córka Cerery, zbierająca kwiaty na łące porwana była przez Plutona i uprowadzona do piekła. [przypis redakcyjny]

Prozerpina (mit. rzym.) — córka Cerery, bogini urodzaju, porwana i poślubiona przez Plutona, władcę krainy umarłych; odpowiednik Kory-Persefony w mit. gr. [przypis redakcyjny]

Prozerpina — władczyni śmierci w mit. rzym. (odpowiadająca Persefonie w mit. gr.), żona Plutona (Hadesa), boga podziemia, była często w poezji antycznej i renesansowej uosobieniem śmierci. [przypis redakcyjny]

pruderia — przesadna i fałszywa skromność. [przypis redakcyjny]

prunelkowy bucik — tj. pokryty czarną, szorstką tkaniną wełnianą. [przypis redakcyjny]

Prusaków Fryderyk I sztukami na łokcie przedawał — władcy niemieccy sprzedawali swoich żołnierzy na sztuki, nie tylko Fryderyk I Pruski; wyróżnili się w tym handlu Karol Eugeniusz, książę wirtemberski, Karol I, książę brunśnicki, Fryderyk II, landgraf heski. [przypis redakcyjny]

Pruszków — miasto i stacja kolejowa, 16 km na zachód od Warszawy w kierunku Skierniewic. [przypis redakcyjny]

prycza (z niem.) — tapczan, rodzaj ławy. [przypis redakcyjny]

pry (daw.) — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]

prykaszczyk (ros.) — subiekt, ekspedient. [przypis redakcyjny]

prymas (starop.) — pierwszy. [przypis redakcyjny]

prymas (z łac.) — pierwszy biskup w kraju, w dawnej Polsce arcybiskup gnieźnieńsko-poznański. [przypis redakcyjny]

prym (z łac.) — pierwsze miejsce, pierwszeństwo. [przypis redakcyjny]

pryncypałów — tutaj: przewódców młodzieży. [przypis redakcyjny]

pryncypał — przywódca, herszt. [przypis redakcyjny]

pryncypalny — główny, zasadniczy. [przypis redakcyjny]

Prypeć — rzeka płynąca przez płd. Białoruś i płn. Ukrainę, prawy dopływ Dniepru; nad Prypecią leży miasto Czarnobyl. [przypis redakcyjny]

pry — prawi, rzecze. [przypis redakcyjny]

Pryscjani — komentatorowie wnoszą, że Dante pod tym szczególnym nazwaniem, w ogólności przygania wszystkim pedagogom młodych chłopców, którzy w tamtych czasach znajomi byli po większej części jako bezwstydni sodomici; bo nie jest wiadomo, ażeby sławny gramatyk z Cezarei, jednoimienny Pryscjan, miał się brukać tym grzechem. [przypis redakcyjny]

prysiud (ukr.) — przysiad, figura taneczna. [przypis redakcyjny]

prysiudy (z ukr.) — w tańcu kozackim przykucnięcie i podskok. [przypis redakcyjny]

pryska — tu: parska. [przypis redakcyjny]

pry (starop.) — prawi, mówi. [przypis redakcyjny]

pryszczą — pryskają. [przypis redakcyjny]

Pryszko — imię utworzone może od łac. prisca (stara, dawna). [przypis redakcyjny]

prywacja — ograniczenie, obywanie się bez czegoś. [przypis redakcyjny]

Prywacje — wyrzeczenia. [przypis redakcyjny]

prywata — interes prywatny. [przypis redakcyjny]

prywatka (starop.) — widok [tj. interes] osobisty. [przypis redakcyjny]

prywaty (starop.) — widoki osobiste. [przypis redakcyjny]

prza (daw.) — sprawa. [przypis redakcyjny]

przęsło — wiązanie, warstwa. [przypis redakcyjny]

przebieg — przesmyk. [przypis redakcyjny]

przebierzać — braknąć. [przypis redakcyjny]

prze Bóg, a na jawi, / Czy mię sen bawi? (starop.) — na Boga, czy to jawa, czy też zwodzi mnie sen? [przypis redakcyjny]

prze Bóg żywy — przez Boga żywego, na Boga żywego. [przypis redakcyjny]

prze Boga — przez Boga, na Boga. [przypis redakcyjny]

przebrać się (daw.) — dostać się, dotrzeć. [przypis redakcyjny]

przebrać się (daw.) — przeprawić się, przejść. [przypis redakcyjny]

przebrać się — tu: dostać się, przejść. [przypis redakcyjny]

przebrać się — wyczerpać się. [przypis redakcyjny]

przeceniłaś na całą sumę francuskiej kontrybucji — Francja zapłaciła po przegranej wojnie 5 miliardów kontrybucji Niemcom. [przypis redakcyjny]

przechera — człowiek sprytny, przebiegły, przekorny; tu: dowcipniś. [przypis redakcyjny]

Przechodniu nasz, ach! co się z tobą stało? — cytat z wiersza Mickiewicza Do H *** (Wezwanie do Neapolu). Prus przytacza jak zwykle z pamięci; u Mickiewicza: „Pielgrzymie nasz…” [przypis redakcyjny]

przechować — tu: strawić (tj. przechować w żołądku). [przypis redakcyjny]

przechyra (daw.) — przechera, człowiek przebiegły, krętacz. [przypis redakcyjny]

przecierać piłami (starop.) — [tu:] przerzynać. [przypis redakcyjny]

przeciw długim latom — przeciw długoletniemu zapomnieniu. [przypis redakcyjny]

przeciwiać się (starop.) — [tu:] echo odbijać, odzywać się. [przypis redakcyjny]

przeciw jemu — względem niego. [przypis redakcyjny]

Przeciwko górze, która noc jasną ogniami / Zawsze czyni, a dzień ćmi gęstemi dymami — mowa o wulkanie Etna. [przypis redakcyjny]

przeciwko ojcu* — tu: naprzeciw ojcu, w kierunku ojca, na spotkanie ojca. [przypis redakcyjny]

przeciwna gwiazda (…) widziała — Droga gwiazd dla oczu naszych zawsze idzie ze wschodu na zachód. Tą drogą szedł Eneasz z Azji do Włoch, gdzie rzymskie państwo założył. W przeciwnym kierunku, to jest z zachodu na wschód, niósł orła jako symbol monarszy Konstantyn Wielki, gdy swoją stolicę z Rzymu do Bizancjum przenosił. [przypis redakcyjny]

przeciwny (daw.) — nieprzyjazny. [przypis redakcyjny]

przeciw synowi — do syna. [przypis redakcyjny]

przeciw tym, którzy chcą ją zastąpić współzawodnictwem — tj. przeciw fourierzystom (Przypis F. Engelsa do przekładu niemieckiego). [przypis redakcyjny]

przeciw — wbrew. [przypis redakcyjny]

Przeczą i twierdzą, i dziób zimorodka (…) obracają — było mniemanie, że powieszony zimorodek w tę stronę dziób obraca, z której wiatr wieje. [przypis redakcyjny]

przecza (daw.) — spór, walka. [przypis redakcyjny]

przecza (daw.) — sprzeczka. [przypis redakcyjny]

przecza (daw.) — zatarg. [przypis redakcyjny]

przeczciż (starop.) — [konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; red. WL] przeczytaj. [przypis redakcyjny]

przeczedł i rozwiódł (starop.) — przeczytał i wytłumaczył. [przypis redakcyjny]

przecz mam zajźrzeć — dlaczego mam zazdrościć. [przypis redakcyjny]

przecznie — poprzecznie. [przypis redakcyjny]

przeczny (daw.) — przeciwny. [przypis redakcyjny]

przecz — przez co; dlaczego. [przypis redakcyjny]

przecz (starop.) — dlaczego, czemu. [przypis redakcyjny]

przecz (starop.) — dlaczego. [przypis redakcyjny]

przecz (starop.) — dlaczego, z jakiej przyczyny. [przypis redakcyjny]

przecz (starop.) — na co, dla czego. [przypis redakcyjny]