Przypisy

Pietruś (gw.) — Piotruś. [przypis edytorski]

Pietruszka — w tradycji rosyjskiej kukiełka z wędrownego teatrzyku. [przypis edytorski]

Pietrze (gw.) — Piotrze. [przypis edytorski]

Pietrzycki, Jan (1880–1944) — pseud.: Jan P. Tarnowianin, Kordian Sławita; poeta, tłumacz m.in. Safony, historyk literatury, autor prac o Konopnickiej, Słowacki, Wyspiańskim; laureat Srebrnego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury w 1936 r. [przypis edytorski]

pietuch (gw.) — kogut. [przypis edytorski]

pietuch (reg.) — kogut. [przypis edytorski]

pietuch (ros.) — kogut. [przypis edytorski]

pietysta (z łac. pietas: pobożność) — zwolennik pietyzmu, ruchu religijnego w luteranizmie z XVII i XVIII wieku mającego za cel rozbudzanie uczuć religijnych; tu raczej: człowiek głęboko zaangażowany religijnie. Pascal był zwolennikiem jansenizmu, katolickiego pobożnościowego ruchu teologiczno-duchowego rozwijającego się w tym samym okresie co pietyzm, kładącego nacisk na zepsucie natury ludzkiej, niezbędność i wystarczający charakter łaski Bożej do przestrzegania przykazań. [przypis edytorski]

pietystyczny — pietyzm, nurt religijny w luteranizmie akcentujący modlitwę, studiowanie Biblii, rygorystyczną moralność oraz dobroczynność. [przypis edytorski]

pietystyczny (z łac. pietas: pobożność) — tu zapewne: głęboko religijny; być może: związany pietyzmem, ruchem religijnym w Kościele ewangelickim XVII–XVIII w. mającym za cel rozbudzanie uczuć religijnych. [przypis edytorski]

pietyzm — dbałość o coś, wynikająca z głębokiego szacunku. [przypis edytorski]

pietyzm — głęboki szacunek, cześć dla jakiejś osoby lub rzeczy. [przypis edytorski]

pietyzm — wielka dbałość o coś lub o kogoś, wynikająca z głębokiego szacunku dla tej rzeczy lub osoby. [przypis edytorski]

pietyzm — wielka dbałość o coś lub o kogoś wynikająca z głębokiego szacunku dla tej rzeczy lub osoby. [przypis edytorski]

pietyzm — wielka dbałość o coś. [przypis edytorski]

pietyzm (z łac. pietas: pobożność) — głęboki szacunek, cześć dla jakiejś osoby lub rzeczy. [przypis edytorski]

pietyzm (z łac.) — uwielbienie, okrywanie czegoś czcią. [przypis edytorski]

piewca — tu: śpiewak. [przypis edytorski]

piewca z Kos (IV/III w. p.n.e.) — Filetas z Kos, prekursor szkoły aleksandryjskiej w poezji greckiej. [przypis edytorski]

piewik — cykada, owad tropikalny, którego samce wydają głośne, przerywane dźwięki. [przypis edytorski]

piewik — cykada. [przypis edytorski]

piewik — rodzaj owada z podrzędu pluskwiaków mający zdolność wydawania i odbierania dźwięków oraz wykonywania skoków; cykada. [przypis edytorski]

pigeon (fr.) — gołąb; tu: gołąbek, gołąbka. [przypis edytorski]

Pigmalion (mit. gr.) — król Cypru i rzeźbiarz, który zakochał się we własnym dziele, wyrzeźbionej z kości słoniowej kobiecie; nadał jej imię Galatea, a bogini Afrodyta na jego usilne prośby ożywiła posąg. [przypis edytorski]

Pigmalion (mit. gr.) — król Cypru i rzeźbiarz, który zakochał się we własnym dziele, wyrzeźbionej z kości słoniowej kobiecie. Nadał jej imię Galatea, a bogini Afrodyta na jego usilne prośby ożywiła posąg. [przypis edytorski]

Pigmalion (mit. gr.) — król Cypru, rzeźbiarz; ożenił się z ożywionym przez Afrodytę posągiem Galatei. [przypis edytorski]

Pigmalion — tu: brat Dydony; syn Belosa, władca fenickiego miasta Tyr; z chęci zysku zabił męża Dydony, co zmusiło ją do ucieczki z rodzinnych stron. Dydona osiadła na płn. wybrzeżu Afryki i założyła Kartaginę. [przypis edytorski]

Pigmalion — w mit. gr. król Cypru i rzeźbiarz, który zakochał się we własnym dziele, wyrzeźbionej z kości słoniowej kobiecie. Nadał jej imię Galatea, a bogini Afrodyta na jego usilne prośby ożywiła posąg. [przypis edytorski]

Pigmejczykowie, Pigmejowie (tu: mit.) — lud karłów mieszkających w Afryce lub w Indiach, wg legend prowadzących ustawiczną wojnę z żurawiami. [przypis edytorski]

pigmejczyk — tu: karzełek. [przypis edytorski]

Pigmeje — ludy negroidalne zamieszkujące Afrykę Środkową, charakteryzujące się niskim wzrostem. [przypis edytorski]

Pigmeje — w wieku XIX nazywano tak plemiona koczownicze lasów Afryki Środkowej, charakteryzujące się niskim wzrostem. [przypis edytorski]

Pigmejowie (tu: mit.) — lud karłów mieszkających w Afryce, wg Iliady prowadzących ustawiczną wojnę z żurawiami. [przypis edytorski]

Pigmejowie — w greckich legendach było to plemię zamieszkałych w Egipcie karłów. [przypis edytorski]

Pigmej — przedstawiciel karłowatego ludu afrykańskiego. [przypis edytorski]

pigmejska bitwa — taka jak prowadzona przez Pigmejów, mityczny lud karłów mieszkających w Afryce lub w Indiach, wg legend prowadzących ustawiczną wojnę z żurawiami. [przypis edytorski]

Pignatelli — arystokratyczna rodzina włoska z Neapolu. [przypis edytorski]

Pigoń, Stanisław (1885–1968) — historyk literatury polskiej, edytor, badacz romantyzmu i Młodej Polski; profesor uniwersytetu w Wilnie, a następnie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; znawca biografii i twórczości Mickiewicza, edytor i komentator wielu wydań (od 1925) poematu Pan Tadeusz w serii Biblioteka Narodowa (początkowo uważał Mickiewiczowski świerzop za ognichę, w ostatnich wydaniach opowiadał się za identyfikacją świerzopu jako rzepaku). [przypis edytorski]

Pigoń, Stanisław (1885–1968) — historyk literatury polskiej, profesor historii literatury polskiej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie (1921–1930), rektor tegoż uniwersytetu w l. 1926–1928, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1931 do 1960 r., z wyjątkiem okresu II wojny światowej; autor szeregu prac, przede wszystkim dotyczących zagadnień romantyzmu pol. [przypis edytorski]

pigularz (pot.) — aptekarz. [przypis edytorski]

Pigwa, Kłąb, Ryj — postacie komiczne ze Snu nocy letniej, ang.: Quince, Bottom, Snoud, w polskich przekładach: Pigwa (cieśla), Spodek lub Denko (tkacz), Ryjak lub Ryjek (kotlarz). Są to rzemieślnicy ateńscy, którzy przygotowują i odgrywają amatorskie przedstawienie na motywach tragedii o Priamie i Tyzbe, wywołując swoją prostotą efekt śmieszności. [przypis edytorski]

Pi-Hebit — Per-Hebit, dziś Behbeit el-Hagar, miasto w środkowej części Delty, kilka km na północ od Sebennytos, w 12. nomie Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

pijama — dziś: piżama. [przypis edytorski]

pijane — rytm wiersza sugeruje wymowę dwusylabową: pja-ne. [przypis edytorski]

pijar — członek zakonu katolickiego, prowadzącego w dawnej Polsce głównie działalność edukacyjną. [przypis edytorski]

pijawa — zgrubienie od: pijawka: pasożytnicze zwierzę zamieszkujące środowisko wodne a. wodno-lądowe, żywiące się krwią wysysaną z ciał innych zwierząt. [przypis edytorski]

pijawka — tu: rodzaj psów używanych do polowań. [przypis edytorski]

pijem — forma skrócona od: pijemy. [przypis edytorski]

pijesa (ros.) — sztuka teatralna. [przypis edytorski]

Pijmy zdrowie Mickiewicza! — fragment pieśni filaretów, tajnego stowarzyszenia patriotycznego młodzieży wileńskiej, założonego przez studentów i absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego. [przypis edytorski]

pika — broń, składająca się z długiego drzewca i grotu, używana przez piechotę. [przypis edytorski]

pika — broń składająca się z długiego drzewca i osadzonego na nim grotu. [przypis edytorski]

pika — daw. bardzo długa broń drzewcowa, o drzewcach sięgających sześciu metrów, zakończonych metalowymi grotami. [przypis edytorski]

pika — daw. broń drzewcowa, używana przez piechotę; bardzo długa (do 6 m). [przypis edytorski]

pika — dawna broń piechoty, składająca się z bardzo długiego drzewca i osadzonego na nim grotu. [przypis edytorski]

pikada (z port. picada) — droga leśna. [przypis edytorski]

pika — drewniany drąg zakończony ostrym grotem, broń piechoty używana między XV a XVIII wiekiem. [przypis edytorski]

pika — metalowy grot osadzony na długim drzewcu, dawna broń piechoty, używana przede wszystkim przeciwko kawalerii; po wynalezieniu muszkietu pikinierzy stali się osłoną dla formacji wyposażonej w tę broń. [przypis edytorski]

Pik a. Pikus (mit. gr.) — syn Saturna, wróżbita; wróżył przy pomocy dzięcioła, sam się umiał w niego zmienić; wg innej wersji mitu został w tego ptaka zmieniony przez wróżkę Kirke, gdy ośmielił się odrzucić jej względy (łac. picut: dzięcioł); król Lacjum, jego żoną była Canens, a synem Faunus; po śmierci ubóstwiony i czczony jako bóg lasów i wróżb. [przypis edytorski]

pika — rodzaj włóczni z długim drzewcem i ostrym grotem. [przypis edytorski]

pik (daw. geogr.; z fr.) — szczyt górski. [przypis edytorski]

Pike County — hrabstwo na wschodniej granicy stanu Missouri w Stanach Zjednoczonych, ograniczone rzeką Missisipi. [przypis edytorski]

piker a. pikier — daw. gra, w której uczestnicy starają się strącić rzucanym kijem umieszczony na kołku przedmiot, strzeżony przez pikra, gracza, którego kij wylądował najdalej od kołka. [przypis edytorski]

Pikesville — jednostka osadnicza w Stanach Zjednoczonych, w stanie Maryland. [przypis edytorski]

pikielhauba (niem. Pickelhaube) — hełm skórzany, z elementami metalowymi, zwieńczony na czubku wysokim szpikulcem, wprowadzony w 1842 r. przez króla Fryderyka Wilhelma IV jako ochronne nakrycie głowy pruskiej piechoty. Pikielhauba była wykonana z utwardzonej, barwionej na czarno i lakierowanej na wysoki połysk skóry, metalowy szpikulec, najbardziej charakterystyczny element, służył do mocowania na hełmie ozdobnego pióropusza z włosia końskiego, używanego w połączeniu z mundurem galowym. W całości wykonane z metalu pikielhauby stosowane były przez kirasjerów (ciężką jazdę), w takim rodzaju hełmu występował kanclerz Otto von Bismarck. [przypis edytorski]

pikielhauba — skórzany niemiecki hełm zakończony charakterystycznym szpikulcem. [przypis edytorski]

pikielhauba (z niem.) — niemiecki hełm zakończony charakterystycznym szpikulcem, używany w latach 1842–1918. [przypis edytorski]

pikier (daw., z fr.) — ujeżdżacz koni. [przypis edytorski]

pikieta — dawna gra w karty dla dwóch osób, pochodząca z Francji. [przypis edytorski]

pikieta — dawna gra w karty. [przypis edytorski]

pikieta — dawna nazwa placówki wystawianej w celu obserwowania nieprzyjaciela. [przypis edytorski]

pikieta — gra karciana, pochodząca z Francji, znana od XIV w. [przypis edytorski]

pikieta — gra w karty dla dwóch osób, rumel. [przypis edytorski]

pikieta — tu: posterunek. [przypis edytorski]

pikle — mieszanka warzyw marynowanych w occie. [przypis edytorski]

pikle — pikantna marynata warzywna. [przypis edytorski]

pikling — lekko solony, wędzony śledź. [przypis edytorski]

piknie (gw.) — pięknie. [przypis edytorski]

pikolo — chłopiec pracujący w restauracji (częściej: pikolak). [przypis edytorski]

pikolo (przestarz., z wł.) a. pikolak (pot.) — chłopak usługujący w restauracji, hotelu itp. [przypis edytorski]

pikolo (z wł. piccolo: mały) — tu: chłopiec usługujący w hotelu, restauracji itp. [przypis edytorski]

pikowy — wykonany z piki: dwuwarstwowej, bawełnianej tkaniny, która z jednej strony pokryta jest delikatnym, wypukłym wzorem. [przypis edytorski]

pikowy — wykonany z piki; pika: prążkowana, gęsta tkanina bawełniana a. jedwabna. [przypis edytorski]

pikowy — zrobiony z prążkowanej tkaniny bawełnianej lub jedwabnej. [przypis edytorski]

piktadėjas — piktadarys. [przypis edytorski]

piktadėjus — piktadarys. [przypis edytorski]

piła — ryba z gatunku chrzęstnoszkieletowych dwuśrodkowych żyjąca w Oceanie Spokojnym i Atlantyckim, znana potocznie jako ryba piła, piła a. piła zwyczajna. [przypis edytorski]

Piłat a. Poncjusz Piłat — w latach 26–36/37 rzymski prefekt Judei, który przewodził procesowi Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

Piłat niewinnie wlazł w Credo — Credo (łac.: wierzę) to starożytna chrześcijańska formuła streszczająca główne zasady wiary, używana jako wyznanie wiary oraz modlitwa; Poncjusz Piłat, rzymski prefekt Judei, który wg ewangelii przewodniczył procesowi Jezusa Chrystusa i zatwierdził wyrok na niego, w wierze chrześcijańskiej jest postacią podrzędną, w Credo jego imię znalazło się wyłącznie w celu zaznaczenia historyczności postaci Jezusa, który wg tekstu formuły został „umęczon pod Ponckim Piłatem”, tj. za jego rządów. [przypis edytorski]

Piłat — właśc. Poncjusz Piłat prefekt Judei z ramienia Cesarstwa Rzymskiego w latach 26–36/37 n.e. Według Nowego Testamentu przewodniczył procesowi Jezusa Chrystusa i zatwierdził wyrok na niego. [przypis edytorski]

Piłsudski, Józef (1867–1935) — dowódca wojskowy, działacz niepodległościowy i socjalistyczny, w czasie I wojny światowej organizator Legionów Polskich i dowódca I Brygady Legionów; od lipca 1917 do listopada 1918 internowany prze Niemców w Magdeburgu; naczelnik państwa po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918; wycofał się z polityki w roku 1922, by w 1926 przejąć władzę w wyniku tzw. przewrotu majowego. [przypis edytorski]

piłsudski — wiersz jest również dostępny w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Ballada z tamtej strony. [przypis edytorski]

piłsudski — wiersz jest również dostępny w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Dzień jak co dzień. [przypis edytorski]

Pilades a. Pylades (mit. gr.) — syn władcy Fokidy, Strofiosa, i Anaksibii, kuzyn i przyjaciel Orestesa. [przypis edytorski]

Pilades (mit. gr.) — syn Strofiosa, króla Fokidy. Znany z wielkiej przyjaźni ze swoim kuzynem Orestesem, któremu pomógł w zemście na zabójcach jego ojca, Agamemnona. [przypis edytorski]

Pilak — eg. Pa-iu-rek, gr. File, wyspa na Nilu na I katarakcie (dziś na Jeziorze Nasera), w 1. nomie Górnego Egiptu, przy granicy z Nubią, ok. 670 km na południe od Memfis. Uważana za jedno z miejsc pochówku Ozyrysa. [przypis edytorski]

pilaster — dekoracyjny płaski filar połączony ze ścianą. [przypis edytorski]

pilaster — detal architektoniczny w formie kolumny przylegającej do ściany. [przypis edytorski]

pilaster — płaski, ozdobny filar wbudowany w ścianę. [przypis edytorski]

pilastr a. pilaster — półkolumna, element architektoniczny. [przypis edytorski]