Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | austriacki | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | sportowy | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 174203 przypisów.
jadłowiec (gw.) — jałowiec. [przypis edytorski]
jad małych zdarzeń (…) stwarza atmosferę ogólną danej grupy, miasta czy społeczeństwa całego, na której dopiero inne bakcyle potężniejszych i straszniejszych chorób się zahodowują — szczególniej widać proces ten u nas w sferze sztuki, literatury i krytyki; ta ostatnia najbardziej jet chyba zakłamana. [Przypis dodany w pierwodruku fragmentu rozdziału: „Skawa” nr 2, luty 1939; red. WL] [przypis redakcyjny]
jadny — tu: jadowity, trujący. [przypis edytorski]
j'adoube (fr.) — dostosowuję (formuła wypowiadana w szachach przy dotknięciu figury, jeśli nie wykonuje się jeszcze właściwego ruchu). [przypis edytorski]
jadowić się (daw.) — złościć się, irytować się. [przypis edytorski]
jadra — sieci. [przypis autorski]
jad (starop.) — trucizna. [przypis edytorski]
jad (starop.) — tu: trucizna. [przypis edytorski]
jad — tu: złość. [przypis edytorski]
ja duszu by zhubyw (ukr.) — duszę bym zgubił. [przypis edytorski]
Jadwiga Andegaweńska (1373 a. 1374–1399)— król Polski z dynastii Andegawenów (Anjou), córka Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki, święta katolicka, patronka Polski. W 1384 r. została koronowana na króla, ponieważ królowej polskie prawo nie zapewniało dziedziczności tronu. W dzieciństwie (1378) zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem, pod naciskiem możnowładców małopolskich po objęciu tronu Polski zaręczyny zostały zerwane, by mógł odbyć się jej ślub z wielkim księciem litewskim Jagiełłą. Była osobą wykształconą, znającą języki obce, gromadziła wokół siebie elitę intelektualną Polski; zleciła pierwsze pol. tłumaczenie Księgi Psalmów (tzw. Psałterz floriański), fundowała kościoły i szpitale, troszczyła się o rozwój nauki (w 1397 r. założyła bursę dla polskich i litewskich studentów przy uniwersytecie w Pradze oraz uzyskała zgodę papieża na utworzenie fakultetu teologii w Krakowie). Zmarła 1399 r. w wyniku gorączki połogowej, po urodzeniu córki Elżbiety Bonifacji (dziecko również nie przeżyło), swój majątek zapisała w testamencie Akademii Krakowskiej. 31 V 1979 r. została beatyfikowana, a 8 VI 1997r. kanonizowana przez papieża Jana Pawła II. [przypis edytorski]
Jadwiga Andegaweńska (1374–1399) — córka Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki, w 1384 koronowana na króla Polski, pierwsza żona króla Władysława Jagiełły (od 1386 r.), Jadwiga, jako król Polski, była formalnie równorzędnym władcą ze swym mężem Jagiełłą, co stanowi niespotykany przypadek w dziejach monarchii w Europie. W dzieciństwie (w 1378 r.) była zaręczona z również małoletnim wówczas Wilhelmem z dynastii Habsburgów; zaręczyny te rozwiązano, kiedy polskie rycerstwo uchwaliło w Radomsku, by jedną z córek Ludwika Węgierskiego osadzić na tronie Polski; nie obyło się bez sporów, książę Władysław Opolczyk próbował zmusić panów krakowskich (opanowując w 1385 r. zamek na Wawelu) do zgody na dopełnienie małżeństwa Jadwigi z Habsburgiem 1385. [przypis edytorski]
Jadwiga Jagiellonka (1457–1502) — drugie dziecko Kazimierza IV, żona księcia bawarskiego. [przypis edytorski]
Jadwiga (ok. 1374–1399) — córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej. [przypis edytorski]
Jadwiga, Salomea i Kinga — Jadwiga (ok. 1178–1243), żona Henryka Brodatego; Salomea (1211/12–1268), siostra Bolesława Wstydliwego, królowa Halicza i Węgier; Kinga a. Kunegunda (1234–1292), żona Bolesława Wstydliwego. Każda z nich opuściła męża, by osiąść w klasztorze. [przypis edytorski]
Jadwiga — w oryginale imię bohaterki brzmi „Hermenegilda”, co pozwoliliśmy sobie zmienić. [przypis tłumacza]
Jadwisię — Syn Wita Stwosza Stanisław ożenił sią ze swą stryjeczną siostrą Jadwigą, córką Macieja Stwosza. [przypis redakcyjny]
Jadwiżyn (daw.) — forma D. lp.; dziś: Jadwigi. [przypis redakcyjny]
jad żmii, która wkradła się do jej raju, był oto w jej mocy, a łeb gadu prawie że pod jej stopą — Por. Rdz 3, 15: Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę. [przypis edytorski]
jadzie — dziś popr.: jedzie. [przypis edytorski]
jäsige — faulend, eiternd. [przypis edytorski]
Jaeger, Hans (1854–1910) — pisarz norweski; zwolennik pseudonaukowej teorii antagonizmu płci; wywołał dyskusję powieściami Fra Kristiania-Bohêmen (1885) i Syk kjaerlihet (1893), w których daje naturalistyczne opisy życia seksualnego studentów i propaguje wolną miłość. [przypis edytorski]
Jaeger, Hans (1854–1910) — pisarz norweski; zwolennik pseudonaukowej teorii antagonizmu płci; wywołał dyskusję powieściami Fra Christiania-bohemen, 1885, i Sykkjaerlighed, 1893, w których daje naturalistyczne opisy życia seksualnego studentów i propaguje wolną miłość. [przypis edytorski]
jaegerowska bielizna — wełniana bielizna. [przypis edytorski]
jaegery (z niem. Jäger: strzelec, myśliwy) — element męskiego stroju. [przypis edytorski]
Jael i Judyta — postaci biblijne, morderczynie wodzów wojsk zagrażających Izraelitom: Jael (Jahela) występuje w Księdze Sędziów (Sdz 4–5), wsławiła się zabiciem we śnie Sisery (Sysary), wodza Kananejczyków, który po klęsce schronił się w jej namiocie; tytułowa bohaterka Księgi Judyty podstępem wkradła się w łaski Holofernesa, dowódcy asyryjskiego, i odcięła mu głowę, przez co uratowała oblężone miasto Betulię i w konsekwencji cały kraj. [przypis edytorski]
Ja Faraon — «Tylko ja nie podlegam twojej władzy», zob. Rabeinu Bachja do 41:44. [przypis edytorski]
jafer — borówka (wzięte z gwary podhalańskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował język staropolski). [przypis edytorski]
Jafet — nie istnieje w Biblii nałożnica Dawida o takim imieniu. [przypis edytorski]
Jafet — postać biblijna z Księgi Rodzaju, jeden z synów Noego; trzej synowie Noego: Sem, Cham i Jafet, dali początek trzem grupom ludów, zamieszkujących trzy części świata i składających się na całą ludzkość, Jafet miał być przodkiem ludów indoeuropejskich. [przypis edytorski]
Jafet — postać biblijna z Księgi Rodzaju, jeden z synów Noego; trzej synowie Noego: Sem, Cham i Jafet, dali początek trzem grupom ludów, zamieszkujących trzy części świata i składających się na całą ludzkość; w XVII w. często prezentowany był pogląd, że szlachta to potomkowie Jafeta, a chłopi pochodzą od Chama. [przypis edytorski]
Jafet — postać biblijna z Księgi Rodzaju, jeden z synów Noego; trzej synowie Noego: Sem, Cham i Jafet, dali początek trzem grupom ludów, zamieszkujących trzy części świata i składających się na całą ludzkość; Jafet miał być przodkiem ludów indoeuropejskich, podczas gdy Sem przodkiem ludów semickich, w tym Żydów. [przypis edytorski]
Jafet — syn Noego, brat Sema i Chama (Rdz 7,13). Wg Biblii jeden z trzech protoplastów ludzi na ziemi. [przypis edytorski]
Jaffa — starożytne miasto portowe w Izraelu, do poł. XX w. jeden z głównych portów Palestyny; w 1950 połączone z sąsiadującym z nim Tel Awiwem w jedno miasto, ob. Tel Awiw-Jaffę. [przypis edytorski]
Jaffę — Piękną — hebr. słowo jafa oznacza „piękna”. [przypis edytorski]
Jagadis Chandra Bose (1858–1937) — wszechstronny uczony indyjski, fizyk, biolog, biofizyk, autor fantastyki naukowej. [przypis edytorski]
Jagamasti (lenk.) — Jo didenybe. [przypis edytorski]
Ja, ganz gut (niem.) — Tak, wszystko dobrze. [przypis edytorski]
jagem jest, prawie (gw.) — jaki jestem naprawdę (rzeczywiście, prawdziwie a. w prawie, mający prawo do czegoś). [przypis edytorski]
jagem wom zesypoł (gw.) — jak wam zasypałem (nasypałem). [przypis edytorski]
jageś jesce była (gw.) — jak jeszcze byłaś (konstrukcja z przestawną końcówką czasownika). [przypis edytorski]
Jag (gw.) — jak; udźwięcznienie k w sąsiedztwie samogłoski lub spółgłoski dźwięcznej. [przypis edytorski]
Jagiełło (ok. 1362–1434) — właśc. Jogaila Algirdaitis; wielki książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1392, król Polski i najwyższy książę litewski w latach 1386–1434. Na tron polski wstąpił w 1386 r. po przyjęciu chrztu (przejściu z prawosławia na katolicyzm), przybraniu imienia Władysław i poślubieniu Jadwigi Andegaweńskiej, córki Ludwika Węgierskiego, koronowanej na króla Polski w 1384. Na mocy unii w Krewie (1385) chrzest wraz ze swym władcą przyjęła cała Litwa. Władysław II Jagiełło był założycielem dynastii Jagiellonów. [przypis edytorski]
Jagiełłowi — dziś popr. forma C.: Jagielle. [przypis edytorski]
Jagiela — Jogaila. [przypis redakcyjny]
Jagielle dać xięztwo i władzę utracić — tj. Jagiełłó powinien oddać księstwo i utracić władzę. [przypis edytorski]
Jagiellonki polskie I, 59 i II, 245. [przypis autorski]
Jagiellony — dziś popr. forma M. lm: Jagiellonowie. [przypis edytorski]
Jagim dzutem dudaj, moja troka hrabina? — zachowuję ten niecierpliwiący dla czytelnika sposób przekręcania wymowy, ponieważ Balzac bardzo ściśle i uporczywie, nieraz przez całe stronice, trzyma się go w oryginale, ilekroć przemawia ustami Schmukego lub barona de Nucingen. [przypis tłumacza]
jagła (daw.) — kasza jaglana. [przypis edytorski]
jagły — kasza jaglana. [przypis edytorski]
jagły — kasza. [przypis edytorski]
jagły — obłuszczone ziarna prosa; kasza jaglana. [przypis edytorski]
jaglanny (daw. forma) — dziś: jaglany. [przypis edytorski]
jaglica — ciężka, przewlekła choroba oczu, której powikłania prowadzą do ślepoty; zapalenie rogówki i spojówek połączone z charakterystycznym występowaniem na spojówce tarczkowej (szczególnie powieki górnej) tzw. jagieł, czyli grudek wypełnionych ropną treścią, otoczonych przekrwieniem; jaglica, zw. też egipskim zapaleniem spojówek jest chorobą bakteryjną, wywoływaną przez chlamydie. [przypis edytorski]
jagnię dla rodziny, jagnię dla domu — hebr. בֵּית אָבֹת (beit awot) dosł. dom ojców w znaczeniu szeroko rozumianej rodziny, pochodzącej od jednego przodka, natomiast בָּיִת (bajit) dom to pojedyncze gospodarstwo domowe, co odnosiło się tylko do najbliższej rodziny. „Jeśli rodzina była liczna, czy można pomyśleć, że wystarczyłoby im jedno jagnię? Dlatego napisane jest jagnię dla [każdego] domu”, Raszi do 12:3. Chizkuni dodaje, że mieszkańcy tego samego domostwa nawet gdy nie należeli do jednej rodziny, jeśli zamieszkiwali jeden dom, musieli wziąć sobie jagnię, a gdy byli liczni brali więcej jagniąt, zob. Chizkuni do 12:3. [przypis tradycyjny]
jagnię (…) idący (daw. forma imiesł.) — jagnię idące. [przypis redakcyjny]
jagnie — dziś popr.: jagnię. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — dowolny drobny owoc. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — policzek. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — policzek. [przypis redakcyjny]
jagoda (daw.) — tu: policzek. [przypis edytorski]
jagoda (daw.) — tu: policzek; twarz. [przypis edytorski]
jagoda — policzek. [przypis edytorski]
jagoda po świętym Marcinie — jagoda po dniu św. Marcina, tj. po 11 listopada. [przypis edytorski]
jagody (daw. a. poet.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody (daw.; poet.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody (daw.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody — daw. policzki. [przypis edytorski]
jagody (daw.) — policzki. [przypis redakcyjny]
jagody (daw.) — tu; policzki. [przypis edytorski]
jagody (daw.) — tu: policzki. [przypis edytorski]
jagody — dziś popr. forma N.lm: jagodami. [przypis edytorski]
jagody — policzki; dziś popr. forma N.lm: jagodami. [przypis edytorski]
jagody — policzki. [przypis edytorski]
jagody (przestarz.) — policzki, twarz. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — policzki; twarz. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — policzki, twarz. [przypis edytorski]
jagody (starop.) — tu: policzki; twarz. [przypis edytorski]
jagody (tu daw.) — policzki. [przypis edytorski]
jagody — tu: policzki. [przypis edytorski]
jagodzisko — miejsce, gdzie rosną jagody. [przypis edytorski]
Jago — postać z Otella Shakespeare'a, człowiek, który swoimi intrygami popycha tytułowego bohatera do zamordowania żony i samobójstwa. [przypis edytorski]
jaguar — cętkowany i rzadszy od niego czarny. (Prześliczny okaz czarnego jaguara ze stanu św. Katarzyny, znajduje się w ogrodzie zoologicznym w Hamburgu). [przypis autorski]
jaguar — duże zwierzę drapieżne z rodziny kotowatych, należący do wielkich kotów (trzeci co do wielkości po tygrysie i lwie), przedstawiciel rodzaju panthera; ma płową, czarno nakrapianą sierść, podobnie jak lampart; występuje na terenie obu Ameryk. [przypis edytorski]
jaguar (…) wielki, jak jego współplemieńcy z Azji — jaguar to duży amerykański ssak drapieżny o rudożółtym futrze w czarne cętki; trzeci co do wielkości, po żyjącym w Afryce lwie i zamieszkującym Azję tygrysie, przedstawiciel rodziny kotowatych. [przypis edytorski]
Jaguś — forma spieszczona imienia Jadwiga; takie było imię młodej z Mikołajczyków Rydlowej. [przypis redakcyjny]
ja. Gut. (niem.) — tak. Dobrze. [przypis edytorski]
Jahela, właśc. Jael — postać biblijna Księgi Sędziów ze Starego Testamentu, wywodząca się z nomadyjskiego plemienia Kenitów, żona Chebera, zabójczyni Sisera, dowódcy armii Kananejczyków, który po przegranej bitwie z Izraelitami uciekł i skrył się w jej namiocie; gdy zasnął, Jael zabiła go, przebijając jego skroń palikiem od namiotu (Sdz 4; 5,24-27). [przypis edytorski]
Jahel (bibl.) — zabiła wodza Sisarę, wbiwszy mu gwóźdź w skronie (Ks. Sędz. 4). [przypis edytorski]
Ja, Herr Leutenant, ich interessiere mich dafür (niem.) — Tak, panie podporuczniku, tym się interesuję. [przypis edytorski]
Jahorlik — rzeka w płd.-zach. Ukrainie; miasteczko i stanica wojskowa u ujścia rzeki Jahorlik do Dniestru. [przypis edytorski]
Jah — skrócona wersja Imienia Boga, jest to jedno z trzech Imion Boga, (Imię Czteroliterowe, Imię Ehje i Jah), pochodzących od tego samego hebr. rdzenia הָיָה (haja): być, por. Ibn Ezra do 15:2. [przypis tradycyjny]
J'ai failli vous prendre au seriéux! (fr.) — omal nie potraktowałam pana poważnie. [przypis edytorski]
J'ai heurté, savez-vous, d'incroyables Florides (fr.) — Potrącałem, czy wiecie? Florydy bajeczne (w przekł. Zenona Przesmyckiego „Miriama”); fragm. z wiersza Jeana Arthura Rimbauda (1854–1891) Statek pijany; Poniższy cytat zaczynający się od słów „Jeżeli jakiej wody pragnę (…)” również stanowi nieco zmieniony cytat z tegoż wiersza w tłumaczeniu Miriama. [przypis edytorski]
„Ja” i „mnie” ciągłe to istna choroba — parodia wiersza z Uczonych białogłów Moliera (akt II, sc. 6). [przypis autorski]
jain — dżajnowie jest to sekta zbliżona do buddyzmu. [przypis tłumacza]
Jair ben Manasses — sędzia starożytnego Izraela, pochodził z rodu Manassesa (Sdz 10,3). [przypis edytorski]
Jair — postać nowotestamentowa, ojciec ciężko chorej córki, który uznał Jezusa za Mesjasza i błagał Go o uzdrowienie dziecka. Choć dziewczynka zmarła przed przybyciem Jezusa, ten wskrzesił ją z martwych. [przypis edytorski]
