Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
jeślić — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
jeślić starczy — konstrukcja z partykułą -ci, skróconą do -ć; inaczej: jeśli ci starczy. [przypis edytorski]
jeśli chcemy sobie urządzić zawody chórów… — chóry wystawia się na uroczystości państwowe. W Atenach od czasów Klejstenesa (508 r.) prawem określono obowiązki wystawiania chórów na wszystkie uroczystości państwowe. Do takich uroczystości należą i przedstawienia dramatyczne, gdyż chór jest istotną częścią tragedii i komedii. Chóry te współzawodniczą ze sobą, bo Grecy, zgromadziwszy się na jakiejś zabawie, nałogowo urządzają zawody (agony), nie tylko wyścigi konne, ale i zawody muzyczne. Obowiązek wystawienia chóru (choregia) jest ciężarem państwowym (liturgia), i to dotkliwym. Obywatel obarczony tą powinnością, zwany choregiem (przewodnikiem chóru), ma zebrać drużynę choreutów w myśl przepisów (wykluczeni metojkowie, tj. mieszkańcy Aten nie obywatele, lecz wolni), postarać się o lokal dla ćwiczeń chóru (choregejon), łożyć na jego utrzymanie, starać się o kostiumy, opłacać nauczyciela (chorodidaskalos), muzyka i kogoś, co by utrzymywał rygor i ład w tej całej gromadzie. [przypis tłumacza]
Jeśli chcesz dzielić (…) świat ten cały? — Szlachetne i naiwne zarazem pojęcie miłości. [przypis tłumacza]
Jeśli Chrystus za nas zdrowie swoje położył, i my je kłaść za bracią naszę mamy — parafraza 1 J 3, 16. [przypis edytorski]
jeśli chwytają szczęście lepiej dostrojone do ich organów — fizjologowie znający ustrój organów powiadają wam: niesprawiedliwość w stosunkach rodzi oschłość, nieufność i nieszczęście. [przypis autorski]
Jeśli cię zapomnię, ojczyzno miła moja i Jeruzalem moje, niech zapomnię prawice ręki swojej… — Ps 136, 5–6 (autorstwa tego psalmu nie można jednak przypisywać Dawidowi, gdyż stanowi lamentację judejskich wygnańców przesiedlonych do Babilonii, co miało miejsce kilkaset lat po czasach Dawida). [przypis edytorski]
jeśli (daw.) — czy, czy też. [przypis edytorski]
jeśli dawnych rzeczy myśl w tobie głęboko — co poeta przez to rozumie, trudno na pewno orzec. Może trzeba uzupełnić: głęboko uśpiona. Czyli: jeśli masz sentyment dla rzeczy dawnych, to przyniosła by ci może ulgę „w niezbędnej zgryzocie” kontemplacja tych ruin dawnej świetności; jeżeli nie — to może przynajmniej w „śliczny błękit” włoski „wpatrzywszy twe oko, słodycz w rozpaczy znajdziesz” itd. [przypis redakcyjny]
jeśli (daw.) — tu: czy, czy też. [przypis edytorski]
jeśli (daw.) — [tu:] czy, czy też. [przypis edytorski]
jeśli (daw.) — tu: czy. [przypis edytorski]
Jeśli dobrze wprawieni moi szeregowcy — niewolnik knujący podstęp u Plauta bardzo często porównywa się z dowódcą wojska, które prowadzi na wyprawę wojenną (zob. wyżej, w. 240 i nast.). [przypis tłumacza]
Jeśli gorzkie zazdrości i swary są w sercach waszych… — Jk 3, 14–15. [przypis edytorski]
jeśli istnieje więcej światów, jak to mniemali Demokryt, Epikur (…) — Diogenes Laertios, Demokryt z Abdery oraz Epikur [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 44 i X, 89n. [przypis edytorski]
Jeśli ja ci daję służbę, zapasy i wełnę, szaty, złoto, stroje zdobne… — wylicza wszystko, co zwykle należało się żonie ze strony męża do utrzymania jej i domu. Złoto (klejnoty), stroje zdobne (purpura) uważały panie rzymskie za swój święty przywilej, o który umiały nawet bardzo energicznie walczyć, jak np. w r. 195 p.n.e., kiedy to zaburzeniami, wywołanymi w mieście, wymusiły zniesienie ustawy (lex Oppia), ograniczającej ten zbytek. [przypis tłumacza]
jeśli jakie były — dziś raczej: jeśli jakieś były. [przypis edytorski]
jeśli jakiś bóg nie przeszkodzi, wkroczyć w krainę tych… — przed bitwą badają Grecy wnętrzności złożonego na ofiarę zwierzęcia i obserwują jego drgania. Jeśli wieszczek wywnioskuje z tego, że wola bogów sprzeciwia się wyprawie, a powtórzone ofiary wypadną tak samo, zaniecha się wyprawy. [przypis tłumacza]
jeśli jej nie kocham, jestem Żyd — odzwierciedlone panujące w epoce Szekspira uprzedzenia o moralnej niższości Żydów w porównaniu z chrześcijanami, tu: o niewdzięczności. [przypis edytorski]
Jeśli jest Bóg, trzeba, aby wiara w Boga była na ziemi. Owo cudy Chrystusa nie są przepowiedziane przez Antychrysta (…) — Mt 24, 24. [przypis tłumacza]
Jeśli jest czas do niego — czy w porę właściwą. [przypis redakcyjny]
jeśli już zronił (starop.) — jeśli mu wypadły [zęby]. [przypis redakcyjny]
Jeśli kiedy dożyję dnia tego (…) — Zadowolenie św. Piotra wiarą poety, sprowadza poetę w duchu do jego rodzinnego miasta, do tej samej świętojańskiej chrzcielnicy, w której przez chrzest był tą Wiarą namaszczony. Spodziewa się, że sława jego poematu utoruje mu drogę powrotu do ojczyzny, z której był wygnany i że w miejscu, gdzie przyjął chrzest święty, laurowym wieńcem jego skroń uwieńczą. Jakąż piękniejszą ziemską nadzieją mógł tę pieśń rozpocząć, która śpiewa o nadziei niebieskiej? Zbliżenie tych dwóch nadziei w myśli poety wygnańca dziwnie jest rzewne i pełne wzniosłego uroku! [przypis redakcyjny]
jeśli kiedyś będę wyzwolony — por. w. 1361. Niewolnik wyzwolony otrzymywał wprawdzie wolność, ale w nowych warunkach potrzebował nieraz opieki i pomocy możniejszych obywateli rodowych. W Rzymie był to stosunek „klienta” do „patrona”, zob. wyżej, w. 894. [przypis tłumacza]
Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladuje — Mt 16, 24 (cytat za Biblią Tysiąclecia). [przypis edytorski]
jeśli kto ogłosi prawdy Ewangelii — Jan Janseniusz. [przypis tłumacza]
Jeśli kto — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „Jeśli ktoś”. [przypis redakcyjny]
Jeśli kto z was potrzebuje mądrości, niech jej prosi od Pana Boga… — Jk 1, 5. [przypis edytorski]
Jeśli ma (…) cerę diabła… — w czasach Szekspira uważano, że diabły mają czarną skórę; Porcja daje wyraz swojej niechęci wobec osób o ciemnej skórze, zanim jeszcze zobaczyła księcia Maroka. [przypis edytorski]
jeślim cierpiał dla was, święte panny (…) Uranija z sióstr swych gronem — Że tu, w ziemskim raju, poeta wyzywa Muzy, ażeby za ich pomocą śpiewać tajemnice wiary chrześcijańskiej, nie wyda się nam rzeczą tak dziwną, jeżeli myśl cofniemy do wieków średnich, w których sztuki piękne, malarstwo, snycerstwo, a z kolei i poezja często łączyły figury mitologiczne jako symbole z wyobrażeniami chrześcijańskimi; Urania — muza astronomii, a w symbolicznym znaczeniu czysto duchowej miłości, dlatego poeta ją przed innymi jej siostrami o pomoc błaga. [przypis redakcyjny]
Jeśli mię słuchać będziecie, przez ty bramy wjeżdżać królowie i panowie waszy będą, siedzący na stolicy Dawidowej, na wozach i koniach, oni i panowie ich — Jr 17, 24–25 z pominięciem fragmentu o konieczności przestrzegania szabatu, czego dotyczy całość Jr 17, 19–27. [przypis edytorski]
jeśli mieć poczucie równowagi, zręczność (…) — dziś raczej: jeśli się ma poczucie równowagi, zręczność (…). [przypis edytorski]
jeśli miłe wam wasze golenie, wasze boki! — grozi im kajdanami i chłostą. [przypis tłumacza]
Jeśli miłosierdzie boże jest tak wielkie, iż daje nam zbawczą naukę, nawet gdy się kryje (…) — Jak za pomocą cudu w Port-Royal. [przypis tłumacza]
jeśli mi nie zechcesz ubliżyć twej ręki — tj.: jeśli nie odrzucisz moich oświadczyn. [przypis edytorski]
jeślim nie swoje poruszył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: jeśli nie swoje poruszyłem. [przypis edytorski]
jeśli mój siostrzyński afekt nicpotem — jeśli moje siostrzane uczucia na nic się nie przydadzą. [przypis edytorski]
jeśli możebna — tu: jeśli to w ogóle możliwe. [przypis edytorski]
Jeślim się dobrze twej przyszłości radził — Brunetto jako astrolog, z gwiazd, jakie świeciły w dzień urodzenia poety, wyciągał horoskop jego przyszłości. [przypis redakcyjny]
jeślim w ustach fałsz miał — jeżeli skłamałem. [przypis edytorski]
jeślim znudziła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: jeśli znudziłam. [przypis edytorski]
jeśli należy — tu: jeśli jest należna. [przypis edytorski]
jeśli (…) na nodze się dobrze utrzyma, wróżba na urodzaj lnu pomyślna; jeśli się zachwieje i drugą nogą wesprze, wróżba niepomyślna — ale i ten ustęp należy raczej do „folkloru”, do zwyczajów ludowych, niż do mitologii; przytoczyliśmy wyżej obrzęd litewski, tak samo u nas chodzą w zapusty do karczmy na len hulać, bo im kto lepiej hula, tym lepszy len urośnie, a kto nie hula, ten lnu nie będzie miał (J. Świerk, Z szarej przędzy, r. 1901). [przypis edytorski]
Jeśli nauka fałszywa ostać się mogła w ciągu tylu wieków pomimo gromów klątw, surowości praw… — Oeuvres, t. VII, s. 263. [przypis autorski]
jeśli nie ujrzę twego rózgobicia / Długiego i trwałego, od rana po wieczór — nisi mihi supplicium virgarum de te datur / longum diutinumque, a mane ad vesperum. [przypis tłumacza]
Jeśli nie umiemy miłować Boga, jak Go święci miłowali, to zapewne dlatego… — Oeuvres, t. X, s. 201. [przypis autorski]
jeśli obywatele spokojnie wytrwają przy prawach swoich — jeśli obywatele nie będą próbowali zmienić istniejącego ustroju politycznego i społecznego, lecz poddadzą się bez szemrania jego prawom. [przypis tłumacza]
jeśli ojcowie waszy są dziatkom swym miłosierni na ziemi, iżem ja wam nierówno miłosierniejszym ojcem na niebie — swobodna interpretacja Łk 11, 13. [przypis edytorski]
jeśli osoby duchowne są około sumnienia i rozumu beśpieczniejsze, które na piersiach swoich noszą (…) naukę i prawdę — zob. Kpł 8, 7–8 (częścią stroju arcykapłana Izraela był pektorał z dwoma kamieniami służącymi jako losy do objawiania wyroków Boga; ich nazwy, urim i tummim, tłumaczy się jako odpowiednio: „światła” i „doskonałości”, w Wulgacie alegorycznie jako: „doktryna i prawda”). [przypis edytorski]
jeśli położę miłość ludzkości i nieśmiertelność duszy za cel przedchrystusowej pracy Ducha — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Sprawa Boża przed Chrystusem”. [przypis edytorski]
jeśli prawdziwy, jeśli beł fałszywy — czy prawdziwy, czy był fałszywy. [przypis redakcyjny]
Jeśli przedmiot jest transcendentalny, a więc sam nieznany (…) lecz z tego względu przecież nie niemożliwy — można wprawdzie na pytanie, jaka jest właściwość transcendentalnego przedmiotu, nie dać odpowiedzi, mianowicie: czym on jest, ale można odpowiedzieć, że samo pytanie jest niczym, gdyż nie został dany jego przedmiot. Stąd też na wszystkie pytanie transcendentalnej nauki o duszy można odpowiedzieć, jakoż rzeczywiście odpowiadano na nie, dotyczą bowiem transcendentalnego podmiotu wszelkich zjawisk wewnętrznych, który sam nie jest zjawiskiem, a więc jako przedmiot nie jest dany, i do którego nie może znaleźć warunków zastosowania żadna z kategorii (a na nich to właściwie opiera się pytanie). Jest więc tutaj wypadek, kiedy popłaca wyrażenie pospolite, że brak odpowiedzi jest także odpowiedzią, mianowicie, że pytanie co do właściwości owego czegoś, co nie może zostać pomyślanym przez żadne określone orzeczenie, gdyż się znajduje całkowicie poza dziedziną przedmiotów, jakie mogą nam być dane, jest zupełnie bezwartościowe i czcze. [przypis autorski]
Jeśli przepędza zbrojnych, mniejsza o to — Są ludzie, którzy wszystko, co jest nad rozum, za przeciw-rozumne biorą. Tym sposobem, nazwawszy mistycyzmem wszystko, czego się zgłębić nie chce (bo to praca), ani przyjąć (bo to pokora), są już na szczycie doskonałości. Przepraszam generałów, że ich stopień taki mi tu piękny rym nastręczył, bo rymów nie szukam, bo rymy to ruchawka, jak przychodzą, tak się je bierze. Że to jest bez złej myśli, da mi może Pan Bóg przekonać generała, pod którym służyć będę na polu bitwy, bo na polu sztuki już tak sobie zostanę! [przypis autorski]
Jeśli przyjąłeś już wskazania słuchaczy — sanskr. śrāvakatva, chiń. shengwen, jap. shōmon. Dosłownie, „słuchający głosu”. Pierwotnie termin ten określał bezpośredniego ucznia Buddy (który słuchał jego głosu). W tekstach mahāyāny termin ów posiada nieco negatywne konotacje. Podczas gdy śrāvakovie to zdyscyplinowani mnisi-praktykujący, którzy kontemplując Cztery Szlachetne Prawdy w celu osiągnięcia stanu arhata i tym samym nirwany, razem z pratyekabuddhami uważa się ich za praktykujących na niższym poziomie aniżeli bodhisattwowie, którym ustępują we wglądzie i współczuciu. [przypis tłumacza]
jeśliś jest — jeśli jesteś. [przypis edytorski]
Jeśli światłość — Jeżeli ci, którzy mają nieść światło, głoszą fałszywe nauki, czegóż żądać od świata? [przypis tłumacza]
Jeśli się kochacie w stolicach i swoich majestatach, o królowie, miłujcie mądrość (…) którzy nad ludem przełożeni jesteście — Mdr 6, 22–23 wg Wulgaty, z drobnym pominięciem (w BT: Mdr 6, 21, krótsze). [przypis edytorski]
jeśli się nawrócicie do mnie, już onych przeszłych złości waszych nigdy pamiętać nie będę — por. Ez 18, 21–22. [przypis edytorski]
jeśli (…) się (…) objawi gość niebieski, jak tej dzieweczce w Pirenejach — chodzi o cudowne objawienie Matki Boskiej, jakiego dostąpić miała w 1858 czternastoletnia Bernadeta Soubirous (właśc. Maria Bernada, 1844–1879), w grocie Massabielle w Lourdes, u podnóża Pirenejów. [przypis edytorski]
Jeśli się tak zachowywać będziecie (…) wszytki błogosławieństwa na was przypadną na ziemi i na niebie — streszczenie Kpł 26, 3–11, z dodaniem „na niebie”. [przypis edytorski]
Jeśli się tak załawiam, nie widząc tropu — porównanie do psa myśliwskiego. [przypis edytorski]
jeśli się to godzi (starop. konstrukcja) — czy to wypada; czy to przystoi. [przypis edytorski]
Jeśli się to założenie przyjmie — niechaj cały rząd pozostaje w rękach jednego człowieka, oto wola szczególna i wola grupy są doskonale zespolone… — im mniej osób wchodzi w skład rządu, tym bardziej przybliża się interes grupy do ich osobistego interesu, tak że w końcu, gdy jeden człowiek tylko stanowi rząd, jego interes szczególny zlewa się z interesem jego rządu. W ten sposób wola szczególna zostaje zaabsorbowana przez wolę grupy, wola grupy, tzn. wola rządu do działania, wzmocni się o całą energię woli szczególnej; równocześnie jednak tym łatwiej może przeciwstawić się woli powszechnej. Odwrotnie się dzieje, gdy naród sam wykonuje władzę rządową. Wówczas interes grupy rządzącej zlewa się z interesem całości społeczeństwa, wola powszechna absorbuje wolę grupy, zabezpiecza się przez to od niej, lecz równocześnie odseparowuje się od woli szczególnej, właściwego źródła energicznego działania. [przypis tłumacza]
jeśli się w niej [ziemi] kopie, to żywi znacznie więcej ludzi, niżby to mogła uczynić, rodząc zboże — autor ma na myśli kopalnię srebra w Laurion, w płd.-wsch. Attyce. [przypis tłumacza]
jeśli się z czymś panu zwierzę — dziś raczej: jeśli się z czegoś (…) zwierzę. [przypis edytorski]
Jeśli słuchać Pana Boga będziesz, uczyni cię Pan Bóg wyższym nad inne narody na ziemi. Nieprzyjaciele twoje da na upadek: jedną drogą przyjdą, a siedmią uciekać będą przed tobą. I poznają wszytki narody, iż imię Pańskie nad tobą wzywane jest, i bać się ciebie będą — Pwt 28, wersety 1, 7 i 10. [przypis edytorski]
jeśli słuszna (daw. forma) — jeśli słusznym jest. [przypis edytorski]
Jeśli spełniasz wolę Boga, dostosowując ją do własnej woli — Dostosowujesz wolę Boga do twoich pragnień i zamierzeń. [przypis tłumacza]
jeśli społeczność ulega zupełnej ruinie, wszystko wpada w anarchię, wtedy natychmiast zapanowuje stan naturalny (…) jak (…) na Korkirze według sprawozdania Tucydydesa — historyk gr. Tukidydes z Aten (471/460 p.n.e. – 404/393 p.n.e.), w swoim dziele Wojna peloponeska opisał m.in. dzieje konfliktu zbrojnego między Koryntem a jego daw. kolonią Korkyrą (dziś: Korfu), który wybuchł w 435 r. p.n.e., oraz będącej jego konsekwencją wojny domowej w Kokyrze (Tukidydes, Wojna peloponeska III, 69–85). Korynt i Kokyra weszły w spór o prawa do założonego niegdyś przez nie wspólnie miasta Epidamnos na wybrzeżu Adriatyku w Ilirii (dziś w Albanii). Korkyra, przełamując swoją dotychczasową neutralność w wojnie peloponeskiej, zwróciła się po pomoc do Aten, stojących na czele Związku Morskiego, czyli tzw. Symmachia Delijskiej (od wyspy Delos), będącym w stanie konfliktu ze Związkiem Peloponeskim, czyli Symmachią Spartańską, obejmującą Spartę wspierającą Korynt. W 433 r. doszło do bitwy morskiej pod Sybotami u wybrzeży Epiru między flotami Koryntu i Korkyry; Kokyra poniosła klęskę, ponieważ większość floty ateńskiej spóźniła się i nie wzięła udziału w bitwie; dało to możliwość Atenom uzyskania przewagi nad wyczerpanym bitwą Koryntem, zaś Korkyra padła ofiarą tych taktycznych rozgrywek nielojalnego sprzymierzeńca. W 427 r. p.n.e. wybuchła wojna domowa w Korkyrze pomiędzy demokratami, którzy zamierzali pozostać w przymierzu z Atenami, a arystokracją, która uważała, że ateńska dominacja niesie ze sobą zniewolenie i dążyła do utworzenia sojuszu z Koryntem; demokraci wygrali z pomocą statków ateńskich, a następnie dokonali rzezi wszystkich podejrzanych o wrogie nastawienie wobec ich polityki. [przypis edytorski]
Jeśli sprawisz, że stanę się biały (…) oddam ci połowę królestwa i wszystko inne, czego tylko zapragniesz — W dawnych czasach, w których toczy się akcja książki o przygodach Doktora Dolittle, szerzono przekonanie, że jasna skóra jest ładniejsza i szlachetniejsza niż ciemna. Więcej nawet: że kwestia ta decyduje o wartości człowieka w ogóle. Dziś wydaje się to tak niemądre, że aż trudne do pojęcia. Jednakże pogląd ten, kiedyś bardzo rozpowszechniony, przysporzył wiele niezawinionych cierpień i niepotrzebnych, ciężkich zmartwień ogromnej liczbie ludzi na całym świecie. Książę Bumpo jest jedną z jego ofiar. [przypis edytorski]
jeśli (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]
jeśli (starop.) — czy. [przypis edytorski]
jeśli (starop. forma) — tu: czy. [przypis edytorski]
jeśli (starop.) — tu: czy; Ani wzad weyźrzy, ieśli ią kto goni: nawet nie spojrzy do tyłu, czy ją ktoś [nadal] goni. [przypis edytorski]
jeśli (starop.) — tu: czy, czy też. [przypis edytorski]
jeśli (starop.) — tu: czy; jeśliżeś mu stały: czy jesteś stały wobec niego (tzn. czy niezmiennie w niego wierzysz). [przypis edytorski]
jeśli (starop.) — tu: czy. [przypis edytorski]
Jeśli tak dalsze budiesz wiesti siebia… (ros.) — jeśli i dalej będziesz tak postępował, nasz car będzie się ciebie wstydził i do wojskowej służby nie weźmie. [przypis edytorski]
jeśli — tu: czy. [przypis edytorski]
jeśli — [tu:] czy. [przypis redakcyjny]
Jeśli was nasze obraziły cienie… — epilog zaczyna się podobnie co prolog do sztuki granej przez rzemieślników ateńskich. [przypis edytorski]
Jeśli wasza królewska mość pozwoli, będę go odwiedzała codziennie — zdanie w formie grzecznościowej: zaimek go oznacza tutaj Maciusia. [przypis edytorski]
jeśli weźmiemy pod uwagę sam umysł — Nag. Schr.: „a nie słowa”. [przypis redakcyjny]
jeśli wierzyć, co Grek gadał — Empedokles nauczał, że świat powstał z czterech żywiołów, które przez trzy pierwotne siły: miłość, nienawiść i przypadek, stworzone były. Miłość według jego nauki wiąże jednorodne, a nienawiść pociąga różnorodne ciała do siebie; przez co świat widzialny i wszystkie rozmaite jego zjawiska powstają. Bez tej nienawiści, przez wpływ tylko jednej miłości ziemia straciłaby swój kształt pierwotny i na nowo odpadłaby w chaos. Wirgiliusz obecny temu powszechnemu trzęsieniu ziemi, przypomniał sobie w chwili naukę Empedoklesa. [przypis redakcyjny]
Jeśli wiesz, iż miedzy bracią twoją są dowcipni mężowie, uczyń je pasterzmi nad bydłem moim — Rdz 47, 6. [przypis edytorski]
jeśli wprzód znalazłem jakoweś prawdy w naukach, a mam nadzieję, iż rzeczy zawarte w tym tomie pozwolą osądzić, iż znalazłem ich nieco — Descartes ma na myśli Dioptrykę, Traktat o meteorach i Geometrię, które ukazały się w jednym tomie wspólnie z Rozprawą o metodzie. [przypis tłumacza]
jeśliżeś osiwiał, wżdy byś się też już miał przećwiczyć (starop.) — skoro osiwiałeś, przecież musiałeś już się przećwiczyć (w czymś; tu: w podejmowaniu decyzji). [przypis edytorski]
jeśliże — tu: czy. [przypis edytorski]
Jeśliże tym wzgardzicie, (…) iż na was wszytki przeklęctwa przypadną, co ich jedno jest na ziemi i na niebie — streszczenie Kpł 26, 14–39, z dodaniem „na niebie”. [przypis edytorski]
Jeśli zaś w tym, co mówię, kłamię, a cała Hellada wie o tym coś wręcz przeciwnego, to zupełnie tym sposobem żadnej dla niego nie wyrażam pochwały, tylko naganę dla siebie — to znaczy: nie chwalę Agesilaosa, lecz piętnuję własną bezczelność i kłamliwość. [przypis tłumacza]
Jeśli za to nie ujrzę twego knutobicia — nisi mihi supplicium stimuleum de [te] datur. [przypis tłumacza]
jeśli z bogów to zrządzenia płynie — szyk przestawny; inaczej: jeśli to płynie z zrządzenia bogów. [przypis edytorski]
jeśli znam kroplę wody jako rzecz samą w sobie… — Hipolit Taine w dziele O Inteligencji (przekład polski, 1873, s. 718), nie powołując się na Kanta, użył tegoż samego przykładu dla wyjaśnienia właściwości przedmiotu: „To, co nazywamy przedmiotem odrębnym, jest sumą lub połączeniem cech, które nie znajdują się wszystkie i ściśle też same w żadnym innym przedmiocie, chociażbyśmy wyobrazili go sobie najpodobniejszym do pierwszego. Ta np. kropla deszczu, chociaż nawet przypuścimy w niej kształt, objętość, budowę wewnętrzną zupełnie takież same, co i w kropli sąsiedniej lub następującej po niej, posiada prócz tego cechy, których nie ma ani sąsiednia, ani następująca po niej kropla, a mianowicie położenie w czasie odnośnie do poprzednich kropel i położenie w przestrzeni odnośnie do kropel, otaczających ją”. [przypis redakcyjny]
je sais (fr.) — wiem. [przypis edytorski]
je sam siebie — tj. gryzie się, przeżywa swoją klęskę. [przypis edytorski]
Jesas! Jesas… wie ist das schrecklich… (niem.) — Jezu! Jezu!… jakie to straszne… Ale powiedz mi, drogi Ignacy, więc po co ty właściwie poszedłeś na Węgry? [przypis redakcyjny]
jesce (gw.) — jeszcze. [przypis edytorski]
jes (gw.) — jest. [przypis edytorski]
Jesienią miłość więdnie jak kwiat… — z tanga Przytul, uściśnij, pocałuj (1935), którego słowa napisał A. Włast, a muzykę skomponował W. Krupiński. [przypis edytorski]
Jesienin, Siergiej (1895–1925) — rosyjski poeta, reprezentant imażynizmu, współautor manifestu tego nurtu. [przypis edytorski]
