Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 471 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159859 przypisów.
Amman, Jan Konrad (1669–1730) — lekarz szwajcarski, uczył głuchoniemych mowy za pomocą nowej metody, opartej na fizjologii mowy artykułowanej. Napisał dwie rozprawy o swej umiejętności: Surdus loquens (Haarlem 1692) oraz Dissertatio de loquela (Amsterdam 1700). De la Mettrie daje szczegółowy i jasny wykład jego metody w Historii naturalnej duszy (rozdz. XV, opowiadanie IV), wymieniając tamże niezbędne wymagania, stawiane przez Ammana wychowankom („une physiognomie spirituelle, un âge tendre, les organes de la parole bien conditionnés”). Powodzenia, osiągnięte przez Ammana, jako też grające i śpiewające automaty Vaucansona uczyniły potężne wrażenie nie tylko na de la Mettriem, ale i na Diderocie. Obaj przypisywali tym powodzeniom i wynalazkom olbrzymie znaczenie dla przyszłości rodzaju ludzkiego. [przypis tłumacza]
Ammatus — Ἀμμαθοῦς (N), Ἀμμαοῦς, (D); חַמַּת (Joz 19, 35); u Wujka Ematli. [przypis tłumacza]
Ammon — egipski bóg wiatru, urodzaju i płodności. [przypis edytorski]
Ammon — gr. imię egipskiego boga Amuna. [przypis edytorski]
Ammonici — plemię aramejskie, wg Ks. Rodzaju wywodzące się z stosunku młodszej córki Lota ze swoim ojcem (Rdz 19,38). Ammonici oraz Filistyni najeżdżali Izraelitów przez 18 lat, ostatecznie zostali pokonani przez wojska pod dowództwem Jeftego (Sdz 10,8–9; Sdz 11,32). [przypis edytorski]
ammonity — wymarłe głowonogi o płaskiej, spiralnej skorupie. [przypis edytorski]
Ammon — kraj Ammonitów, plemienia aramejskiego, wg Ks. Rodzaju wywodzącego się z stosunku młodszej córki Lota ze swoim ojcem (Rdz 19,38). Ammonici oraz Filistyni najeżdżali Izraelitów przez 18 lat, ostatecznie zostali pokonani przez wojska pod dowództwem Jeftego (Sdz 10,8–9; Sdz 11,32). [przypis edytorski]
Ammon, Otto Georg (1843–1916) — niemiecki antropolog i inżynier, autor Natürliche Auslese beim Menschen (1893), o której wspomina Ellen Key. [przypis edytorski]
Ammon-Ra-Jowisz — egipski król bogów, [synkretyczny bóg] światła i płodności. [przypis redakcyjny]
Ammon — syn biblijnego króla Dawida. [przypis edytorski]
Ammon z Nitrii (zm. ok. 350) — ascetyczny pustelnik egip., święty chrześcijański. [przypis edytorski]
amnestia — pieśń, napisana podczas powstania styczniowego (1863–1864), nawiązuje w tym miejscu do faktu ogłoszenia 13 IV 1863 r. przez cara Aleksandra II obietnicy amnestii dla powstańców, co miało przerzedzić szeregi walczących. [przypis edytorski]
amnestia — zapomnienie; ułaskawienie. [przypis redakcyjny]
A mniejszy grzech jest człowieka zabić, rzekł jeden filozof, niżli na stawieniu prawa pobłądzić; bo ono złe prawo długo będzie i ciała, i dusze ludzkie zabijało — Skarga powołuje się tutaj na „Plato, Dialog 5. de justo”, jednak ani pseudoplatoński dialog De iusto, ani żaden z dialogów Platona, łącznie z Państwem, publikowanym po łacinie jako De republica vel de iusto libri decem, nie zawierają niczego przypominającego podobne zdanie. [przypis edytorski]
amnion (daw., gr.) — owodnia, błona płodowa okrywająca bezpośrednio płód i mająca zapewnić mu środowisko wodne. [przypis edytorski]
Amnisos — port Knossos. [przypis edytorski]
amnistyja (daw.) — amnestia, zapomnienie win, uniewinnienie. [przypis edytorski]
Amnon — pierworodny syn króla Dawida i jego żony Achinoam, zgwałcił swoją przyrodnią siostrę Tamar (2Sm 3,2; 2Sm 13,1–17). [przypis edytorski]
amo, amare (łac.) — kochać (I koniugacja). [przypis edytorski]
Amo, ergo sum (łac.) — Kocham, wiec jestem. [przypis edytorski]
A moje miłe serce roześmiało się — z Odysei, X, 413. [przypis tłumacza]
amo (łac.) — kocham. [przypis edytorski]
Amon — Amon z Dordony, syn Bernarda, a ojciec Rynalda; syn Amonów: Rynald. [przypis redakcyjny]
A mon… (frz.) — zu meinem einzigen Verlangen. [przypis edytorski]
Amon — główny bóg Teb, samoistny stwórca, dawca życia i obrońca sprawiedliwości dla uciśnionych. Od czasów Nowego Państwa, po przeniesieniu stolicy do Teb, utożsamiany z bogiem słońca Re, stał się najwyższym bóstwem panteonu i narodowym bogiem Egiptu. [przypis edytorski]
Amonijczykowie — mieszkańcy oazy Ammonium, dziś Siwah. [przypis redakcyjny]
amonity — podgromada wymarłych głowonogów, przeważnie o płaskiej, spiralnej skorupie, żyjących od dewonu do końca kredy; ze względu powszechność występowania i swoją zmienność w czasie, amonity stanowią skamieniałości przewodnie, umożliwiające określenie wieku skał osadowych, w których są spotykane. [przypis edytorski]
Amoniusz, właśc. Ammoniusz (z łac.) a. Ammonios (gr.), mnich nitryjski — imię postaci historycznej: jeden z grupy 500 uzbrojonych mnichów nitryjskich przybyłych na pomoc patriarsze Aleksandrii, biskupowi Cyrylowi, skonfliktowanemu z cywilnymi władzami miasta, broniącymi praw niechrześcijańskich obywateli. Mnisi otoczyli powóz prefekta Orestesa, a Ammoniusz ranił go w głowę kamieniem. Napastnika pojmano i skazano na publiczną śmierć na torturach. Ciało Ammoniusza Cyryl wystawił w kościele ogłaszając go męczennikiem. [przypis edytorski]
Amon (mit. egip.) — bóg uosabiający powietrze i wiatr. [przypis edytorski]
Amon (mit. egip.) — główny bóg Teb, samoistny stwórca, dawca życia i obrońca sprawiedliwości dla uciśnionych. Od czasów Nowego Państwa, utożsamiany z bogiem słońca Re, stał się najwyższym bóstwem panteonu i narodowym bogiem Egiptu. [przypis edytorski]
Amon-Ra a. Amon-Re — bóg słońca, stwórca i władca świata, strażnik ładu i sprawiedliwości. Jego kult powstał przez utożsamienie tebańskiego boga-stwórcy Amona, który w czasach Nowego Państwa zyskał rangę bóstwa państwowego, ze słonecznym bogiem Re, popularnym na terenie całego Egiptu od czasów Starego Państwa. [przypis edytorski]
Amontilado (właśc. Amontillado) — odmiana sherry, hiszpańskiego wzmocnionego wina. [przypis edytorski]
amoraici — uczeni żydowscy, kontynuatorzy tannaitów, działający między 219 a 500 r. n.e. w dwóch ośrodkach: w Erec Jisrael i Babilonii, zajmujący się objaśnianiem Miszny; z ich prac powstała Gemara (w dwóch wersjach: babilońskiej i jerozolimskiej). [przypis edytorski]
Amor allatus est (łac.) — miłość jest skrzydlata. [przypis edytorski]
Amor — anagram słowa „Roma” autorstwa Julesa Micheleta. [przypis edytorski]
Amor — bóg miłości, gr. Eros, przedstawiany jako chłopiec z łukiem i strzałami. [przypis edytorski]
Amor — bożek miłości po łacinie. [przypis redakcyjny]
Amor ch'a nul amato amar perdona. — Dante Alighieri, Boska komedia, Piekło, Pieśń V, w. 103; „Miłość, która od miłowania nie zwalnia nikogo, kto jest kochany, [Franczesko]” (w tłum. E. Porębowicza: „Miłość, co zawsze miłością się płaci”). Motto to, podobnie jak dedykacja „Poświęcone Marii” pojawia się w wydaniu drugim utworu, z 1838 r. Pierwsze wydanie (Wrocław 1834) pisarz opatrzył zamiast tego mottem z Melmotha wędrowca (oryg. Melmoth the Wanderer 1820) Charlesa Roberta Maturina (1782–1824): „I loved her as a child, I loved her as a youth, but she did love me”, przetłumaczone jako: „Kochałem ją dzieckiem, kochałem ją młodzieńcem, ale ona nigdy mnie nie kochała”. Niestety fragmentu o tym brzmieniu nie ma w przywołanej powieści. Wersja z mottem z Maturina została wydana w oprac. J. Czubka z 1912 r. [przypis edytorski]
Amor, Cupido, po grecku Eros, syn Afrodyty, przedstawiany w postaci chłopięcia skrzydlatego, wypuszczającego z łuku strzały miłości; szyk przestawny; powinno być: wojny spokojne pustego dziecka; puste — tu: beztroskie, swawolne, niepoważne. [przypis redakcyjny]
Amor Dei (łac.) — miłość Boga; miłość do Boga. [przypis edytorski]
amor Dei (łac.) — miłość Boga. [przypis edytorski]
Amorejczycy — wspominany w Biblii lud pogański. [przypis edytorski]
Amorem (…) specie (łac.) — „Miłość jest popędem zawarcia przyjaźni z pięknem” (Cicero, Tusculanae disputationes, IV, 34; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Amore nel cimento (wł.) — Miłość w niebezpieczeństwie. [przypis redakcyjny]
Amor (…) est titillatio concomitante idea causae externae (łac.) — miłość nie jest przedmiotem moich dociekań; dosł. miłość jest ideą wzajemnego łechtania nienależącą do sprawy. [przypis edytorski]
Amor et melle et felle est fecundissimus! — Miłość obfituje najwięcej w miód i żółć. [przypis autorski]
amorevol vostro, come figliuolo (wł.) — twój kochający, jak syn. [przypis edytorski]
amor fati (łac.) — miłość (do) losu. [przypis edytorski]
amor fati (łac.) — ukochanie losu. [przypis edytorski]
amorficzny — bezkształtny, niemający określonych kształtów. [przypis edytorski]
amorficzny — bezkształtny. [przypis edytorski]
amorfizm (z gr.) — bezpostaciowość, bezkształtność. [przypis edytorski]
amorfny a. amorficzny — o nieokreślonym kształcie. [przypis edytorski]
amor in caritas (łac.) — miłość w trosce, miłość przez troskę. [przypis edytorski]
amor intellectualis dei (łac.) — intelektualna miłość ku bogu. [przypis edytorski]
amor intellectualis Dei (łac.) — intelektualne umiłowanie Boga. [przypis edytorski]
amor intellectualis (łac.) — miłość intelektualna. [przypis edytorski]
amor (łac.) — miłość [przypis redakcyjny]
Amor (mit. gr.) — bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg i uosobienie miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości, gr. Eros, przedstawiany jako chłopiec z łukiem i strzałami. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości i pożądania, przedstawiany jako chłopak z łukiem i strzałami. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości, syn Wenus i Marsa, przedstawiany zwykle jako skrzydlaty chłopczyk z łukiem, z którego „poluje na serca” (jeśli czyjeś serce Amor ustrzeli swą strzałą, musi on nieuchronnie ulec uczuciu miłości). [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości, syn Wenus i Marsa, przedstawiony jako skrzydlaty chłopczyk z łukiem. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — syn Wenus i Marsa, bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — w mitologii starożytnych Rzymian bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor ordinem nescit — Hieronimus Epistula ad Chromatium, Iovinum et Eusebium. [przypis tłumacza]
amoroso (hiszp.) — pieszczotliwie, czule. [przypis edytorski]
amoroso (wł.) — zakochany; kochający. [przypis edytorski]
amor patriae (łac.) — miłość ojczyzny. [przypis edytorski]
Amor puo far perfetti… — fragment sonetu Michała Anioła Buonarotti. Przekład Lucjana Siemieńskiego ():…Miłość doskonali Ducha na ziemi, w niebie go krzysztali. [przypis edytorski]
Amor vincit omnia (łac.) — Miłość zwycięża wszystko. [przypis edytorski]
amor (wł.) — miłość. [przypis edytorski]
amoryci — plemiona zamieszkujące północną część Ziemi Obiecanej (ziemie zwane Amurru) mające stolicę w Cheszbonie (Joz 12,2). Ziemie podbite przez Jozuego (Joz 12,7–24). [przypis edytorski]
amory (daw.) — flirty, miłostki. [przypis edytorski]
amory — miłostki, miłość. [przypis redakcyjny]
amory (z łac.) — miłości, miłostki, flirty. [przypis edytorski]
Amor (z łac.) — w mit. rzym. bóg miłości. Utożsamiany z greckim Erosem. Symbol miłości zmysłowej, cielesnej. [przypis edytorski]
amoureuse (fr.: kochająca, zakochana) — tu: amantka. [przypis edytorski]
amoureuse (fr.) — kochanka. [przypis edytorski]
a możni korzystają z tego ku zgubie państwa — Aluzja do niedawnych wypadków politycznych we Francji. [przypis tłumacza]
Ampère, Jean-Jacques (1800–1864) — historyk i literat francuski. [przypis edytorski]
amper — jednostka natężenia prądu elektrycznego. [przypis redakcyjny]
ampir — własc. empire (fr.: imperium), styl dekoracji wnętrz, rozwinął się na początku XIX w. pod wpływem odkrywanej właśnie sztuki starożytnej egipskiej i rzymskiej. [przypis edytorski]
ampla — lampa wisząca zaopatrzona w płytki klosz. [przypis edytorski]
ampla — z niem. die Ampel, światło, źródło światła (obecnie przede wszystkim: sygnalizacja świetlna). [przypis edytorski]
amplecti (łac.) — objąć, zaszczycić. [przypis redakcyjny]
amplety (z fr. emplette) — zakupy, sprawunki. [przypis edytorski]
amplifikować (daw.) — przesadzać, przerysowywać w opowiadaniu. [przypis edytorski]
Ampsankta Jar — nad jeziorem Amapsanktus w kraju Hirpinów. Szkodliwe wyziewy jeziora dały powód do wierzeń, że w jego okolicy znajduje się wejście do piekieł. [przypis edytorski]
ampułka — dzbanuszek, w którym w czasie mszy podaje się kapłanowi wino i wodę. [przypis edytorski]
ampułka — tu: naczynie liturgiczne w religii katolickiej. [przypis edytorski]
Amram i Jochewed — rodzice Mojżesza. [przypis edytorski]
Amram — syn Kehata, miał żonę Jokebed, która urodziła mu synów Aarona, Mojżesza oraz córkę Miriam (Lb 26, 58–59). Pochodzi od niego ród Amramitów (Lb 3,27). [przypis edytorski]
Amrawati — miasto w środkowych Indiach, we wsch. części stanu Maharasztra, w dystrykcie Amarawati. [przypis edytorski]
Amru, właśc. Umar ibn al-Chattab (634–641) — dziś popr. Omar; drugi z kalifów arabskich (od 634), jeden z twórców potęgi imperium arabsko-muzułmańskiego: zdobył trzy czwarte terytorium Bizancjum i podbił perskie imperium Sasanidów; późniejsze o kilka wieków źródła podają, że po zdobyciu Egiptu nakazał spalenie sławnej Biblioteki Aleksandryjskiej. [przypis edytorski]
a. m. — skrót od łac. ante meridiem: przed południem. [przypis edytorski]
A. M. — skrót od łac. ante meridiem (przed południem), używany powszechnie w jęz. angielskim. [przypis edytorski]
Amszaspandy, popr. Amszaspandowie (mit.) — dobre duchy stworzone przez Ahura Mazdę do walki ze złymi duchami Arymana. [przypis edytorski]
