Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Szacowany czas do końca: -
Stanisław Przybyszewski, Śnieg
  1. Flirt: 1
  2. Idealista: 1
  3. Kobieta: 1
  4. Kobieta demoniczna: 1 2 3 4 5 6
  5. Kondycja ludzka: 1 2
  6. Melancholia: 1
  7. Miłość niespełniona: 1
  8. Mizoginia: 1
  9. Nuda: 1 2 3 4
  10. Omen: 1 2
  11. Przeczucie: 1 2
  12. Przyjaźń: 1
  13. Strach: 1 2
  14. Szczęście: 1
  15. Śmierć: 1 2
  16. Tęsknota: 1 2 3 4

Uwspółcześnienia

pisownia łączna / rozdzielna: bądź-że > bądżże; pozwól-że > pozwólże co raz > coraz; cobyś > co byś; gdziebym > gdzie bym; niema > nie ma; z za > zza; nietylko > nie tylko; przedewszystkim > przede wszystkim; tobym > to bym; czemużby > czemuż by; jakto > jak to; zapóźno > za późno; zwolna > z wolna; na prawdę > naprawdę; codzień > co dzień; mimowoli > mimo woli; niebardzo > nie bardzo; po za > poza; dlaczegobym > dlaczego bym; nie zdolny > niezdolny; napowrót > na powrót; jaknaprzyładniej > jak najprzykładniej; naoścież > na oścież; itp.

pisownia wielką / małą literą: żyd > Żyd; murzyn > Murzyn; wielki piątek > Wielki Piątek; wielka sobota > Wielka Sobota; itp.

pisownia joty: galerje > galerie, oranżerja > oranżeria; anomalja > anomalia żonglerją > żonglerią; teorji > teorii; serjo > serio; melancholja > melancholia; portjery > portiery; Epipsychidjonami > Epipsychidionami; kopją > kopią; itp

leksyka i pisownia poszczególnych wyrazów: przypruszył > przyprószył; dwuch > dwóch; giestami > gestami; Conquistadorów > konkwistadorów, ślep' > ślep, szezląg > szezlong.

interpunkcja, np.: kapryśną, jak tyran > kapryśną jak tyran; przez cały wieczór, jak półtora nieszczęścia > przez cały wieczór jak półtora nieszczęścia; A twoje oczy, jak węgle, płoną > A twoje oczy jak węgle płoną; ja bym chciała latać, latać wysoko, jak ptak > ja bym chciała latać, latać wysoko jak ptak (…); itp. [usunięcie przecinka przed ”jak”]; Prostuje się, mocny i silny i nagle z wesołym śmiechem głośno klaszcze w ręce > Prostuje się, mocny i silny, i nagle z wesołym śmiechem głośno klaszcze w ręce; A pamiętasz, gdym cię tak schwycił i na piersi podrzucił i obnosił dokoła pokoju? > A pamiętasz, gdym cię tak schwycił i na piersi podrzucił, i obnosił dokoła pokoju?; Widzisz, ja bym chciała latać, latać wysoko, jak ptak, a tylko tak biję skrzydłami o ziemię i tak tęsknię i tak pragnę, pragnę się wzbić, a skrzydła, jak ołów… > Widzisz, ja bym chciała latać, latać wysoko jak ptak, a tylko tak biję skrzydłami o ziemię i tak tęsknię, i tak pragnę, pragnę się wzbić, a skrzydła jak ołów…; itp. [dodanie przecinka przed drugim ”i”]; (…) jeżeli na przykład pijak odzwyczaja się od wódki i chce się przekonać, czy się rzeczywiście odzwyczaił, to, pomimo wstrętu, wypija raz po raz (…) > (…) jeżeli na przykład pijak odzwyczaja się od wódki i chce się przekonać, czy się rzeczywiście odzwyczaił, to pomimo wstrętu wypija raz po raz (…); I na to też powiesiłeś w pracowni obraz, przeze mnie malowany, który ci darowałam? > I na to też powiesiłeś w pracowni obraz przeze mnie malowany, który ci darowałam? [usunięcie zbędnych przecinków]; A czymże jest życie? snem we śnie… > A czymże jest życie? Snem we śnie…; Ewciu! Ewciu! zdawało mi się, że coś mnie ściga > Ewciu! Ewciu! Zdawało mi się, że coś mnie ściga; Och, Jak Tadeusz się ucieszy > Och, jak Tadeusz się ucieszy! [wstawienie dużych liter po kropce, mała litera po przecinku]; Zmiany w zapisie didaskaliów > likwidacja nawiasów, didaskalia wewnątrztekstowe od nowego akapitu, aby odróżnić je od dialogów.

Błąd źródła: cala > cała

Stanisław PrzybyszewskiŚnieg

OSOBY

  1. TADEUSZ
  2. BRONKA — jego żona.
  3. EWA — jej przyjaciółka.
  4. KAZIMIERZ — brat Tadeusza.
  5. MAKRYNA
  6. LOKAJ

AKT PIERWSZY

SCENA I

KAZIMIERZ—BRONKA
Widz patrzy na wytworny pokój jadalny, z którego poprzez wielkie, wysokie okna i przez oszkloną, zimową oranżerię, widać nagie, szronem okryte drzewa ogrodu i płaty gęste śniegu. W kącie wielki staroświecki komin, obok polana sosnowe, które Kazimierz dorzuca nerwowym ruchem raz po raz do ognia. Bronka stoi przy oknie, niespokojnie zapatrzona w śnieżycę.

KAZIMIERZ

1

Coś ty taka niespokojna? Nie bądźże dzieciakiem. Czego się lękasz?

BRONKA

2

Ale, bój się Boga, Kaziu, czy nie widzisz, jaka śnieżyca? Prawie cały dzień sypie i sypie. Zaspy się potworzyły. Tam za miastem droga bez drzew na jaki kilometr. Niechże stangret pobłądzi. Sanki się w rów przewrócą…

KAZIMIERZ

przerywa jej
3

I cóż z tego? Tadeusz wypadnie w rów. Będzie mu miękko.

BRONKA

4

O, jakiś ty brzydki.

KAZIMIERZ

5

No, nie gniewaj się. Ale patrzę rzeczywiście na was, jak na dwoje dzieciaków. Wasz stosunek — to rzadka anomalia. Rok już jesteście pobrani, a bawicie się w takie czułostki, jakbyście się dopiero wczoraj poznali.

BRONKA

6

Ależ to, to właśnie robi nasze życie tak pięknym.

KAZIMIERZ

7

Oczywiście, oczywiście. Ale powiedz mi, kochana Bronko, ile miłosnych listów otrzymałaś od twego Tadzia przez ten jeden tydzień, odkąd go w domu nie ma?

BRONKA

8

Ach, gdybyś wiedział, jaki on piękny list mi napisał! Gdybyś wiedział, jak ja te listy kocham. Tak pięknych słów nikt nie umie powiedzieć.

KAZIMIERZ

9

No — o słowa nietrudno. Ale Tadeusz cię rzeczywiście kocha.

10

Tak, on cię bardzo kocha. Zazdroszczę wam waszej miłości i waszego szczęścia.

11

NudaCałkiem się tu przy was rozmazgaję. Coraz częściej śnią mi się sentymentalne idylle o jakimś zakątku, gdzie bym przy ukochanej, pieszczonej i pieszczącej kobiecie mógł swobodnie pracować. Znużyła, znudziła mnie ta wieczna włóczęga po całym świecie. Zresztą to wszystko blaga. Wrażenie artystyczne, muzea, teatr, cyrk, Włochy, Paryż — to blaga, blaga, blaga. Tylko coraz większa nuda. Wszędzie jedno i to samo, i tak człowiek wlecze się z kąta w kąt z tą samą ustawiczną nudą…

BRONKA

12

Kaziu, Kaziu, jakiś ty smutny. Takiego bezdennego smutku jeszcze nie widziałam.

KAZIMIERZ

13

A tak.

BRONKA

14

A gdybyś się zakochał, Kaziu, co?

KAZIMIERZ

15

Chyba w tobie. Tak, czy tak, już mi do tego niedaleko.

BRONKA

żartując
16

Ej, ty głuptasie, co byś ty robił z taką prostą dziewczyną, jak ja. Takie proste, szlacheckie dziewczę to nie dla ciebie.

KAZIMIERZ

ironicznie
17

Kobieta, MizoginiaOtóż właśnie dla mnie. Mam dosyć tych głupich, próżnych samiczek pawich, które grają rolę demonów i pieprzą ją mozolną i niesmaczną żonglerią temperamentu i namiętności, dosyć tych maślankowatych i ckliwych aniołów natchnienia. Dosyć tych zgarbionych wiedźm, co się rozbijają na łysej górze nauki, wiedzy i pracy społecznej. Och, wierz mi szczerze, strasznie zmęczony jestem tymi Epipsychidionami[1], połowami i połowiczkami dusz męskich.

Pociera czoło i rzuca nerwowo parę gałęzi do kominka, chodzi wokół pokoju.
18

Oto właśnie, czego mi potrzeba, takiej prostej dziewczyny, takiej białej, szlacheckiej dziewczyny, tak… wieczory całe spędzać z nią razem przy kominie, z taką niepokalaną, nieświadomą ni grzechu, ni cnoty. Czuć kobietę przy sobie, która nie zna ani zasad, ani teorii, ani kierunków, ani żadnych izmów, tylko jest sercem, gorącym, czystym sercem. Ha! zapomniałoby się wtedy o bladze i nudzie.

BRONKA

19

Och, jak ty się okłamujesz. Dwa dni bawiłaby cię taka szlachecka dziewczyna, a potem… No, a co potem, to już sobie w duszy dośpiewaj…

KAZIMIERZ

20

Tak sądzisz?… Ale to dziwna, że ja z taką prostą dziewczyną, jak się nazwałaś, przez cały dzień rozmawiam, ze wszystkiego się jej spowiadam, każdą myśl z nią dzielę i nie tylko że ani na sekundę nie uczułem nudy, ale przeciwnie, nigdy nie zaznałem tak dobrych, kochanych dni, jak tu u brata i razem z tobą…

21

Wiesz, Bronka, ja się na serio w tobie pokocham.

BRONKA

naśladując ton jego mowy
22

Gdybyś nie mówił tego wszystkiego tak znudzony, troszkę smutny, a przede wszystkim zamyślony o całkiem innych sprawach, to bym cię gotowa posądzić o jakiś flircik, który ze mną chciałbyś rozpocząć.

KAZIMIERZ

śmiejąc się
23

FlirtA czemuż by nie moja piękna bratowo? Sztuka takiego niewinnego podniecania siebie i drugich może być bardzo piękną i wytworną… to tak, jakby się człowiek napił kieliszek ognistego Amontilado[2].

BRONKA

24

Ja nie mam ochoty kosztować tego ognistego Amontilado.

25

Ale co to ma znaczyć, że Tadeusz nie przyjeżdża? Powiadam ci, Kaziu, że stangret rzeczywiście sanki w rów przewrócił.

KAZIMIERZ

26

Ale nie bądź tak niecierpliwa, sanna jest utrudniona, śnieg głęboki, no, a przecież koni nie można na śmierć zajeździć.

BRONKA

27

No tak, masz słuszność. Swoją drogą, Kaziu, ty twoim znudzeniem i twoją zimną melancholią tak człowieka rozdrażniasz, tak przygnębiasz, że…

KAZIMIERZ

28

No, że co? Że co?

BRONKA

29

Że gotowam pobiec i obudzić Ewę… Nie pojmuję, dlaczego ona wiecznie śpi?

KAZIMIERZ

30

A może i nie śpi.

BRONKA

Więc unika nas.

KAZIMIERZ

32

Nie, ale czuje, że nam lepiej bez niej.

BRONKA

33

Brzydki jesteś. To była zawsze moja najbliższa, najserdeczniejsza przyjaciółka. Nie masz wyobrażenia, jak jestem szczęśliwa, że wreszcie przyjechała, dwa lata jej nie widziałam. Ale wiesz, Kaziu, doszczętnie się zmieniła. Nie wiedziałam, że w tak krótkim czasie natura ludzka może się tak całkiem na ręby[3] przewrócić.

KAZIMIERZ

34

Jak to, zmieniła się?

BRONKA

trochę zakłopotana
35

Widzisz… ja właściwie mam taki… wstyd pensjonarki… o tym wszystkim mówić. No, ale tobie wszystko powiedzieć można, bo ty jakbyś nie był mężczyzną.

KAZIMIERZ

36

Bardzo słuszna uwaga. Ale opowiedz mi coś o pannie Ewie, to mnie bardzo zaciekawia.

BRONKA

37

PrzyjaźńWidzisz, ona sierota i bardzo bogata. I to całe jej nieszczęście, że każdy swój kaprys zadowolnić[4] mogła… Ale nie o tym chciałam mówić. Byłyśmy razem na pensji i łączyła nas dziwna jakaś miłość. Ona kochała mnie do szaleństwa, tak, że miłość jej czasami była dla mnie udręczeniem i męką. To znowu była tak nieskończenie dobrą, była jagnięciem, z którym się bawić mogłam: niewolnicą, która myśli na mym czole czytała, to znowu kapryśną jak tyran, zazdrosną o każdą myśl moją, o każde drgnienie serca.

KAZIMIERZ

38

No i co potem?

BRONKA

39

Opiekun odebrał ją po śmierci swojej żony z pensjonatu i odtąd stała się panią swej woli, swego majątku, swej melancholii, a może i nudy… Ot, widzisz, Kaziu, to byłaby żona dla ciebie.

KAZIMIERZ

40

Hm, hm. Ale jeszcze nic o tej zmianie nie mówiłaś, która tak nagle w niej zaszła.

BRONKA

41

No, widzisz, widzisz, jaka ja roztrzepana. Zdania dokończyć nie mogę.

42

Otóż mimo wszystkich swych kaprysów i gwałtownych wybuchów była ogromnie wesoła, rej między nami wszystkimi wodziła. Wszystko i wszystkich umiała wykpić, w pole wyprowadzić A teraz… tak dokładnie sobie sprawy nie zdaję, tylko czuję, że… wiesz, Kaziu, wstydzę się przyznać; że mi jest jakaś obca… Nie jestem już z nią tak swobodna, jak byłam, i takie mam jakieś nieuchwytne uczucie lęku i… Ach, jaka ona piękna, widziałeś, jaka ona piękna? Widziałeś?

KAZIMIERZ

43

Nie patrzałem dotychczas na nią.

BRONKA

44

Człowieku, czyś ty ślepy? Nie, rzeczywiście przestałeś być mężczyzną.

KAZIMIERZ

45

Przypuszczam, że masz słuszność, ale twój gość poczyna mnie interesować. No i czemu przypisujesz tę zmianę? Złamanemu sercu? Zawiedzionej miłości?

BRONKA

46

Ona?… Nie — nie — mój Kaziu.

KAZIMIERZ

47

Jak możesz to tak na pewno twierdzić?

BRONKA

48

Bo znam wszystkich młodych ludzi, którzy ją otaczali — wiem, że się tylko nimi bawiła, a jedyny człowiek, który ją zajmował, to był Tadeusz; ale przeciwnie coś ich od siebie odpychało.

KAZIMIERZ

49

Jak to, Tadeusz ją znał?

BRONKA

50

Oczywiście, znał ją, zanim mnie poznał.

KAZIMIERZ

lekko
51

No i nie pokochali się w sobie?

BRONKA

cofa się, jakby czymś nagle przykro dotknięta
52

Więc ty sądzisz, że byłabym ją tak gorąco i tak serdecznie do nas w gościnę prosiła, gdyby nie ta absolutna pewność, że byli sobie zupełnie obcy?

KAZIMIERZ

53

Tak, to prawda, a raczej może być prawdą, bo tak dalece serca niewieściego nie znam.

BRONKA

54

Lękam się tylko, czy jakiej przykrości Tadeuszowi nie zrobiłam, że bez jego wiedzy tak ją nagle, gwałtownie do siebie zaprosiłam. Może chciałby przynajmniej przez parę dni po powrocie być tylko z nami razem… Dla mnie jest ona milszą od siostry, kocham ją nade wszystko, ale dla Tadeusza jest obcą.

Słychać dzwonki u sanek zajeżdżających na podwórze.

BRONKA

z radosnym wykrzykiem
55

Tadek jedzie! Tadek jedzie! O, wreszcie!

SCENA II

KAZIMIERZ

Siedzi i patrzy z niewymownym smutkiem za nią, kręci niespokojnie wąsa, dorzuca gałęzi do kominka, chodzi wszerz i wzdłuż pokoju, przystaje, chwyta się za głowę i mówi cichym szeptem:
56

Tak, tak — za późno — za późno.

Siada, pali papierosa, apatyczny, zamyślony. — W przedpokoju słychać głos Bronki: „Mój Tadek najdroższy, mój Tadek?”. Kazimierz drgnął gwałtownie. — Głos Tadeusza: „Ach, jak ja za tobą tęskniłem”. Twarz Kazimierza kurczy się bolesnym, przykrym uśmiechem.

SCENA III

BRONKA

57

Chodź, chodź, kochanie moje; jak ty przemarzłeś — chodź, ogrzejesz się przy kominku.

TADEUSZ

58

Ale mnie wcale nie jest zimno, dziecko drogie.

59

No, Kaziu kochany, strzegłeś dobrze domu? Nie zawracałeś Bronce głowy metafizyką i sztuką?

KAZIMIERZ

60

Gdzież tam, starałem się przede wszystkim Bronkę przygotować na to, że się już od was nie ruszę.

TADEUSZ

61

A co, dobrze ci tu?

BRONKA

62

Ale chodźże, Tadziu, chodź do kominka, tyś taki cały przeziębnięty.

TADEUSZ

63

Pięknie ci dziękuję za twój kominek, ale z rozkoszą po tym mrozie zjadłbym coś, bom bardzo głodny.

BRONKA

64

Dobrze, dobrze, w tej chwili

SCENA IV

TADEUSZ

wesoły i szczęśliwy
65

Nuda, SzczęścieA co, Kaziu, znalazłem szczęście i spokój. Nigdym nie śmiał nawet zamarzyć o takim raju. A zanim Bronkę poznałem, zdawało mi się, żem już wszystkie siły do życia stracił. Serce było suchą jak wiór, dusza obolała i ta straszliwa, piekielna nasza nuda rodowa z wolna już się kładła na mnie, jak ciężka zmora.

KAZIMIERZ

66

NudaA wiem, wiem, w jakim strasznym, beznadziejnym stanie znajdowałeś się wówczas. Każdy twój list czytałem z niepokojem, bom lękał się wyczytać: „Bądź zdrów, kochany bracie, zanudzam się na śmierć, więc przenoszę się na łono wieczności…” Właściwie się nie lękałem, bo na nudę to jedyny środek. Ale zawsze to nieprzyjemnie podobny list od brata swego odebrać…

67

Ale powiedz mi, dlaczego ty, którego znałem takim dziarskim, kochanym chłopakiem, takim pełnym życia i siły, popadłeś w tę piekielną rozterkę? Mnie się nie dziwić; bo byłem mazgajem i niedołęgą od dziecka, ale ty, ty?

TADEUSZ

68

Długo musiałbym ci o tym mówić, znudziłbyś się opowiadaniem tych strasznych męczarni, które przeżyłem. Byłbym zmarniał, gdybym nie był Bronki poznał.

KAZIMIERZ

niedbale
69

Czy kobieta była tego przyczyną?

TADEUSZ

70

Tak i nie… Czy ja wiem… Nieokreślona jakaś tęsknota, za kim i za czym — nie wiem.

KAZIMIERZ

71

Czy kobieta ta była zła? Przewrotna?

TADEUSZ

72

Nie, przeciwnie. Ona tylko straciła zdolność do życia. Zamęcza siebie i innych. Opanowało ją jakieś obłędne pragnienie zniszczenia. Ach, jak ja się męczyłem!

KAZIMIERZ

73

No, i co potem?

TADEUSZ

74

Potem?… Hm… Chciała być niewolnicą, a musiała być panią. A ja za bardzo lękałem się utracić ją, a okiełzać jej nie umiałem. Pogardzałem sobą. Nienawidziłem jej i siebie. Na nic się nie zdało.

KAZIMIERZ

75

No — i…?

TADEUSZ

76

Skończyła się rozpaczna ballada.

KAZIMIERZ

77

No i odtąd nigdy jej już nie widziałeś?

TADEUSZ

78

Ostatni znak życia dostałem w dzień ślubu. Otrzymałem od niej tak serdeczny, gorący i wylany list, że o wszystkich krzywdach zapomniałem.

KAZIMIERZ

79

A może to był tylko zły i mściwy podstęp kobiecy?

TADEUSZ

80

O, nie. Była Bronki przyjaciółką, kochała ją namiętną miłością i była rzeczywiście szczęśliwą, że Bronka wychodzi za człowieka, którego ona, jak pisała, co najwyżej mogłaby unieszczęśliwić.

KAZIMIERZ

badawczo
81

I już jej potem nie widziałeś?

TADEUSZ

82

Nie.

KAZIMIERZ

83

I nigdy o niej nie myślisz?

TADEUSZ.

84

Nie. W moim sercu i mózgu tylko dla Bronki miejsce.

KAZIMIERZ

85

A gdybyś ją nagle ujrzał?

TADEUSZ

zamyślony
86

Gdybym ją ujrzał? Nie… to by już na mnie żadnego wrażenia nie zrobiła. Miłość ku niej dawno się już spopieliła. A zresztą, czy ja wiem, czy to miłość była. Może to tylko junacza ambicja człowieka, który nigdy oporu nie doznał, i który się do szału tym rozdrażnił, że nie mógł zdobyć zupełnie kobiety, którą chciał posiąść. Dodaj do tego wstyd, jaki czułem przed samym sobą, uczucie niepewności i niezaspokojonych pragnień, a może będziesz miał dokładny obraz ówczesnego stanu mojej duszy.

87

Gdybym ją ujrzał… tak nagle… hm… Może by tam coś na dnie mojej duszy drgnęło…

KAZIMIERZ

88

Zdaje się — że nie jesteś bardzo pewnym siebie.

TADEUSZ

89

Gdybym Bronki nie miał przy sobie. Ale widzisz, ja z moją energiczną i silną naturą nie czułem się dobrze w tych średniowiecznych, zimnych i smutnych murach, w których tamta tylko żyć umiała. Tam straszyło po nocach. Tam zagościły widma i mary. Energia topiła się jak wosk w ogniu. A ta wściekła melancholia wyżerała mi tuk[5] z kości. A patrz: mój łeb stworzony na to, by się w słońcu kąpać, a moje pięści na to, by z większą jeszcze potęgą ode mnie iść w zapasy, jeżeliby tego zaszła potrzeba.

90

A bywajże, Bronka, bywaj!

BRONKA

zza sceny
91

Zaraz — zaraz.

KAZIMIERZ

92

Gdzieś ty Bronkę poznał?

TADEUSZ

93

A u wuja mojego. W lesie, jechała konno, koń jej się spłoszył czymś przestraszony. Patrzę, dziwię się takiemu szalonemu pędowi, alem zrozumiał, że takiego galopu amazonka nie pragnęła, chociaż się bardzo dzielnie trzymała. W jaki sposób konia osadziłem na miejscu, tego już nie wiem. Odleżałem awanturę przez parę tygodni, alem zyskał Bronkę, spokój i szczęście.

KAZIMIERZ

z ironicznym uśmiechem
94

Ciekawa przygoda.

TADEUSZ

95

A tak, ciekawa. Tak ciekawa, że dopókim o tych przygodach czytał w romansach, bo z rozpacznej nudy czytywałem nieraz romanse, nie myślałem, że takie historie i w życiu zdarzyć się mogą.

SCENA V

Wchodzi Bronka, a za nią lokaj z tacą pełną przekąsek i nalewek.

BRONKA

Tuląc się pieszczotliwie do Tadeusza, głaszcze go ręką po twarzy.
96

Jakiś ty niecierpliwy. Przecież ja sama chciałam ci to wszystko przyrządzić.

TADEUSZ

97

Ale na co tak dużo?

BRONKA

98

Do kolacji jeszcze daleko, jedz — jedz.

TADEUSZ

nalewa wódkę i pije de Kazimierza, je zakąski i mówi jedząc
99

A też to śnieżyca, że świata przed oczami nie widać. Zaspy po pas.

BRONKA

100

Ach, jak ja się o ciebie lękałam.

KAZIMIERZ

żartem
101

A tak, najstraszniejsze obrazy twoich mąk i cierpień pod przewróconymi sankami majaczyły jej się przed oczami.

TADEUSZ

obejmuje jej głowę
102

O, ty, niepoprawny dzieciaku, ani na krok się od ciebie ruszyć nie mogę.

BRONKA

Bo wiem, że przy mnie nic ci się złego nie stanie.

TADEUSZ

zrywa się nagle
104

Ależ to dziwne! Pamięć moja gorsza niż u kury. Zaraz zaraz przyjdę

BRONKA

105

Dokąd idziesz?

TADEUSZ

106

Zaraz, zaraz, kochanie… niespodzianka

Za sceną silny głos Tadeusza: Paweł, Paweł!

SCENA VI

BRONKA

wesoła jak dziecko
107

Pewno mi znowu zrobił jaką kosztowną niespodziankę. Muszę się na prawdę na niego pogniewać, bo już mam w bród aksamitów, jedwabi, tych kosztownych materii, którymi mnie zasypuje.

KAZIMIERZ

108

Kocha cię, a dla kochającego mężczyzny to wielka rozkosz takie niespodzianki robić. Ale słuchaj, Bronka, tyś mu też taką niespodziankę zrobiła. Myślałem teraz nad tym, czy mu będzie przyjemna. Tadeusz teraz taki szczęśliwy, a to szczęście we dwoje jest zazdrosne i egoistyczne. Lękam się czasami, że ja wam zawadzam, a cóż dopiero kobieta, która, jak mówiłaś, jest Tadeuszowi obcą…

BRONKA

żywo
109

Nie… nie… właśnie nie. W tym tkwi cała nasza przebiegłość kobieca. Jeżeli się chce zachować miłość mężczyzny, to trzeba go raz po raz od siebie odsuwać, raz po raz samopas go puścić. Dobrze zrobiłam, dobrze zrobiłam. Ja z Ewą będę się bawiła, grała, czytała, a on niech się włóczy po polowaniu, odwiedza sąsiadów, targuje się z Żydami o ceny zboża i wraca co dzień z większą jeszcze tęsknotą.

KAZIMIERZ

ze smutną ironią
110

Nie myślałem, żebyś umiała się posługiwać tak wyrafinowaną taktyką.

BRONKA

ze śmiechem
111

Wcale nie wyrafinowaną, tylko dobrze wypróbowaną przez nasze matki i babki.

KAZIMIERZ

112

Dobrze, dobrze, tylko się lękam, żeby coś Tadeuszowi dziś humoru nie popsuło. Kocham go, gdy widzę w nim tę siłę i ten rozmach życiowy, i tę spokojną równowagę człowieka pewnego siebie, którą posiadł przy tobie.

BRONKA

113

O Tadeusza się nie lękaj. Bylebyś ty tylko nie chodził przez cały wieczór jak półtora nieszczęścia, i bylebyś mnie samej humoru nie psuł. Przeproś, pocałuj w rękę.

KAZIMIERZ

trzyma jej rękę, ale nie całuje i patrzy jej w oczy

BRONKA

114

No, co to ma znaczyć?

KAZIMIERZ

115

Nic, pozwalam sobie tylko na ten luksus, by potrzymać twoją dobrą, kochaną, ciepłą rączkę dziecka. To tak, jakby mi coś wokoło serca tajało.

BRONKA

116

Ty, Kaziu, jesteś rzeczywiście bardzo smutny i znużony.

KAZIMIERZ

117

Tak to bywa, jeżeli się człowiek nie narodzi pod tym czepkiem szczęścia, pod którym się Tadeusz urodził.

SCENA VII

Wchodzi Tadeusz, rozwija kosztowny jedwabny szal u nóg Bronki.
118

Tym szalem powinienem był zasiać drogę od sanek aż do progu naszego domu, gdyś przed chwilą wybiegła na moje spotkanie. Tymczasem ja, ostatni z ostatnich, zapakowałem tę cudowną tkaninę pod siedzenie i całkiem o niej zapomniałem.

BRONKA

rzuca mu się na szyję
119

Mój złoty, mój ty słodki, mój ty niepoprawny rozrzutniku!

KAZIMIERZ

patrzy na nich chwilkę, potem wstaje
120

No zostawiam was waszemu szczęściu, ja tymczasem parę listów napiszę.

121

A na kolację, na tę wielką uroczystość, trzeba będzie chyba frak przywdziać.

BRONKA

122

A jakbyś ty mi się śmiał inaczej na oczy pokazać?

KAZIMIERZ

123

A więc do widzenia!

124

Och, kiedyż ten śnieg padać przestanie!

125

Ej, Tadeuszu, jakiś ty szczęśliwy, że śnieg ci duszy smucić nie potrzebuje wychodzi.

SCENA VIII

BRONKA

patrząc za Kazimierzem
126

MelancholiaCo Kaziowi brak? On taki dziwnie smutny, zamyślony.

TADEUSZ

127

Źle ci z nim? Jeszcześ się do niego nie przyzwyczaiła?

BRONKA

128

Ach, wiesz przecie, jak mi dobrze. On tak działa, jak to łagodne, bezżarne słońce jesienne. Trochę z nim smutno, ale dobrze i cicho.

TADEUSZ

129

A tak, tak. Ród nasz ginie. On i ja, myśmy ostatnie, słabe, jesienne latorośle na starym, a kiedyś tak krzepkim pniu naszego rodu.

BRONKA

130

W Kazimierzu ród wasz ginie, tak, ale nie w tobie. Ach, jakiś ty silny, mocny, jak ci szczęście i moc z twarzy bije.

TADEUSZ

obejmuje ją, prowadzi do kominka i sadza obok siebie
131

To twoja miłość, twoja miłość dała mi tę moc i siłę.

BRONKA

132

A twoje oczy jak węgle płoną, jakbyś cały świat chciał zagarnąć, to znowu takie słodkie i dobre,

133

żebym je mogła całować — całować bez końca — bez pamięci…

TADEUSZ

kładzie głowę na jej piersi
134

Ty moje szczęście jedyne, jak ja kocham tę twoją piękną miłość.

BRONKA

bawi się jego włosami
135

Ach, jakie ty masz dziwnie miękkie włosy. Wiesz, mam wrażenie, że się włosów nie dotykam, tylko jakiejś nieskończenie miękkiej, puszystej roślinności… Wiesz, przed dworem mego ojca był kłąb takiej delikatnej, puszystej trawy, nie uwierzysz, z jaką rozkoszą tarzałam się w niej. Tak bym się w twoich włosach tarzać chciała.

TADEUSZ

136

A pamiętasz, jak się wtedy koń pod tobą spłoszył?

BRONKA

137

Byłam w śmiertelnym lęku, straciłam przytomność, a równocześnie czułam dziwną rozkosz być niesioną przez to silne, nieokiełznane, harde, piękne zwierzę.

TADEUSZ

138

A pamiętasz, gdym cię tak schwycił i na piersi podrzucił, i obnosił dokoła pokoju?

BRONKA

139

Mój ty — ty jedyny. Podobno jest jakiś zwyczaj, że młoda dziewczyna powinna przy ołtarzu płakać, rozpaczać, alem ja nie płakała — krzyczeć, krzyczeć pragnęłam ze szczęścia i uniesienia, krzyczeć z radości, że niezadługo popędzimy sankami w uprzęży twych dzikich ogierów do ciebie, do twego domu…

TADEUSZ

140

Pamiętasz tę noc styczniową, niebo się skrzyło, zmarzły śnieg się skrzył, a konie pędziły, że całe pianą były zlane.

BRONKA

141

Och, przytul mnie tak, przytul do siebie, tak jak wtedy, gdyś mnie całą pod twoje wilczury[6] schował.

142

Ale powiedz, dlaczegoś ty, gdyśmy już w domu stanęli, dostał nagle takiego zimnego, stalowego błysku w oczach?

TADEUSZ

143

Kładłem krzyżyk na moją przeszłość.

BRONKA

144

Jakąś ty miał przeszłość?

TADEUSZ

145

Jaką przeszłość… Ho… bogatą i strasznie smutną przeszłość… Całą Golgotę męczarni i bólu, całą Gehennę wewnętrznych walk, szamotań się ze sobą, upadków, rozpaczy, pogardy dla siebie i całego świata…

BRONKA

146

Kochałeś kiedy?

TADEUSZ

147

Czy ja wiem, czy to była miłość? Może być, że mi się zdawało, że kocham. Nie chcę stawiać teorii, co jest miłością, a co nią nie jest, ale zdaje mi się, że w każdej miłości musi być duma, królewska pewność siebie i tej istoty, którą się kocha, a tę pewność uczułem jedynie przy tobie.

BRONKA

głaszcze go
148

Tadek, bądź szczerym. Mówiłam dziś z Kazimierzem dużo o Ewie.

TADEUSZ

zdziwiony, trochę chmurny
149

O Ewie?

BRONKA

150

Tak, o Ewie. Co się pan mój tak zachmurzył?

TADEUSZ

151

Nie, tylko mi się przypomniało, że już w pierwszych tygodniach po ślubie chciałaś się przed nią pochwalić naszym szczęściem, a ja niczego nie pragnę, tylko żyć z tobą, jedynie z tobą, bo szczęście w miłości jest niezmiernie delikatne i może być zakłócone lada drobnostką.

BRONKA

lękliwie
152

Jaką?

TADEUSZ

153

Najczęściej atmosferą obcego człowieka. A ty wiesz, że Ewa bardzo się zmieniła… Kazimierz cichy i smutny, słusznie powiedziałaś, działa dobrze i łagodnie jak słońce jesienne, ale ona jak krater wygasły na pozór, ogień z niego lada chwila wybuchnąć może.

BRONKA

154

Skąd ją tak dobrze znasz?

TADEUSZ

155

Skąd? Przecież wiesz, że ją raz po raz widywałem. Zaciekawiła mnie, jak Kazimierza jeszcze do niedawna zaciekawiał jakiś nieznany obraz albo jakiś okaz egzotyczny, kwiat lub zwierzę.

BRONKA

nieśmiało i lękliwie
156

Tadziu! Tadziu!

TADEUSZ

zdziwiony
157

No, co, moje dziecko, co?

BRONKA

158

Widzisz, słyszałam, że miłość słabnie, gdy ludzie zawsze są ze sobą razem, że potrzeba im chwilowego rozłączenia, że trzeba im raz po raz iść samopas, by miłość w ustawicznej świeżości podtrzymać i by z większą jeszcze tęsknotą do siebie wracali… Nie wiem, co mi tę myśl podsunęło, ale ja chciałabym, byś teraz na polowanie jeździł, byś sąsiadów odwiedzał… a znowu nie mogłabym tak sama cały dzień siedzieć, na ciebie czekać…

SCENA IX

Odchylają się ciężkie portiery prowadzące do przybocznego pokoju i w drzwiach staje Ewa. Patrzy, trupioblada, z wyrazem zaciekłego smutku na Tadeusza i Bronkę, którzy, zwróceni w stronę kominka, nie widzą jej.

BRONKA

159

Czy mam słuszność, Tadziu, co? Powiedz, wszak tak?

TADEUSZ

160

Ależ, dziecko drogie, skąd ci się takie myśli wzięły? Czyż może człowiek po całorocznym pożyciu więcej kobietę kochać, niż ja cię kocham, i więcej za nią tęsknić niż ja za tobą?

BRONKA

161

Tadziu, twoje listy, twoje najukochańsze, drogie listy… A ten ostatni — taki piękny, jeszcze go na piersiach noszę.

EWA

która się na chwilę wycofała za portierę przyległego pokoju stanowiącego zimową oranżerię, przechadza się tam i z powrotem w nerwowym niepokoju. Nagle:
162

Słyszę głosy w pokoju. Dywany wasze za miękkie, byście mogli moje kroki posłyszeć.

TADEUSZ

zrywa się
163

Co to? Kto to?

EWA

164

Można wejść?

BRONKA

165

Tadek, co ci się stało?

166

Ale chodźże, chodźże, Ewo, chodź. Och, jak Tadeusz się ucieszy!

Koniec aktu pierwszego.

AKT DRUGI

SCENA I

Ten sam pokój. Zmrok popołudnia zimowego. Za oknem skrzy się biały całun śniegu, na kominku ogień. Scena przez chwilę pusta. Po chwili wchodzą: Tadeusz i Ewa.

EWA

podbiega do kominka i grzeje sobie ręce
167

Och, jak mi zimno, jak mi zimno, a zdawało mi się, że się przy was rozgrzeję.

TADEUSZ

168

Ty się nigdzie nie rozgrzejesz.

EWA

169

Co? Przecież na to przyjechałam, żeby przy waszym szczęściu moje serce rozgrzać.

TADEUSZ

ironicznie
170

Aby je móc nagrzać, trzeba nasamprzód je mieć.

EWA

przeciągle
171

Ta-a-k?…

TADEUSZ

172

A tak… Ale dajmy temu wreszcie spokój. Przez cały czas naszej przechadzki,

173

a trwało to przeszło trzy godziny, dosyć już chyba komplementów sobie nagadaliśmy, może zaczniemy o czym innym mówić.

EWA

174

Zacznij ty… ale naprzód każ światło zapalić… tu zmrok, melancholijny ogień na kominku… skrzący blask śniegu za oknami, te miękkie dywany, portiery… Ha — ha… to niebezpieczne — to budzi niepokój, wznieca tęsknotę…

175

Czyś ty sam to mieszkanie urządzał?

TADEUSZ

176

Sam.

EWA

177

Z całą świadomością tego, co robisz?

TADEUSZ

178

Z całą.

EWA

179

A wiesz, że twoje mieszkanie jest kopią mojego.

TADEUSZ

180

Wiem.

EWA

181

A dlaczegoś to zrobił?

TADEUSZ

182

By moich sił spróbować, przekonać się, żem już odwykł, zapomniał, zdusił zmorę w sobie.

EWA

uśmiechając się
183

I na to też powiesiłeś w pracowni obraz przeze mnie malowany, który ci darowałam?

TADEUSZ

184

Byłaś w mojej pracowni?

EWA

185

Przez noc całą w przeddzień twego przyjazdu.

TADEUSZ

186

I coś tam robiła?

EWA

187

Com ja robiła?… Byłam szczęśliwa, że mnie kochasz i za mną tęsknisz.

TADEUSZ

188

Tym razem mocno się pomyliłaś.

EWA

189

Nie, nie, ja się nie pomyliłam. Twoja pracownia wygląda raczej na tę świątynię, w której godzinami całymi odrywasz się od twojego szczęścia, od twego ciepłego zakątka, od koralowych ust Bronki, aby tam szarpać sobie serce i tęsknić za tym, co ci dziwną rozkosz sprawia, wszystkimi siłami pragnąć tego, co ci krew w szał wpędza. Och! pragnąć, tęsknić, tęsknić…

TADEUSZ

190

Za czym?

EWA

191

Za tym, co ci ból i pragnienie niezaspokojone sprawia. Tyś do walki stworzony — tyś marzył kiedyś być wodzem, nowe światy tworzyć. Przystanąć na to tylko, by śród trupów i rumowisk zdjąć szyszak z głowy, by tylko uznojone czoło obetrzeć… Nie dla ciebie ciche zakątki, miękkie dywany, wesołe kominki. Dobre to dla twego brata, któremu dusza spopielała.

TADEUSZ

patrzy na nią poważnie
192

Przede wszystkim, powiedz mi, po coś tu przyjechała? Bo przecież chyba nie masz takich zbrodniczych instynktów, by przemocą burzyć szczęście dwojga ludzi, i to człowieka, któremu o mało co życia nie zniszczyłaś.

EWA

śmiejąc się pusto
193

O mało co… Jaka szkoda, żem cię tak prędko z moich rąk wypuściła.

TADEUSZ

194

Tyś mnie nie puszczała, ja się sam oderwałem.

EWA

zamyślona patrzy nieruchomie w ogień
195

Tak, to prawda. Podziwiałam twoją siłę i wtedy dopiero cię pokochałam…

TADEUSZ

śmieje się szyderczo
196

Wiem już, wiem. Ale pozwól tylko, bo mi ustawicznie przerywasz. Odpowiedz mi wreszcie na moje pytanie: po coś tu przyjechała?

EWA

197

To nie wiesz, że Bronka usilnie mnie prosiła? Że może nawet uciekła się do niewinnego kłamstwa, by mnie tu sprowadzić: pisała mi, że jest chora.

TADEUSZ

198

Nie powinnaś była przyjeżdżać.

EWA

zdziwiona
199

Dlaczego? Przecież mnie ustawicznie wołałeś, przecież ustawicznie za mną tęskniłeś!

TADEUSZ

200

Ja za tobą tęskniłem, ja ciebie wołałem!? Ależ ja zupełnie o tobie zapomniałem.

EWA

smutno
201

Tyś o mnie nie zapomniał. Cały twój dom jest mną przesiąknięty. Jak tylko przekroczyłam próg twego domu, czułam, że to mój dom, że tu niepodzielnie panuję, że sama jedna wypełniam wszystko naokół.

TADEUSZ

202

Ha… ha… myślisz o meblach. No, więc ci powiem, że umyślnie starałem się wzorować na twoich pokojach, bo, widzisz, jeżeli na przykład pijak odzwyczaja się od wódki i chce się przekonać, czy się rzeczywiście odzwyczaił, to pomimo wstrętu wypija raz po raz jeden, dwa kieliszki. Jeżeli nie zapragnie całej flaszki, to znak, że się z pęt nałogu wyzwolił. Rozumiesz? Umyślnie tak się urządziłem, by wszystko mi ciebie przypominało…

EWA

złośliwie
203

A jednak…

TADEUSZ

204

Jednak nigdy o tobie nie myślałem, nawet we śnie mi się nie zamajaczyłaś.

EWA

dorzuca gałęzi do ognia, jakby nie słyszała, co Tadeusz mówi
205

Nacierpiałeś się, biedaku. W twojej duszy musiała być straszna kłótnia i swar, i rozterka. Mieć wszystkie warunki do szczęścia i być bogatym, mieć wszystko na skinienie, przy tym żonę, która kocha i którą się kocha… A kochasz ty ją rzeczywiście? Możeś ty tylko syt walki i bólu, i cierpień, a teraz przez chwilę śród trupów i rumowisk zdjąłeś bojowy szyszak i ocierasz potem uznojone czoło?

TADEUSZ

szyderczo
206

Bawiły mnie kiedyś twoje przenośnie, dziś mi już nic nie mówią.

EWA

nie zważając
207

Tyś tylko dlatego szczęśliwy, by móc spocząć w najzieleńszej z dolin, by góry szturmować…

208

Ach, jakbym ja cię wtedy kochała.

TADEUSZ

209

Słuchaj, Ewa, ty musisz opuścić mój dom. Przestańmy się bawić w domyślniki i niedopowiedziane słówka. Wiesz, jak cię kochałem. Śnieg, biały, miękki śnieg, przyprószył wszystkie wspomnienia, i ból, i walki, i cierpienia, a gdy śnieg zniknie…

EWA

210

No, to i cóż?

TADEUSZ

211

To byłoby źle.

EWA

212

Dla kogo?

TADEUSZ

213

Dla ciebie, dla mnie, a przede wszystkim dla Bronki.

EWA

przeciera sobie czoło
214

Dla Bronki, dla Bronki. Och, ja ją bardzo kocham…

215

Bronka będzie bardzo nieszczęśliwą…

TADEUSZ

podchodzi ku niej i siada obok niej
216

Słuchaj, ale słuchaj dobrze i postaraj się zrozumieć to, co ci powiem. Masz zwyczaj udawać, że nie słyszysz, ale teraz bądź łaskawa poświęcić ten piękny zwyczaj, bo ta zabawka nie na miejscu.

EWA

obojętnie
217

Słucham i postaram się zrozumieć.

TADEUSZ

218

Przyznam się szczerze, że jestem rzeczywiście rozdrażniony i zaniepokojony, więcej ci jeszcze powiem, często nawet myślałem o tobie, tęskniłem nawet za tym cierpieniem, któreś mi dawała, być może tęskniłem za tą męką, którą przy tobie przeżyłem, ale teraz zostaw mnie w spokoju. Bronkę kocham, przy Bronce zostanę.

EWA

219

Kobieta demonicznaZostaniesz, to ją zamęczysz. Rany w twoim sercu odnowiły się, lecisz w ogień jak ćma, od chwili, jak posłyszałeś mój głos za tą kotarą, runął od razu ten pałac z kart, który tak mozolnie i z takim trudem wybudowałeś, a nazwałeś swoim szczęściem.

220

He… he… mnie nie okłamiesz. Tobie ciasno tu w tym cichym, ciepłym zakątku. W tobie rwie się wszystko, zapory łamać, światy zdobywać! Tyś ostatni z tego wielkiego, pięknego rodu konkwistadorów, którym głupi zakątek, zwany Europą, nie wystarczał.

TADEUSZ

zgryźliwie
221

Pięknie dziękuję za te nowe światy, które mogę zdobyć tym, że wyrżnę jakieś niewinne, głupie stado baranów.

EWA

222

To nie to. Trzeba nasamprzód morze ujarzmić, góry rozkopać, trzeba przejść wszystkie męczarnie i wszystkie rozkosze, by się ten nowy świat przed oczyma odsłonił, a to, że przypadkowo taki konkwistador żelazną nogą nastąpi na jakiś kwiat, cóż to znaczy.

223

Cóż z tego, że wytnie się, choćby najpiękniejszy las, by oczy swoje nowym i nieznanym jeszcze cudem upoić…

TADEUSZ

224

I cóż dalej… dalej…

EWA

225

Z wolna… z wolna…

226

Ha… ha… jak się w tobie ustawicznie burzy namiętna, żarna krew konkwistadora.

227

Trzeba naprzód morze ujarzmić, góry rozkopać, żelazną stopą zgnieść jakiś kwiat.

TADEUSZ

groźnie
228

O Bronce myślisz?

EWA milczy, rozgrzebuje łopatką ogień i dorzuca świeżych gałęzi.

TADEUSZ

tajemniczo
229

O Bronce?

EWA

obojętnie
230

Zgadłeś.

Milczenie, podczas którego Tadeusz wzburzony przechadza się po pokoju.

TADEUSZ

podchodzi ku niej
231

Ewo, proszę cię, błagam, zostaw nas w spokoju.

EWA

232

Ależ ty już spokoju mieć nie będziesz.

TADEUSZ

233

Wiem, wiem już o tym, ale Bronka go będzie przynajmniej miała.

EWA

234

Widzisz, Tadeuszu, tyś już oślepł na wszystko, co cię otacza. Czy nie widziałeś, jak cię śledziła niespokojnymi oczyma, jak jej oczy wylękłe jak spłoszone jaskółki spoczywały na mnie i na tobie… Och, ja ją bardzo kocham… Nie widziałeś, jak była podniecona tym nienaturalnym podrażnieniem, jak się ustawicznie zwracała do Kazimierza, jakby u niego pomocy szukać chciała…

Milczenie, Tadeusz chodzi ustawicznie wzdłuż i wszerz pokoju.

TADEUSZ

235

Hm… sądzisz więc, żem na to stworzony, by nowe światy zdobywać. Po co?

EWA

236

By żyć pięknie i być pięknym.

TADEUSZ

237

A jeżeli się nie umie zdobyć?

EWA

238

To legnie się, i to jest pięknym.

TADEUSZ

239

A jeżeli to wszystko jest daremną szarpaniną, bezmyślnym niszczeniem siebie i wszystkiego naokół?

EWA

240

I to jest piękne. Człowiek, który się szarpie i targa, męczy i pragnie czegoś, chociaż nie osiągnie nigdy celu, jest piękny.

TADEUSZ

241

A jeżeli pragnie tylko ciszy, spokoju, cichego zakątka, ciepłego kominka?

EWA

242

To dla Kazimierza.

TADEUSZ

243

A dla mnie?

EWA

patrzy przeciągle na niego i uśmiecha się
244

Dla ciebie? — ja — tylko ja — jedyna ja.

Kobieta demonicznaTADEUSZ

zatrzymuje się przed nią; stłumionym głosem
245

Dlaczego, dlaczego wtedy, gdym wszystko kładł u twych stóp, wtedy, gdym z tobą i przez ciebie mógł był zdobyć te nowe światy, o których mi teraz mówisz, dlaczegoś mnie wtedy odpychała i odrzucała?

EWA

246

Boś nie umiał być moim panem.

TADEUSZ

247

A teraz?

EWA

248

Teraz cię kocham, kocham za to, żeś chciał o mnie zapomnieć, za to, żeś chciał się przełamać, bo tylko silni umieją się przełamać. Kocham cię całą tęsknotą i lękiem, że nie zechcesz być moim.

TADEUSZ

śmieje się nerwowo
249

Trzeba lampę zapalić. Bronka lada chwila nadejdzie. Gotowa twoje literackie urojenia urzeczywistnić i mnie posadzić, że spędzani z tobą słodkie heures de confidence[7].

EWA

obojętnie
250

Długo się tak po świecie włóczyłeś?

TADEUSZ

patrzy na nią zdziwiony, ale wpada w ten sam ton
251

A długo, prawie dwa lata.

EWA

252

Podobno w Afryce byłeś?

TADEUSZ

szyderczo
253

Byłem, ale tam wszystko, co było do odkrycia, to już Stanley[8] odkrył, a ja się zabawiałem polowaniem na tygrysy… Masz rację… ha… ha… ha… Ja jestem stworzony na konkwistadora. Kiedy w moich oczach tygrys dwóch Murzynów rozszarpał, tom doprawdy nie miał uczucia triumfu…

EWA

szyderczo
254

Tylko?

TADEUSZ

255

I… najprostsza myśl przeleciała mi przez głowę, że teraz na mnie kolej przyjdzie.

EWA

drwiąco
256

I nie miałeś broni przy sobie?

TADEUSZ

tym samym tonem
257

Naboje zamokły.

EWA

258

I nie lękałeś się śmierci?

TADEUSZ

259

Pragnąłem jej. Toć to także piękne — być rozszarpanym przez jakieś królewskie zwierzę.

EWA

260

Tak, to piękne… Ale słyszę, że Bronka wraca.

SCENA II

Bronka i Kazimierz wchodzą.

BRONKA

sztucznie podniecona
261

Ach, gdybyście wiedzieli, co za cudna jazda była. Och, te skry śniegu zmarzłego na lodzie, księżyc, księżyc… ach, jakie to cudowne. Co, Kaziu, sam mówiłeś, że to cudowne.

262

Jutro koniecznie musisz iść z nami, to wszystko jakby dla ciebie stworzone: śnieg, księżyc i Kazio, Kazio. Ha… ha… ha… patrz, Kazio taki znudzony, a nie widziałam człowieka, który by się tak pięknie ślizgał.

KAZIMIERZ

263

Bronka, jak zwykle, przesadza, wcale tak cudownie nie było. Staw nie był cały zamieciony, a kochana moja bratowa bawiła się tym, żeby brnąć w śniegu po kolana.

BRONKA

roztargniona
264

Ach, jak on kłamie, jak on kłamie… O ty niedobry…

265

Tadziu, możeś niezadowolony, że tak długo pozwoliłam sobie wolności używać? Ale widzisz, kochanie, wiedziałam, że jesteś z moją drogą Ewą, chciałam umyślnie, byście razem zostali, chciałam, żebyś wreszcie po roku zrzucił ten kitel chreczkosieja i z Ewą pobujał tam, gdzie mnie biednej za wysoko.

266

Och, jakaś ty, Ewo, szczęśliwa, tyś całkiem inna niż my wszystkie. Ach, jak cię dobrze pamiętam, wtedy, gdy po moich zaręczynach przyjechałam do ciebie. Słyszysz, Tadziu? Pokój był taki sam, taki samiuteńki, jak ten, w którym teraz siedzimy…

267

Ewa, to dziwne, ten pokój był zupełnie tak samo umeblowany jak nasz.

EWA

268

Ależ, Broniu, cóż w tym dziwnego, to chyba już zupełnie przypadkowe.

TADEUSZ

zimno
269

Widocznie ten sam tapicer urządzał mieszkanie panny Ewy i moje.

BRONKA

270

Hm… oczywiście. Pamiętasz, Ewciu, jak siedziałyśmy przy kominku? Patrzyłaś w ogień, a ja ci opowiadałam bez końca, bez końca, nie wiem już nawet, co paplałam, tyś była taka dobra, taka cierpliwa…

TADEUSZ

271

Co tobie, dziecko kochane, coś ty dziś taka nerwowa?

BRONKA

272

Widzisz, ja bym chciała latać, latać wysoko jak ptak, a tylko tak biję skrzydłami o ziemię i tak tęsknię, i tak pragnę, pragnę się wzbić, a skrzydła jak ołów…

273

Ach, Ewo, jakaś ty szczęśliwa.

KAZIMIERZ

274

Widzisz, nie mówiłem ci, że taki forsowny sport jest niezdrowy? Tyle cię nabłagałem, naprosiłem, nie chciałaś mnie słuchać, a teraz będziesz musiała tę całą romantyczną ślizgawkę odpokutować.

BRONKA

uparcie
275

Otóż nie, właśnie nie, ja mam dosyć tych nerwowych przypadłości, jestem głupie, rozkapryszone dziecko

TADEUSZ

276

Niech pani tu pozostanie, ja ją sam wkrótce uspokoję.

SCENA III

KAZIMIERZ

niespokojny
277

Bronka chyba chora, cały dzień była niespokojna, taka jakaś sztucznie podniecona…

EWA.

278

Sama jestem zdziwiona, nie widziałam jej jeszcze takiej.

KAZIMIERZ

nagle
279

Ale pani zauważyła, że Bronka od wczoraj się zmieniła?

EWA

280

Przed chwilą powiedziałam to samo bratu pana.

KAZIMIERZ

281

Zauważyła pani jej niepokój wczoraj podczas wieczerzy i dziś przez cały dzień?

EWA

282

Właśnie, zdziwiona jestem.

KAZIMIERZ

283

I nie przypuszcza pani, co by mogło być przyczyną tej nagłej zmiany?

EWA

284

Nie.

KAZIMIERZ

285

Hm… Ale pani zauważyła pewno, że i Tadeusz nieswój, zamyślony, roztargniony…

EWA

286

Innego go nie znałam.

KAZIMIERZ

287

Ale ja za to: przyjechał wesoły, szczęśliwy, stęskniony za Bronką, dawno go już nie widziałem tak pewnego siły i wiary w siebie i swe szczęście.

EWA

288

Więc co?

KAZIMIERZ

patrząc bystro na nią
289

Otóż nie rozumiem takiego nagłego przełomu.

EWA

290

Pan, zdaje mi się, mnie przypisuje winę tej nagłej zmiany humoru?

KAZIMIERZ

291

Czy zauważyła pani, że Bronka dziś na śniadanie przyszła z zaczerwienionymi oczyma? Mógłbym przysiąc, że całą noc płakała.

EWA

292

Pan sądzi, że ja temu jestem winna?

KAZIMIERZ

293

PrzeczucieAle gdzież tam, ani mi przez głowę nie przeszło panią o coś posądzać… Otóż tu chodzi zupełnie o co innego… Nie chciałbym, aby pani choć na sekundę myślała, że ja mam zamiar panią badać, ale od wczoraj tak dziwnie i widocznie sytuacja się zmieniła… Czuję w powietrzu jakąś mglistą zagadkę, którą rad bym rozwiązać… Widzi pani, jestem człowiekiem nerwowym, a tacy ludzie nie znoszą parności przed burzą.

EWA

294

Parności przed burzą?

KAZIMIERZ

295

Tak, tak, wszystko jedno jak to nazwiemy, w każdym razie, jest coś w powietrzu, co taka wrażliwa dusza jak Bronka instynktem odczuwa… O, słyszy pani, jak płacze?

W przyległym pokoju widać Tadeusza, jak tuli Bronkę do siebie i stara się ją uspokoić. Milczenie.
KAZIMIERZ nasłuchując z coraz większym niepokojem.
EWA zrywa się i chodzi również niespokojnie po pokoju.
KAZIMIERZ idzie za nią.
296

Słyszy pani?

EWA

297

Cicho… cicho…

KAZIMIERZ

bierze ją za rękę, prowadzi ku oknu
298

Bądźmy szczerzy, ja pani nie znam, ale to, co słyszałem od Bronki i od Tadeusza wystarczy mi, by sobie dość jasne pojęcie o duszy pani odtworzyć.

EWA

obojętnie
299

Panie, nie męcz mnie pan teraz. Ja wiem przecież wszystko, co mi pan chce powiedzieć.

KAZIMIERZ

300

Nie, nie, pani tego nie wie… Ja nigdy się nie mieszałem do niczyich spraw, nawet do takich, które moich najbliższych, najukochańszych, a więc Bronki i Tadeusza dotyczą…

EWA

301

Więc mówmy otwarcie: pan wie od Tadeusza, że jego i mnie łączyły ścisłe stosunki, wiem, że często do pana listy pisywał, w których oczywiście odsłonił przed panem stan swojej duszy sprzed trzech, czterech lat. Pan wie o tym, że mnie kochał. Pan wie również, że taką miłość śnieg przyprószyć może, ale na to, by ją ogrzać, silniejszą i namiętniejszą jeszcze uczynić.

KAZIMIERZ

302

To właśnie chciałem powiedzieć.

EWA

303

Bronka opowiadała panu, że ją szalenie kochałam, że byłyśmy nierozdzielne w pensjonacie. Wszak to wszystko panu powiedziała?

KAZIMIERZ

304

Tak. Wczoraj długo o tym mówiła.

EWA

305

Szczery pan jesteś, więc i ja będę szczerą. W parę lat później przyjechała jeszcze do mnie jako narzeczona Tadeusza, rozkoszna, szczęśliwa, och, tak szczęśliwa, że chociaż moje serce darło się na strzępy, pogodziłam się z tą myślą, że zostanie żoną człowieka, którego ja tak namiętnie kochałam.

Kobieta demonicznaKAZIMIERZ

306

Pani go kochała?

EWA

307

Tak, wtedy, gdym go utraciła…

308

A teraz pan chce się zapytać, dlaczego przyjeżdżam burzyć szczęście mojej przyjaciółki, nieprawdaż?

KAZIMIERZ

309

Może być, że przez chwilę nasunęło mi się takie pytanie, ale to przecież zupełnie niedorzeczne… mówię otwarcie, że zbytniej sympatii do pani nie żywię. Nie, nie, nie to chciałem powiedzieć. Tylko, że mamy bardzo mało wspólnych cech, ale to mi nie przeszkadza być sprawiedliwym…

310

Pani zawsze tęskniła?

EWA głowę oparła o szyby okna, milczy.

KAZIMIERZ

311

Pani zawsze rwała się do czegoś, o czym pani wiedziała, że dosięgnąć nie może.

EWA odwraca się ku niemu i milczy.

KAZIMIERZ

312

Całym pragnieniem życia pani — związać i wlec za sobą człowieka, który z nigdy nieugaszoną tęsknotą na oślep za panią pójdzie.

EWA

gorąco
313

Tak.

KAZIMIERZ

bystro
314

I tym człowiekiem jest Tadeusz?

EWA

z siłą
315

Tak!

KAZIMIERZ

bystro
316

A Bronka?

EWA

317

Słyszy pan, jak się teraz szczęśliwie śmieje… Wie pan, co teraz nastąpi?

KAZIMIERZ

318

No?

EWA

319

Wejdzie Bronka, rzuci mi się na szyję i będzie mnie tak gorąco, gorąco przepraszać, że scenę zrobiła… Panie… księżyc świeci — podaj mi pan moje futro… przejdźmy się trochę… znajdziemy może jeszcze szczersze akcenty w naszych zwierzeniach

320

Pan — wszak się pan nie zaprze tego?

KAZIMIERZ

321

Czego?

EWA

322

Pan Bronkę kocha!

KAZIMIERZ

patrzy przeciągle na nią
323

Tak.

EWA

324

Słyszy pan jej śmiech? Och ten piękny, srebrny, dziewczęcy śmiech.

KAZIMIERZ

325

Chodźmy już, chodźmy.

SCENA IV

Bronka i Tadeusz wchodzą, trzymając się pod rękę, weseli i szczęśliwi — na pozór.

Przeczucie, Omen, ŚmierćBRONKA

do Ewy
326

Droga, kochana moja Ewciu. Tak dawno przecież już mnie znasz. Wyście wszyscy byli za dobrzy dla mnie. Tyś mnie psuła swoją dobrocią. Tadeusz doszczętnie mnie zepsuł. Ewuchna, ty wiesz, że ja jestem wariatka, mam takie chwile, w których jestem całkiem niepoczytalna.

EWA

327

Czemuś taka smutna, za co ty mnie przepraszasz?

328

Och, ty mimozo moja, jakaś ty nerwowa i przeczulona…

BRONKA

329

Dzieciakowi można było wybaczyć, że nie może zapanować nad swoimi kaprysami, ale mnie — nie wolno.

330

Widzisz, czasem mnie takie ciężkie myśli opadają. Nie, to nie to, to nie to. To tak jest, jak wtedy… Nie, to nie jest właściwie przeczucie nieszczęścia… to tylko dalekie, dalekie wspomnienie tych strasznych godzin, jakie dzieckiem przeżyłam, kiedy nadaremnie po całym folwarku szukałam mej siostry. Wiedziałam, że się coś złego z nią stało. Czułam to, czułam. Las cały obszukałam, cały brzeg rzeki obleciałam, wróciłam przerażona i zdyszana do domu.

331

Ewciu! Ewciu! Zdawało mi się, że coś mnie ściga, że coś mnie targa za włosy… padłam przed werandą w trawę. Twarz całą wtuliłam w dłonie, aby nie spojrzeć za siebie, a oni szli… szli…

EWA

332

Kto?

BRONKA

333

Chłopi, a przy nich niańka moja, i nieśli na noszach moją ukochaną siostrę… utopiła się w stawie…

EWA

mimo woli
334

W stawie?

BRONKA

335

Tak — tak — w stawie.

336

Każ zasypać ten staw. Ustawicznie przypomina mi się ten czarny, głęboki ślep naszego stawu…

TADEUSZ

337

Uspokój się Bronka, uspokój się, zrobię wszystko, czego zapragniesz. Chcesz, to wszystko tu naokół z ziemią zrównam.

338

Tak, zrobię to. Stawy ziemią zasypię, drzewa powycinam…

EWA

339

A może pan i śnieg z ziemi zmieść każe? Och dzieci, dzieci… Teraz na pana Tadeusza przyszła kolej podrażnienia.

BRONKA

340

Tadziu, czym ja cię dziś podrażniłam?

TADEUSZ

341

Ależ, Bronuś kochana, tyś mnie niczym nie podrażniła, wiesz tylko, żem zawsze smutny, gdy widzę, że o tych wszystkich bolesnych wrażeniach swego dzieciństwa przy mnie zapomnieć nie możesz.

EWA

głaszcząc ją po twarzy
342

Zapomnij, zapomnij. Pozostawcie mnie, panowie na chwilę z Bronką, uspokoi się przy mnie.

KAZIMIERZ

343

Pani ma słuszność, chodź, Tadeuszu.

TADEUSZ

344

Uspokój się, uspokój, Bronuś.

BRONKA

345

Patrz, już jestem spokojna, ale idźcie już, mnie tu z Ewą będzie dobrze, ona jedyna umiała mnie zawsze uspokoić.

Kazimierz i Tadeusz wychodzą.

KAZIMIERZ

zwraca się przy drzwiach
346

Panno Ewo, pani miała ochotę przejść się po parku!

EWA

347

O, później, później, jak Bronka już całkiem będzie spokojna.

BRONKA

348

A to pójdziemy wszyscy razem.

EWA

349

Nie, nie, kochanie, ja chcę ci być miłym gościem, młodemu małżeństwu gość może bardzo przeszkadzać, gdy za dużo zmusza ich do tego, by go bawić.

350

Ciebie czarny ślep stawu straszy, a tu tak miluchno w tym kąciku z mężem razem.

Kazimierz wychodzi już przy pierwszych słowach.

SCENA V

BRONKA

351

Ewciu, czy ja jestem bardzo nieznośna?

EWA

zamyślona
352

Nie, nie, tylko mnie dziwi ten twój nagły wybuch.

BRONKA

353

Nie bierz mi niczego za złe, Ewciu.

EWA.

354

Nie. Nawet wtedy…

BRONKA

jakby odgadując jej myśl
355

Kiedy?

EWA

356

Nawet wtedy, gdyby ta zmiana, która zaszła w tobie…

357

Bądź szczerą, ty masz jakiś nieokreślony lęk… może to nie lęk, ale nie widzę tego zaufania, które miałaś zawsze do mnie.

BRONKA

po chwili
358

Jestem szczera, wszystko ci szczerze powiem… Widzisz, tyś się tak zmieniła…

EWA

uśmiechając się
359

Zmieniłam się?

BRONKA

360

Tak mi trudno doszukać się w tobie mojej ukochanej Ewy sprzed paru lat. Mam chwile, że mi się zdaje, iż cała wieczność spłynęła od tego czasu, kiedyś mnie tak serdecznie do siebie tuliła i moją radość odczuwała, że Tadeusz bierze mnie za żonę.

EWA

mimo woli
361

Tak, to już cała wieczność spłynęła.

BRONKA

362

Widzisz, ja patrzę tak bezradnie i z takim lękiem na dno tej wieczności. Widzisz, widzisz, dlatego mi się ten czarny ślep[9] stawu przypomniał.

363

Może się trochę zaziębiłam. Może nie jestem całkiem przytomna, ale dotknięcie twych rąk czuję inne, inne niż dawniej. Dawniej było to, jakbyś mnie miłości stygmatem przepalić chciała, bo wiesz, są dotknięcia, które parzą jak rozpalone żelazo, a teraz takie obce i dalekie… Wiesz, wiesz. O, czekaj tylko: to jakby tęsknota jesieni z kasztanowych alei żółte listowie zgarniała…

EWA

364

Tęsknota?

BRONKA

365

Tęsknota, StrachTak, tęsknota! Ach, jak mnie przeraża twoja tęsknota! Pamiętasz, gdyśmy były razem w pensjonacie, lękałam się twojej gwałtownej i zazdrosnej miłości, teraz się twojej tęsknoty obawiam. Powiedz mi tylko, Ewa, dlaczego ja się zawsze ciebie lękać musiałam?

EWA

366

Posłuchaj mnie, ty jesteś teraz rozdrażniona, ale ja wszystko w tobie rozumiem. Nie czuję świadomie najmniejszej zmiany wobec ciebie, ale może być, że rzeczywiście się zmieniłam… Nie jesteś moją, niepodzielnie moją, jak dawniej… ty kochasz męża, może nieświadomie lękasz się czegoś nieuchwytnego… A ja wiem.

367

A może ty, kochanie, jesteś zazdrosną? No, co? Powiedz mi szczerze.

BRONKA

368

Nie, nie, nie jestem zazdrosną, ale rzeczywiście czegoś się lękam…

EWA

369

Czego?

BRONKA

370

Twojej piękności…

EWA

371

Co to znaczy?

BRONKA

372

Kobieta demonicznaCo to znaczy? Widzisz, mogłaby być kobieta piękną, o, najpiękniejszą ze wszystkich kobiet na świecie, a nigdy bym się nie lękała, bo wiem, że Tadeusz ani okiem na taką piękność nie rzuci. Aleś ty inaczej piękna… Przy tobie budzą się tęsknoty i pragnienia, których się nie znało. Ty możesz przykuć i ciągnąć za sobą człowieka, choć nie wiesz, że ktoś w twoje ślady idzie, a on znów nie wie, dokąd go twój urok zaprowadzi… a jednak idzie na ślepo… przed siebie… dalej… dalej…

EWA

373

I dokąd?

EWA

374

Ja nie wiem, nie wiem. Widzisz, ja tego wszystkiego nie rozumiem, ja tylko umiem czuć. Coś mi całą duszę rozpiera, głowę mi rozsadza, a ja nie wiem, co to jest…

375

Kazio mówił mi dzisiaj, że jest jakiś punkt, w którym wszystkie sprzeczności z sobą się zlewają… nie pamiętam dobrze, jak on to powiedział, ale coś takiego, że sfera nieskończenie wielka staje się płaszczyzną, a ja myślałam o tym, że ten czarny lej stawu może się tak w nieskończoność pogłębić, że to, co było dołem, zlewa się z niebem…

376

Dokąd? Albo w czarną otchłań stawu, albo wzwyż, wzwyż, ku majestatowi nieba…

EWA

377

Skąd ci te myśli?

BRONKA

patrzy nagle bystro na nią, a potem się uśmiecha
378

Tak, tak, Ewciu, nie możemy siebie odnaleźć…

379

Patrz, teraz, kiedy się coś jaśniejszego wyłoniło z moich przeczuć, lęków, kiedy poczynam odgadywać to, co w głębi mojej nurtowało, a na wierzch wydobyć się nie mogło, teraz tak ci jestem wdzięczną… znowu wydajesz mi się bliższą… Ale dziwne… i we mnie poczyna się jakaś tęsknota budzić… A może ja za słaba, by móc tęsknić? By móc znieść męczarnię tęsknoty?

EWA

380

Za czym ty możesz tęsknić? Czyż wszystkie twoje tęsknoty nie zostały już spełnione?

BRONKA

381

Jedna jeszcze nie.

EWA

382

Wiesz jaka? Znasz ją?

BRONKA

383

Jeszcze nie, jeszcze nie!

Milczenie.

SCENA VI

KAZIMIERZ

wchodzi, niespokojny do Bronki
384

No, już się kochana moja bratowa uspokoiła?

BRONKA

przeskakując nagle do wesołości
385

Idź sobie, chcesz mnie znowu podrażnić. Dosyć już mam twojej filozofii o tych sprzecznościach, które się w jakimś punkcie ze sobą zlać muszą.

KAZIMIERZ

żartobliwie
386

Nie bardzo ściśle się wyraziłaś, ale swoją drogą sama na sobie możesz ten fakt zauważyć. Przed chwilą smutna, kapryśna, już jesteś teraz wesoła…

BRONKA

387

Tobie tego doprawdy nie mam do zawdzięczenia, bo ty swoją znudzoną miną możesz człowieka do rozpaczy doprowadzić?

KAZIMIERZ

388

Czekaj, jutro jeszcze więcej znudzoną minę u mnie zobaczysz.

BRONKA

389

Pięknie dziękuję.

KAZIMIERZ

do Ewy
390

No, może się pani teraz ze mną przejdzie. Tadeusza zaprzągłem na chwilę do roboty w jakiejś majątkowej sprawie, o której żadnego nie mam wyobrażenia.

EWA

391

A ty, Bronka, zapomnij twych urojeń, spocznij, spocznij…

BRONKA

392

Och, jak mi dobrze, jak mi dobrze.

Ewa i Kazimierz wychodzą.

SCENA VII

BRONKA

leży chwilę, podnosi się z wolna na szezlongu, nasłuchuje trwożnie, potem zza stanika wyjmuje list, patrzy na niego, całuje go, zakrywa twarz listem i płacze cicho.
393

Tadziu, mój Tadziu jedyny!

Zasłona spada.

AKT TRZECI

SCENA I

BRONKA, TADEUSZ
Przez okna, jasno oświetlone, widać, jak z wolna idą przez oszkloną oranżerię do salonu. Wczesny poranek. Słońce czerwieni się na śniegu poza oknami. Bronka wchodzi pierwsza, opiera się o szezlong.

BRONKA

394

Nigdzie spokoju, nigdzie spokoju znaleźć nie mogę. Nigdzie, nigdzie. A tak się chciałam do ciebie przytulić i ukojenie przy tobie znaleźć… Tadziu — Tadziu… Co się z nami stało?

TADEUSZ

395

Ależ, dziecko drogie, kochane… Czy nie możesz zrozumieć, że jesteś podrażniona? Czyś zapomniała już, jak płakałaś, gdym na jeden tydzień odjeżdżał od ciebie?

BRONKA

396

O nie, nie. To było co innego… Wtedy to był tylko taki żal rozpieszczonej kobiety i obawa tej strasznej tęsknoty, gdy cię przez tydzień cały, pomyśl tylko, przez tydzień cały widzieć przy sobie nie będę.

TADEUSZ

397

A teraz, cóż teraz? Przecież jestem przy tobie, dniem i nocą jestem przy tobie.

BRONKA

398

A dusza twoja gdzie błąka?

TADEUSZ

399

Moja dusza?

400

Zawsze i zawsze przy tobie.

BRONKA

gwałtownie
401

Przy mnie? Powiedz mi raz jeszcze; że zawsze; zawsze dusza twoja przy mnie.

TADEUSZ

mocno
402

Zawsze!

BRONKA

403

Zawsze przy mnie?

TęsknotaTADEUSZ

404

Mówię ci szczerze, żem raz po raz dawniej już czuł taką wielką tęsknotę, która mi serce i mózg szarpała…

BRONKA

przerywa gwałtownie
405

Tęsknotę!? I ty czułeś tęsknotę. Za czym, za czym ty czułeś tęsknotę?

TADEUSZ

406

Uspokój się, Bronuś, wiesz nadto dobrze, jak cię kocham. Tęsknoty za nikim czuć nie mogłem, prócz…

BRONKA

z krzykiem
407

Prócz… powiedz mi!

TADEUSZ

głaszcze ją
408

Prócz… za tęsknotą…

BRONKA

wstaje
409

Co? — tęsknotę za tęsknotą!! Co to ma znaczyć?

TADEUSZ

410

Tęsknota, Nuda, IdealistaNie bądź tylko tak przerażona. Pozwólże z sobą spokojnie pomówić… Siądź, Broniu, moja ukochana, siądź, ja ci wszystko opowiem… tęsknota za tęsknotą… hm… hm. Ot, widzisz, jak byłem młody, tom szarpał ziemię z tęsknoty, nie wiedziałem, co począć, bom tęsknił, by spełnić coś tak wielkiego, mocnego i pięknego, czego dotychczas żaden człowiek nie spełnił…

BRONKA

411

A może ja ci przeszkodziłam?

TADEUSZ

412

Nie, nie, Bronka, nie. To dawno, dawno już temu… Czułem wtedy taki nadmiar sił, że zdawało mi się, że cały świat ze siebie wyłonię… Ha… ha… ha… Chłonąłem w siebie naukę, grzebałem w odwiecznych śmieciach wiedzy ludzkiej, świat cały zjechałem, by spełnić zakon w duszy mej wypisany, stworzyć jakiś wielki czyn…

BRONKA

413

I ja, ja marna kobieta przeszkodziłam ci w tym?

TADEUSZ

414

Och nie, stokroć razy nie — to zupełnie co innego. Kazimierz i ja, myśmy ostatni z naszego rodu… Kazimierz tęsknoty nie znał, a może ją znał… Ja nic nie wiem o Kazimierzu…

BRONKA

415

Mów, mów dalej.

TADEUSZ

416

Nic więcej nie mam do powiedzenia.

BRONKA

417

Tadziu! Czyś ty przy mnie utracił tę tęsknotę?

TADEUSZ

418

Widzisz — jak ja ci mam na twoje pytanie odpowiedzieć? Ja

419

uczułem nagle taką niemoc w sobie, byłem znużony, zrezygnowany — i czułem takie nieskończenie wielkie pragnienie spokoju, ukojenia…

BRONKA

420

A więc ja byłam tylko tą niemą poduszką pod twą skołataną głowę?

TADEUSZ

smutno
421

Czemu ty, Bronka, rzucasz się tak na mnie?

BRONKA

422

Ja się na ciebie nie rzucam, ale we mnie burzy się wszystko na myśl, żem była dotychczas tylko twoim pieścidełkiem, twoją towarzyszką, z którą tak miło było gawędzić w tym piekielnym, przeklętym kątku przy kominie…

TADEUSZ

423

Uspokój się, Bronka, uspokój. Dlaczego nie możesz słuchać spokojnie tego, co ci mówię. Przecież ja nic więcej nie chciałem powiedzieć nad to, że przy tobie znalazłem spokój i szczęście, że przy tobie zapomniałem tęsknić, boś ty wszelką moją tęsknotę zaspokoić zdołała.

BRONKA

patrzy na niego długo i chwyta go za ręce
424

A dlaczegoś począł tęsknić za twoją tęsknotą?

TADEUSZ

z cichym uśmiechem
425

Dlaczego ty teraz tęsknisz za tym, żeś nigdy przedtem nie tęskniła?

BRONKA

zamyślona
426

A prawda.

427

Pytałeś się mnie przed chwilą, dlaczego teraz jestem smutna i podrażniona, teraz, kiedy już wróciłeś taki mocny, taki szczęśliwy, taki piekielnie stęskniony… za twoją Ewą!

TADEUSZ

przerażony
428

Ewą?

BRONKA

nie hamując się już
429

Ewą! Ewą! Tak, Ewą! Sądzisz, żem nie widziała, jak drgnąłeś, jak się przeraziłeś, gdy ona stanęła tam na progu naszego domu? Sądzisz, że ja tylko na to jestem, by być twoim pieścidełkiem, poduszką pod twą zmęczoną głowę, i nie czuć, nie czuć tej straszliwej tęsknoty, która ciebie ode mnie odrywa!?

430

Tadziu, przepraszam cię, zdaje mi się, żem robiła ci wyrzuty z twojej tęsknoty… wiesz, to niesprawiedliwe wyrzuty, bo i moja tęsknota wybiegła daleko poza ciebie.

TADEUSZ

tajemniczo
431

Bronka, za czym?

BRONKA

z silnym wybuchem
432

Za Ewą, za Ewą, za Ewą!

TADEUSZ

tajemniczo
433

To i ciebie też zaraziła?

BRONKA

opadając
434

Tak i mnie też…

SCENA II

Kazimierz wchodzi, patrzy zdziwiony.

KAZIMIERZ

435

Co, wyście już na nogach? Cóż tak wcześnie?

TADEUSZ

siląc się na swobodę
436

Właśnie chciałem się ciebie zapytać: Ty już na nogach? Co tak wcześnie?

KAZIMIERZ

437

Hm, ja czytałem całą noc, potem chciałem się orzeźwić, poszedłem na przechadzkę. Wracając z parku, widzę ze zdumieniem światło w oknach salonu, wstąpiłem zobaczyć, co się tu stało niezwykłego, a teraz pójdę spać.

BRONKA

438

Nic, nic się nie stało. Co się miało stać? Tylko te wasze zagadnienia o celach życia, o wyjściu samego z siebie, szukanie czegoś, co się uchwycić nie da, a co może wcale nie istnieje, tak mnie ze snu wybiły i tak rozdrażniły, że całkiem Tadeuszowi spać nie pozwoliłam.

TADEUSZ

troskliwie
439

A może, Bronuś, teraz położysz się spać?

440

Idź, idź Bronuś, połóż się; widzisz, ja także spocznę.

BRONKA

żywo
441

Nie, nie… i ty Kaziu, też zostań, zostań. Nam tak dobrze z tobą…

KAZIMIERZ

śmieje się z przymusem
442

Słyszysz, Tadeuszu? Teraz, jak ty tu jesteś, to Bronce dobrze ze mną, teraz jestem parawanikiem, to znowu wygodnym mebelkiem, który dyskretnie sam siebie usuwa, wie, kiedy wejść, kiedy wyjść…

BRONKA

443

Ty, niegodziwy.

KAZIMIERZ

do Tadeusza
444

A gdy ciebie nie było, to powiedziała, żem nieznośny, żem wniósł atmosferę nudy i zmęczenia w twój dom, co chwila biegła budzić pannę Ewę…

BRONKA

nagle z udanym zdumieniem
445

Wiesz, Tadeusz, jakie to niepojęte. Przez cały czas, jak ciebie tu nie było, to Ewa cierpiała na ustawiczną senność, cały dzień spala.

TADEUSZ

roztargniony
446

Spała?… Cały dzień spała? Hm…

447

Więc słuchaj, Kaziu, ten twój interes majątkowy rzeczywiście bardzo zagmatwany. Myślę i myślę ustawicznie, albo brak jakichś papierów, albo też rachunki się nie zgadzają.

448

Słuchaj, Bronka, ubierz się, każ przygotować śniadanie, każ zaprząc do sanek, potem co koń wyskoczy poprzez pole, poprzez lasy…

BRONKA

449

Tak, tak… poprzez pole — poprzez lasy — och, jak to piękne,

450

a w tym wietrze, w tym pędzie, moje włosy, patrz, tak, o tak.

451

I tak całą piersią wdychać, wchłaniać w siebie tę otchłań niebieską przed nami.

452

Patrz tylko, jaki Kazimierz zdziwiony, on myślał, że ja całkiem nie umiem tęsknić za burzą wichru, za niebieską otchłanią…

KAZIMIERZ

453

Ależ, przeciwnie, ja nie patrzyłem zdumiony, ja tylko zazdroszczę ludziom, którzy za czymś jeszcze tęsknić umieją.

BRONKA

454

Słyszysz, Tadziu, ach jaki on naiwny, zazdrości ludziom, którzy tęsknią. No, ale idź, Tadziu, idź, załatw tę sprawę, to chyba długo nie potrwa.

TADEUSZ

455

Pół godziny najwyżej.

BRONKA

sztucznie
456

A ja będę tymczasem uczyła Kazia tęsknić.

TADEUSZ

457

Dobry pomysł, dobry pomysł.

SCENA III

BRONKA, KAZIMIERZ

BRONKA

podchodzi ku portierom, przez które Tadeusz wyszedł, rozgląda się, a potem podchodzi do Kazimierza i chwyta go za rękę.
458

Czy ty wiesz, dokąd on teraz poszedł?

KAZIMIERZ

459

Wiem.

BRONKA

460

Ty wiesz? Ty tego nie możesz wiedzieć Czy ty sądzisz, że on poszedł twoje sprawy załatwiać?

KAZIMIERZ

461

Wiem, że nie.

BRONKA

z mocą
462

Do Ewy poszedł, do Ewy, do Ewy!

Milczenie.

BRONKA

463

To tak być musi?

KAZIMIERZ

464

Kondycja ludzka, Tęsknota, Kobieta demonicznaHa, taki los człowieczy, jak człowieka szarpnie taka straszna tęsknota, by wyjść poza siebie i wszystko, gdy żadne szczęście, żadna rozkosz nie wypełni duszy, nie jest w stanie ujarzmić tego wewnętrznego niepokoju, okiełzać tego wściekłego rozpędu, który gna, gna i gna człowieka na oślep, po trupach, po ofiarach swej zbrodni, przed siebie naprzód…

BRONKA

przestraszona
465

To silniejsze niż huragan, co odwieczne dęby z korzeniami wyrywa?

KAZIMIERZ

466

Silniejsze.

BRONKA

467

Nieprzezwyciężalne?

KAZIMIERZ

468

Nie.

BRONKA

tajemniczo
469

Ale silniejsze od Ewy, nieprawda?

KAZIMIERZ

potrząsa głową
470

Niestety, nie.

BRONKA

zrywa się
471

Nie, mówisz, nie.

472

Powiedz mi, czemu nie, czemu nie?

KAZIMIERZ

473

Bo Ewa jest tą tęsknotą. On za nią nie tęskni, on może jej wcale nie widzi, nic o niej nie wie, ale widzisz to tak, jakby była w nim, jakby go szarpała, jakby go smagała w jakiś straszliwy pościg.

BRONKA

474

Za czym, powiedz mi, za czym?

KAZIMIERZ

475

Tego nikt nie wie, nie wiedział, nie rozumiał ani nie zrozumie. Milczenie.

BRONKA

476

Cóż ja pocznę nieszczęśliwa? Och i ja tęsknię, i ja tęsknię, ale za jego duszą. Boże najdroższy, jaka ja ślepa byłam, jak moja dusza oślepła od tego szału i teraz dopiero zrozumiała, że on nigdy do mnie nie należał.

KAZIMIERZ

smutno
477

Słuchaj, Bronka, ja na oczach twojej duszy tej operacji robić nie chciałem. Wiedziałem dobrze i widziałem, że on nigdy twoim nie był, dlatego byłem tak smutny. Głęboki smutek pokrywałem maską nudy i zobojętnienia, co mi się zresztą nie zawsze udawało, ale myślałem, że się te chmury rozproszą…

BRONKA

478

Czemuś mi tego nie powiedział, czemuś mi tego zaraz nie powiedział? Byłabym miała czas ochłonąć, a tak to spadło nagle jak grom. Dusza moja jak piorunem roztrzaskana wierzba, tysiąc szczap wokół korzeni, które się już też z ziemi wynurzają. Czemuś mi nie powiedział? Czemuś mi oczu nie roztworzył?

KAZIMIERZ

479

Słuchaj mnie, Bronka, spokojnie, zaraz zrozumiesz, dlaczego.

BRONKA

480

Kaziu, jakiś ty dziwny, co ci się stało?

KAZIMIERZ

481

Co mi się stało? Toś ty też dopiero teraz przejrzała, coś już od tygodnia powinna była wiedzieć?

BRONKA nieśmiało patrzy na niego wylęknionymi oczyma.

KAZIMIERZ

482

Miłość niespełnionaNie lękaj się, Bronka, nic strasznego… Powiem ci prosto i szczerze. Z wolna w ciągu długich tygodni pokochałem cię moją pierwszą miłością, bom, Bronka, nigdy dotąd nie kochał. A dusza moja była zimna, biała i czysta jak ten śnieg, tam, na polu. Dlaczegom cię pokochał, dlaczego z godziny na godzinę miłość moja się pogłębiała i silniej, silniej się we mnie rozrasta, toś może zrozumiała z tego wszystkiego, com ci o sobie mówił. Zresztą, to zupełnie obojętne…

483

tylko nie bądź tak przerażona. Mogłabyś wtedy z przerażeniem się cofać i z pokoju uciekać, gdybym ja liczył na twoją wzajemność, ale ja na nią nie liczę ani też jej nie chcę. Chociażbym wiedział, żeś mi wzajemna, tobym ani na chwilę się nie wahał wzajemność twoją ze wstrętem odrzucić. Nie dlatego, żeś moją bratową, ale dlatego, że dusza twoja o inną się otarła, silniejszą może od mojej.

BRONKA

484

Cicho, Kaziu, ja ciebie nie rozumiem.

KAZIMIERZ

zmęczony
485

To nic nie szkodzi, umiem myśleć dzień i noc o tobie, kochać cię i pieścić, i umiem nie myśleć o tym, że jesteś żoną mego brata, i umiem ani na chwilę, choćby najodleglejszą myślą nie zbrukać ciebie w godności pani domu moich praojców i żony mego brata, którego tak samo kocham, jak ty.

BRONKA

podchodzi ku niemu i głaszcze cicho jego włosy
486

Nie mów już o tym, nie mów.

KAZIMIERZ

487

Oczywiście, że ci już o mojej miłości mówić nie będę. Tylko rozumiesz tę tęsknotę człowieka, który przeważnie żył w mętach, w brudach życia, w całym tym błocie, co się światem i życiem nazywa? Zapragnąłem schwycić to błędne światło, co mknie nad tym bagnem i kałużą życia, chciałem odczuć tę rozkosz, gdy wypowiem to słowo „kocham”.

Milczenie, trzymają się za ręce i siedzą obok siebie. Po długiej chwili.

KAZIMIERZ

488

Jestem szczęśliwy, że zrobiłem taki piękny obrachunek z całym moim życiem… Jedna moja troska, jeden straszny ból: jak ty to ścierpisz?

BRONKA

przerażona
489

Co ścierpię, co?

KAZIMIERZ

490

Słuchaj, Bronka, z rozkoszą patrzałem, jak człowiek w tobie w ciągu ostatnich dni rósł i potężniał, jak walczyłaś z sobą, z jakim strasznym trudem jęłaś sobie uświadamiać wszystko to, co na dnie twej duszy drzemało. Cieszyłem się już, nie jak człowiek, który kocha, ale jak artysta, gdyś nowe słowa tworzyła dla wszystkiego tego, co dusza twoja w tych cierpieniach rodziła… Bronka, bądź silną i piękną, pochwyć w górze w sam czas ten obuch, który ci ma głowę zmiażdżyć.

BRONKA

rozdrażniona
491

Co mnie może zmiażdżyć?

KAZIMIERZ

twardo
492

Tadeusz twoim nie był i nie będzie. Dusza jego poleci, a chcesz trupa mieć przy sobie, to miej.

BRONKA

493

Kłamiesz.

KAZIMIERZ

smutno
494

Gdybym nie gardził twoją wzajemnością, to może bym się do tak nędznych środków uciekał; gdybym ciebie nie kochał, gdybym nie miał tej krwi w sobie, która we mnie płynie, to może bym się cieszył, że ci mogę serce rozranić. Nie mówiłem ci tego wszystkiego, chociaż o wszystkim wiedziałem, a teraz, gdy już nic zmienić się nie da, pragnąłbym zahartować twoją duszę…

BRONKA

patrzy na pół błędnie na Kazimierza
495

Więc dobrze! Będę teraz silną, będę piękną. A ty, ty mi pomożesz?

KAZIMIERZ

496

W czym ja ci mogę pomóc?

BRONKA

z tłumionym krzykiem
497

Ja ją zabiję, zabiję, zabiję! I ty mi pomożesz!

KAZIMIERZ

498

Ja — nie.

BRONKA

śmieje się wzgardliwie
499

I ty, ty powiedziałeś, że mnie kochasz? I ty, z którego słów wyczuwałam, że wszystko jesteś w stanie dla mnie zrobić i każdą ofiarę dla mnie z siebie ponieść, teraz się cofasz?

KAZIMIERZ

500

Ja się wcale nie cofam, nie pojmuję tylko, dlaczego bym miał przykładać rękę do takiej bezcelowej i bezmyślnej zbrodni, którą może co najwyżej obłęd samiczki podyktować, ale nigdy prawdziwa siła i piękność kobiety.

BRONKA

coraz gwałtowniej
501

Człowieku, co ty mówisz; czy ty nie masz krwi i serca? Powiedz, jak ty kochasz, czym ty kochasz? Ta twoja miłość nie jest niczym więcej, jak tylko pieszczeniem się dźwiękiem pięknych słów i niczym więcej, jak tylko rozkoszą sennych rojeń i majaczeń.

KAZIMIERZ

patrzy na nią przeciągle
502

Obłędny ból przemawia przez ciebie, a zresztą masz słuszność, niezdolny jestem, a może za silny do waszej krwiożerczej miłości, jej krwiożerczej cnoty i jej krwiożerczej zbrodni…

BRONKA

503

Nie odchodź, nie odchodź, mój bracie jedyny. Widzisz, już oprzytomniałam, tyś, tyś jeden przemówił do mojej duszy. Widzisz, ja też mam duszę, Kaziu, taką skołataną duszę, ale dosyć dużą na to, by ogarnąć całą piękność i dobroć twoich słów, by pomieścić chociaż cząstkę twojego smutku i twojej tęsknoty. Bo, powiedz szczerze, Kaziu, ty też tęsknisz?

KAZIMIERZ

504

Teraz nie, teraz nie. Przez ciebie dokonała się we mnie moja tęsknota.

BRONKA

powtarza bezmyślnie
505

Przeze mnie… przeze mnie… przeze mnie…

506

Kaziu, czyś ty mi rzeczywiście mówił, że mnie kochasz?

KAZIMIERZ

zamyślony
507

Mówiłem.

BRONKA

508

I mówiłeś, że gardziłbyś mną, gdybym ci się odwzajemniła?

KAZIMIERZ

509

Mówiłem.

BRONKA

510

I mówiłeś, żeś za dumny, za czysty, by najlżejszą myślą pożądania skalać panią domu twych praojców i żonę brata twego?

KAZIMIERZ

511

Mówiłem — i to jest całą treścią mej duszy.

BRONKA

chwyta go nagle za ręce
512

Och, ty, bracie mój.

513

Tak mi się dusza wyczerpała, takam senna, tak bym chciała, byś mnie kołysał, kołysał bez końca, do takiego cichego, wiecznego snu, boś taki nieskończenie, nieskończenie dobry…

514

Kaziu, ty wiesz, czym ja jestem?

KAZIMIERZ

515

Wiem.

BRONKA

516

Powiedz mi, powiedz, czym jestem?

KAZIMIERZ

517

Białym, czystym śniegiem, który na zmarzłą grudę ziemi opadnie, ugrzeje, otuli tego trupa, dopóki nie odżyje, budzić się nie pocznie, i z ciepłego już łona, z ziarn, zda się zmarzłych ziarn, nowe, świeże kiełki puszczać pocznie…

BRONKA

w zamyśleniu
518

A zdawało się, że to ziarno w ziemię zasiane dawno już wymarzło.

KAZIMIERZ

519

Wymarzło w mrozie, wygniło w błocie…

BRONKA

520

Ziarno kiełkuje, a śnieg taje… Masz rację — jestem śniegiem.

521

Dlaczego Ewa nie śpi? Słyszysz?

Kazimierz nasłuchuje.

BRONKA

522

Słyszysz? Teraz idzie po schodach na dół… Za chwilę tu będzie.

523

Ach, Kaziu, jaka ja dziwnie wesoła i szczęśliwa.

524

Lulu, lulu, mój maleńki, lulu… No, śpijże wreszcie, niesforny dzieciaku.

SCENA IV

BRONKA

patrzy na nią
525

Lulu, lulu, mój maleńki. No, nie chcesz spać, to powiedz przynajmniej pannie Ewie: dzień dobry!

KAZIMIERZ

ze sztuczną wesołością
526

Dzień dobry, pani.

BRONKA

wita Ewę
527

Pomyśl tylko, Ewciu, jak zerwaliśmy się dziś wszyscy wcześnie. Zdaje mi się, że to dzień Bożego Narodzenia… U nas był taki zwyczaj, że ten dzień dzieciom rózgami przypominano, dlatego tak rychło zrywaliśmy się z łóżek.

EWA

528

Ależ, bój się Boga, to w Wielki Piątek, czy w Wielką Sobotę.

BRONKA

529

E, to wszystko jedno… Patrz tylko na tego mego wielkiego, łagodnego, dobrego niedźwiedzia. Ach, to poczciwe Kazimierzysko…

KAZIMIERZ

530

OmenBronka obudziła się dziś w wybornym usposobieniu.

BRONKA

531

Masz słuszność… zdaje mi się, że jestem młodym dzieciakiem, gdym jeszcze pięła się na najwyższe szczyty topoli nad tym przeklętym czarnym stawem.

EWA

532

I znowu ten czarny staw?

BRONKA

macha ręką
533

E — wszystko jedno. Staw, nie staw, brzytwa czy szubienica, pod kołami pociągu czy też jak najprzykładniej w świecie w swoim łóżeczku… Śmierć śmiercią. Wszystko jedno, jak i kiedy…

534

Patrz tylko, Ewciu, to poczciwe Kazimierzysko wygląda jak rosochata topola, ach nie, jak ten mój olbrzymi wuj, na którego plecach tak często otrząsałam sobie wnętrzności.

EWA

535

Coś ty taka wesoła?

BRONKA

chwyta ją za ręce, pieszczotliwie
536

Widzisz, Ewciu, ja mam często takie jakieś głupie smutki, głupie tęsknoty, którymi sobie i innym życie zatruwam, ale to wszystko mija i wtedy jestem podwójnie wesoła…

537

Ale patrz tylko, ten Kazimierz do niczego. Ach, jaki ty, Kaziu nudny, jaki nudny… Ewo, wiesz co, gdybyśmy tak razem teraz wybiegły do ogrodu, śnieg po pas głęboki… Och, co za rozkosz brnąć w tym śniegu, rozrywać go piersią i nogami, by tylko, co prędzej zakiełkowała ta martwa, a teraz już odchuchana ozimina…

EWA

udaje, że nie zważa, pobłażliwie
538

Bronka znowu szaleje. Teraz, w śnieg, w porannej sukni, w pantofelkach?

BRONKA

539

No i cóż z tego, jam zahartowana. A tyś przecie już ubrana… Chodź, kochana Ewciu, tyś taka zimna, tak marzniesz, a ja cię tak w śniegu rozgrzeję. Całymi garściami śniegu będę tarła twoją twarz, będę myła śniegiem twoje włosy, ach, gdybyś ty wiedziała, jak śnieg umie przytulić, odchuchać, rozgrzać zziębnięte ręce i wymarzłe serce…

EWA

540

Nie, Bronko,

541

ja nie potrzebuję śniegu, mnie dobrze z moimi zziębniętymi rękami i zmarzłym sercem. Mojej duszy jeszcze żaden śnieg nie potrzebował przyprószać, by ją ogrzać.

BRONKA

patrzy na nią przeciągle
542

Nie? Rzeczywiście nie?… No, to chodź, Kaziu, to razem w śnieg polecimy, a pozwolisz się kulać w śniegu? Takiego cudnego bałwana z ciebie zrobię.

543

Tu ci dwa węgle włożę, będziesz miał oczy, tu ci kawałek błota przylepię, będziesz miał nos, a tu zrobię tak i będziesz miał usta, taką fajkę ci do ust włożę… Och Ewciu, Ewciu, że ty z nami iść nie chcesz. No, chodżże, Kaziu, chodź

544

Ewciu, Tadeusz tu zaraz przyjdzie.

Głos Bronki z przedpokoju.
545

Tadeusz! Tadeusz! Ewa sama, przygotujcie nam śniadanie.

SCENA V

Ewa sama — podchodzi ku oknu, patrzy chwilę, uderzając palcami w szybę, zimna i surowa, podchodzi do kominka, rozgrzebuje haczykiem żar, potem siada nieruchoma, wpatrzona w ogień.

SCENA VI

TADEUSZ

wchodzi, rozgląda się po pokoju, podchodzi do Ewy, bierze fotel i siada obok
546

Powiedzieć ci dzień dobry?

EWA milczy.

TADEUSZ

547

Spytać się ciebie, kto mnie wołał?

EWA

podnosi sennie głowę
548

Bronka cię wołała. Pobiegła w rannej sukni i w pantofelkach bawić się z Kazimierzem w śniegu… Mówiła, że to pięknie brodzić w śniegu po pas, rozrywać swoją piersią fale śniegu… Nie lękasz się, że się zaziębi?

TADEUSZ

jakby we śnie
549

To wszystko jedno.

EWA

550

Nie jesteś zazdrosny o Kazimierza?

TADEUSZ

patrzy na nią, ale nic nie odpowiada

EWA

551

Gdzie byłeś teraz?

TADEUSZ

552

Sam z sobą.

EWA

553

Przy mnie, ze mną?

TADEUSZ

wściekły
554

Nie, mówię ci: byłem sam z sobą.

EWA

głaszcze go po rękach
555

Dlaczego się tak wściekasz, że odtąd już raz na zawsze musisz zostać ze mną i wiecznie być przy mnie.

TADEUSZ

556

Być z tobą? Przy tobie? Śmierć mi stokroć razy milsza.

EWA

zamyślona
557

Kobieta demonicznaGdym weszła w twój dom — ach nie nie, nie o tym chciałam mówić. Tak, ta chwila… To była jedna tylko chwila… Wtedy, gdyś wrócił, a ja stałam w tym oto pokoju, nie słyszałam coście mówili z sobą, ale czułam, że jesteście szczęśliwi, zawahałam się chwilę, zanim przestąpiłam Romowe[10] waszego szczęścia i spokoju.

TADEUSZ

jakby się ze snu budził
558

Gdzie Bronka?

EWA

559

Bronka poszła sama i z dobrej woli rozorywać śnieg, by ozimina zasiana w grudzie zmarzłej twojej duszy prędzej kiełkować mogła.

TADEUSZ

waha się, patrzy na nią, patrzy w ogień, a potem nagle
560

Czegóż więc chcesz?

EWA

twardo
561

Czego? Ty jeszcze nie wiesz, czego?

Chwila milczenia.

TADEUSZ

562

To się nigdy nie stanie!

563

Prędzej ci głowę skruszę, prędzej cię jak robaka zdepczę, sam sobie z tęsknoty za tobą, ty wściekły szatanie, łeb rozbiję, zanim bym pozwolił, żeby się to stać miało.

EWA

patrzy z zachwytem na niego
564

Jakiś ty piękny, że mnie taką straszną siłą kochasz.

TADEUSZ

chwyta ją za ręce
565

Nienawidzę cię.

EWA.

566

Wiem o tym i tym więcej kocham twoją miłość.

TADEUSZ

567

Nie wypieram się mojej miłości, nie wypieram się mojej strasznej, strasznej tęsknoty za tobą, ale tej ofiary dla ciebie nie poniosę, i to, przysięgam ci, nigdy, nigdy się nie stanie.

EWA

568

Stać się musi.

TADEUSZ

przerażony z tłumionym okrzykiem
569

Raz jeszcze ci powiadam, nigdy, nigdy.

EWA

nieruchoma, z szeroko rozwartymi oczyma
570

Dziś jeszcze się stanie.

Słychać gwar na korytarza, parę kłócących się głosów.

TADEUSZ

nasłuchuje
571

Co to ma znaczyć?

Po chwili wchodzi lokaj.

SCENA VII

TADEUSZ

572

Co to za hałas i kłótnia?

LOKAJ

573

Wielmożny panie, to przyszła jakaś kobieta i chce się koniecznie z wielmożną panią widzieć.

TADEUSZ

574

Dlaczego nie kazałeś jej puścić do kuchni i poczekać?

LOKAJ

575

Powiedziałem jej, ale ona nie chce iść do kuchni; mówi, że ma takie same prawo do wielmożnej pani, jak rodzona jej matka.

TADEUSZ

przeciera sobie czoło
576

Wpuść ją

Pauza.

SCENA VIII

Wchodzi obca kobieta, posępna, rozgląda się, a potem mówi spokojnie, bez śladu uniżoności.

MAKRYNA

577

Nie chciano mnie tędy wpuścić, kazano mi wejść do kuchni i czekać, ale ja mam prawo wchodzić tymi drzwiami, przez które do domu pana panowie i panie, a choćby najwięksi mocarze tego świata wchodzą.

TADEUSZ

podchodzi przerażony do niej
578

Co to ma znaczyć?

EWA tyłem odwrócona do Tadeusza i do Makryny wybucha nagie śmiechem.

TADEUSZ

nie słysząc śmiechu Ewy, chwyta za rękę Makrynę w coraz większym lęku
579

Mówcie przecież, co to ma znaczyć.

MAKRYNA

wskazuje palcem na Ewę i mówi bardzo spokojnie i poważnie
580

Ja tę panią znam i ona mnie dobrze zna.

581

Pan pozwoli, że ja tu sobie w kącie usiądę i poczekam, aż moja pani przyjdzie, żona pańska — to najdroższe dziecko moje, które wypieściłam i wychowałam.

SCENA IX

BRONKA

582

Rozgrzej mnie, Tadziu. W ogień mnie włóż, drżę na całym ciele. Tadziu, rozgrzej mnie.

TADEUSZ

uwalnia się z jej uścisku
583

Niańka twoja przyszła.

BRONKA

odskakuje przerażona od Tadeusza, rozgląda się dokoła, widzi nagle kobietę, która z swego miejsca powstała, rzuca się ku niej
584

Ty, ty, moja jedyna, ty, matko moja kochana! Ach, jak dobrze, żeś przyszła! O, jak dobrze, że tu jesteś!

Zasłona spada.
Koniec aktu trzeciego.

AKT CZWARTY

SCENA I

Za oknami bieleje śnieg w mroku popołudniowym późnej zimy, na scenę wchodzi z wolna Bronka zbolała i jakby męką oszołomiona, trzyma w ręku zmięty list, podchodzi ku oknu, patrzy długo w park, a potem rozwija list, głaszcze go rękami i czyta, tyłem do publiczności odwrócona.

BRONKA

cichym szeptem czyta
585

„Moja ty jedyna, najukochańsza Bronko…”

586

„jedyna Bronka, mój Boże… A tak, tak, jedyna. Prawda, prawda, jedyna, jedyna na całym świecie.

587

Tak, to rzeczywiście prawda. Ja teraz rzeczywiście sama jedna na świecie… A! Makryna, Makryna!

588

Makryna, piastunka — siostrę też wypiastowała, potem do trumienki włożyła… och, ten staw, ten czarny staw…

SCENA II

LOKAJ

wchodzi
589

Wielmożna pani dzwoniła?

BRONKA

590

Tak, każ niech ludzie zmiotą śnieg ze stawu…

LOKAJ stoi i milczy.

BRONKA

niecierpliwie
591

Czegóż czekasz?

LOKAJ

592

Wielmożna pani, była tak straszna zamieć przed paru godzinami, że śnieg leży na metr wysoki, robota parę godzin potrwa.

BRONKA

niecierpliwie
593

Co to ma znaczyć. Całą wieś zwołaj, staw musi być czysty jak szkło i każ przeręble wyrąbać, rybaka zawołaj, każ przygotować pochodnie, dziś będzie połów ryb.

LOKAJ

594

Zrobię, jak wielmożna pani rozkazała.

BRONKA

bardzo rozdrażniona
595

Ale to musi być zaraz, zaraz, zaraz!

LOKAJ kłania się i chce wychodzić.

BRONKA

596

Gdzie pan Kazimierz?

LOKAJ

597

Zamknął się w swoim pokoju i kazał powiedzieć…

BRONKA

598

Co kazał powiedzieć?

LOKAJ

599

Że dziś już nie zejdzie, bo musi pracować.

BRONKA

przeciągle
600

Ta-ak? Więc poprosisz go, żeby za chwilę zechciał tu zejść.

LOKAJ kłania się i chce znowu odchodzić.

BRONKA

601

A widziałeś pana?

LOKAJ

602

Wielmożny pan poszedł przed chwilą do lasu.

BRONKA

niespokojnie
603

Sam?

LOKAJ

604

Nie, z panią, która tu u nas jest.

BRONKA

patrzy na niego
605

Aha, no dobrze…

606

Poproś Makrynę, żeby do mnie przyszła, a pamiętaj, żeby jak najszybciej zmieciono śnieg ze stawu, wyrąbano przeręble i przygotowano pochodnie, a Makrynę poproś, niech zaraz przyjdzie.

Lokaj wychodzi.

SCENA III

BRONKA

sama, chwyta, się za głowę i chodzi po pokoju
607

Sama, sama, sama… On poszedł z Ewą… Kazio się zamknął… w całym domu Makryna i ja… ha… ha… ha…

608

I dwa dni temu byłam jego jedną, jedyną, a dziś, a dziś…

609

„tydzień zaledwie minął, a ja tak strasznie stęskniony za tobą, tak ciebie spragniony…

610

kłamstwo! kłamstwo!

611

Nie, nie, to nie kłamstwo.

612

Tak Bóg chciał, tak Bóg chciał…

SCENA IV

Wchodzi Makryna i stoi cicho przy drzwiach.

BRONKA

nie widząc Makryny, opada coraz więcej
613

Tak Bóg chciał.

Milczenie.

BRONKA

zrywa się nagle z przerażeniem
614

Kto tu jest?

615

Ach, to ty, Makryno, dobrze, dobrze, że tu jesteś.

616

To bardzo dobrze, żeś przyszła, Makryno, bardzo dobrze…

617

Powiedz mi tylko, skąd ci nagle ta myśl przyszła, iść tyle dni w taką zawieję, w taki mróz, aby mnie odwiedzić? Tyle lat nie myślałaś o tym, by zobaczyć to dziecko, dla którego od chwili sieroctwa byłaś najlepszą matką, skąd nagle?…

MAKRYNA

zamyślona
618

O, to nie było nagle. Wychuchałam cię, strzegłam jak źrenicy w oku, byłam dla ciebie taką, że lepszą nie mogłaby być rodzona matka dla dziecka.

BRONKA

619

Od kołyski mnie chowałaś… i gdy byłam taką małą, maleńką — swoim mlekiem mnie karmiłaś — wiesz, Makryna, nic a nic się nie postarzałaś i jesteś taka sama spokojna, dobra i cicha.

MAKRYNA

kiwa głową
620

Spokojna, dobra i cicha.

BRONKA

621

Makryna, czy pamiętasz, jak ostrożnie wyjmowałaś mnie z kołyski, gdym była niespokojna, i całymi nocami chodziłaś ze mną po pokoju i chuchałaś, i tuliłaś.

MAKRYNA

622

Pamiętam cię przed tym, zanim cię do kołyski złożyłam.

BRONKA

nagle
623

Co ty mówisz?

Śmierć, Strach, Kondycja ludzkaMAKRYNA

spokojnie
624

Znam cię, zanim na świat przyszłaś. Tuliłam cię, pieściłam, całowałam, by cię do życia ocknąć.

625

Teraz przychodzę, by te same powieki, które moim pocałunkiem do życia budziłam, zamknąć, zamknąć… ale już nie pocałunkiem, tylko tymi, tymi palcami…

BRONKA

zrywa się
626

Czy ja śnię?

MAKRYNA

627

Czy ty śnisz? A czymże jest życie? Snem we śnie… To samo światło gwiazdy jakiejś, które cię do życia budzi, wędruje, wędruje błędne i nieświadome swych przeznaczeń ani przeznaczeń ludzi, na których swą łaskę zlewało, gdy na świat przychodzili, a potem wraca po wielu, wielu latach, by zniszczyć życie, które wskrzesiło.

BRONKA

posuwa się z wolna do dzwonka

MAKRYNA

z uśmiechem
628

Czemu ty się mnie lękasz? Chcesz wołać swoich lokai. Może byś mnie stąd wypędzić chciała…? Chwyta Bronkę za rękę.

BRONKA

z przerażeniem
629

Jaka twoja ręka zimna, jaka zimna…

MAKRYNA

patrzy na nią czule
630

Bronka, jak mi teraz swego ojca przypominasz… Wtedy siedział w swojej pracowni, siedział, a nagle jakby piorun weń uderzył, zerwał się…

BRONKA

631

Czemu się zerwał?

MAKRYNA

632

Twoja siostra się utopiła…

BRONKA

633

Co? co? co?

MAKRYNA

634

Twoja siostra się utopiła. Sama ją ze stawu wyłowiłam, z takiego samiuteńkiego, jak ten wasz przed oknami. Wzięłam na rękę biedne trupiątko: chuchałam, ogrzewałam, tuliłam, całowałam — nic nie pomogło… Obudziłam ją do życia pocałunkiem, a zgasłe powieki palcami moimi zamykałam… Twój ojciec stał we drzwiach werandy jak słup kamienny, tyś leżała twarzą w trawę wtulona, gdy z tym moim kosztownym ciężarem przeszłam obok ciebie.

BRONKA

patrzy na Makrynę wpół błędnie
635

Makryna, zdaje mi się, że jestem chora, nie rozumiem tego, co mówisz. Na to obudziłaś siostrę moją i mnie pocałunkiem swoim do życia, by potem nam zimnymi palcami powieki zamknąć? Wszak tak powiedziałaś? Nieprawda? A potem mówiłaś, że są takie gwiazdy, które ludzi budzą do życia, idą dalej błędną drogą ciemnych przeznaczeń i wracają znowu, by zniszczyć życie swym własnym światłem wskrzeszone? Tak powiedziałaś? Ach, jakie piękne bajki opowiadasz… O, opowiedz mi tę jedną; czekaj — czekaj… ja taka dziwnie senna… Prawda! Są takie gwiazdy, które rwą, ciągną, szarpią człowieka, trzeba iść za nimi wzwyż ku niebu, w dół ku otchłani; wszerz po wszystkich oceanach, ale trzeba iść za nimi, trzeba…

636

On poszedł za swoją gwiazdą, a ja, Makryno, ja… samiuteńka; wszak weźmiesz mnie na swoje ręce i poniesiesz mnie w swoich ramionach, by złożyć mnie u stóp mojego ojca. Siostrę zobaczę… matkę zobaczę… Makryno, tyś taka spokojna i dobra, i cicha… Och, jaka ja senna… Siedź przy mnie, Makryno…

MAKRYNA wstaje po cichu, patrzy na nią, a potem wychodzi poważnie z pokoju.
Chwila głębokiego milczenia. Bronka zdaje się spać, wchodzi Kazimierz, podchodzi do Bronki.

SCENA V

KAZIMIERZ

637

Bronka, co tobie jest?

BRONKA

jak ze snu zbudzona
638

Och, Kaziu, Kaziu, jak to dobrze, żeś przyszedł.

KAZIMIERZ

639

Broniu, czy ty spałaś?

BRONKA

640

Nie wiem, nie wiem, nie wiem. Moja głowa taka ciężka, a ja taka sama, samiuteńka. Tadeusz poszedł z Ewą do lasu, a ja taka sama. Kaziu, czemu ja taka sama?

KAZIMIERZ

i lękiem
641

Przecież Makryna była tu przy tobie?

BRONKA

przecierając oczy i skronie
642

Makryna? Co ty mi mówisz? Makryna? Śniła mi się Makryna, śnił mi się mój ojciec, śniła mi się moja matka… Kaziu, Kaziu, moja matka mi się śniła! Wiesz, jak to było: szłam, szłam, szłam jakimś pustym, stromym ugorem. Wokół w szarym mroku tylko krzyże majaczą, a naraz, na drodze, siedzi jakaś kobieta, nie widziałam, nie słyszałam nic, tylko czułam, że tam moja matka siedzi i tuli do łona jedno zmarłe dziecko. Ha — ha — ha! Kaziu, czemuś ty taki przerażony? Słuchaj — i patrzy, jak drugie dziecko błądzi bosymi nogami poprzez cierniste ścieżki i ścieżyny… z mozołem w górę, w górę. I tak idę i idę, jakby mnie ktoś wlókł przed siebie. A wtem matka moja opuszcza dziecko, które do siebie tuliła i wyciąga do mnie ramiona, a ja już śmiertelnie znużona rzucam się na pierś matki… naraz, naraz, jakby wiatr całun mgły z niej zwiał, i leżę w strasznym, żelaznym uścisku kości i piszczeli trupich… O…!

KAZIMIERZ

643

Broniu, Broniu, tyś chora.

BRONKA

644

Ha… ha… ha… chora, chora. Co to znaczy być chorą?!

645

Kaziu, Kaziu, mówiłeś mi dziś rano, że mnie kochasz. Czy mi się śniło, czy to rzeczywiście prawda, żeś mi mówił, że mnie kochasz?

KAZIMIERZ

646

A tak, tak, mówiłem ci i raz jeszcze ci to powtarzam, że cię kocham.

BRONKA

647

Ach, jak to dobrze, że ty mnie kochasz. Ty mnie nie opuścisz. Kaziu? Wszak nie?

KAZIMIERZ

648

Nie.

BRONKA

649

A wiesz ty, dlaczego mnie Tadeusz opuścił?

KAZIMIERZ

650

Wiem.

BRONKA

651

I ja też wiem. Wszak tak, Kaziu, nieprawdaż?

KAZIMIERZ

652

Co?

BRONKA

653

Ja byłam śniegiem, takim dobrym białym śniegiem, co tuli biedną ziemię, rozgrzewa ją, czy nie tak, Kaziu?

KAZIMIERZ

zamyślony.
654

Tak… A może byłaś dobrą, kojącą ręką, co przytuliła jakiegoś zranionego ptaka… tak mu było dobrze przy tobie, dopóki był chory, a teraz mu skrzydła nowym pierzem porosły — mięśnie wzmocniały i gotuje się do lotu… gotować się nie potrzebuje, bo już strzepnął swoje skrzydła…

BRONKA

przerażona
655

Nie mów, nie mów tego!

KAZIMIERZ

rozdrażniony
656

Otóż właśnie będę o tym mówił. Tadeusz odleci od ciebie z Ewą.

BRONKA

657

Z Ewą? Z Ewą? Kto to jest Ewa? Czym ona jest!

KAZIMIERZ

658

Kto to jest, czym ona jest? Moim snem, twoją bolesną zmorą, a piekielnym pragnieniem Tadeusza. Tym, otóż tym jest Ewa.

659

Jeszcze nie rozumiesz? Więc słuchaj: Ewa jest moim snem, bo potrzebowałem jej na to, by cię ujrzeć w całej twej sile i piękności. Dla ciebie jest Ewa lękiem i przerażeniem, bo czujesz, że cię w czarną otchłań rozpaczy prowadzi, czujesz, że ci porywa Tadeusza, dla którego jest piekielnym pragnieniem jakiejś wielkiej mocy i potęgi, jest niepokojącą tęsknotą, która go zawsze rwała wzwyż — wzwyż ku niebu.

BRONKA

zrywa się i prostuje
660

Patrz, jam silna, jam dosyć mocna i zimna, by ją i jego zniszczyć, stratować! Ja silniejsza od nich wszystkich. Ja rozszarpię i zabiję ją, bo ja jestem jedyną, jedyną jego tęsknotą!

KAZIMIERZ

661

Oszczep jego tęsknoty wybiegł poza ciebie.

BRONKA

oszalała
662

Ale, Kaziu, patrz na mnie, patrz! Patrz, jam też młoda, piękna… wieczność całą powtarzał mi to słowo: jakaś ty piękna. Dlaczego jego tęsknota ma wybiec poza mnie?

KAZIMIERZ

ujmuje jej ręce i mówi cicho, i łagodnie
663

Dla mnie jesteś piękną i wielkim a świętym ukojeniem…

BRONKA

patrzy na niego, a potem nagle
664

Kusisz mnie?

KAZIMIERZ

665

Nie, Bronka, nie, już ci dziś rano powiedziałem, że gardziłbym tobą, gdybyś mi była wzajemną, ale ja cię kocham taką piękną, jaką jesteś w całej twojej niemocy i rozpaczy… Coś złego się dzieje w tym domu, a ja chcę ci być bratem, przyjacielem, czym chcesz…

BRONKA

666

Kaziu, czy ty naprawdę to mówisz?

KAZIMIERZ

667

Nie znasz mnie na tyle?

BRONKA

głaszcze go
668

Znam cię, Kaziu, znam. Ja jedna, jedyna na świecie, i tyś jeden, jedyny… ciebie nie kocham, ale kocham twoją dobrą, piękną miłość. Powiedz mi, Kaziu, co to znaczy, żem taka senna, taka zmęczona?

KAZIMIERZ

tkliwie
669

Całą noc nie spałaś.

BRONKA

670

Och, jak ja go męczyłam i jak on mnie męczył.

KAZIMIERZ

671

Co ci mówi!?

BRONKA

672

Nic, nic, nic. By! dobry, był słodki, był kochany, zrozumiałam tylko, że oszczep jego tęsknoty padł daleko, daleko poza mną.

673

Kaziu, gdzie Tadeusz?

KAZIMIERZ

674

Poszedł z Ewą do lasu.

BRONKA

675

Poprzez lasy, poprzez góry, poprzez morza… Ach, i poprzez Bronkę, poprzez tę jedyną, ukochaną Bronkę, a teraz taką osamotnioną Bronkę, dokąd? dokąd?!

KAZIMIERZ

głaszcze jej ręce
676

Nie wiem.

BRONKA

677

Kaziu, Kaziu, czy mi się śniło, ale zdaje mi się, że Makryna tu była?

KAZIMIERZ

678

Otarłem się o nią w korytarzu.

BRONKA

679

Ta-a-k? Otarłeś się o nią?… Powiedz, czym ty jesteś?

KAZIMIERZ

uśmiecha się tajemniczo
680

Ha… może bratem Makryny, bo nikt ciebie tak nie kochał i nie kocha, jak Makryna i ja.

BRONKA

681

To prawda, to prawda.

KAZIMIERZ

682

Prawda, z daleka przyszła Makryna do ciebie, z daleka przyszedłem ja do ciebie, by ci powiedzieć, że cię kocham…

Milczenie.

BRONKA

683

Tak, tak, ty i Makryna.

SCENA VI

Lokaj wchodzi.

LOKAJ

684

Wielmożna pani, śnieg odmieciony.

BRONKA

685

Och, jak ci jestem za to wdzięczna… Przeręble wyrąbane?

LOKAJ

686

Tak.

BRONKA

687

Rybaków kazałeś zwołać?

LOKAJ

688

Tak.

BRONKA

689

Pochodnie przygotowane?

LOKAJ

690

Tak, wielmożna pani.

BRONKA

691

Dziękuję. Możesz iść.

SCENA VII

KAZIMIERZ

692

Co to ma znaczyć?

BRONKA

693

Nic nie ma znaczyć, idę na połów ryb…

694

Kaziu, idziesz ze mną?

KAZIMIERZ

695

Pojdę, gdzie chcesz.

Milczenie.

BRONKA

nagle wesoła
696

Pamiętasz naszą cudowną przejażdżkę po stawie wczoraj i przedwczoraj?

KAZIMIERZ

zamyślony i w dal wpatrzony
697

Pamiętam.

BRONKA

szybko, potem coraz wolniej
698

Coś tak się nagle zamyślił i tak wpatrzył w siną dal, dal śniegu i w te czarne ugory, na których zakiełkuje zielona ozimina, gdy śnieg zniknie…

KAZIMIERZ

gdyby echo
699

Gdy śnieg zniknie…

BRONKA

700

Kaziu, ty mnie rzeczywiście kochasz?

KAZIMIERZ.

701

Kocham!

BRONKA

702

Ale ty wiesz, że ja tylko Tadeusza kocham?

KAZIMIERZ

703

Wiem.

BRONKA

704

I tyś taki piękny, że mógłbyś mną gardzić, gdybym ci była wzajemną?

KAZIMIERZ.

705

A tak, gardziłbym tobą, gdybyś mi jednym, jedynym ruchem wzajemność okazała.

BRONKA

706

Ale gdybym cię o coś bardzo, bardzo prosiła, czy jesteś w stanie to spełnić?

KAZIMIERZ.

707

Co?

BRONKA

badawczo
708

Nawet to?

Chwila milczenia, patrzą długo na siebie.

KAZIMIERZ

zamyślony
709

Wszystko, wszystko.

BRONKA

nagle
710

Gdzie są łyżwy?

KAZIMIERZ

711

Na co łyżwy?

BRONKA

712

Dla pozoru, dla pozoru…

KAZIMIERZ

713

Dobrze. Jak chcesz.

BRONKA

714

Niech się stanie.

KAZIMIERZ

715

Hm. Niech się stanie.

BRONKA

w najwyższym przerażeniu
716

Ma się stać?

KAZIMIERZ

717

Tak!

718

Ale po cóż kazałaś zwoływać rybaków? Na co ludzie? Pochodnie?

BRONKA

patrzy na Kazimierza
719

Prawda, prawda! Przecież to można wszystko tak zrobić, że nikt nie będzie wiedział. Ha, ha, ha, co za głupi pomysł! Gotowi jeszcze człowieka w ostatniej chwili wyratować — ha, ha, ha — och, co za głupią komedyjkę podyktowało mi moje rozżalone serce… Dzwoni.

SCENA VIII

Lokaj wchodzi.

LOKAJ

720

Co wielmożna pani rozkaże?

BRONKA

721

Powiedz, że nie będzie dziś połowu ryb. Jutro rano — jutro rano — rozumiesz?

LOKAJ

zdziwiony
722

A już wszystko przygotowane.

BRONKA

723

To bardzo dobrze. Ale dopiero jutro rano odbędzie się połów ryb — ha, ha, niezwykłych ryb…

LOKAJ

724

Więc pochodnie niepotrzebne?

BRONKA

725

Czyś mnie jeszcze nie zrozumiał?

LOKAJ

726

Rozumiem, wielmożna pani. Ale staw już zamieciony.

BRONKA

727

Bardzo dobrze.

LOKAJ

728

Przeręble wyrąbane.

BRONKA

729

Jeszcze lepiej.

LOKAJ

730

Więc odwołać?

BRONKA

731

Przecież ci to już tysiąc razy powiedziałam.

LOKAJ kłania się i wychodzi.

SCENA IX

KAZIMIERZ

732

Więc chodźmy!

BRONKA

733

Chodźmy! — Tobie przecież wszystko jedno, czy tu, czy tam będziesz się nudził? Śmieje się histerycznie.

KAZIMIERZ

734

Jak najzupełniej — no a zresztą moją osobą upozoruję jak najpiękniej dziwny, a raczej bardzo zwyczajny wypadek, że dwoje ludzi dostaje się pod przerębel. Śmieją się.

KAZIMIERZ

735

Nawet testamentu pisać nie potrzebujemy…

BRONKA

zbiera się nerwowo
736

Ha, ha, ha — bez testamentu, bez testamentu… Już jesteś gotów?

KAZIMIERZ

737

Dawno już.

BRONKA

738

Chodźmy, chodźmy… Ogląda się dokoła, żegna pokój wzrokiem — wychodzą.

SCENA X

Scena przez chwilę pusta. Wchodzi Makryna, rozgląda się po wszystkich kątach.

MAKRYNA

739

Poszli, już poszli… Moje żniwo… moje żniwo… jedną niosłam na moich rękach… a teraz drugą… drugą…

740

Tu siedział ten kochany, biały gołąbek… tu… A ją najwięcej kochałam…

741

Tu… tu moja gołębica kryła swoje łzy.

742

Tu jeszcze dziś rano siedziała Bronka… Bronka… Bronka… I już nie wróci, nie wróci… I ten piękny sokół nie wróci… Tak stać się musiało… Białe widmo jej matki chodzi po pałacu i woła… woła… Nie wrócą już, nie wrócą już nigdy… A teraz ja tu już pozostanę…

Siada nieruchoma i pozostaje.
Zasłona spada.

Przypisy

[1]

Epipsychidion — tytuł utworu Epipsychidion. Wiersze poświęcone szlachetnej, a nieszczęśliwej Emilii Viviani, zamkniętej obecnie w klasztorze św. Anny w Pizie autorstwa Percy'ego Shelleya (1792–1822) ang. poety i dramaturga, jednego z najważniejszych twórców angielskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

[2]

Amontilado (właśc. Amontillado) — odmiana sherry, hiszpańskiego wzmocnionego wina. [przypis edytorski]

[3]

na ręby (daw.) — na odwrót, na nice. [przypis edytorski]

[4]

zadowolnić — dziś popr.: zadowolić. [przypis edytorski]

[5]

tuk — szpik kostny. [przypis edytorski]

[6]

wilczura — wyprawiona skóra z wilka używana jako okrycie. [przypis edytorski]

[7]

heures de confidence (fr.) — godziny zaufania. [przypis edytorski]

[8]

Stanley Henry Morton, właśc. John Rowlands (1841–1904) — pisarz, dziennikarz, badacz Afryki. Brał udział m.in. w krwawej kolonizacji Kongo. [przypis edytorski]

[9]

ślep (daw.) — ślepie, oko. [przypis edytorski]

[10]

Romowe — miejsce święte, centrum kultu w religii Bałtów. [przypis edytorski]

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

x
Skopiuj link Skopiuj cytat
Zakładka Istniejąca zakładka Notka
Słuchaj od tego miejsca