Przypisy

husar, właśc. huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis edytorski]

Husarz skrzydlaty — żołnierz husarii, wojska Rzeczpospolitej w XVI/XVIIIw. [przypis edytorski]

Husa (…) swemi kaptury i konfederacyami i jego przeklęte kacerstwo odpłoszyła — mowa o konfederacji zawiązanej 25 kwietnia 1438 w Korczynie przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego za rządów małoletniego Władysława III, skierowanej przeciwko opozycji szlacheckiej sprzyjającej czeskiemu husytyzmowi i zabiegom o koronę czeską dla Jagiellonów; jej członkowie zobowiązywali się do walki zbrojnej z każdym „kto by błędy kacerskie szerzył”; w bratobójczej bitwie pod Grotnikami (6 maja 1439) wojska konfederacji rozbiły wojska opozycji popierającej husytów. [przypis edytorski]

Hus, Jan (1370–1415) — czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu. [przypis edytorski]

Hus, Jan (ok. 1370–1415) — czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu; na soborze w Konstancji aresztowany, osądzony jako heretyk i spalony żywcem na stosie; w Kościołach protestanckich uznawany za bohatera wiary i męczennika. [przypis edytorski]

Hus, Jan (ok. 1370–1415) — czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu; po przybyciu na sobór w Konstancji w celu wyjaśnienia swoich poglądów, mimo pisemnej gwarancji bezpieczeństwa wystawionej przez króla Zygmunta Luksemburskiego, został aresztowany, osądzony jako heretyk i spalony żywcem na stosie; w Kościołach protestanckich uznawany za bohatera wiary i męczennika. [przypis edytorski]

Hussein, właśc. Sultan Husajn (1668–1726) — ostatni władca Persji (1694–1722) z dynastii Safawidów; pod koniec jego panowania doszło do powstania Pasztunów w Afganistanie: oddziały afgańskie zdobyły Isfahan, Sultan Husajn abdykował, a przywódca powstańców obwołał się szachem. [przypis edytorski]

Husserl, Edmund (1859–1938) — niemiecki matematyk i filozof, jeden z głównych twórców fenomenologii. [przypis edytorski]

husserliści — zwolennicy filozofii Edmunda Husserla (1859–1938), niem. matematyka i filozofa, jednego z głównych twórców fenomenologii. [przypis edytorski]

husytyzm (rel.) — piętnastowieczny czeski ruch religijno-polityczny, zapoczątkowany przez Jana Husa. [przypis edytorski]

Hutcheson, Francis (1694–1746) — filozof szkockiego oświecenia, wczesny myśliciel utylitaryzmu: jako pierwszy sformułował zasadę, że kryterium właściwego działania jest „największe szczęście dla największej liczby ludzi”; wywarł ważny wpływ na prace Hume'a i Smitha. [przypis edytorski]

Hutten, Ulrich von (1488–1523) — niemiecki rycerz, pisarz, humanista; zwolennik reformacji, którą propagował w publicystyce; współautor zbioru satyrycznych listów pt. Listy ciemnych mężów (1515–1517), skierowanych przeciwko średniowiecznej scholastyce i obskurantyzmowi. [przypis edytorski]

Huxley, Aldous Leonard (1894–1963) — angielski powieściopisarz i eseista, autor m.in. antyutopii Nowy wspaniały świat (1932). [przypis edytorski]

Huxley, Thomas Henry (1825–1895) — angielski zoolog, paleontolog, filozof i fizjolog, obrońca i propagator darwinizmu; autor m.in. pracy Ewolucja i etyka (1874). [przypis edytorski]

Huxley, Thomas Henry (1825–1895) — angielski zoolog, paleontolog, filozof i fizjolog, obrońca i propagator darwinizmu, członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie (w l. 1883–85 jego prezes). [przypis edytorski]

Huygens, Chrystian (1629–1695) — holenderski fizyk i astronom. [przypis edytorski]

Huygens, Fresnel, (…) Hertz, (…) Einstein — Christiaan Huygens (1629–1695): holenderski matematyk, fizyk i astronom, prowadził szereg prac dotyczących optyki, sformułował zarys falowej teorii światła; Augustin Jean Fresnel (1788–1827): francuski inżynier i fizyk, badał wpływ polaryzacji na interferencję światła, odkrył i wyjaśnił polaryzację kołową i eliptyczną światła, był jednym z twórców falowej teorii światła; Heinrich Hertz (1857–1894): niemiecki fizyk, odkrywca fal elektromagnetycznych, stwierdził eksperymentalnie, że długie fale elektromagnetyczne (radiowe) mają te same cechy, co fale świetlne; Albert Einstein (1879–1955): urodzony w Niemczech fizyk-teoretyk pochodzenia żydowskiego, autor teorii względności, laureat Nagrody Nobla (1922) za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym. [przypis edytorski]

Huysmans, Joris-Karl (1848–1907) — właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans, fr. pisarz i krytyk sztuki, skandalista. W swej najsłynniejszej powieści À rebours (Na wspak, 1884) sportretował „dekadenta doskonałego”, diuka des Esseintes. Powieść zyskała specyficzny rozgłos, ponieważ w 1895 r. podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]

Huysmans, Joris-Karl, właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907) — francuski pisarz i krytyk sztuki, skandalista. W swej najsłynniejszej powieści À rebours (Na wspak, 1884) sportretował „dekadenta doskonałego”, diuka des Esseintes; powieść zyskała specyficzny rozgłos, ponieważ w 1895 r. podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]

Huysmans, Joris-Karl, właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907) — francuski pisarz, początkowo naturalista, później autor prowokacyjnych obyczajowo powieści, kojarzonych z dekadentyzmem. [przypis edytorski]

Huysmans, Joris-Karl — właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907), francuski pisarz, początkowo naturalista, później autor prowokacyjnych obyczajowo powieści, kojarzonych z dekadentyzmem. [przypis edytorski]

Huysmans, Joris-Karl, właśc. Charles-Marie-Georges Huysmans (1848–1907) — fr. pisarz i krytyk sztuki, skandalista; w swej najsłynniejszej powieści À rebours (Na wspak, 1884) sportretował „dekadenta doskonałego”, diuka des Esseintes; powieść zyskała specyficzny rozgłos, ponieważ w 1895 r., podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]

Huysmans, Joris-Karl, właśc. Huysmans, Charles-Marie-Georges (1848–1907) — pisarz fr. pochodzenia flamandzkiego, z rodziny malarzy; pracował jako urzędnik fr. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; debiutował prozą utrzymaną w konwencji naturalizmu (Marthe, histoire d'une fille, powieść 1876), najsłynniejszą jego powieść À rebours (Na wspak, wyd. 1884), funkcjonuje jako przykład literatury dekadenckiej (bohater powieści diuk des Esseintes funkcjonował jako przykład dekadenta i „sodomity”); kolejna powieść Là-Bas („Tam” a. „W dole”; wyd. 1891) odnosiła się z kolei do satanizmu ówczesnego; późniejsza twórczość (W drodze, oryg. En route, wyd. 1895; Katedra, oryg. La Cathédrale, wyd. 1898; Oblat, oryg. L'Oblat, wyd. 1903) związana jest z nawróceniem Huysmans'a na katolicyzm (pisarz w l. 1899–1901 przebywał w charakterze oblata, świeckiego mnicha w pełni podporządkowanego regule zakonnej, w opactwie benedyktynów w Ligugé, w diecezji Poitiers); jest też autorem publikacji z zakresu krytyki sztuki (L'Art moderne, 1883; Certains, 1889). [przypis edytorski]

Huysum, Jan van (1682–1749) — holenderski malarz barokowy, malował przeważnie owoce i kwiaty. [przypis edytorski]

huzar — dawniej żołnierz lekkiej jazdy. [przypis edytorski]

huzar — kawalerzysta z lekkiej jazdy. [przypis edytorski]

huzar — żołnierz lekkiej jazdy. [przypis edytorski]

huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis edytorski]

huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis edytorski]

huzar — żołnierz z oddziału lekkiej jazdy. [przypis edytorski]

huzia — okrzyk zachęcający do napaści. [przypis edytorski]

hvor (norw.) — gdzie; prawdopodobnie pytanie powinno brzmieć hvem er der (kto tam jest). [przypis edytorski]

Hybla — nazwa kilku starożytnych miast na Sycylii, tu przeniesiona na rzekę. [przypis edytorski]

Hybla — staroż. miasto gr. na Sycylii (znane są różne nazwy: Hybla Maior, Hybla Magna oraz Megara Hybla, odnoszące się do jednego lub różnych miast). [przypis edytorski]

hybris — nieposkromiona pycha, ściągająca na człowieka gniew bogów i karę. [przypis edytorski]

Hybrydy — warszawski klub studencki, istniejący od końca lat 50., miejsce ożywionej działalności kulturalnej. [przypis edytorski]

hycel (pot.) — hultaj, nicpoń. [przypis edytorski]

hycel (pot.) — nicpoń, hultaj. [przypis edytorski]

Hydasp — dziś Dźhelam (ang. Jhelum), rzeka płynąca przez płn. Indie i Pakistan, dopływ Indusu. [przypis edytorski]

Hydaspes — obecnie Dźhelam, rzeka w północnych Indiach i Pakistanie. [przypis edytorski]

Hyde Park Corner — obszar Londynu w okolicy płd.-wsch. narożnika Hyde Parku, gdzie krzyżuje się kilka głównych ulic. [przypis edytorski]

Hyde Park — jeden z królewskich parków w Londynie. [przypis edytorski]

Hyde Park — jeden z parków w Londynie. [przypis edytorski]

hyder — dziś popr. forma D.lm: hydr; tu: forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

hydny (daw.) — ohydny, hańbiący. [przypis edytorski]

hydny (daw.) — ohydny. [przypis edytorski]

hydny — ohydny, budzący strach a. obrzydzenie. [przypis edytorski]

hydny — ohydny. [przypis edytorski]

hydra lernejska (mit. gr.) — wielogłowy potwór, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

hydra lerneńska (mit. gr.) — potwór wyobrażany najczęściej jako wielogłowy wąż wodny, córka Tyfona i Echidny. Zamieszkiwała bagna w okolicy Lerny w Argolidzie. Pokonanie jej było drugą z 12 prac Heraklesa. [przypis edytorski]

Hydra (mit. gr.) — jadowity potwór w postaci węża o wielu głowach. [przypis edytorski]

Hydra (mit. gr.) — potwór z wieloma głowami, odrastającymi po ścięciu, zabity przez Heraklesa; przen. jako rzecz. pospolity: trudne do zwalczenia zło, wciąż się odradzające. [przypis edytorski]

Hydra (mit. gr.) — potwór z wieloma głowami, odrastającymi po ścięciu, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

hydra (mit. gr.) — potwór z wieloma głowami, odrastającymi po ścięciu, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Hydra — potwór w mit. gr., wielogłowy wąż, u którego na miejscu odciętej odrastały dwie lub trzy nowe głowy. Zgładzenie Hydry było jedną z prac Heraklesa. [przypis edytorski]

hydratyzowany — nasycony wodą. [przypis edytorski]

hydrocefal — osoba z hydrocefalią, tj. z wodogłowiem, chorobą polegającą na zwiększeniu objętości płynu mózgowo-rdzeniowego w mózgu, skutkującym powiększeniem się obwodu głowy u dziecka; wodogłowie prowadzi do opóźnień rozwoju, niekiedy do śmierci. [przypis edytorski]

hydrografia — dział geografii fizycznej zajmujący się opisywaniem stosunków wodnych na Ziemi, w szczególności sporządzaniem map morskich oraz zbieraniem danych geograficznych przydatnych w nawigacji. [przypis edytorski]

hydroklimatobalneologiczny — wyraz utworzony najprawdopodobniej przez autora w ramach żartobliwej próby epatowania terminologią naukową. W skład słowa wchodzi m.in. gr. hydro, oznaczające wodę, i łac. balneum: łaźnia, a balneologia jest uznaną nauką, zajmującą się wpływem wód uzdrowiskowych i borowin w leczeniu chorób przewlekłych. [przypis edytorski]

hydromancja — wróżenie z wody. [przypis edytorski]

hydropatia — wodolecznictwo, lecznicze wykorzystywanie fizycznych właściwości zwykłej wody o różnej temperaturze. [przypis edytorski]

hydropatia — wodolecznictwo. [przypis edytorski]

hydropatia (z gr.) — leczenie za pomocą wody. [przypis edytorski]

hydroplan — samolot, który może lądować na powierzchni wody i z niej startować. [przypis edytorski]

hydropsja (łac. hydropisis) — puchlina wodna. [przypis edytorski]

hydry pamiątek — nawiązanie do sonetu Cisza morska z Sonetów Krymskich Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]

hydzenie (daw.) — zohydzanie, obrzydzanie. [przypis edytorski]

hydzić (daw.) — wzbudzać obrzydzenie. [przypis edytorski]

hydzić się (daw.) — brzydzić się, gardzić. [przypis edytorski]

Hyjady — konstelacja gwiazd. [przypis edytorski]

hyjena — dziś popr.: hiena. [przypis edytorski]

Hyksosi — grupa ludów, która opanowała Egipt w okresie ok. 1650–1540 p.n.e. [przypis edytorski]

Hyksosi — grupa plemion przybyłych w XVIII–XVII w. p.n.e. z Azji Zachodniej, które przez powolną infiltrację osiedliły się na wschodnich terenach Delty. Zorganizowały się, obrały władcę i stopniowo opanowały cały Dolny Egipt. Hyksosi założyli nową, XIV dynastię faraonów, rządząc Egiptem przez ponad sto lat, choć ich władza nad Górnym Egiptem była nominalna. Ok. 1560 p.n.e. książętom tebańskim udało się pokonać przybyszów i ponownie zjednoczyć kraj, co stanowiło zakończenie Drugiego Okresu Przejściowego i początek Nowego Państwa. Dawniej uważano, że opanowanie Egiptu przez Hyksosów było nagłym najazdem. [przypis edytorski]

Hyksowie a. Hyksosi — grupa plemion przybyłych w XVIII–XVII w. p.n.e. z Azji Zachodniej, które przez powolną infiltrację osiedliły się na wschodnich terenach Delty. Zorganizowały się, obrały władcę i stopniowo opanowały cały Dolny Egipt. Hyksosi założyli nową, XIV dynastię faraonów, i rządzili Egiptem przez ponad sto lat, choć ich władza nad Górnym Egiptem była nominalna. Ok. 1560 p.n.e. książętom tebańskim udało się pokonać przybyszów i ponownie zjednoczyć kraj, co stanowiło zakończenie Drugiego Okresu Przejściowego i początek Nowego Państwa. Dawniej uważano, że opanowanie Egiptu przez Hyksosów było nagłym najazdem. [przypis edytorski]

Hylas (mit. gr.) — młody towarzysz i kochanek Heraklesa, razem z nim uczestniczył w wyprawie Argonautów. [przypis edytorski]

Hylej, Folus — Centaury; zostali pokonani przez Herkulesa. [przypis edytorski]

Hyle — miasto w Beocji. [przypis edytorski]

hyletyczny (filoz.) — u Husserla odnoszący się do dziedziny doznań zmysłowych. [przypis edytorski]

hylozoista (z gr. hyle: materia; zoon: życie) — a. hilozoista; termin stosowany w odniesieniu do jońskich filozofów przyrody, którzy głosili, że materia świata jest ożywiona. [przypis edytorski]