Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 450 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 116720 przypisów.
Hape, Emset, Duamutf i Quebhsneuf, właśc.: Hapi, Imset, Duamutef, Kebehsenuf — w mit. egipskiej czterej synowie Horusa sprawujący pieczę nad organami ciała zmarłego. Przed mumifikacją ciała wyjmowano z niego wnętrzności, które balsamowano i składano w urnach, każdy organ w osobnej (tzw. urny kanopskie). Imset opiekował się wątrobą, Hapi płucami, Duamutef żołądkiem, zaś Kebehsenuf jelitami. Każdy z tych bogów opiekuńczych był z kolei chroniony przez jedną z bogiń: Izydę, Neftydę, Neit i Selkit. Od czasów Nowego Państwa często pokrywy każdej z urn zdobiono głową odpowiedniego boga: głowa ludzka symbolizowała Imseta, głowa pawiana Hapiego, głowa szakala Duamutefa, głowa sokoła Kebehsenufa. [przypis edytorski]
Happelius Everhardus Guernerus, właśc. Eberhard Werner Happel (1647–1690) — niemiecki uczony i pisarz, erudyta w wielu dziedzinach, autor dzieł fikcyjnych (powieści) oraz traktatów naukowych i publikacji popularyzatorskich z zakresu historii i polityki, nauk przyrodniczych, wiedzy o krajach azjatyckich itp.; dla ilustracji swych spostrzeżeń chętnie sięgał po anegdoty, scenki obyczajowe czy aforyzmy. [przypis edytorski]
happening — (z ang. wydarzenie) forma działania artystycznego, plastycznego bądź parateatralnego. [przypis edytorski]
happy few (ang.) — szczęśliwych kilku. [przypis edytorski]
haptyka (gw.) — apteka. [przypis edytorski]
haraburda (z ukr.) — kłótnia, awantura, bijatyka. [przypis edytorski]
haracz — okup wojenny, kontrybucja. [przypis edytorski]
haracz — wygórowana, niesłusznie pobierana opłata. [przypis edytorski]
harak (ar. arak) — napój alkoholowy z ryżu lub trzciny. [przypis edytorski]
harak (gw.) — arak; anyżówka. [przypis edytorski]
harakiri — japoński sposób na samobójstwo przez rozprucie brzucha mieczem. [przypis edytorski]
Haran, a. Charan, a. Charran — miasto wymieniane w Biblii, utożsamiane ze starożytnym Harran w północnej Mezopotamii, na terenie obecnej płd.-wsch. Turcji. [przypis edytorski]
haranguieren — eine Ansprache halten. [przypis edytorski]
harap — bat. [przypis edytorski]
harap — bicz myśliwski używany najczęściej na psy, zbudowany z krótkiej rękojeści, do której przymocowana jest długa, zwężająca się plecionka rzemienna, przechodząca na końcu w plecionkę z włosia. [przypis edytorski]
harap — bicz o długim rzemieniu. [przypis edytorski]
harap — bicz. [przypis edytorski]
harap — bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem. [przypis edytorski]
harap — bicz z krótkim trzonkiem i długim plecionym rzemieniem, używany głównie na psy myśliwskie. [przypis edytorski]
harap (daw.) — bicz z krótkim trzonkiem i długim plecionym rzemieniem, używany głównie na psy myśliwskie. [przypis edytorski]
harap (daw.) — rodzaj bicza używanego na psy myśliwskie. [przypis edytorski]
harap (daw.) — rzemienny bicz na psy myśliwskie. [przypis edytorski]
harap — krótki bicz, używany przeciw psom. [przypis edytorski]
harapnik — harap, bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem. [przypis edytorski]
harap — rodzaj krótkiego bicza na psy. [przypis edytorski]
harap — tu: zdobycz; od niem. „herab!” (tutaj, do nogi), będącego zawołaniem stosowanym przez myśliwych, by odciągnąć psy od upolowanej zwierzyny i nie dopuścić do jej rozszarpania. [przypis edytorski]
Harasymowicz, Jerzy (1933–1999) — poeta, związany z Bieszczadami, odwołujący się do kultury łemkowskiej. [przypis edytorski]
harbajtel — siatka zakładana na włosy z tyłu peruki. [przypis edytorski]
harbajtel (z niem. Haarbeutel) — pęk włosów z tyłu peruki zebranych w warkocz, kucyk lub zawiązanych ozdobną siatką; w XVII i XVIII wieku w Europie peruki stanowiły nieodzowny element modnego stroju obu płci, wyszły z powszechnego użycia na początku wieku XIX. [przypis edytorski]
harbajtel (z niem.) — jedwabny woreczek na warkocz peruki, zawiązywany u góry na kokardę, noszony przez mężczyzn w XVIII w. [przypis edytorski]
harbejtel (z niem.) — woreczek, w którym umieszczano warkocz noszony z tyłu peruki przez mężczyzn. [przypis edytorski]
harbuz (daw.) — odmowa w zalotach. [przypis edytorski]
harbuz (daw., pot.) — odmowa na propozycję małżeństwa. [przypis edytorski]
harbuz — tu: odmowa dana zalotnikowi. [przypis edytorski]
harbuz — tu: odrzucenie oświadczyn. [przypis edytorski]
harcab (z niem. Harzopf; Haar: włosy, Zopf: warkocz) — warkocz noszony przez mężczyzn w VIII wieku. [przypis edytorski]
harcap — warkocz noszony przez mężczyzn w XVIII w., stanowiący obowiązkowe uczesanie żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis edytorski]
harcap — warkocz noszony w XVIII w. przez żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis edytorski]
harcap — warkocz przy peruce. [przypis edytorski]
harcap (z niem. Haar: włosy i Zopf: warkocz) — warkocz noszony przez mężczyzn w XVIII w. [przypis edytorski]
harcap (z niem.) — warkocz noszony przez mężczyzn w XVIII w. [przypis edytorski]
harcap (z niem.) — warkocz. [przypis edytorski]
harc (daw.) — dawniej walka pojedynczych żołnierzy nieprzyjacielskich wojsk, rodzaj pojedynku. [przypis edytorski]
harc (daw.) — pojedynek staczany przed rozpoczęciem bitwy. [przypis edytorski]
harcerz (starop.) — harcownik; ścierający się pojedynczo w walce z nieprzyjacielem. [przypis edytorski]
Harcourt, William Vernon (1827–1904) — bryt. polityk, prawnik i dziennikarz, minister spraw wewnętrznych w latach 1880–1885. [przypis edytorski]
harcować (daw.) — bić się pojedynczo przed szykiem wojsk; przen. szermować językiem. [przypis edytorski]
harcować (starop.) — pojedynkować się; atakować w pojedynkę. [przypis edytorski]
harcowanie — bić się pojedynczo przed szykiem wojsk, pojedynkować się; tu: brykać, skakać, dokazywać (por.: harce). [przypis edytorski]
harcownik (daw.) — żołnierz walczący pojedynczo przed szykiem wojsk, zwykle na początku bitwy. [przypis edytorski]
hardać — przymiotnik harda z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
Hardanger — historyczna kraina na zachodzie Norwegii, słynąca z tradycyjnego, geometrycznego haftu. [przypis edytorski]
Hardenberg, Karl August baron von (1750–1822) — pruski arystokrata, polityk. Jego reformy wzmocniły zagrożone upadkiem państwo pruskie, co pozwoliło m.in. na uczestnictwo Prus w III rozbiorze Polski. [przypis edytorski]
Harden, Maksimilian, właśc. Izydor Witkowski (1861–1927) — niemiecki pisarz, publicysta i krytyk literacki; autor dzieła Krieg und Friede (Wojna i pokój), 1918; w l. 1892–1922 redaktor „Zukunft”. [przypis edytorski]
Harding, Warren (1865–1923) — amerykański polityk, prezydent Stanów Zjednoczonych (1921–1923); kiedy w 1923 wykryto aferę korupcyjną w administracji centralnej, dla uniknięcia skandalu pozwolił jednemu z głównych winnych uciec do Europy, drugi po wszczęciu śledztwa przez Senat popełnił samobójstwo; zmarł nagle, po jego śmierci ujawniono szereg skandali i nadużyć z udziałem administracji prezydenckiej. [przypis edytorski]
hardo — dumnie, wyniośle. [przypis edytorski]
hardość — duma, pycha. [przypis edytorski]
hardoś się nosił (gw.) — hardo się nosiłeś; dumnie się zachowywałeś. [przypis edytorski]
hardy — dumny, butny. [przypis edytorski]
hardy — dumny. [przypis edytorski]
hardy — dumny, wyniosły. [przypis edytorski]
Hardy, Robert Spence (1803–1868) — bryt. metodysta, misjonarz na Cejlonie, autor książek na temat buddyzmu. [przypis edytorski]
hardy (starop.) — tu: dumny; zwycięstwa harda: dumna ze zwycięstwa. [przypis edytorski]
Hardy, Thomas (1840–1928) — angielski powieściopisarz, przedstawiciel naturalizmu; autor m.in. powieści A Pair of Blue Eyes (1873; wyd. pol. Szafirowe oczy, 1929), Juda nieznany (1895, wyd. pol. 1963), The Well-Beloved (Ukochana, 1892). [przypis edytorski]
hardzie (daw.) — hardo, dumnie, pysznie. [przypis edytorski]
hardzie — hardo, dumnie. [przypis edytorski]
hardzie tu strząsasz porożym (daw.) — hardo potrząsasz porożem (jak jeleń pokazujący swoją siłę i gotowość do walki); przysł. stawiać się hardo, być hardym. [przypis edytorski]
harem — ogół wszystkich żon i nałożnic danego mężczyzny będących na jego utrzymaniu i mieszkających w części domu zwanej haremem, do której nie mają wstępu inni mężczyźni. [przypis edytorski]
harem — u muzułmanów część domu przeznaczona dla kobiet, do której wstępu nie mają obcy mężczyźni; tu przen.: grupa kobiet. [przypis edytorski]
harem — w tradycyjnym domu muzułmańskim odosobniona część domu przeznaczona dla kobiet (żon i nałożnic). [przypis edytorski]
harem (z arab.) — prywatna część domu, przeznaczona dla kobiet z rodziny. [przypis edytorski]
hareśt (gw.) — areszt. [przypis edytorski]
hareszt — areszt. [przypis edytorski]
harfa Dawida — Dawida (ok. 1040–ok. 970 p.n.e.), króla Izraela, Biblia określa jako poetę i pieśniarza, grającego na cytrze, flecie, niekiedy na harfie, i przypisuje mu autorstwo utworów zgromadzonych w Księdze Psalmów. [przypis edytorski]
harfa Desdemony — odniesienie do cieszącej się ogromnym uznaniem opery Otello (1816) Gioacchina Rossiniego, opartej na sztuce Szekspira. Rola Desdemony, żony tytułowego bohatera, stanowiła popisową partię największych sopranistek epoki. W ostatnim akcie bohaterka do wtóru harfy śpiewa liryczną Pieśń o wierzbie. Harfa to jednocześnie symbol poezji i muzyki. [przypis edytorski]
harfa Eola a. harfa eolska — instrument muzyczny strunowy, który ustawiano na wolnym powietrzu, często nad brzegiem morza, aby wiatr na nim grał; Eol w mit. gr.: syn Posejdona, władca wiatrów. [przypis edytorski]
harfa Eola — harfa eolska, instrument muzyczny, z którego strun dźwięki wydobywa wiatr; Eol (mit.gr.) — bóg wiatrów. [przypis edytorski]
harfa eolska — instrument, którego struny poruszane są przez wiatr. [przypis edytorski]
harfa eolska — instrument strunowy poruszany przez wiatr. [przypis edytorski]
harfa eolska — w mit. gr.: harfa boga wiatrów, Eola; w muz.: instrument strunowy ustawiany na wolnym powietrzu, wydający dźwięki pod wpływem powiewów wiatru, znany od starożytności, szczególnie popularny w okresie romantyzmu. [przypis edytorski]
harfować — przesiewać zboże przez rodzaj sita (harfę) w celu oddzielenia ziarna od plew. [przypis edytorski]
harfy — dziś popr. forma N.lm: harfami. [przypis edytorski]
harkabuz a. arkebuz — rodzaj dawnej broni palnej. [przypis edytorski]
harkabuz a. arkebuz (z fr.) — strzelba lontowa, gładkolufowa, używana od XV do XVII w. [przypis edytorski]
Harklowa — wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]
Harlay de Champvallon, François (1625–1675) — duchowny francuski, arcybiskup Paryża (od 1670); zwalczał jansenistów, był jednym z inspiratorów antyprotestanckiej polityki Ludwika XIV, brał udział w uchyleniu edyktu nantejskiego; znany ze swoich przygód miłosnych. [przypis edytorski]
harlemski — tu: z miasta Haarlem w Holandii, nad rz. Spaarne, 30 km na zach. od Amsterdamu. [przypis edytorski]
harlemski — z holenderskiego miasta Haarlem, ośrodka hodowli tulipanów. [przypis edytorski]
Harlem, właśc. Haarlem — miasto w płn.-zach. Holandii na zach. od Amsterdamu, ośrodek handlu cebulkami tulipanów. [przypis edytorski]
Harlem, własc. Haarlem — miasto w Holandii, położone nad rzeką Spaarne, 30 km na zach. od Amsterdamu. [przypis edytorski]
harleyistów — dziś: harleyowców. [przypis edytorski]
Harley Street — ulica w Londynie, znana z wielu prywatnych gabinetów lekarskich. [przypis edytorski]
Harloy de Chauvalon — François de Harlay de Chapvallon (1625–95); ab 1671 Erzbischof von Paris. [przypis edytorski]
harmata (daw.) — armata, działo. [przypis edytorski]
harmata (daw.) — armata. [przypis edytorski]
harmata (daw., gw.) — armata. [przypis edytorski]
harmattan — silny, suchy i pylny wiatr pasatowy wiejący w porze suchej znad Sahary na wybrzeże Zatoki Gwinejskiej i zachodnie wybrzeże Afryki Północnej. [przypis edytorski]
Harmenze a. Harmense — podobóz, w którym do stawu rybnego więźniowie zsypywali popiół ze zwłok palonych w krematoriach. Podobóz Harmense powstał na terenie dawnej wsi Harmęże. [przypis edytorski]
harmider — hałas, zgiełk. [przypis edytorski]
Harmodios (530–514 p.n.e.), Arystogiton (550–514 p.n.e.) — tyranobójcy; zabójcy tyrana Aten, Hipparcha, w r. 514 p.n.e.; Harmodios zginął podczas zamachu, Arystogiton został stracony przez brata Hipparcha, nowego tyrana, Hippiasza; powód zamachu był osobisty, ale zamachowcy stali się symbolem walki z tyranią i obrony swobód demokratycznych, a lud ateński uczcił ich pomnikiem na agorze w Atenach. [przypis edytorski]