Przypisy

geomancja — wróżenie z linii, figur i znaków nakreślonych na ziemi, rozsypanych garści piasku, soli a. podobnych substancji oraz z topografii terenu. [przypis edytorski]

geometra (daw.) — geodeta, człowiek zajmujący się pomiarami gruntów. [przypis edytorski]

geometra — tu daw.: geodeta, specjalista od pomiarów terenu i sporządzania planów. [przypis edytorski]

geometria Euklidesowa — geometria obiektów na płaszczyźnie; od nazwiska Euklidesa (ok. 365–ok. 300 p.n.e.), greckiego matematyka. [przypis edytorski]

geometria wykreślna — dział geometrii zajmujący się przedstawianiem figur trójwymiarowych na płaszczyźnie za pomocą rzutowania na nią ich punktów; efekty takiego odwzorowania nazywa się rzutami. [przypis edytorski]

geometryczna progresja — dziś: postęp geometryczny a. ciąg geometryczny. [przypis edytorski]

George Byron (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg; filozoficzne wywody Ślaza formułujące w końcu zabawną grę słowną dotyczącą kłamstwa przypominają fragment z Don Juana przywołujący postać Berkeleya. [przypis edytorski]

George Eliot (pseud.), właśc. Mary Ann Evans (1819–1880) — angielska pisarka należąca do czołowych twórców epoki wiktoriańskiej, autorka powieści cechujących się realizmem i przenikliwością psychologiczną. [przypis edytorski]

George Sand (1804–1876) — właśc. Armandine Aurore Lucille Dudevant, po mężu Dupin; francuska pisarka epoki romantyzmu; autorka wielu powieści; kochanka Alfreda de Musseta i Fryderyka Chopina. [przypis edytorski]

George Sand, właśc. Armandine Aurore Lucille Dudevant (1804–1876) — francuska pisarka epoki romantyzmu; autorka wielu powieści, przyjaciółka wybitnych twórców kultury. [przypis edytorski]

George Sand, właśc. Aurore Dudevant (1804–1876) — francuska pisarka epoki romantyzmu, autorka powieści feministycznych i społeczno-obyczajowych, przyjaciółka wybitnych twórców kultury. [przypis edytorski]

George Sand — właśc. Aurore Dudevant (1804–1876), fr. pisarka epoki romantyzmu, autorka powieści feministycznych i społ.-obycz., przyjaciółka wybitnych twórców kultury. [przypis edytorski]

Georges de Porto-Riche (1837–1899) — zob. artykuł T. Żeleńskiego Zgon Jerzego Porto-Riche. [przypis edytorski]

Georges Feydeau (1862–1921) — fr. dramatopisarz, autor licznych fars; najbardziej znany z Damy od Maksyma (1899). [przypis edytorski]

George, Stefan (1868–1933) — poeta niemiecki, zwolennik hasła „sztuka dla sztuki”. Jak podaje Tomasz Szarota, George głosił co prawda teorię „heroizmu nadczłowieka”, potępił jednak nazizm. [przypis edytorski]

Georgia marsh — popr.: Marching Through Georgia (Maszerując przez Georgię), popularna piosenka marszowa napisana przez Henry'ego Claya Worka w 1865, odnosząca się do słynnego „marszu ku morzu” wojsk generała Shermana przez terytoria Konfederacji w celu zdobycia miasta Savannah w stanie Georgia pod koniec 1864. [przypis edytorski]

Georgianka (daw.) — Gruzinka. [przypis edytorski]

Georgi, Friedrich von (1852–1926) — minister obrony narodowej i generał pułkownik austro-węgierskiej armii. [przypis edytorski]

Georgiki — poemat dydaktyczny o rolnictwie (uprawie roli, sadownictwie, hodowli bydła i pszczelarstwie), napisany w I w. p.n.e. przez poetę rzymskiego Wergiliusza, który pragnął swym dziełem wesprzeć politykę cesarza Augusta i jego dążenia do odbudowy gospodarczej Rzymu po latach wyniszczających wojen; złożony z czterech ksiąg poemat dedykowany był Mecenasowi. Wydanie, o którym wspomina się tu: we francuskim przekładzie, o silnej stylizacji klasycystycznej, pochodzi z 1798 roku. [przypis edytorski]

georginia — dalia; roślina ogrodowa o okazałych, wielobarwnych kwiatach. [przypis edytorski]

geotropiczna reakcja — kierunkowa reakcja ruchu lub wzrostu organizmów, zwykle roślin, na siłę ciążenia. [przypis edytorski]

Gepner, Abram (1872–1943) — przed wojną kupiec i radny, w jej trakcie m.in. przewodniczący Zakładu Zaopatrzenia przy Radzie Żydowskiej w getcie warszawskim. [przypis edytorski]

Gepräges — hier: Verzierung des Ringes. [przypis edytorski]

geradėjystė — geradarystė, gero darymas. [przypis edytorski]

geradėjystė — geras darbas, geradarystė. [przypis edytorski]

Gerajstos — przylądek na wyspie Eubei. [przypis edytorski]

gerania — dziś: geranium. [przypis edytorski]

geranie — dziś popr.: geranium (ndm). [przypis edytorski]

geranij — dziś powszechniejsza forma D. lm: geranii. [przypis edytorski]

geranium — pelargonia pachnąca. [przypis edytorski]

Gerbault, Alain (1893–1941) — żeglarz fr., w l. 1923–1929 odbył samotny rejs dookoła świata na jachcie Firecrest; odznaczony Legią Honorową, autor książek opisujących doświadczenia z żeglugi, m.in. Seul à travers l'Atlantique (Sam przez Atlantyk) z 1925 r. [przypis edytorski]

Gerbert z Aurillac (ok. 945–1003) — francuski mnich benedyktyński, uczony, od 999 papież (jako Sylwester II); spopularyzował w chrześcijańskiej Europie osiągnięcia naukowe świata arabskiego: cyfry arabskie, system dziesiętny oraz przyrządy astronomiczne. [przypis edytorski]

gerdas — garsas, žinia. [przypis edytorski]

gereński — od Gerenii w Messenie, miejsca wychowania Nestora. [przypis edytorski]

Gerhard, Adele (1868–1956) — niemiecka pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]

Gerion (mit. gr.) — olbrzym o trzech głowach i trzech ciałach, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Gerion (mit. gr.) — olbrzym o trzech głowach, trzech tułowiach i trzech parach kończyn; właściciel trzody wołów, zabity przez Heraklesa podczas wykonywania jednej z dwunastu prac. [przypis edytorski]

Gerion (mit. gr.) — potwór o trzech zrośniętych razem ciałach, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Gerion — olbrzym z Hibernii (dzisiejszej Hiszpanii), któremu Herkules zabrał sławne stado wołów i krów. [przypis edytorski]

Gerion trójkształtny — olbrzym o trzech głowach i trzech parach rąk; miał mieszkać w Hesperii, gdzieś na terenach dzisiejszej Hisz­panii. [przypis edytorski]

Geri Spina — właśc. Ruggeri Spina; jeden z przywódców stronnictwa czarnych gwelfów we Florencji ok. 1300 r., kiedy papież Bonifacy VIII próbował poprzez swoich posłów pogodzić dwa odłamy gwelfów. [przypis edytorski]

Germain, Sophie (1776–1831) — francuska matematyczka, specjalistka w teorii liczb, jako jedna z pierwszych zajmowała się teorią sprężystości. [przypis edytorski]

Germanca (z ros.) — forma D.lp: Niemca. [przypis edytorski]

German Colony (ang.: kolonia niemiecka) — tu: Ha-Moszawa ha-Germanit (hebr.), osiedle mieszkaniowe w Jerozolimie założone w 2. poł. XIX w. przez członków niemieckiej grupy protestanckiej, która wyemigrowała do Palestyny. Podczas II wojny światowej brytyjskie władze Mandatu Palestyny uznały niemieckich kolonistów za wrogów i deportowały ich do Australii. [przypis edytorski]

Germania — rzymska nazwa ziem na wschód od Renu i na północ od górnego i środkowego Dunaju, zamieszkiwanych przez Germanów; później: poetycka nazwa Niemiec. [przypis edytorski]

Germanin — przedstawiciel ludu indoeuropejskiego zamieszkującego w starożytności północną część Europy; od Germanów wywodzi się naród niemiecki oraz narody skandynawskie. [przypis edytorski]

germanisierte Wasserintellekte (niem.) — zgermanizowane rozwodnione umysły. [przypis edytorski]

Germersheim — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Palatynacie, nad rzeką Ren. [przypis edytorski]

Germinal — chodzi o zachodni pagórek Palatynu, zwany Cermalus (wł. Germalus). [przypis edytorski]

Germinal — nazwa pierwszego miesiąca wiosennego w kalendarzu, wprowadzonym w czasie rewolucji francuskiej; kalendarz ten obowiązywał w latach 1793–1805 oraz przez dwa miesiące (Germinal i Floréal) w czasie Komuny Paryskiej w 1871 r.; nazwa pochodzi od fr. przymiotnika germinal, oznaczającego coś związanego z kiełkowaniem. [przypis edytorski]

geront (gr. geron: starzec) — członek geruzji, Rady Starszych, organu władzy w starożytnej Sparcie, złożonego z obywateli powyżej 60. roku życia, odpowiedzialnego przygotowywanie uchwał głosowanych później na Zgromadzeniu Ludowym oraz pełniącego funkcje trybunału najwyższej instancji. [przypis edytorski]

Geront (z gr. geron: starzec) — w sztukach Moliera (Szelmostwa Skapena, Lekarz mimo woli) typ łatwowiernego starca. [przypis edytorski]

Gerovitus qui lingua latina Mars dicitur (łac.) — Gerovitus, który po łacinie nazywany jest Marsem. [przypis edytorski]

Gerson, Wojciech (1831–1901) — polski malarz, pejzażysta, historyk sztuki, twórca wielu obrazów z historii Polski. [przypis edytorski]

gersteklis — karkimas, gergulys. [przypis edytorski]

gers — trump.: geras. [przypis edytorski]

Gerusalemme liberata (wł.) — Jerozolima wyzwolona (1575), włoski epos rycerski autorstwa Torquato Tasso, bardzo popularny w czasach romantyzmu. [przypis edytorski]

geruzja — rada starców, najważniejsza władza państwowa w staroż. gr. miastach-państwach. [przypis edytorski]

gerydon (franc. guéridon) — mały stolik, zazwyczaj okrągły, przeznaczony do odkładania drobiazgów. [przypis edytorski]

gerydon (fr. guéridon) — mały stolik, zazwyczaj okrągły, przeznaczony do odkładania drobiazgów. [przypis edytorski]

gerydon (fr. guéridon) — niewielki, lekki stolik o jednej nodze. [przypis edytorski]

gerydon (z fr.) — niewielki okrągły stolik o jednej nodze. [przypis edytorski]

gerylas — partyzant (w oryginale mowa o powstańcach hiszpańskich). [przypis edytorski]

Gesandte vom Kongreß zu Nimwegen — Gemälde mit den Porträts der 18 Gesandten. [przypis edytorski]

Geschäft (niem.) — firma, sklep. [przypis edytorski]

Geslin de Bourgogne, Yves-Marie (1847–1910) — francuski generał;, autor kilku książek o strategii wojskowej. [przypis edytorski]

Gessner, Salomon (1730–1788) — szwajcarski poeta, malarz i grafik. [przypis edytorski]

gesta (daw.) — dziś popr. forma M.lm: gesty. [przypis edytorski]

gesta (daw. forma M i B lm.) — dziś: gesty. [przypis edytorski]

gesta — dziś: gesty. [przypis edytorski]

gesta — dziś popr. forma: gesty. [przypis edytorski]

gesta (łac.) — czyny. [przypis edytorski]

Gestalteter — Christus. [przypis edytorski]

Gestaltqualität (niem., filoz.) — jakość postaciowa; termin utworzony przez Christiana von Ehrenfelsa (1859–1932), oznaczający jakość, która nie jest prostą sumą cech elementów składowych, lecz wynika z charakteru relacji pomiędzy tymi elementami. [przypis edytorski]

Gestapo — niem. Geheime Staatspolizei, tajna policja polityczna III Rzeszy. [przypis edytorski]

Gestapo — niem. Geheime Staatspolizei, tajna policja polityczna III Rzeszy. [przypis edytorski]

Gestapo — niem. skrót od Geheime Staatspolizei, Tajna Policja Państwowa, tajna policja funkcjonująca w nazistowskich Niemczech w latach 1933–1945, zajmująca się zwalczaniem przeciwników politycznych III Rzeszy i działalnością kontrwywiadowczą. [przypis edytorski]

Gestapo — skrót od niem. Geheime Staatspolizei, tj. Tajna Policja Państwowa, funkcjonująca w nazistowskich Niemczech w latach 1933–1945, zajmująca się zwalczaniem przeciwników politycznych III Rzeszy i działalnością kontrwywiadowczą. [przypis edytorski]

gestapo, właśc. Gestapo (niem. Geheime Staatspolizei, pol. Tajna Policja Państwowa) — tajna policja III Rzeszy. Rolą Gestapo było zwalczanie tych, którzy mogli przeszkodzić w utrzymaniu się nazistów przy władzy lub wprowadzaniu przez nich nazistowskich polityk w życie. W czasie wojny funkcjonariusze Gestapo pełnili różne funkcje, przeprowadzali aresztowania i przesłuchania, stosując tortury i przemoc wobec osób podejrzanych, m.in. z ruchów oporu w Niemczech i krajach okupowanych. Koordynowali także deportacje osób żydowskich do gett i obozów. Byli częścią grup operacyjnych (niem. Einsatzgruppen), które zajmowały się mordowaniem osób uznanych za wrogo nastawione do nazistów, a także masowym mordowaniem Żydów na terenach wschodniej Polski oraz terenach dzisiejszej Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Ukrainy, Rosji i in. Przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze Gestapo uznane zostało za organizację zbrodniczą. [przypis edytorski]

Gestapo (z niem. Geheime Staatspolizei) — tajna policja w nazistowskich Niemczech. [przypis edytorski]

gestapuś — tu: członek Gestapo (niem. Geheime Staatspolizei, pol. Tajna Policja Państwowa), czyli tajnej policji III Rzeszy. Rolą Gestapo było zwalczanie tych, którzy mogli przeszkodzić w utrzymaniu nazistów przy władzy lub wprowadzaniu ich polityki w życie. Przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze Gestapo uznane zostało za organizację zbrodniczą. W czasie wojny funkcjonariusze Gestapo pełnili różne funkcje, przeprowadzali aresztowania i przesłuchania, stosując tortury i przemoc wobec osób podejrzanych, m.in. z ruchów oporu w Niemczech i krajów okupowanych. Byli częścią grup operacyjnych (niem. Einsatzgruppen), które zajmowały się mordowaniem osób uznanych za wrogo nastawione do nazistów, a także masowym mordowaniem Żydów na terenach wschodniej Polski i dzisiejszych terenach Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Ukrainy, Rosji i in. Koordynowali także deportacje osób żydowskich do gett i obozów. [przypis edytorski]

gest — tu: ruch ręki zakreślający duży łuk. [przypis edytorski]

geszefciarz (daw., z niem. Geschäft: interes) — człowiek zajmujący się drobnymi interesami. [przypis edytorski]

geszefciarz (pogard.) — sklepikarz, człowiek zajmujący się interesami. [przypis edytorski]

geszefcik (z niem. Geschäft) — zdr. pogardliwie: interesik. [przypis edytorski]

geszeft (jid.)— interes. [przypis edytorski]

geszefty — interesy. [przypis edytorski]

geszeft (z niem. Geschäft) — interes. [przypis edytorski]

geszeft (z niem. Geschäft) — interes, sprawa. [przypis edytorski]

geszeft (z niem. Geschäft: sklep a. transakcja) — interes, transakcja (często także w znaczeniu: sprawa finansowa nie całkiem legalna, wątpliwa moralnie). [przypis edytorski]

geszeft (z niem.) — interes, biznes. [przypis edytorski]

geszeft (z niem.) — interes. [przypis edytorski]

geszeft (z niem.) — interes, transakcja (często także w znaczeniu: sprawa finansowa nie całkiem legalna, wątpliwa moralnie). [przypis edytorski]

geszeft (z niem.) — interes, transakcja (często także w znaczeniu: sprawa finansowa nie całkiem legalna, wątpliwa moralnie). [przypis edytorski]

Get a pur groszen Wus trachst dy Mojsze? Ich tracht In dy gminy lacht sich Sie ys szlecht Die majst efszar…….. Ich mein……. A gasajro, Majn ich mein, a gisajro nein (jid.) — Daj parę groszy. Co myślisz, Mojsze? Myślę, że oni w gminie się śmieją. Oni są źli. Czy masz może na myśli… Mam na myśli… Gasajro… Nie, gisajro. [przypis edytorski]

Gete — właśc. Johann Wolfgang Goethe (1749–1832), poeta, dramaturg i prozaik niem., autor m.in. Fausta i Cierpień młodego Wertera; gł. przedstawiciel nurtu klasyki weimarskiej, niezwykle ceniony (bez wzajemności) przez twórców romantyzmu. [przypis edytorski]

Getowie — lud znad dolnego Dunaju. [przypis edytorski]

getto — dzielnica żydowska. [przypis edytorski]

getto — dziś wyraz ten jest odmienny: w getcie. [przypis edytorski]

getto — dziś wyraz ten jest odmienny; wg współczesnej normy winno być: w getcie. [przypis edytorski]