Przypisy

zatyłek (hełmu) — część tylna. [przypis redakcyjny]

za tym (starop.) — potem. [przypis redakcyjny]

zaunywno (ros.) — smętnie, płaczliwie. [przypis redakcyjny]

za „uśmierienie polskiego miatieża” (z ros.) — za uśmierzenie polskiego buntu (powstania styczniowego). [przypis redakcyjny]

Za uwiezione Palladium kryjomie — Palladium, posąg, od którego zawisł los Troi, wykradli Odyseusz i Diomedes. [przypis redakcyjny]

zawadzić — tu: przynieść szkodę (por. zawada: przeszkoda). [przypis redakcyjny]

zawadzić — tu: uderzyć. [przypis redakcyjny]

zawarcie (daw.) — zamknięcie. [przypis redakcyjny]

zawarła (daw.) — [tu:] postanowiła. [przypis redakcyjny]

zawarł na umyśle — [tu:] postanowił. [przypis redakcyjny]

zawartka (daw.) — zawierucha. [przypis redakcyjny]

zawarzeć (daw.) — [tu:] skończyć. [przypis redakcyjny]

zawarzeć (starop.) — postanowić. [przypis redakcyjny]

zawczasu zamyka się w grobie — popełnia samobójstwo. [przypis redakcyjny]

zawdzięczać — tu: odwdzięczyć. [przypis redakcyjny]

zawdzięczając miłość — zawdzięczać w znaczeniu pierwotnym: płacić wdzięcznością, nagrodzić, wywdzięczać się za co (por. Słownik Lindego). [przypis redakcyjny]

zawdzięczając — tu: odwdzięczając się. [przypis redakcyjny]

Zawedem posła, ałe za borodu (ukr.) — zaprowadzimy posła, ale za brodę. [przypis redakcyjny]

zawiązane — książki w XVI w. miały często okładki zaopatrzone w klamry lub rzemyki do zawiązywania. [przypis redakcyjny]

zawiązany cnotą (starop.) — związany słowem rycerskim. [przypis redakcyjny]

zawiązywać (…) rozmowę — dziś popr.: nawiązywać rozmowę. [przypis redakcyjny]

zawiasa (przestarz.) — dziś: zawias. [przypis redakcyjny]

zawicie (daw.) — czepek. [przypis redakcyjny]

zawicie (starop.) — zawiniątko, tu: obraz zawinięty. [przypis redakcyjny]

zawierać — zamykać, kończyć. Pasek godzi się z tym, żeby był choć na końcu spisu dobrze zasłużonych umieszczony. [przypis redakcyjny]

zawierciał się (starop.) — zafrasował, zajął [się]. [przypis redakcyjny]

zawiercić (starop.) — zakręcić. [przypis redakcyjny]

zawierszyć (daw.) — zakończyć (od: wierzch). [przypis redakcyjny]

zawieść (daw.) — [tu:] zgubić. [przypis redakcyjny]

zawieść — tu: w niebezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]

zawiesił — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „zaświecił”. [przypis redakcyjny]

zawiesisty (starop.) — zawieszony, stromy. [przypis redakcyjny]

zawinieńciu — poprawnie: zawinięciu. [przypis redakcyjny]

zawisłości [od metafizyki] w ogóle wymaga też Schopenhauer sam od każdej etyki — podobnie, jak Kant i Fichte; por. niniejszej rozprawy ustępy 7 i 9. [przypis redakcyjny]

Za własne kraju starostwa Dwór Petersburski cały kraj kupuje — nacisk Rosji na rozdawanie starostw jej stronnikom. [przypis redakcyjny]

zawód (daw.) — przedsięwzięcie. [przypis redakcyjny]

zawód (daw.) — sprawa. [przypis redakcyjny]

zawód — tu: zajęcie, przedmiot zainteresowania. [przypis redakcyjny]

zawódy — wycieczka, wypad na nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]

zawodem (daw.) — zachodem. [przypis redakcyjny]

zawodnik (daw.) — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]

zawodnik — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]

zawodnik — koń wyścigowy. [przypis redakcyjny]

zawody (daw.) — przygotowania. [przypis redakcyjny]

zawojek lisi — [tu:] podarunek. [przypis redakcyjny]

zawojek (starop.) — [zdrobn. od zawój; tu:] kołnierz zawijany. [przypis redakcyjny]

zawołanie — sława. [przypis redakcyjny]

zawołany — sławny. [przypis redakcyjny]

zawrót (starop.) — wir morski, jak była powieść o Scylli i Charybdzie. [przypis redakcyjny]

zawroty (starop.) — [tu:] wiry morskie. [przypis redakcyjny]

zawrzeć (daw.) — postanowić. [przypis redakcyjny]

zawrzeć (daw.) — [tu:] postanowić. [przypis redakcyjny]

zawsze od zgromadzenia będzie zależało przedłużyć ten termin w drodze szczególnej uchwały, skoro sprawy będą tego wymagały — Mably występuje ostro przeciw ustawowemu normowaniu czasu trwania sesji sejmowej. Prawo takie nazywa przeżytkiem dawnego barbarzyństwa Sarmatów. W tym względzie zresztą różnica między Mablym a Russem nie jest zasadnicza, skoro Russo przyznaje sejmowi prawo swobodnego przedłużania sesji. [przypis redakcyjny]

Zawsze — oh! smutne brzmienie — por. u Byrona w Korsarzu (I, 15): „But still her lips refused to send: — «Farewall!» For in that word, that fatal word — howe'er we promise — hope — believe — there breathes despair”. [przypis redakcyjny]

zawsze taki zburzyć Kartaginę! — aluzja do Katona Starszego (232–148 p.n.e.), który każde ze swoich przemówień w senacie rzymskim kończył zdaniem: „Poza tym sądzę, że należy zburzyć Kartaginę.” [przypis redakcyjny]

zawtórzyło — dziś popr. zawtórowało. [przypis redakcyjny]

Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu (starop.) — zawsze czegoś brakuje majątkowi, którego nie przybywa (inne rozumienie: zawsze czegoś brak, by zostać prawdziwym panem). [przypis redakcyjny]

zawżdy (starop.) — zawsze. [przypis redakcyjny]

zawżdy — zawsze. [przypis redakcyjny]

zawziąć się — zacząć się. [przypis redakcyjny]

zawziąć — tu: zakorzenić się, utrwalić. [przypis redakcyjny]

zawzięcie (daw.) — [tu:] zamiar. [przypis redakcyjny]

zaźrzeć (starop.) — zazdrościć, lecz tu się rozumie w szlachetny sposób. [przypis redakcyjny]

zaźrzeć (starop.) — zazdrościć. [przypis redakcyjny]

zażąć (daw.) — zgnieść. [przypis redakcyjny]

zażąc — ścisnąć. [przypis redakcyjny]

zażęta siarka — siarka zajęta ogniem, zapalona. [przypis redakcyjny]

zażęty troską (daw.) — ściśnięty, przygnieciony troską. [przypis redakcyjny]

zażec (daw.) — zapalić. [przypis redakcyjny]

zażyć — użyć, posłużyć się. [przypis redakcyjny]

zażyć — zakosztować. [przypis redakcyjny]

zażyć — zaznać, doznać, doświadczyć. [przypis redakcyjny]

zażyć z mańki — oszukać, podejść. [przypis redakcyjny]

zażyć z mańki — tu: oszukać, wywieść w pole; wyrażenie wzięte z języka wojskowego: zażyć z mańki (tj. z lewej ręki) oznaczało niespodziewane uderzenie przeciwnika w walce na białą broń z lewej strony, po szybkim przerzuceniu broni z ręki do ręki. [przypis redakcyjny]

zażył — tu: wziął, przywłaszczył. [przypis redakcyjny]

zażywać (daw.) — tu: używać, stosować.[pe] [przypis redakcyjny]

zażywać — tu: używać sobie na czymś; pustoszyć. [przypis redakcyjny]

zazdrość [zelotypia] — Zob. Przyp. do Tw. 35. [przypis redakcyjny]

zazdrość zjednałeś (…) w mojej małej osobie — spowodowałeś zazdrość (u żony) o moją skromną osobę. [przypis redakcyjny]

zazionąć (daw.) — owiać. [przypis redakcyjny]

zazrośnego — zazdrosnego (starop. postać wyrazu, –d zostało wtrącone później. [przypis redakcyjny]

zazula (ukr.) — kukułeczka. [przypis redakcyjny]

zazula (z ukr.) — kukułeczka. [przypis redakcyjny]

zazula (z ukr.) — kukułka. [przypis redakcyjny]

zbajczyć — wymyślić coś nierzeczywistego. [przypis redakcyjny]

z bajki Prawda — zgodnie z poznawczą koncepcją bajki, pod jej zawoalowaną postacią wypowiadane są tylko prawdy. Bajka objawiająca się jako naga Prawda (nuda veritas u Horacego), ponieważ prawdę mówi się bez osłonek, przedstawiana była w alegorycznych obrazach, jak np. na sztychowanym frontispisie Fables nouvelles dedié au Roi A. Houdara de la Motte'a z 1720 r., w sposób następujący: do siedzącego na tronie króla (bez korony), obok którego stoi Minerwa, zwraca się w pokłonie poeta z kaduceuszem w lewej ręce wskazując ręką prawą na unoszącą się w rozświetlonym obłoku Prawdę wyobrażoną jako nagą kobietę. W perspektywie rysunku postaci Prawdy, Minerwy i poety odpowiadające sobie wymiarami są znacznie większe od króla. [przypis redakcyjny]

zbaraskie — oblężenie Zbaraża 1 lipca – 15 sierpnia 1649 r. [przypis redakcyjny]

zbarażczyk — tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]

Zbaraż — miasto w zach. części Ukrainy, ok. 20 km na płn. wschód od Tarnopola. [przypis redakcyjny]

Zbaraż — miasto w zachodniej części Ukrainy, ok. 120 km na wschód od Lwowa, ok. 15 km na płn. wschód od Tarnopola; w XVII w. rezydencja rodowa książąt Zbaraskich. [przypis redakcyjny]

zbarcz (neol.) — obarcz. [przypis redakcyjny]

zbawiać — tu: pozbawiać. [przypis redakcyjny]

zbawić (starop.) — pozbawić. [przypis redakcyjny]

zbawić* (starop.) — pozbawić. [przypis redakcyjny]

zbawion — dziś: pozbawiony. [przypis redakcyjny]

Z Bentywolą Torellę, Wiszkontki rodzone — w przekładzie wygląda tak, jakoby Bentywola i Torella były „Wiszkontki rodzone”, co się zupełnie nie zgadza z oryginałem. Ariost wylicza tu ogólnikowo panie z rodziny Torellów, Bentywolów, Wiskontów i Pallawidżinów: E le Torelle, eon le Bentivoglie, / E le Visconte e le Pallavigine. [przypis redakcyjny]

zbespiecznieć (starop. forma ort.) — poczuć się bezpiecznym. [przypis redakcyjny]

z bezpieczeństwem — o ile jest zapewnione bezpieczeństwo [raczej: jeśli ma być zapewnione bezpieczeństwo. Red. WL]. [przypis redakcyjny]

zbiec — tu: nadbiec. [przypis redakcyjny]

zbiegi — dziś popr. forma M. lm: zbiegowie. [przypis redakcyjny]