Przypisy

pasamon (daw.) — ozdobna taśma, używana do obszywania sukien, liberii i in. strojów. [przypis edytorski]

pasamonik (daw.) — osoba wytwarzająca pasamony, taśmy do obszywania strojów. [przypis edytorski]

Pasargada właśc.Pasargady (pers. Pāsārgād; gr. Πασαργαδών, tj. Pasargadốn) — założone przez króla Cyrusa II Wielkiego miasto w staroż. Persji z powstałym ok. 550 p.n.e. zespołem pałacowym, stolica państwa do czasu zbudowania Persepolis i grobowcem założyciela; w 330 p.n.e. miasto zostało zdobyte i zniszczone przez Aleksandra Wielkiego; obecnie: Maszhad-e Murghab w Iranie. [przypis edytorski]

pasargus — atsargus, akylas. [przypis edytorski]

pasat — ciepły, stały wiatr o umiarkowanej sile, wiejący w strefie międzyzwrotnikowej; na półkuli północnej pasaty wieją z północnego wschodu, zaś na południowej z południowego wschodu. [przypis edytorski]

pasaulė — pasaulis. [przypis edytorski]

pasaulių švietėja — čia: saulė. [przypis edytorski]

pasaż (muz.) — szereg szybko następujących po sobie dźwięków. [przypis edytorski]

Pasaż Simonsa — Pasaż Simonsa istniał w latach 1903–1944 na rogu ulic Długiej i Nalewek. Mieściły się w nim zarówno sklepy, jak i biura oraz sale gimnastyczne. Zniszczony 31 sierpnia w bombardowaniu Luftwaffe, po wojnie nie został odbudowany. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski filozof i matematyk, po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii. Najważniejszym jego dziełem literackim są Myśli. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski matematyk, fizyk i filozof religii; po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski matematyk, fizyk i filozof religii; po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii; powstały wówczas jego najsłynniejsze dzieła: Myśli i Prowincjałki. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski matematyk, fizyk, inżynier-wynalazca, filozof, teolog i literat. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski matematyk, fizyk, wynalazca; zajmował się geometrią, analizował metodę aksjomatyczną, współtworzył rachunek prawdopodobieństwa; po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii; powstały wówczas jego najsłynniejsze dzieła: Myśli i Prowincjałki; imię Błażej stanowi pol. odpowiednik właściwego imienia Pascala. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski matematyk i fizyk, filozof religii. Uważał, że religia i wiara oraz nauka i rozum należą do dwóch odrębnych porządków poznania, dlatego nie można poznać rzeczywistości nadprzyrodzonej inaczej, niż używając wiary i serca. Jego najważniejsze dzieło filozoficzne to Myśli (1670), które obrazuje ewolucję jego światopoglądu od sceptycyzmu, przez racjonalizm do mistyki. Jego filozofia była inspiracją dla egzystencjalistów XIX i XX wieku, rozpatrujących tragizm człowieka zagubionego w niezrozumiałym dlań świecie. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — fr. filozof i matematyk, po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii; od sceptycyzmu i racjonalizmu zbliżył się do mistycyzmu, uważając, że wiara i rozum należą do dwóch odrębnych kategorii poznania, dlatego rzeczywistość nadprzyrodzona jest poznawalna jedynie przez wiarę; swoje poglądy wyłożył w wydanych pośmiertnie Myślach. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — fr. filozof, myśliciel religijny, pisarz, fizyk i matematyk. Zajmowała go teodycea (usprawiedliwienie obecności zła w świecie stworzonym przez doskonałe dobro, czyli Boga). Był też autorem słynnego rozumowania, zwanego „zakładem Pascala”, według którego wiara w Boga jest korzystniejsza od niewiary, ponieważ można dzięki niej jedynie zyskać: zyskuje się mianowicie życie wieczne, podczas gdy doczesne jest krótkie i traci się je tak czy inaczej. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — fr. matematyk, fizyk i filozof religii; po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii; powstały wówczas jego najsłynniejsze dzieła: Myśli i Prowincjałki. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — fr. matematyk, fizyk, wynalazca; zajmował się geometrią, analizował metodę aksjomatyczną, współtworzył rachunek prawdopodobieństwa; po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii; powstały wówczas jego najsłynniejsze dzieła: Myśli, w których m.in. bronił rozdziału wiary od rozumu, oraz Prowincjałki. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1623–1662) — fr. matematyk, fizyk, wynalazca; zajmował się geometrią, analizował metodę aksjomatyczną, współtworzył rachunek prawdopodobieństwa; po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii; powstały wówczas jego najsłynniejsze dzieła: Myśli i Prowincjałki. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1632–1662) — francuski badacz nauk ścisłych, filozof i mistyk; zajmował się indukcją matematyczną, zjawiskiem ciśnienia atmosferycznego, hydrostatyki, rachunkiem prawdopodobieństwa oraz różniczkowym; bronił rozdziału wiary od rozumu, który wyłożył w wydanych pośmiertnie Myślach. [przypis edytorski]

Pascal, Blaise (1632–1662) — francuski badacz nauk ścisłych, filozof i mistyk; zajmował się indukcją matematyczną, zjawiskiem ciśnienia atmosferycznego, hydrostatyki, rachunkiem prawdopodobieństwa oraz różniczkowym; bronił rozdziału wiary od rozumu; pogląd ten wyłożył w wydanych pośmiertnie Myślach. [przypis edytorski]

Pascha a. Pesach — Święto Wolności upamiętniające wyjście Żydów z Egiptu; Wielkanoc. [przypis edytorski]

Pascha — (hebr. pesach: pominięty, oszczędzony; jid. pejsech) zw. też Chag ha-Awiw (hebr. Święto Wiosny), najważniejsze i najstarsze święto żydowskie, jedno z trzech świąt pielgrzymich, obchodzone od czasów wędrówki Żydów przez pustynię ku Ziemi Obiecanej, upamiętniające ocalenie rodzin żydowskich przed ósmą plagą egipską (śmiercią pierworodnych). [przypis edytorski]

paschał — w chrześcijaństwie: wielka, ozdobna świeca będąca symbolem Chrystusa zmartwychwstałego, zapalana podczas niektórych uroczystości w okresie wielkanocnym. [przypis edytorski]

Paschalis II — papież w l. 1099–1118. [przypis edytorski]

Pascha — najważniejsze święto w judaizmie, upamiętniające wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej; jego główną częścią jest domowa wieczerza w gronie rodziny. [przypis edytorski]

pascha (ukr. паска a. пасха) — w trad. prawosławnej świąteczna potrawa wielkanocna, gotowana z sera lub pieczona na drożdżach, święcona w cerkwi. [przypis edytorski]

Pascoli, Giovanni (1855–1912) — włoski poeta i filolog klasyczny. [przypis edytorski]

pascyjate ogni speramus (zniekszt. wł. lasciate ogni speranza) — porzućcie wszelką nadzieję; fragm. sentencji umieszczonej nad bramą piekła w Boskiej Komedii (I 3,9) Dantego Alighieri: Lasciate ogni speranza, voi ch'entrate (porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy wchodzicie). [przypis edytorski]

Pas d'Armes du roi Jean, Fiancée du Timbalier, Sarah la baigneuse — wczesne utwory poetyckie Wiktora Hugo z lat 1823–1829, do których następnie napisali muzykę wielcy kompozytorzy XIX w., Camille Saint Saëns i Hector Berlioz. [przypis edytorski]

Pas de Calais (fr.) — Cieśnina Kaletańska, najwęższa część kanału La Manche, pomiędzy miastem Calais we Francji a Dover w Anglii. [przypis edytorski]

pas des deux (fr.) — duet w balecie klasycznym, taniec wykonywany przez pierwszego solistę i pierwszą solistkę, którego celem jest ukazanie ich kunsztu tanecznego. [przypis edytorski]

pas de Zephyr (fr.: krok Zefira) — dawna figura tańca towarzyskiego, nauczana w ramach podstaw tańca, przypominająca figurę baletową. [przypis edytorski]

pasėlys — tai, kas pasėta. [przypis edytorski]

paseizm — przywiązanie do tradycji i przeszłości. [przypis edytorski]

Pasek, Jan Chryzostom (ok. 1636–1701) — polski pamiętnikarz epoki baroku, autor popularnych Pamiętników, utrzymanych w konwencji gawędziarskiej. [przypis edytorski]

pasek — tu: nieuczciwe pośrednictwo w handlu, spekulacja. [przypis edytorski]

pasek — tu: nieuczciwe wykorzystywanie koniunktury handlowej w sytuacjach kryzysowych; por. paskarz: handlarz zajmujący się nieuczciwym, nielegalnym handlem przynoszącym zyski ze sprzedaży po zawyżonych cenach towarów, których brakuje na rynku, a także towarów pochodzących z kradzieży. [przypis edytorski]

pasek z ogórkami — pas z rodzajem frędzli splecionych z ozdobnych, grubych sznurów. [przypis edytorski]

paser — osoba biorąca udział w handlu kradzionymi rzeczami. [przypis edytorski]

paser — osoba handlująca skradzionymi przedmiotami. [przypis edytorski]

paserstwo — handel rzeczami skradzionymi. [przypis edytorski]

pas (fr.) — krok. [przypis edytorski]

pas (fr.) — krok, tu: krok taneczny. [przypis edytorski]

pas (fr.) — krok (w tańcu). [przypis edytorski]

pas (fr.) — krok w tańcu. [przypis edytorski]

pasgailęs — pasigailęs. [przypis edytorski]

pasiaki — charakterystyczny strój więźniów przypominający piżamę w (zwykle pionowe) pasy. Został wprowadzony do obozów koncentracyjnych już w 1938 r. Strój utrudniał ucieczkę, wyróżniając się na tle zwykłych ubrań okolicznych mieszkańców. Męski strój obozowy składał się z koszuli, kalesonów, marynarki, spodni oraz okrągłej czapki bez daszka, a kobiecy z sukienki z długimi rękawami i białej chustki na głowę. Od 1940 r. pasiaki produkowane były w obozie KL Ravensbrück, a następnie także w KL Sachsenhausen. [przypis edytorski]

pasiaty — dziś popr.: pasiasty. [przypis edytorski]

pasibrzuchostwo — lenistwo, myślenie o tym, żeby się najeść. [przypis edytorski]

pasidėjo — dingo. [przypis edytorski]

pasidrūtinti — pasistiprinti. [przypis edytorski]

pasidrūtinti — sustiprėti. [przypis edytorski]

pasieka — ule wraz z pszczołami. [przypis edytorski]

pasierbica — Anna Maria Radziwiłłówna (1640–1667), córka Janusza Radziwiłła i Katarzyny Potockiej, od 1665 r. żona Bogusława Radziwiłła. [przypis edytorski]

pasierbica — córka małżonka z poprzedniego małżeństwa. [przypis edytorski]

pasierbica — córka męża bądź żony z poprzedniego małżeństwa. [przypis edytorski]

pasierbica — córka męża lub żony z poprzedniego małżeństwa. [przypis edytorski]

pasierbica — córka współmałżonka. [przypis edytorski]

pasierzbie (gw.) — pasierby. [przypis edytorski]

pasierzb — właść. pasierb, tu: obcy, nietutejszy. [przypis edytorski]

pasiganėdinimo — pasitenkinimo. [przypis edytorski]

pasikavoti — pasislėpti. [przypis edytorski]

pasilsis — poilsis. [przypis edytorski]

pasinovyti (lenk.) — pažaisti. [przypis edytorski]

pasionka (pot.) — pilnowanie pasącego się stada krów, owiec lub innych zwierząt. [przypis edytorski]

pasipažis — susipažins. [przypis edytorski]

Pasiphae (gr., łac.), pol. Pazyfae (mit. gr.) — królowa Krety; córka boga Heliosa, żona Minosa. Za sprawą klątwy rzuconej przez Posejdona, Pazyfae zakochała się w świętym byku podarowanym Minosowi przez boga mórz i oceanów. W wyniku zbliżenia królowej i byka urodził się Minotaur. [przypis edytorski]

pasiprašyti — čia: pasikviesti. [przypis edytorski]

pasišnekėsiva — sen. forma — pasišnekėsime. [przypis edytorski]

pasiuntmenė — siuntimas. [przypis edytorski]

pasiveizėti — pasižiūrėti. [przypis edytorski]

pasižinę — pažinę vienas kitą. [przypis edytorski]

pasja (daw.) — namiętność; gniew; gwałtowne, silne uczucie. [przypis edytorski]

pasja — tu: złość. [przypis edytorski]

pasjonat — człowiek w gniewie. [przypis edytorski]

pasjonat — tu: człowiek łatwo wpadający w pasję, wybuchający gniewem. [przypis edytorski]

paskaitei — čia: paskaičiavai. [przypis edytorski]

paskarski — tu: bezwzględnie skupiający się na dochodach, wymiernych korzyściach. [przypis edytorski]

paskarstwo (przestarz.) — nieuczciwa działalność handlowa, polegająca na sprzedaży deficytowych towarów po zawyżonych cenach lub skupowaniu towarów po niskich cenach i dalszej ich odsprzedaży po cenach zwiększonych. [przypis edytorski]

paskarz — handlarz, który zawyża ceny produktów pożądanych i trudno dostępnych; naciągacz. [przypis edytorski]

paskarz — kombinator, spekulant. [przypis edytorski]

paskarz (pot.) — osoba czerpiąca zysk ze sprzedaży towarów, brakujących na rynku, po zawyżonych cenach. [przypis edytorski]

Paskiewicz, Iwan Fiodorowicz (1782–1856) — feldmarszałek rosyjski, głównodowodzący wojsk rosyjskich na Kaukazie w czasie wojen z Persją i Turcją; członek Sądu Najwyższego sądzącego dekabrystów; w 1831 stał na czele wojsk rosyjskich tłumiących powstanie listopadowe, zdobył Warszawę i został dożywotnim namiestnikiem Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]

Paskiewicz, Iwan Fiodorowicz (1782–1856) — rosyjski generał pochodzenia ukraińskiego, naczelny wódz wojsk Imperium Rosyjskiego stłumił powstanie listopadowe, zdobył Warszawę i został dożywotnim namiestnikiem Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]

pas krantą — dabar: į krantą. [przypis edytorski]

paskučiausias — paskutinis. [przypis edytorski]

paskum — po to, vėliau. [przypis edytorski]

paskutiniai — čia: galutinai. [przypis edytorski]

paskutinoji — čia: sąžinė, priesaika. [przypis edytorski]

paskwil — dziś popr.: paszkwil; utwór literacki mający na celu zniesławienie kogoś. [przypis edytorski]

paslapti — paslaptinga. [przypis edytorski]

pasleidę — pasileidę. [przypis edytorski]

pas maintenant (fr.) — nie teraz. [przypis edytorski]

pas mal, moi non (fr.) — zupełnie nieźle, ja nie. [przypis edytorski]

Pas mal, pas mal (fr.) — Niezła, niezła. [przypis edytorski]

pas même un projet (fr.) — planu [na przyszłość] również nie. [przypis edytorski]

Pas moyen, mon garçon… (fr.) — Nie da rady, mój chłopcze. Ale szkoda! Nie będę okradała ludzi. Nie jestem ministrem, do licha! Niech pan zabierze swoją sakiewkę. [przypis edytorski]

pasnykas — pasninkas. [przypis edytorski]