Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159856 przypisów.
szarawary — szerokie spodnie. [przypis edytorski]
szarawary — tu ogólnie: spodnie. [przypis edytorski]
szarawary (z pers. za pośr. ukr.) — spodnie szerokie, buchaste. [przypis redakcyjny]
szarawary z radła — szerokie, długie, bufiaste spodnie noszone na Wschodzie i w Polsce XVI–XVIII w., wykonane z płótna. [przypis edytorski]
szarfa dla cara — szarfą, stanowiącą dekorację munduru carskiego, udusili spiskowcy cara Pawła.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]
szarga (daw.) — szaruga, słota. [przypis redakcyjny]
szarga — szaruga, burza. [przypis edytorski]
szariaż (z fr. charriage, geol.) — dziś: nasunięcie a. płaszczowina, struktura geol. powstała wskutek przemieszczania i przeważnie sfałdowania warstw skalnych oderwanych od podłoża, na którym się osadziły. [przypis edytorski]
szarłat (daw.) — szkarłat, purpura. [przypis edytorski]
szarlatan — oszust. [przypis edytorski]
Szarlemań — właśc. Karol Wielki, (ok. 742/747–814), sławny dzięki sukcesom militarnym i dyplomatycznym. Władca mocarstwa rozciągającego się na ziemiach dzisiejszych Niemiec, Francji, Austrii, zachodniej Hiszpanii i północnych Włoch. W r. 800 otrzymał od papieża tytuł cesarza rzymskiego. [przypis edytorski]
szarlot (fr. charlotte) — czepek. [przypis edytorski]
Szarlottenburg, właśc. Charlottenburg — daw. miasto w Niemczech, obecnie: dzielnica Berlina. [przypis edytorski]
szarmanctwo — dziś popr.: szarmanckość, tj. wyszukana grzeczność. [przypis edytorski]
szarmeza (z fr.) — miękka tkanina jedwabna na sukienki. [przypis edytorski]
Szarogrod — Szarogród, miasteczko w b. województwie podolskiem, w powiecie latyczowskim, nad rz. Moraszką, poboczną Morachwy. [przypis redakcyjny]
szarota — roślina z rodziny astrowatych. [przypis edytorski]
szarpajmy — dziś popr.: szarpmy. [przypis edytorski]
szarpie — bandaże sporządzane z dartego na pasy płótna. [przypis edytorski]
szarpie — bandaże z podartego na pasy płótna. [przypis edytorski]
szarpie (daw.) — bandaże z porwanych materiałów. [przypis edytorski]
szarpie (daw.) — daw. materiał na opatrunki, tworzony z nitek wyrywanych z płótna; szapieśmy skubały — skubałyśmy płótno na szarpie. [przypis edytorski]
szarpie — daw. materiał na opatrunki sporządzany z nitek wyskubywanych z kawałków płótna. [przypis edytorski]
szarpie (daw.) — materiał opatrunkowy zrobiony z płótna dartego (szarpanego) na pasy. [przypis edytorski]
szarpie — dawny materiał na opatrunki sporządzany z nitek wyskubywanych z kawałków płótna. [przypis edytorski]
szarpie — materiał opatrunkowy z nitek wyszarpanych z płótna. [przypis edytorski]
szarpie mną tęsknica za wieszczem Eurypidem — Eurypides zmarł rok przed zaprezentowaniem Żab. W Atenach sztuki teatralne wystawiano w ramach świąt religijnych ku czci Dionizosa, dlatego właśnie Dionizos, skądinąd bóg płodności i wina, szczególnie interesuje się sztuką dramatyczną i jej twórcami. [przypis edytorski]
szarpła — dziś popr.: szarpnęła. [przypis edytorski]
szarszan — rodzaj szabli. [przypis edytorski]
szarsza — tkanina wełniana przetykana jedwabiem. [przypis edytorski]
szarsza — tkanina z drobnymi, ukośnymi prążkami. [przypis edytorski]
szarszedron a. sersedrom — daw. lekka tkanina półwełniana o jedwabnej osnowie, wytwarzana w Europie zach. od XVI w. [przypis edytorski]
szarszun (starop.) — gatunek pałasza, [tj. szabli]. [przypis redakcyjny]
szarszun (starop.) — gatunek szabli; [źródło:] Słownik Lindego. [przypis redakcyjny]
szarszun (starop.) — miecz. [przypis redakcyjny]
szarszun (starop.) — szabla. [przypis redakcyjny]
szarwark — przymusowe świadczenia w robociźnie wykonywane przez ludność wiejską dla publicznego pożytku, najczęściej przy budowie i naprawie dróg, mostów i wałów przeciwpowodziowych. [przypis edytorski]
szarwark — przymusowe świadczenia w robociźnie wykonywane przez ludność wiejską, rodzaj pańszczyzny; szarwarki służyły celom publicznym, w ramach tych prac budowano i naprawiano drogi, mosty czy wały wzdłuż brzegów zbiorników wodnych. [przypis edytorski]
szarwark — roboty pańszczyźniane w daw. Polsce przy drogach i mostach. [przypis redakcyjny]
szarwark — wspólna praca całej wsi dla publicznego pożytku, najczęściej przy budowie i naprawie dróg; gospodarze byli zobowiązani do pracy z koniem i wozem, komornicy pieszo. [przypis edytorski]
szarytka — członkini katolickiego zakonu Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo (pot. szarytki, także: wincentynki, siostry miłosierdzia) zał. przez Wincentego a Paulo i Ludwikę de Marillac w 1633 r.; celem zgromadzenia jest pomaganie chorym i słabym m.in. przez prowadzenie szpitali, pielęgnowanie chorych w ich domach oraz działalność charytatywną. Prowincja Galicyjska zakonu powstała w 1799 r., a w 1859 Dom Centralny Prowincji Galicyjskiej został przeniesiony ze Lwowa do Krakowa i zmieniła nazwę na Prowincja Krakowska, oprócz której istnieje jeszcze Prowincja Chełmińsko-Poznańska i Prowincja Warszawska zakonu. [przypis edytorski]
szarytki — katolickie zgromadzenie zakonne. [przypis edytorski]
szarża — tu: zawód. [przypis redakcyjny]
szarża (z fr.) — atak w teatrze: przejaskrawienie, popis. [przypis edytorski]
szarża (z fr.) — stopień, urząd; tu: przystawstwo. [przypis redakcyjny]
szarżerunek (z fr. za pośr. niem.) — obrót, strzelanie. [przypis redakcyjny]
szarzać (daw.) — szargać, poniewierać; tu może: szafować, ryzykować. [przypis edytorski]
szarzać — narażać, ośmieszać. [przypis redakcyjny]
szarzać się — poniewierać się. [przypis redakcyjny]
szarza — szarość. [przypis edytorski]
szaser — strzelec w armii Księstwa Warszawskiego. [przypis edytorski]
szasery — ciemne spodnie z lampasami. [przypis edytorski]
szaserzy (z fr. chasseur: strzelec, myśliwy) — typ piechoty, a następnie lekkiej kawalerii, istniejący w armii francuskiej od poł. XVIII w. [przypis edytorski]
szaserzy (z fr. chasseur: strzelec, myśliwy) — typ piechoty, a następnie lekkiej kawalerii, istniejący w armii fr. od połowy XVIII w.; oddziały strzelców konnych na wzór fr. posiadało również wojsko Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
szaspot (hist. wojsk.) — jednostrzałowy karabin odtylcowy używany w armii francuskiej w 2. poł. XIX w., skonstruowany w 1866 przez A. A. Chassepota. [przypis edytorski]
Szas — sześć części Miszny, Talmud. [przypis tłumacza]
szaszłyki i azu — tubylcze potrawy z baraniny. [przypis autorski]
szaszówki — może: staszówki, lekkie szable, wyrabiane w Staszowie (w Sandomierskiem). [przypis redakcyjny]
szaszorzy (daw.) — orli. [przypis redakcyjny]
szata krwawa Dejaniry — Dejanira, żona Heraklesa, dowiedziawszy się o jego zdradzie, przesłała mu szatę przesyconą krwią centaura Nessosa, która wżarła się w ciało Heraklesa, sprawiając straszne bóle. Dejanira, zrozpaczona tym, popełniła samobójstwo. Stała się symbolem cierpienia bez nadziei ratunku. Słowacki zwracał się w Grobie Agamemnona do Polski: „Zrzuć do ostatka te płachty ohydne, / Tę Dejaniry palącą koszulę”. [przypis redakcyjny]
szatańskie milczenie — niem. höllisches Schweigen, raczej: piekielna cisza. [przypis edytorski]
szatańskież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy szatańskie. [przypis edytorski]
szatan i anioł śmierci, to jakby jedna i ta sama osoba — sam grzech prowadzi do śmierci. [przypis tłumacza]
szatanowi zlecone (przen.) — przeklęte. [przypis redakcyjny]
szatanu — dziś popr. forma C. lp: szatanowi. [przypis edytorski]
Szata-Usz — dziś popr.: Chattahoochee, rzeka która łączy się z rzeką Flint i jako Apalachicola wpływa do Zat. Meksykańskiej. [przypis edytorski]
Szatel Arab — dziś popr.: Szatt al-Arab, rzeka w płd. Iraku, o dł. ok. 200 km, tworzona przez połączenie wód Eufratu i Tygrysu, uchodząca do Zatoki Perskiej. [przypis edytorski]
szat jedwabnych i naczyń złotych zabraniał — Dio Cassius [Historia rzymska LVII, 13]. [przypis autorski]
szatkę zieloną i bladą noszą jeno głupcy — aktorzy grywający rolę błazna nosili ubrania dwukolorowe, biało–zielone (por. Makbet, I, 7). [przypis redakcyjny]
szatna — niewolnica (służąca) opiekująca się szatami; garderobiana. [przypis edytorski]
szatny — służący zajmujący się ubraniami. [przypis edytorski]
szatra — namiot. [przypis edytorski]
szatra (z tur.) — buda, szałas. [przypis edytorski]
szatro — [przypis edytorski]
szatz (niem. a jidisz) — ukochany (używa się podobnie jak polskiego „skarbie”). [przypis edytorski]
szaulis (z lit.) — członek Związku Strzelców Litewskich, organizacji paramilitarnej założonej w 1919 roku, a w czasie II wojny światowej kolaborującej z Niemcami. [przypis edytorski]
Szawle, czemu mię prześladujesz — słowa, które miał wg. Dziejów Apostolskich usłyszeć Szaweł z ust zmartwychwstałego Jezusa podczas swej drogi do Damaszku, a które doprowadziły go do nawrócenia i z prześladowcy chrześcijan uczyniły z niego apostoła chrześcijaństwa, św. Pawła (por. Dz 9,1–20). [przypis edytorski]
Szawuot a. Szwues — święto objawienia Tory na górze Synaj, zarazem święto pierwszych zbiorów. [przypis tłumacza]
Szawuot — święto objawienia przez Boga Tory Mojżeszowi na górze Synaj. Także święto pierwszych zbiorów. [przypis tłumacza]
Szawuot — święto objawienia Tory Mojżeszowi na górze Synaj, zarazem święto pierwszych zbiorów. [przypis edytorski]
Szawuot — święto objawienia Tory Mojżeszowi na górze Synaj, zarazem święto pierwszych zbiorów. [przypis tłumacza]
Szawuot — Święto Tygodni, zwane też Świętem Żniw, Pięćdziesiątnicą lub Zielonymi Świątkami. Upamiętnia dzień, w którym Żydzi otrzymali Torę na Górze Synaj. [przypis edytorski]
Szawuot (Szwues) — święto objawienia Tory na górze Synaj, jednocześnie święto pierwszych zbiorów. [przypis tłumacza]
Szawuot — (z hebr. Tygodnie; z jid. Szwues), zw. też Świętem Tygodni, Świętem Zbiorów oraz Dniem Pierwszych Owoców. Jedno z trzech świąt pielgrzymich, obchodzone 50 dni po święcie Pesach. [przypis edytorski]
Szczakowa — miejscowość wzmiankowana od XV w., początkowo wieś królewska, w 1767 powstała tu pierwsza w Polsce kopalnia węgla kamiennego; w XIX w. niedaleko Szczakowej zbiegały się granice trzech mocarstw; dziś: jedna z dzielnic Jaworzna. [przypis edytorski]
Szczaniecka, Emilia (1804–1896) — polska działaczka społeczna, feministyczna i narodowościowa; zasłużyła się m.in. organizowaniem pomocy dla rannych w czasie powstania listopadowego (1830–1831) w Królestwie Polskim, udzielaniem schronienia potrzebującym w czasie powstania wielkopolskiego (1848), działalnością patriotyczną podczas powstania styczniowego (1863–1864). Właścicielka Pakosławia k. Nowego Tomyśla w latach 1840–1896, uczyniła swój dom ośrodkiem działań na rzecz społeczeństwa polskiego. Założycielka pierwszego w Wielkopolsce Stowarzyszenia Kobiet oraz instytucji Pomocy naukowej dla ubogich dziewcząt w Poznańskiem i Prusach Zachodnich, opiekunka Towarzystwa Pomocy Naukowej. [przypis edytorski]
szczapa — szczypa, drzazga. [przypis autorski]
szczap — dziś popr.: szczapa, kawałek odłupanego drewna. [przypis edytorski]
Szczawnica — miasto uzdrowiskowe w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]
szczęcie (starop.) — szczęście; tu: los. [przypis edytorski]
szczędzić — oszczędzać. [przypis edytorski]
szczęki — dziś popr. forma N.lm: szczękami (szczękaniem, hałasami). [przypis edytorski]
szczękła — dziś popr.: szczęknęła. [przypis edytorski]
szczéra — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak y. [przypis edytorski]
szczęścia doświadczyć żelazem — spróbować szczęścia w walce. [przypis edytorski]
szczęścia swego szukasz w duszach ludzi innych — wedle nauki stoików winien człowiek żyć wedle natury i nie dbać o sąd cudzy. [przypis tłumacza]
szczęście (gw.) — przymiotno, roślina z rodziny astrowatych. [przypis edytorski]
szczęście, jakie zawdzięczał łaskawszemu obejściu, było o wiele mniej żywe niż nieszczęście, o jakie go przyprawiał jej chłód — jest to rzecz, którą nieraz zauważyłem w miłości, owa skłonność do czerpania większej sumy cierpienia z niepomyślnego obrotu niż radości z pomyślnego. [przypis autorski]
Szczęście (…) księcia de Nemours, kiedy pani de Clèves mówi mu, że go kocha — cytowana już wyżej powieść pani de La Fayette Księżna de Clèves. [przypis redakcyjny]
Szczęście Luizy — mała kopalnia koło Katowic. W roku 1935 miał tu miejsce strajk z powodu zalegania z wypłatami dla górników. Ich żądania zostały spełnione. [przypis edytorski]
