Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 159532 przypisów.

puszyć się — być dumnym. [przypis edytorski]

puszyć się — nadymać się z dumy. [przypis redakcyjny]

puszy — popr.: puszy się. [przypis edytorski]

puszysz — dziś popr.: puszysz się. [przypis edytorski]

puteal — wieko studzienne. [przypis redakcyjny]

Putivel — Putywl, miasteczko w dzis. gubernii kurskiej. [przypis autorski]

Putnia (gw.) — drewniane naczynie do przenoszenia płynów. [przypis edytorski]

Putoszyński — być może chodzi o rotmistrza Konstantego Putoszyńskiego z Wołynia; wg Wespazjana Kochowskiego był to jego przyjaciel, znany w wojsku rokoszańskim z ogromnej łysiny, długiej brody i ciętego dowcipu, prototyp Zagłoby, Sambor Młoszowski; użyte przez Paska nazwisko prof. Czubek uważa za zmyślone, zapisuje je jako „Pustoszyński” i wywodzi od pustoty, skłonności do obracania wszystkiego w żart. [przypis redakcyjny]

Putrament, Jerzy (1910–1986) — prozaik, poeta, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. [przypis edytorski]

Putrament, Jerzy (1910–1986) — prozaik, publicysta i poeta, poseł na sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. [przypis edytorski]

putra — miltų, bulvių ar kt. sriuba. [przypis edytorski]

putra — miltų, bulvių kukulių, kruopų ar kitokia sriuba. [przypis edytorski]

putredo (łac.) — zgnilizna. [przypis redakcyjny]

putrefactio mundi (łac.) — zgnilizna świata. [przypis edytorski]

putryfakcyjny (fr. putréfaction: gnicie) — gnilny; powstały w wyniku procesów gnilnych. [przypis edytorski]

Puttkamerowie są spokrewnieni z Mickiewiczem — jest to oczywiście fantastyczna kombinacja Rzeckiego; Puttkamerów z Litwy, którzy nie byli krewnymi Mickiewicza, nic nie łączyło również z junkrami niemieckimi tegoż nazwiska. [przypis redakcyjny]

Puttkamer, Wawrzyniec (1794–1850) — narzeczony, a następnie mąż Maryli Wereszczakówny, ukochanej Adama Mickiewicza w okresie poprzedzającym jego debiut poetycki. [przypis edytorski]

Putyfar a. Potifar — postać biblijna, jeden z urzędników faraona, który kupił Józefa od Izmaelitów (Rdz 37,36). [przypis edytorski]

Putyfar (bibl.) — Egipcjanin, który kupił Józefa jako niewolnika. [przypis edytorski]

Putyfarowa żona — żona Putyfara, wysokiego dostojnika egipskiego, próbowała uwieść Józefa, gdy ten przebywał w niewoli (zob. Rdz 39,6–9). [przypis edytorski]

Putyfar — postać biblijna, jeden z urzędników faraona; Egipcjanin, który kupił Józefa od Izmaelitów (Rdz 37,36); żona Putyfara próbowała uwieźć Józefa. [przypis edytorski]

Putywl — miasto położone nad rzeką Sejm w północno-wschodniej części Ukrainy, dwukrotnie oblegane przez wojska Jeremiego Wiśniowieckiego w czasie wojny smoleńskiej (1632–1634). [przypis redakcyjny]

Putywl — miasto w pn.-wsch. części Ukrainy, położone nad rzeką Sejm, dziś przy granicy z Rosją, oblegane przez wojska Jeremiego Wiśniowieckiego (1612–1651) w czasie wojny smoleńskiej. [przypis redakcyjny]

Puvis de Chavannes, Pierre (1824–1898) — francuski malarz-symbolista. [przypis edytorski]

puzan — instrument muzyczny. [przypis redakcyjny]

puzan — rodzaj trąby, dziś puzon zwanej, ale Linde zna tylko puzan. [przypis redakcyjny]

puzany — dziś popr.: puzony. [przypis edytorski]

puzderko (daw.) — skrzynka, pudełko. [przypis edytorski]

puzderko (daw.) — skrzynka, pudełko; zgr.: puzdro. [przypis edytorski]

puzderko — mała skrzynka z przegródkami. [przypis edytorski]

puzderko — skrzynka zaopatrzona w szufladki. [przypis edytorski]

puzdro (daw.) — skrzynka, pudło. [przypis edytorski]

puzdro — pudełko z przegródkami, futerał. [przypis redakcyjny]

puzdro — rodzaj pudła z szufladkami i przegródkami. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka lub pudełko z przegródkami, używane dawniej do przechowywania przedmiotów, zwłaszcza podczas podróży. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka lub pudło z przegródkami, zwykle z zamkiem, okuciami i uchwytami. [przypis redakcyjny]

puzdro — skrzynka z przegródkami. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka z przegródkami, używana w czasie podróży. [przypis edytorski]

puzdro (starop.) — pudło, futerał. [przypis edytorski]

Puzyna, Jan (1842–1911) — pochodzący z polsko-litewskiego rodu książęcego pochodzenia ruskiego (herbu własnego Oginiec, w galicyjskiej gałęzi posługujący się tytułem „kniaź na Kozielsku”), kardynał krakowski, wsławiony zakazem złożenia na Wawelu prochów Słowackiego i odrzuceniem witraży Wyspiańskiego dla katedry wawelskiej; sprawował także cenzurę kościelną. [przypis edytorski]

Puzyna — kardynał i biskup krakowski (1894–1911). Aluzja do sporów artystycznych o katedrę wawelską. Wyrazem tych sporów były felietony L. Pugeta w Czasie. [przypis redakcyjny]

Puzzoli, daw. Puteoli — miasto nad Morzem Tyrreńskim, ok. 20 km od Neapolu. [przypis edytorski]

pychą — dziś popr. forma B.lp: pychę. [przypis edytorski]

pycha jest skutkiem, czyli własnością, miłości własnej (philautia) — Zob. Przyp. do Tw. 55. [przypis redakcyjny]

pycha (superbia) — Zob. inne określenie w Przyp. do Tw. 57 Cz. IV. [przypis redakcyjny]

pyjama (ang.) — piżama, strój do spania. [przypis edytorski]

pyjama — daw. pisownia, dziś raczej: piżama. [przypis edytorski]

Pyjonia — żart słowny tłumacza od starop. pyje, tj. genitalia męskie. [przypis edytorski]

pykać — tu: palić fajkę. [przypis edytorski]

pykiná fresi médea eidósIliada XVII 325; i ten wiersz brzmi w Iliadzie nieco odmiennie. Te dwa cytaty mają dowodzić, że Homer i najstarsi poeci odczuwali w imieniu Gany-medes dwa składniki: raduje się radą, zamiłowany w mądrości. [przypis tłumacza]

pyknik — osoba otyła, wzrostu niskiego lub średniego, o krótkich kończynach, skłonna do okresowych zmian nastroju. [przypis edytorski]

pyłki (z ros.) — skłonny do gniewu, popędliwy. [przypis edytorski]

pyłkowina (biol.) — zlepek ziaren pyłku spojonych za pomocą lepkiej substancji zwanej kitem pyłkowym. [przypis edytorski]

Pył wdeptać złoconym szlifom — archaiczna konstrukcja składniowa połączona z elipsą. Sens: losem złoconych szlifów jest być wdeptanymi w pył. [przypis edytorski]

Pylades (mit gr.) — kuzyn i wierny przyjaciel Orestesa; towarzyszył mu w wędrówkach, kiedy uciekał prześladowany przez Erynie po zabiciu matki Klitajmestry i jej kochanka Ajgistosa. [przypis edytorski]

Pylades (…) Orestes — w legendzie greckiej para nierozłącznych przyjaciół. [przypis redakcyjny]

Pylad… Orestesa — w mit gr. Pylades, kuzyn Orestesa, był jego wiernym przyjacielem, towarzyszył mu w wędrówkach, kiedy prześladowały go Erynie po zabiciu Klitajmestry i Ajgistosa. [przypis edytorski]

pylagor — delegat państwa zasiadający w Radzie Amfiktionii Pylajsko-Delfickiej; od nazwy jesiennego miejsca spotkań Rady: Pyle (Termopile). [przypis edytorski]

pylių — pilių. [przypis redakcyjny]

pylon (gr.: brama) — monumentalna brama wejściowa świątyni egip., złożona z pary wież o prostokątnej podstawie, zwężających się ku górze, połączonych niższą częścią obramowującą wejście. [przypis edytorski]

Pylos — przylądek w płd.-zach. Grecji, naprzeciw wyspy Sfakteria, z fortem broniącym wejścia do zatoki Pylos, z którego Ateńczycy dokonywali wypadów na terytorium Peloponezu. [przypis edytorski]

pypeć (pot.) — krosta na języku. [przypis edytorski]

pypeć — stan chorobowy u ptaków, wynikający z braku witamin; zgrubienie na języku, utrudniające ptakowi odżywianie się. [przypis edytorski]

Pypin — publiczność polska zna Pypina z zajmującej i bezstronnej jego pracy Kwestia polska w literaturze rosyjskiej, przełożonej i wydanej w dodatkach do „Prawdy” w 1881 r. [Aleksander Nikołajewicz Pypin (1833–1904): rosyjski historyk literatury i etnograf, profesor uniwersytetu w Petersburgu; red. WL]. [przypis autorski]

Pyram i Tysbe — w Przemianach Owidiusza byli parą kochanków, pochodzących ze zwaśnionych rodów z Babilonii. Tysbe, która przyszła pierwsza na umówione spotkanie, zobaczyła lwa i uciekła, gubiąc przy tym szal. Pyram, widząc poszarpany szal i sądząc, że Tysbe zginęła, popełnił samobójstwo. Gdy Tysbe odkryła jego ciało, również odebrała sobie życie. Ich historia znalazła odbicie m.in. w dramacie Pyram i Tysbe (1621) fr. dramaturga Théophile'a de Viau. [przypis edytorski]

Pyram (mit. gr.) — ukochany Tysbe. Ich historia stanowi pierwowzór dla dramatu Romeo i Julia Shakespeare'a. [przypis edytorski]

pyrć (reg.) — właśc. perć, górska ścieżka, wydeptana przez kozice, używana przez owce i pasterzy. [przypis edytorski]

Pyreikos — lichy malarz grecki rodzajowy. [przypis tłumacza]

pyrgać (gw.) — pędzić, biec. [przypis edytorski]

Pyrgopolinices (z gr. Πυργοπολινίκης) — szumne nazwisko przesławnego — w swym samochwalstwie — wojownika: „Warownych grodów pogromca”, „Basztomiastoburz”. [przypis tłumacza]

Pyriflegeton (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie umarłych, jej nazwa oznacza „płynący ogniem”. [przypis edytorski]

Pyrocystis noctiluca — roślina morska w nocy świecąca. [przypis autorski]

Pyrrho (…) zachowywał ustawicznie tę samą twarz i postawę (…) — por. Diogenes Laertios, Pyrrhon z Elidy [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 63. [przypis tłumacza]

Pyrrhus (łac., z gr: pyrrhos: czerwony, rudy) a. Neoptolemos (mit. gr.) — syn Achillesa i jego kochanki Dejdamei, córki króla Dolopów. [przypis edytorski]

Pyrron (376–286 r. p.n.e.) — filozof gr., główny przedstawiciel sceptycyzmu, szkoły filozoficznej odrzucającej możliwość poznania prawdy. [przypis edytorski]

[Pyrron] bardzo dotkliwie swarzył się z siostrą, i wyrzucano mu (…) — przekręcona anegdota z Diogenesa Laertiosa (Pyrrhon z Elidy [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 66): Pyrron żył w wielkiej zgodzie z siostrą, gniewem zareagował na to, że to ją obrażano i jako usprawiedliwienie podał, że obojętność go nie obowiązuje, kiedy chodzi o kobietę. [przypis edytorski]

Pyrron z Elidy (ok. 360–ok. 270 p.n.e.) — grecki filozof, założyciel szkoły filozoficznej sceptyków; wg antycznej tradycji z zawodu był malarzem, a dopiero potem studiował filozofię. [przypis edytorski]

Pyrron z Elidy (przełom IV i III w. p.n.e.) — filozof grecki, założyciel szkoły stoickiej. Najważniejsze dla niego były zagadnienia etyczne; uważał, że prawdziwe poznanie nie jest możliwe, a człowiek cierpi, ponieważ posiada różnego typu przekonania dotyczące z gruntu niepoznawalnych zjawisk. Powinien się ich wyzbyć, jeśli chce osiągnąć spokój. [przypis edytorski]

Pyrrus (319–272 p.n.e.) — król Epiru (płn.-zach. części Grecji), prowadził wojnę z Rzymianami. [przypis redakcyjny]

Pyrrus (319–272 p.n.e.) — król Epiru (płn.-zach. części Grecji), wybitny taktyk wojenny, toczył wojnę przeciw Rzymianom w płd. Italii; jedną ze zwycięskich bitew okupił ogromnymi stratami, stąd wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”; następnie walczył przeciw Kartaginie i zdobył większą część Sycylii, jednak został stamtąd wyparty, utracił także zdobycze w Italii; najechał na Peloponez, po nieudanym oblężeniu Sparty zginął podczas walk ulicznych o miasto Argos. [przypis edytorski]

Pyrrus (319–272 p.n.e.) — król Epiru, wybitny taktyk wojenny, pokonał Rzymian w bitwach pod Herakleją (280 p.n.e.) i Auskulum (279 p.n.e.), co okupił wielkimi stratami (stąd przysłowiowe wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”). [przypis edytorski]

Pyrrus a. Neoptolemos (mit. gr.) — syn herosa Achillesa i jego kochanki Deidamii (Dejdamei). [przypis edytorski]

Pyrrus, łac. Pyrrhus (319–272 p.n.e.) — król Epiru, wybitny taktyk wojenny, toczył wojnę przeciw Rzymianom w płd. Italii; jedną ze zwycięskich bitew okupił ogromnymi stratami, stąd wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”. [przypis edytorski]

pyrrusowe zwycięstwo — zwycięstwo okupione zbyt wielkimi stratami, równające się klęsce. Określenie pochodzi od imienia króla Epiru Pyrrusa (319–272 p.n.e.), który w wojnie z Rzymianami (280 i 279 p.n.e.) w dwóch wygranych bitwach poniósł tak poważne straty, że miał wówczas zawołać: „Jeszcze jedno takie zwycięstwo, a jesteśmy zgubieni!”. [przypis redakcyjny]

pyrrusowe zwycięstwo — zwycięstwo osiągnięte nieproporcjonalnie wielkim kosztem w stosunku do odniesionych korzyści; określenie nawiązuje do imienia króla Epiru Pyrrusa, który w III w. p.n.e. toczył wojnę z Rzymem na terenie Italii i wygraną w bitwie pod Ausculum w 279 r. p.n.e. okupił ogromnymi stratami w ludziach, co miał podsumować słowami: „Jeszcze jedno takie zwycięstwo, a zginiemy bez śladu”. [przypis edytorski]

Pyrrus — syn Achillesa, został zabity w Delfach przez Orestesa. [przypis edytorski]

Pyrusów doktor (starop. forma) — doktor Pyrusowy, doktor Pyrusa. [przypis edytorski]

pyskłać się (daw.) — babrać, mazać się. [przypis redakcyjny]

pyskłać (starop.) — opluskiwać. [przypis redakcyjny]