Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159624 przypisów.
Pultora Gey [? sic] — tak wyraźnie; o kogo tu chodzi i jak właściwie brzmi odnośne nazwisko, nie udało mi się wykryć. [przypis autorski]
pultynek (daw.) — pulpit, biurko z ukośnym blatem. [przypis edytorski]
pultynek — mały pulpit ze schowkami dla kobiecych robótek. [przypis redakcyjny]
pultynek — rodzaj szkatułki; także: bultynek. [przypis edytorski]
pult (z niem. das Pult) — tu: pulpit. [przypis edytorski]
pult — (z niem.) pulpit, biurko. [przypis edytorski]
Pulverturm (niem.: wieża prochowa) — prochownia, budynek, w którym przechowywano proch strzelniczy, ładunki wybuchowe i pociski. [przypis edytorski]
pulvis es et in pulverem (łac.) — prochem jesteś i w proch (się obrócisz). [przypis redakcyjny]
„Pulvis et umbra sumus…” — Prochem i cieniem jesteśmy. [przypis redakcyjny]
pulvis (łac.) — proch, proszek. [przypis edytorski]
pulwerizowaną — proszkową. [przypis redakcyjny]
Pulydamas a. Polydamas ze Skotussy — starożytny grecki atleta z Tesalii, zwycięzca w pankrationie (połączenie boksu i zapasów) na igrzyskach olimpijskich w 408 roku p.n.e., słynny ze swojej ogromnej siły. [przypis edytorski]
pumeks — skała wulkaniczna zbudowana z porowatego szkliwa wulkanicznego powstałego z pienistej lawy. [przypis edytorski]
Punch (ang. cios) — tygodnik satyryczny ukazujący się w Wielkiej Brytanii latach 1841–1992 i 1996–2002; czasopismo publikowało serie rysunków satyrycznych z rymowanym komentarzem (prototyp komiksu), współpracowali z nim sławni pisarze, m.in. autor Pierścienia i Róży William Makepeace Thackeray czy twórca Kubusia Puchatka, Alan Alexander Milne. [przypis edytorski]
puncho, popr.: poncho (hiszp.) — wierzchnie okrycie z prostokątnego kawałka tkaniny z otworem na głowę pośrodku. [przypis edytorski]
„Punch” — satyryczne czasopismo angielskie. [przypis edytorski]
puncta (łac.) — punkty. [przypis edytorski]
puncti (łac.) — punkty; tu jako termin techniczny: punkty sporne. [przypis edytorski]
punctum (łac.) — punkt. [przypis edytorski]
pundelis — dvidešimties saujų linų ryšelis. [przypis edytorski]
pundzie (gw.) — pójdzie. [przypis edytorski]
pungit (…) valentem — Stephanus Boetianus, Poemata. [przypis tłumacza]
Pung — trójka jednobarwnych kamieni przy mah-jonggu. [przypis autorski]
punicka zdrada — wyjątkowo podstępna zdrada; Rzymianie oskarżali walczących z nimi Kartagińczyków (Punijczyków) o podstępne łamanie traktatów i umów. [przypis edytorski]
punickie wstęgi — tu: purpurowe. [przypis edytorski]
punicki — fenicki; Fenicjanie, którzy założyli Kartaginę, byli znani jako wyśmienici kupcy. [przypis edytorski]
punkah a. pankhā — duży wachlarz z rozpiętego na ramie liścia palmy, piór lub materiału, używany w płd. Azji do wentylacji pomieszczeń. [przypis edytorski]
punkcja — zabieg medyczny polegający na wkłuciu igły pozwalającej na opróżnienie jamy ciała z płynu (np. punkcja zatok), pobranie płynu (np. punkcja lędźwiowa) lub podania substacji. [przypis edytorski]
punkha, właśc. punkah a. pankhā — duży wachlarz z rozpiętego na ramie liścia palmy, piór lub materiału, używany w płd. Azji do wentylacji pomieszczeń. [przypis edytorski]
punkta — dziś forma M. lm: punkty. [przypis edytorski]
punkta — dziś popr.: punkty. [przypis edytorski]
punkta — pauzy, znaki interpunkcyjne. [przypis edytorski]
punkt archimedesowy — dotyczy zasady dźwigni odkrytej przez Archimedesa, który powiedział: „Dajcie mi punkt podparcia, a poruszę Ziemię”. Archimedes (287–212 p.n.e.) grecki matematyk, fizyk i filozof. [przypis edytorski]
punkta — tezy, tematy do dysputy. [przypis edytorski]
punkt honoru (…) o wiele częstszy jest w monarchiach — Montesquieu, ulubiony pisarz Stendhala, w dziele swoim O duchu praw czyni honor podstawą ustroju monarchistycznego. [przypis tłumacza]
punktów ekwinokcjalny (z łac.) — punkt zrównania dnia z nocą. [przypis edytorski]
punkt testamentu, w którym żąda, aby „Amynomachus i Timokrates (…) mają się zbierać przez pamięć jego i Metrodora” — Diogenes Laertios, Epikur [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, X, 18. [przypis edytorski]
punktualnie — tu: dokładnie, co do joty. [przypis edytorski]
punktualność jest grzecznością królów — słowa króla francuskiego Ludwika XVIII (1814–1824). [przypis redakcyjny]
punkt widziałem, który blask wyrzucił — Tym punktem jest Bóg. [przypis redakcyjny]
punkty wstydliwe — [Komentarz autora z Uwag.] Najlepsze przykłady na punkt wstydliwy mamy, śledząc, jak w historii Strumieńskiego przewija się i powraca od czasu do czasu nitka zachcianek artystycznych, np. już [w rozdziale II] (żeby nie być posądzonym o naśladownictwo…), dalej [w rozdziale VI: „był zły, że wskutek jego obecności nie może się przed nią popisać swym dyletanckim znawstwem w rzeczach sztuki”], bardzo wyraźnie zaś [w rozdziale IV: „przyjęli go (…) jako materiał na nowego mecenasa sztuki. Strumieński właściwie byłby wolał zostać jej adeptem, byłby wolał próbować tych studiów, (…) do których czuł się bardziej powołanym niż zarozumialec Robert. Ale majątek i odziedziczone nowe »obowiązki« (…) uwalniały go poniekąd od obowiązku zostania dobrym malarzem”]. Por. także [rozdział V: „doczepienie byle jakiego uścisku do łańcucha brylantowych uścisków Angeliki popsułoby mu całą estetykę smutku, byłoby oczywistym nonsensem. To głównie wpłynęło z wewnątrz na jego decyzję, żeby być wstrzemięźliwym”], [tamże: „odczuwał coś podobnego do trwogi, i to nieokreślonej. Nieokreślonej? Czyżby dlatego, że nie chciał się przed samym sobą przyznać, iż ta trwoga dotyczy Angeliki? Bałżeby się zobaczyć może jej ducha?”], [„Ale nie przyznałby się przed sobą, że prostackie powiedzenie: »on zwariował« otwarło przed nim (nie nad nim) znowu nowy świat, nowy rzewny ideał”] (ambicja przyczyną powtórnych prób), [rozdział VII: „Udowadniał, że gdyby jej nie kochał, to by jej się nawet nie ośmielił zaproponować tak dyskretnie pięknej komedii, lecz właśnie ma zaufanie do Oli i wierzy, że ona to zrobi”], [rozdział VIII: „Myślał: »Co sobie ludzie myślą, którzy ze mną mówią?« i wstydził się. Nieraz sam przed nimi poruszał swoją drażliwą kwestię, przekręcał ją, zacierał, odejmował jej wagę. Czymże to było wobec nieszczęść narodowych i społecznych!”], [tamże: „W tym rozczarowaniu się odegrała też rolę mała osobista uraza intelektualna: Strumieński podsunął mu jakąś zdaniem swoim ważną myśl, którą tamten źle przyjął” itd.], [rozdział XX: „ale najbardziej tajemniczą okolicznością było to, że Strumieński zazdrościł Pawełkowi swego własnego wychowania i własnej troskliwości”]. Aby jednak dać popularne wyobrażenie, o co mi idzie, przytoczę przykłady z potocznego życia: dzieci, gdy stając przed ojcem w dniu jego imienin zapominają w połowie powinszowania. Konkurent, gdy zaproszony na kolację w domu swej przyszłej je cokolwiek za dużo lub ze zbyt wielkim apetytem. Scena, która, pomyślana przez dramaturga bardzo tragicznie, w świetle kinkietów wywołuje śmieszne wrażenie. Chwila wyjmowania chusteczki do nosa podczas płaczu. Po zgonie kogoś bliskiego, gdy się siada do stołu i niby to nie ma się apetytu, a przecież się je. Autor Pałuby, który w obawie podejrzeń o naśladownictwo i wpływy nie wie, czy się przeciw nim zastrzec i przytoczyć dowody swej oryginalności, czy tę sprawę pominąć. Panna, o której ktoś np. mówi, że ona nie rozumie rzeczy dwuznacznych, wstydzi się, że ją poczytać można za zanadto „porządną”, a więc za trochę głupią. Ktoś, co w pierwszym napadzie szlachetności wzbrania się przyjąć wynagrodzenia za przysługę, a za chwilę żałuje tego i rad by chwycić za tę rękę, którą nagrodziciel chowa pieniądze do kieszeni. Dwoje młodych ludzi, mających się ku sobie, przechadza się w dzień wiosenny po trotuarze; wtem zbliża się przekupień fiołków i natrętnie naprasza się ze swym towarem, spekulując na rycerskość dżentelmena. Gdy małżonkowie w dniu obchodu swego srebrnego wesela kłócą się ze sobą. Uczucia, jakich doznaje ten, którego się chwali: gdy obawia się pić tę pochwałę, podejrzewa szczerość chwalącego, nie chciałby narazić się na zarzut nieskromności i wstydzi się wybuchnąć zwierzęcym objawem zarozumiałości, choćby dlatego, żeby nie spłoszyć chwalącego itd. Oprócz „punktu wstydliwego” i „garderoby duszy” zwracam w Pałubie uwagę jeszcze na trzeci kształt stanów, a raczej momentów psychicznych, który nazywam punktem fałszywym. Wszystkie trzy stany właściwie zrastają się z sobą, przepływają w siebie, więc też na ścisłe odróżnianie ich nie kładę nacisku. Jeden znamienny przykład punktu fałszywego podałem [w rozdziale V („dobry geniusz Strumieńskiego… kazał mu zagłuszać szepty dawnych myśli wynajdywaniem coraz to innych potrzebnych czynności zewnętrznych”)]. Punkt fałszywy jest to świadome albo zwykle nieświadome zamilczenie prawdy, uchylenie pierwiastka pałubicznego, wyminięcie tego, co jest dla naszego dobrobytu intelektualnego w pewnej chwili niewygodnym. Np. [rozdział V: „przy wszystkich niemal dotychczasowych eksperymentach Strumieński, mimo nadzwyczajnej wytrwałości i zdecydowania na wszystko, nie mógł się ustrzec od tego, żeby w pewnych tajemniczych chwilach, rozstrzygających o losie eksperymentu a szybkich jak błyskawica, nie hamować rozpędzonego wehikułu”] (kwestia sumienia). Kwestia punktu fałszywego poruszona jest już w Snach Marii Dunin w sposób alegoryczny, tylko że gdy słowa „przemytnik, przemycanie” użyte są tam w dodatnim znaczeniu, to w Pałubie przemycaniem nazywa się właśnie ta konieczność, która się odbywa pod opieką niewidzialnego B.W.D. [przypis autorski]
punkt — znajdował się przy ul. Wielopole 26. [przypis edytorski]
Punsz — chodzi o charakterystyczną postać z komedii dell'arte (to włoski Pulcinella, a angielski Punch), złośliwego prześmiewcę. [przypis edytorski]
Punta di Sorrento a. Punta Campanella — przylądek i morski obszar chroniony w regionie Kampania. [przypis edytorski]
puntiglio (wł.) — punkt honoru. [przypis redakcyjny]
Punt — kraina we wschodniej Afryce, na południowy wschód od Egiptu, skąd Egipcjanie sprowadzali drogą morską aromatyczne żywice, złoto, heban, kość słoniową, skóry żyraf, lampartów oraz dzikie zwierzęta. Najprawdopodobniej na wybrzeżu dzisiejszej Erytrei. [przypis edytorski]
puodžiukuosna — puodžiukuose. [przypis edytorski]
pupile — nieletnie sieroty, którymi opiekuje się sąd. [przypis edytorski]
pupilka (daw., z łac. pupilla: dziewczyna-sierota)— podopieczna, wychowanka. [przypis edytorski]
pupilowie jej — stronnictwa oligarchiczne. [przypis tłumacza]
pupki a. bupki — najprzedniejsze futro z brzuchów. [przypis redakcyjny]
Purana — poematy indyjskie, w których jest kosmogonia „o początku rzeczy”. Purana Bhagawata dotyczy Świetlanego Wisznu, inne zaś Sziwy i Brahmy. [przypis autorski]
purcelėnos — porceliano. [przypis edytorski]
purchawka — grzyb o kulistym owocniku wypełnionym zarodnikami w postaci ciemnego proszku, rozpylającego się po przebiciu owocnika. [przypis edytorski]
purchawka — rodzaj grzyba. [przypis edytorski]
pure nonsens (ang.) — czysty nonsens. [przypis edytorski]
purgacyja (daw.) — środek przeczyszczający. [przypis edytorski]
purgans (łac.) — oczyszczający; uniewinniający; przeczyszczający. [przypis edytorski]
Purgatorio — Czyściec, część Boskiej komedii, poematu napisanego w latach 1308–1321, którego autorem jest Dante Alighieri (1265–1321). [przypis edytorski]
Purgatorio — Czyściec; część druga Boskiej Komedii Dantego Alighieri. [przypis edytorski]
Purim (hebr.: losy) — radosne żydowskie święto obchodzone na pamiątkę cudownego ocalenia Żydów od zagłady zaplanowanej przez złego Hamana za czasów panowania perskiego króla Achaszwerosza. [z przyp. tłum: Haman — pierwszy minister Persji za panowania króla Achaszwerosza. Nienawidził on Żydów do tego stopnia, że skłonił króla, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a jego miejsce zajął wuj królowej, Mordechaj]. [przypis edytorski]
Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów (Losowania), Święto Przeznaczenia; radosne święto żydowskie, obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. w ostatnią pełnię księżyca przed wiosenną równonocą (przypadającą 20 a. 21 marca, tak że Purim wypada zwykle na przełomie lutego i marca). Święto upamiętnia opisaną w biblijnej Księdze Estery historię o ocaleniu Żydów przed wymordowaniem ich przez wezyra Hamana. Zagładę Żydów zaplanował Haman, wybierając termin losowo, a powodem było to, że nie oddawali mu pokłonu. Dzięki swemu wpływowi na męża, króla Persji i Medii Aswerusa (Achaszwerosza, tj. może Kserksesa I), królowa Estera (Hadassa), z pochodzenia Żydówka, doprowadziła do uchronienia swego narodu przed grożącym niebezpieczeństwem i ukaranie Hamana, który zawisł na szubienicy. [przypis edytorski]
Purim — radosne święto żydowskie upamiętniające cudowne ocalenie Żydów za panowania perskiego króla Achaszwerosza. [przypis edytorski]
Purim — radosne święto żydowskie upamiętniające cudowne ocalenie Żydów za panowania perskiego króla Achaszwerosza. [przypis edytorski]
Purim — święto losów, święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman skazał na śmierć. [przypis tłumacza]
Purim — w judaizmie: święto losów; radosne święto upamiętniające biblijną historię opisaną w Księdze Estery. [przypis edytorski]
Purim — żydowskie święto losu. [przypis tłumacza]
Purim — (z hebr. losy) święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić. [przypis tłumacza]
puroku (gw.) — pół roku. [przypis edytorski]
pur pase le tan (zniekszt. fr.: pour passer le temps) — dla zabicia czasu. [przypis edytorski]
purpura — głęboki odcień czerwieni, kolor królewski. [przypis edytorski]
„Purpura” jeszcze nie zginęła — parafraza pierwszego wersu hymnu polskiego, niezauważona przez carską cenzurę. [przypis edytorski]
purpura malibejska — od miasta Melibea w Tesalii słynącego z wyrobu tkanin, m.in. na uroczyste szaty, tzw. purpury. [przypis edytorski]
„Purpura” — statek ten symbolizuje Polskę i jej historię, od szczytu potęgi do rozbiorów i pozytywistycznej pracy u podstaw. [przypis edytorski]
purpura — tu: czerwonofioletowa szata, będąca oznaką władzy. [przypis edytorski]
purpura — tu: godność kardynalska. [przypis edytorski]
purpura — tu: królewski płaszcz w kolorze purpurowym. [przypis edytorski]
purpura z Elizy — wg Ez 27:7: „purpura z wysp Elisza”; najpewniej z Elidy, górzystej krainy w staroż. Grecji, położonej w zach. części Płw. Peloponeskiego. [przypis edytorski]
Purpur der Gesalbten — Mantel der jüdischen Könige. [przypis edytorski]
purpurowemi bałwany — dziś popr. forma N. lm: purpurowymi bałwanami. [przypis edytorski]
pur sang (fr.) — czystej krwi. [przypis edytorski]
pur sangre (fr.) — czystej krwi. [przypis edytorski]
pur, sans mélange, cru, vert, dans toute sa force, dans toute son âpreté (fr.) — czysty, bez domieszek, surowy, ostry, w całej swojej sile, w całej swojej chropowatości (cierpkości). [przypis edytorski]
purser (ang.) — intendent, główny steward na statku pasażerskim. [przypis edytorski]
pur, vert (fr.) — czysty, zielony. [przypis edytorski]
Pury, Abraham de (1724–1807) — oficer armii sardyńskiej; w czasach znajomości z Rousseau był w stanie spoczynku. [przypis edytorski]
puryc — dziedzic, magnat. [przypis tłumacza]
puryc — dziedzic, pan na włościach. [przypis tłumacza]
puryc (jid.) — bogacz, magnat, pan na włościach. [przypis edytorski]
puryfikaterz (z łac.) — białe ręczniczki do wycierania rąk i kielicha w czasie mszy. [przypis redakcyjny]
Purym a. Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów (Losowania), Święto Przeznaczenia; radosne święto żydowskie, obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. w ostatnią pełnię księżyca przed wiosenną równonocą (przypadającą 20 a. 21 marca, tak że Purim wypada zwykle na przełomie lutego i marca). Święto upamiętnia opisaną w biblijnej Księdze Estery historię o ocaleniu Żydów przed wymordowaniem ich przez wezyra Hamana. Zagładę Żydów zaplanował Haman, wybierając termin losowo, a powodem było to, że nie oddawali mu pokłonu. Dzięki swemu wpływowi na męża, króla Persji i Medii Aswerusa (Achaszwerosza, tj. może Kserksesa I), królowa Estera (Hadassa), z pochodzenia Żydówka, doprowadziła do uchronienia swego narodu przed grożącym niebezpieczeństwem i ukaranie Hamana, który zawisł na szubienicy. [przypis edytorski]
Purym a. Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów, radosne święto żydowskie, upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić; obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. zwykle na przełomie lutego i marca; świętu towarzyszą tańce, maskarady i zabawy dla dzieci. [przypis edytorski]
Purym a. Purim — święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić. [przypis tłumacza]
Purym (jid.) — w judaizmie wielce radosne Święto Losów, podczas którego je się m.in. ciasteczka z makiem. [przypis edytorski]
purymspyler — purymowi aktorzy. [przypis redakcyjny]
purysta — tu: osoba dbała o czystość i precyzję wysłowienia. [przypis edytorski]
purytański — surowy, rygorystyczny. [przypis edytorski]
purytański — właściwy purytanom (z łac. puritas: czystość), wyznawcom ruchu religijnego dążącego w XVI–XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej kościoła anglikańskiego oraz propagującego surowe zasady moralne i obyczaje; wskutek prześladowań w kraju, część purytanów wyemigrowała, zakładając jedne z pierwszych kolonii angielskich w Ameryce Płn. [przypis edytorski]
purytański — właściwy purytanom (z łac. puritas: czystość), wyznawcom ruchu religijnego dążącego w XVI–XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej kościoła anglikańskiego oraz propagującego surowe zasady moralne i obyczaje. [przypis edytorski]
purytański — właściwy purytanom (z łac. puritas: czystość), wyznawcom ruchu religijnego dążącego w XVI-XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej kościoła anglikańskiego oraz propagującego surowe zasady moralne i obyczaje. [przypis edytorski]
