Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 472 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159855 przypisów.
przypomagać — tu: wspomagać. [przypis edytorski]
przypominać (daw. reg.) — dziś popr.: przypominać sobie. [przypis edytorski]
przypominać sobie tych chwil błogosławionych — dziś popr. z B.: (…) te chwile błogosławione. [przypis edytorski]
przypominająca Wirgilego w „Boskiej komedii” — w poemacie Dantego Boska komedia jego przewodnikiem po piekle i czyśćcu jest rzymski poeta Wergiliusz. [przypis edytorski]
przypominającego nie tylko imieniem (…) swojego sławnego przodka, założyciela wielkości perskiej — Cyrusa II Wielkiego (ok. 590–529 p.n.e.), króla perskiego z dynastii Achemenidów, który zjednoczył perskie terytoria plemienne i podbił niemal wszystkie kraje Bliskiego Wschodu (z wyjątkiem Egiptu) oraz południowo-zachodniej i środkowej Azji, tworząc ogromne imperium. [przypis edytorski]
przypominając słowa Wiktora Giraud o „Génie du Christianisme” Chateaubrianda… — Na tytuł Génie du Christianisme Chateaubriand nie od razu natrafił. Te, które mu się przed tym nasuwały, długie i ciężkie (np. De la religion chrétienne par rapport à la Morale et aux beaux Arts), nie wyrażały dokładnie myśli autora i nie mogły również innych zaciekawić. [przypis autorski]
przypominały „studia z natury” — przypominały obrazy, portrety malowane z natury. [przypis redakcyjny]
Przypominam się pamięci p. Marcjanny — Łempickiej. [przypis redakcyjny]
Przypominasz krwawe łuny — aluzja do tzw. „koliszczyzny”, krwawego buntu chłopów ukraińskich przeciw polskiej szlachcie w 1763 r. Postać Wernyhory zjawia się na tle tych właśnie historycznych wydarzeń; na takim też tle ukazuje go Słowacki w Śnie srebrnym Salomei. Tam poeta każe mu opowiadać, iż porwie go „piekielny, biały rumak” z „lirą grającą u siodła”, ale że wróci, kiedy Polska będzie trupem; na dźwięk liry trup Polski powstanie. Przed Weselem, a nawet przed weselem Rydla, pisał Wyspiański rapsod pt. Wernyhora. [przypis redakcyjny]
przypomnąć — dziś popr.: przypomnieć. [przypis edytorski]
przypomnąć — forma zarchaizowana; dziś popr.: przypomnieć. [przypis edytorski]
Przypomniała babka dziewic wieczór — przysł. litewskie. [przypis edytorski]
przypomniałem sobie sposób pewnej księżniczki, która usłyszawszy skargi, iż chłopi nie mają chleba, odpowiedziała: „Czemuż nie jedzą biszkoptów?” — w oryg. „Qu'ils mangent de la brioche” (Niech jedzą ciastka), odpowiedź często przypisywana Marii Antoninie (1755–1793), żonie Ludwika XVI, ostatniej królowej Francji przed Wielką Rewolucją Francuską. Rousseau przytacza je, gdy Maria Antonina miała zaledwie 10 lat i będąc arcyksiężniczką austriacką, nie przebywała jeszcze nawet we Francji. [przypis edytorski]
przypomniał się światu, że żyje — w pierwodruku: że jeszcze żyje. [przypis redakcyjny]
przypomnię (daw. forma) — dziś popr.: przypomnę. [przypis edytorski]
przypomnieć — dziś popr.: przypomnieć sobie. [przypis edytorski]
przypomnieć — dziś popr.: przypomnieć sobie. [przypis edytorski]
przypomnieć — tu w znaczeniu daw. przepomnieć: zapomnieć, pominąć przez zapomnienie. [przypis edytorski]
Przypomnij Moskę — Buondelmonte przyrzekł ożenić się z panną z domu Amidei, gdy tymczasem nagle zmienił swój zamysł i ożenił się z krewną Donatich. Ten postępek rozjątrzył gniew wielu domów spokrewnionych z rodem Amidei. Uberti i Lamberti głośno wołali: „Zemścić się, ukarać Buondelmonta!”. Starsi radzili roztropność i umiarkowanie: lecz młody Moska wrzący gniewem, radził zabić Buondelmonta, którego sam na koniec przebił puginałem. Ta familijna tragedia dała początek stronnictwom i sporom, jakie przez długie czasy wstrząsały Florencją. [przypis redakcyjny]
Przypomnij późny wnuku… Ideał sięgnął bruku — odniesienie do fragmentu wiersza Cypriana Kamila Norwida Fortepian Chopina. [przypis edytorski]
Przypomnij sobie, drogi — Przypomnij sobie moje słowa. Jest to przepowiednia, że sławę zdobytą w bitwie z Tatarami przyjdzie okupić strasznym nieszczęściem, że promień tej sławy będzie miał jaskrawy, krwawy zachód, po którym nastąpi noc niczym nieukojonej rozpaczy. [przypis redakcyjny]
Przypomnij sobie Piotra z Medicyny — Medicyna wziął imię od miejsca swego urodzenia w ziemi bolońskiej; warchoł i intrygant, kłócił lud ze szlachtą, waśnił władców Rawenny i Rimini. [przypis redakcyjny]
przy pomocy pewnych cech — [w oryg.] vermittelst gewisser Merkmale: dodatek drugiego wydania. [przypis tłumacza]
przypora — rozszerzający się ku dołowi mur odchodzący na zewnątrz od ściany budowli, mający za zadanie wzmacniać ścianę. [przypis edytorski]
przyporządzać — dziś popr.: przyrządzać. [przypis edytorski]
przypowiedzieć służbę komu (starop.) — przyjąć na służbę. [przypis redakcyjny]
przypowieść (daw.) — przysłowie. [przypis edytorski]
przypowieść o Heraklesie na rozstajnych drogach — przypowieść etyczna o młodym Heraklesie, któremu na rozstaju dróg ukazały się dwie kobiety, Nieprawość i Cnota, nakłaniające do wyboru jednej z dwóch dróg życia i przedstawiające swoje argumenty: za życiem łatwym i przyjemnym oraz za pełnym trudów, ale chwalebnym; przypowieść tę znamy ze Wspomnień o Sokratesie (II 1, 21–34) Ksenofonta, który stwierdza, że pochodzi ona z rozprawy Prodikosa. [przypis edytorski]
przypowieść (…) sobie kupi — zyska przysłowie na swój temat. [przypis edytorski]
Przypowieści Salomona — chodzi o przypowieści znajdujące się w biblijnej Księdze Przysłów. W przywoływanej przypowieści słowo zazdrość często jest tłumaczone jako namiętność (Prz 14,30). [przypis edytorski]
przyprawa — przyprawa —- tu: parperet, to znaczy coś smakowitego, co przyprawia smak zwykłej kromki chleba; nauki pomagające w rozumieniu Prawa. [przypis tłumacza]
przyprawa (starop.) — ozdoba. [przypis redakcyjny]
przyprawa (starop.) — strój. [przypis edytorski]
przyprawa (starop.) — [tu:] ochrona. [przypis redakcyjny]
przyprawa (starop.) — tu: współudział, współpraca. [przypis edytorski]
przyprawia go w położenie (…) wyjątkowe — raczej: sytuuje go w położeniu wyjątkowym. [przypis redakcyjny]
przyprawne — dziś popr.: przyprawione. [przypis edytorski]
przyprawne — dziś: przyprawione. [przypis edytorski]
przyprawny (daw.) — sztuczny, dodatkowy. [przypis edytorski]
przyprawny — dziś popr.: przyprawiony; dodany, dosztukowany. [przypis edytorski]
przyprawny — przyprawiony, zaprawiony. [przypis edytorski]
przyprawny — tu: przyprawiony, doprawiony. [przypis edytorski]
przyprawy (starop.) — [tu:] lekarstwa, sposoby. [przypis redakcyjny]
przyprowadzał — dziś: przyprawiał. [przypis edytorski]
przyprzążka — zaprzężenie dodatkowego konia do wozu; tu przen.: dodatek. [przypis edytorski]
przy przemianie demokracji z woli lepszych — np. strategowie i taksiarchowie (pułkownicy) ateńscy, którzy sprzeciwiali się przyjęciu haniebnego pokoju ze Spartą i wprowadzeniu rządów „trzydziestu”. Oskarżeni, zginęli z wyroku nowego rządu w tym czasie, kiedy tępił sykofantów. Ksenofont ten fakt pominął. [przypis tłumacza]
przy przemianie oligarchii — mowa o upadku Rady Czterystu. [przypis tłumacza]
przypuśćmy, że dla przechowywania w pamięci wyobrażeń (…) istnieje pewna materia (…) druga materia (…) wprowadza nieporządek w matryce — [Komentarz autora z Uwag.] A może nawet owa druga materia tworzy sama, bez pomocy pierwszej osobnego rodzaju formacje? Polem, na którym najwięcej objawia się jej działalność, jest sen. We śnie wyraźnymi są tylko odłamki życia następczego, zawierające „przedstawienia” łatwo zamienne na rzeczywistość, reszta jest niewyraźna, tak że nie można jej opowiedzieć. Niewyraźna? Czy dlatego, że jej nie pamiętamy? Bynajmniej. Tylko dlatego, że we śnie stosunki, zajścia i połączenia między znanymi nam wyobrażeniami są często inne jak w świecie światła dziennego; chcąc te stosunki ująć w słowa, zwykle się je przekręca lub ucieka się do poezji, która jest tylko jedną z form życia następczego. Gdyby jednak zbadać prawidła rządzące tym światem, który w odróżnieniu od świata następczego nazwijmy samoistnym, wtedy wykonywając na szerszą skalę pomysł Strumieńskiego zaznaczony [w rozdziale V: „Jak posłać do snu reżysera ze swymi rozkazami?”] i obierając sobie dowolne tematy, można by stworzyć Królestwo Snów. Do sprawy tej jeszcze kiedyś powrócę, tu zastrzegam się tylko, że za pomocą hipotezy o drugiej materii bynajmniej nie chcę ratować tzw. duszy, ani też nic mnie nie obchodzi istnienie jakichś kanalików między tą moją ziemską „duszą” a absolutem lub prałonem. [przypis autorski]
przypuścić się na kogo (starop.) — zdać [się na kogo]. [przypis redakcyjny]
przypuścić — tu: dopuścić. [przypis edytorski]
Przypuściwszy tedy, że można by powiedzieć, iż rozum wywiera przyczynowość co do zjawiska: to czyżby wtedy jego działanie mogło zwać się wolnym, kiedy całkiem dokładnie jest określone i konieczne w jego charakterze empirycznym (…) — właściwa moralność czynów (zasługa i wina) ukrywa się zatem zupełnie przed nami, nawet co do naszego własnego postępowania. Poczytalność naszą można odnosić tylko do charakteru empirycznego. Ile jednak z tego przypisać należy czystemu skutkowi wolności, ile samej jeno przyrodzie i niezawinionej krewkości temperamentu, lub też szczęśliwej jego właściwości (merito fortunae [=zasłudze losu]): nikt zgłębić nie zdoła, a stąd też i nie może osądzić wedle zupełnej sprawiedliwości. [przypis autorski]
przypust (neol.) — dostęp. [przypis redakcyjny]
przypuszczać — tu: dopuszczać. [przypis edytorski]
przypuszczam snadnie, iż człowiek noszący historyczne nazwisko bardziej od innych zdolny jest podpalić miasto, aby sobie ugotować jajko — patrz Saint-Simon, poronienie księżnej de Bourgogne; i pani de Motteville, passim. Księżniczka, która dziwiła się, że inne kobiety mają po pięć palców u ręki jak ona [Księżniczka (…) mają po pięć palców u ręki jak ona: księżniczką tą była, według Chamforta, córka Ludwika XVI, późniejsza księżna d'Angoulême; przyp. red.]; ów książę orleański, Gaston, brat Ludwika XIII, znajdujący czymś tak prostym, aby jego faworyci szli dla jego przyjemności na rusztowanie. Obacz, w r. 1820, owych panów proponujących ustawę wyborczą zdolną przywrócić we Francji czasy Robespierre'ów etc., etc.; obacz Neapol w r. 1799. (Zostawiam ten przypisek, kreślony w r. 1820. Lista magnatów z r. 1778 z oceną ich moralności podana przez generała Laclos, którą widziałem w Neapolu u margrabiego Berio; rękopis więcej niż trzystustronicowy, wielce skandaliczny). [przypis autorski]
Przypuszczano, że kochał Beatryczę i że miał zamiar zrzucić mantelletta i ożenić się z nią — większość monsignorów nie miała święceń i mogła się żenić. [przypis autorski]
przypuszczaszli — daw. konstrukcja z partykułą pytajną -li; znaczenie: czy przypuszczasz, czyż przypuszczasz. [przypis edytorski]
przypuszcza, że Antoniusza i Kleopatrę wydrukowano w Folio z 1623 r. z pełnego rękopisu — wydawcy Folio mówią o rękopisach Szekspira prawie bez plamki (tj. zapewne bez kreślenia czegokolwiek). Niektóre sztuki mają jednak tekst gorszy od wydań in quarto [formatu książki wielkości 1/4 arkusza] za życia poety. Natomiast inne, do których i naszą można zaliczyć, nasuwają myśl, że Szekspir rzeczywiście ostatnie lata swego życia, spędzone w rodzinnym Stratfordzie i literacko bezpłodne, poświęcił przygotowaniu dzieł swych do druku, ale w dokończeniu tej pracy przeszkodziła mu śmierć przedwczesna. [przypis tłumacza]
przypuszczenia — w oryginale jest: Konjekturen. [przypis tłumacza]
przypuszczenie — tu: dopuszczenie; wpuszczenie do domu i spotkanie z gospodarzem. [przypis edytorski]
przypuszczenie, że tor i jego związki wydzielają nie tylko promienie Becquerela, lecz nadto jeszcze i emanację (…) — [por.] Rutherford, „Philosophical Magazine”, styczeń 1900. [przypis autorski]
przypuszczony — tu: dopuszczony. [przypis edytorski]
przyrazić (daw.) — przycisnąć, przygnieść. [przypis edytorski]
przy reformie ordynacji w 1832 r. (…) protest sporadyczny Mary Smith — w 1832 r. poseł Henry Hunt przedstawił petycję od osoby prywatnej, Mary Smith, kobiety dopominającej się o swoje prawa; Hunt należał do radykalnego skrzydła parlamentarzystów brytyjskich, w odczytanej przez niego petycji Mary Smith ze Stanmore w Yorkshire oświadczała, że płaci podatki i podlega przepisom państwowego prawa, nie widzi więc powodu, dlaczego nie miałaby również głosować; w odpowiedzi członkowie Izby Gmin wyśmiali petycję; głos Mary Smith przeszedł do historii jako pierwsze wystąpienie sufrażystek. [przypis edytorski]
Przy równości wszystkich innych rzeczy ten rząd jest nieomylnie najlepszy, pod którym (…) obywatele gęściej kraj zaludniają i więcej się mnożą — należy według tej samej zasady oceniać wieki, które zasługują na pierwszeństwo pod względem pomyślności rodzaju ludzkiego. Zanadto podziwiano te, w których widziano rozkwit literatury i sztuk, nie przenikając ukrytego celu ich kultury, nie zastanawiając się nad jej fatalnymi następstwami: Idque apud imperitos humanitas vocabatur, quum pars servitutis esset [łac.: Niebaczność zwała to kulturą, co było częścią niewoli (Tacyt, Życie Agrykoli, XXI; przyp. tłum.]. Czyż nigdy nie dostrzeżemy w zdaniach książek pospolitego interesu, który każe autorom przemawiać? Nie, cokolwiek by mówili, nie jest prawdą, by w kraju, który mimo swego blasku wyludnia się, wszystko było dobrze i nie wystarcza, by jakiś poeta miał sto tysięcy liwrów renty, by jego wiek był najlepszy ze wszystkich. Nie tyle trzeba patrzeć na pozorną wygodę i spokój naczelników, jak na dobrobyt całych narodów, a przede wszystkim państw najliczniejszych. Grad dotknie kilka kantonów, lecz rzadko wywoła głód. Bunty, wojny domowe bardzo przestraszają naczelników, nie stwarzają jednak prawdziwych nieszczęść dla narodów, które mogą nawet odpocząć, gdy równocześnie wiedzie się spory o to, kto je będzie tyranizował. Ich pomyślność i rzeczywiste klęski rodzą się z ich stałego stanu; gdy jarzmo wszystko przygniata, wówczas zamiera wszystko; wówczas to naczelnicy, swobodnie je niszcząc, ubi solitudinem faciunt, pecem appellant [łac.: gdy pustynię zrobią, pokojem zowią (Tacyt, Życie Agrykoli, XXX; przyp. tłum.]. Gdy kłótnie możnych wstrząsały królestwem Francji i gdy koadiutor Paryża kładł do kieszeni sztylet, idąc do parlamentu, nie przeszkadzało to licznemu narodowi francuskiemu żyć szczęśliwie w rzetelnym i wolnym dostatku. Niegdyś Grecja kwitła wśród najbardziej okrutnych wojen; krew lała się strumieniem, a kraj cały był zapełniony ludźmi. Zdawało się — mówi Makiawel — że wśród mordów, proskrypcji, wojen domowych, republika nasza, dzięki nim, stała się potężniejsza: cnota obywateli, ich obyczaje, niezależność, więcej zdziałały dla jej wzmocnienia, niż mogły zrobić wszystkie te niezgody dla jej osłabienia. Pewien niepokój dodaje duszom energii, a nie tyle pokój, ile wolność naprawdę stwarza pomyślność gatunku. [gdy koadiutor Paryża kładł do kieszeni sztylet, idąc do parlamentu: kardynał de Retz (1613–1679), biskup-koadiutor Paryża, odegrał wybitną rolę w zamieszkach Frondy; nie wystarcza, by jakiś poeta miał sto tysięcy liwrów renty, by jego wiek był najlepszy ze wszystkich: przypuszczalnie wycieczka przeciw Wolterowi; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
przyrównywaiąc moią Kloę do świeżości poranku — modni kawalerowie używaią tego wyrazu, chcąc chwalić damę z piękności: „Jakże świeża!”. [przypis autorski]
przyrównywam — dziś: porównuję. [przypis edytorski]
przyrobek — w gwarach istnieje słowo „przyrobiska” oznaczające grunta powstałe na karczowiskach; tu raczej w znaczeniu: powiększenie, to, co zostało przyrobione. [przypis redakcyjny]
przyroda (daw.) — natura, charakter. [przypis edytorski]
przyroda (daw.) — tu: natura, charakter, wrodzone lub z definicji przypisane właściwości. [przypis edytorski]
przyroda — przyrodzenie, natura, charakter. [przypis edytorski]
przyroda rzeczy jest jeno fałszywym albo czczym cieniem — cytat z Seneki, Listy moralne do Lucyliusza, LXXXVIII, 46; por. też: Cyceron, Księgi akademickie (Academica), IV, 27. [przypis edytorski]
przyroda — tu: natura, charakter. [przypis edytorski]
przyroda — tu: natura. [przypis edytorski]
przyroda — tu: przyrodzenie, genitalia. [przypis edytorski]
przyroda — tu: przyrodzone właściwości, konstytucja, ukształtowanie, natura. [przypis edytorski]
przyrodne własności — przyrodzone prawa. [przypis redakcyjny]
przyrodnia siostra — siostra mająca z kimś wspólną matkę a innego ojca lub wspólnego ojca a inną matkę. [przypis edytorski]
przyrodni (daw.) — dziś: naturalny. [przypis edytorski]
przyrodny — przyrodzony, wrodzony. [przypis edytorski]
przyrodzenia — natury, pojmowanej podówczas jako zespół pierwiastków materialnych i duchowych; stąd Dziewica nazywa je „powszechną ojczyzną ciał i dusz”. [przypis redakcyjny]
przyrodzenia (starop.) — natura; wrodzone właściwości. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura; cechy wrodzone. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura, charakter. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura, charakter, właściwości. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura, ogół cech wrodzonych. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura, przyroda. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — natura, wrodzone cechy. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — przyroda, natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie* (daw.) — to, co jest przyrodzone człowiekowi, natura. [przypis redakcyjny]
przyrodzenie (daw.) — tu: natura, charakter. [przypis edytorski]
przyrodzenie (daw.) — tu: natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie — dziś: przyroda, natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie — natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie — natura; tu: charakter, usposobienie. [przypis edytorski]
przyrodzenieś (…) zwyciężyła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: przyrodzenie zwyciężyłaś; tj: przezwyciężyłaś naturę. [przypis edytorski]
przyrodzenie (starop.) — natura. [przypis edytorski]
przyrodzenie (starop.) — tu: płeć. [przypis edytorski]
