Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8396 przypisów.
że są królowie — tu w znaczeniu: ponieważ są królami. [przypis edytorski]
że się Balladyna krwawi — tj. że w dramacie Balladyna większość bohaterów ginie tragicznie. [przypis edytorski]
że się jej lepiej podoba — dziś popr.: (…) bardziej podoba. [przypis edytorski]
że się na ciebie mogę spuścić — sens: że mogę na tobie polegać. [przypis edytorski]
Że się nie truję — w domyśle: jedzeniem ze stołu morderców. [przypis edytorski]
że się od nich pochowały — że się przed nimi pochowały. [przypis edytorski]
Że się porwę jak gladiator — poeta zapowiada tu swoją przyszłą walkę z nieprzychylną mu krytyką. [przypis redakcyjny]
że się stawię sprzecznie — że się przeciwstawię. [przypis redakcyjny]
że się swatała za Syllajosa — Syllajos nie chciał tego, bo żądano, aby przeszedł na judaizm, za co, jak mówił, ukamienowaliby go Arabowie (Starożytności XVI, VII, 6). [przypis tłumacza]
że się tak „cudownie z nim obszedłem” — chodzi o recenzję autorstwa Przybyszewskiego powieści Knuta Hamsuna Mysteriën w czasopiśmie „Die Zukunft” (nr 105, t. 8, r. 1894). [przypis edytorski]
że się to wspomionie (starop. konstrukcja) — że się o tym wspomni. [przypis edytorski]
że się (…) urodził syn twojej siostrze (…) — Jan Kwietniewski. [przypis redakcyjny]
że się z nim de succursu ani de receptu nie znoszę (z łac.) — że się z nim nie zgadzam w kwesti pomocy i bezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]
że siui anszante (zniekszt. fr. je suis enchanté) — dosł. jestem zachwycony/a; formuła używana przy zawieraniu znajomości. [przypis edytorski]
że staliście się anieli — nawiązanie do słów z wiersza J. Słowackiego o sile fatalnej jego poezji, która działać będzie: „aż was, zjadacze chleba w aniołów przerobi” (por. Testament mój). Wyspiański podejmuje dyskusję z romantyzmem, z uwznioślonym wizerunkiem Polski, Polaków i polskości wykreowanym przez poezję romantyczną. Nadała ona naszemu patriotyzmowi ton trudny do utrzymania; nie wiadomo, co z tym projektowanym patriotycznym „anielstwem” począć, jak mówi Maryna, czyli nie ma sposobu, by je wykorzystać w codziennym życiu i działaniu. [przypis edytorski]
Że taki wielki posąg z jednej bryły — Słowacki za pierwszy warunek wielkości Polski uważał zgodę wewnętrzną, która miała zapewnić jej siłę. [przypis redakcyjny]
że też on od tego swojej „Prawdy” nie zaczął — Prawda najwidoczniej była tytułem lub częścią tytułu dzieła Protagorasa. [przypis edytorski]
że to niemożliwe, żeby wiele było jednym, a jedno żeby było i tym, i owym, więc się bawią i nie pozwalają mówić, że człowiek jest dobry, tylko że dobry jest dobry, a człowiek jest człowiek (…) Nieraz i starsi ludzie z powodu ubóstwa umysłowego podziwiają takie koncepty… — Antystenes z Aten (ok. 436–ok. 365 p.n.e), jak się wydaje, uważał, że każda rzecz ma swoją własną, tożsamościową definicję (opis), której nie można odnieść do niczego innego, z czego wynika niemożliwość sprzeczności i fałszu, możliwe jest tylko orzekanie tożsamości; podobne poglądy mieli Eutydem i Dionizodoros (por. dialog Platona pt. Eutydem). [przypis edytorski]
że to oni go do wszystkiego podmówili, 2. ten też zaraz — w edycji Niesego pierwszy ustęp oddzielony od drugiego tylko przecinkiem. [przypis tłumacza]
(…) że „Traktat” jest wstępem do „Etyki”. Tak też sądzi Gebhardt — C. Gebhardt, Spinoza. Opera, t. II, 357. [przypis tłumacza]
że* — tu: choć. [przypis redakcyjny]
że — tu: gdyż. [przypis redakcyjny]
Że tynkujemy fasady kamienic, naprawiamy drogi, urządzamy fontanny i inne bajdury? — drwiny ze stronnictwa odbudowy wewnętrznej. [przypis tłumacza]
Że wasze chwalby są szaleństwem, jawnie widocznym jest z takiego szaleństwa jak przywilej niepotępienia — „…iż żaden jezuita nie będzie potępiony, a Towarzystwo nie ma przyczyny lękać się skażenia”. [przypis tłumacza]
że w cudze sprawy wglądasz (…) głos boski. — Te osiem wierszy wolno i dobitnie. [przypis tłumacza]
Że wóz słoneczny od nas tor swój skrzywił (…) — Poeta tu od Jeruzalem przez punkt środkowy ziemi na drugą półkulę ziemi w myśli swojej przeciąga linię, na której końcu leży góra czyśćcowa. Widzimy więc poetę już na południowej półkuli, z której słońce pokazuje się patrzącym w stronie północnej. W znak zodiakowy Bliźniąt, Kastora i Polluksa wstępuje słońce: („to zwierciadło wiekuistej mocy”) 21 maja, gdzie już o dwa znaki zodiaku pochyla się bliżej do północy. [przypis redakcyjny]
że wodzowie nie ratowali bohaterów — mówca dobiera umyślnie wyrazów („bohater”, nie „nieszczęśliwy” lub „rozbitek”), by rozdrażnić lud podkreślaniem czarnej niewdzięczności wodzów i karygodności ich zaniedbania. [przypis tłumacza]
że w planach (…) naszej epoki — Ibidem 77–78. [przypis autorski]
że w pokoleń się osnowie przebija ojców wina — dla Greków starożytnych całością nie był poszczególny człowiek, lecz dopiero ród. Syn, ojciec, dziad, są to ogniwa jednego łańcucha, rodu. Dlatego też syn odpowiada za czyny ojca, wnuk za czyny dziada. [przypis redakcyjny]
że wrogami ludzi byli nie Babilończycy (…) — Hbr 9, 24. [przypis tłumacza]
że wrychle stanie — żeby rychło (szybko) stanął. [przypis redakcyjny]
Że wszelka kapliczka uczniów, chroniących swą małość w cześć dla wybranego mistrza, jest zawsze sfałszowaniem wielkości — Stanisław Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 55. [przypis autorski]
Że wszystkie najczarniejszych (…) od pani — Słowa te wypowiada Alcest w najwyższym dramatycznym napięciu; mimo to wszystkie te „czarności”, rzucone w roześmianą buzię Celimeny działają raczej komicznie. [przypis tłumacza]
Że w takim właśnie wypadku znajdują się też wszystkie kategorie (…) rozumieć trzeba przez takie pojęcia — w I wydaniu były tu jeszcze zdania następne: „Powyżej, przedstawiając wykaz kategorii, zwolniliśmy się od definicji każdej z nich mówiąc, iż zamiar nasz, rozciągający się tylko do syntetycznego z nich użytkowania, czyni ją niepotrzebną i że nie wystawiamy się na żadną odpowiedzialność za niepotrzebne przedsięwzięcia, od których zwolnić się można. Nie był to wcale wykręt, lecz dość doniosłe prawidło roztropności, żeby nie brać się pochopnie do definiowania i nie starać się lub udawać staranie o zupełność czy ścisłość w określeniu pojęcia, jeżeli wydołać można przy pomocy jednej czy drugiej jego cechy, nie potrzebując ku temu zupełnego wyliczania tych wszystkich, które wytwarzają całe pojęcie. Teraz atoli pokazuje się, że powód tej ostrożności leży jeszcze głębiej, mianowicie, żeśmy ich definiować nie mogli, choćbyśmy chcieli [Rozumiem tu definicję realną, która pod nazwę jakiejś rzeczy nie tylko podstawia inne a zrozumialsze słowa, lecz która zawiera w sobie tak jasną cechę, że po niej przedmiot (definitum) może być zawsze na pewno poznany i czyni wyjaśnione pojecie zdatnym do zastosowania. Realnym tedy określeniem byłoby takie, które czyni wyraźnym nie tylko pojecie, lecz zarazem przedmiotową jego realność. Określenia matematyczne, przedstawiające przedmiot, zgodny z pojęciem, w unaocznieniu, są właśnie takiego rodzaju; przyp. aut.]; bo, odrzuciwszy wszystkie warunki zmysłowości, odznaczające je jako pojęcia możliwego empirycznego użytku, i wziąwszy je za pojęcia o rzeczach w ogóle (więc w użyciu transcendentalnym), nic już z nimi innego począć nie można tylko poczytywać logiczną czynność w sądach za warunek możliwości rzeczy samych; przy czym jednak niepodobna wcale wskazać, gdzie też one mogą mieć zastosowanie i swój przedmiot, a więc jak one w czystym rozsądku bez zmysłowości mieć mogą jakie bądź znaczenie i przedmiotową ważność”. [przypis tłumacza]
że w tym jakieś licho — że to sprawka jakiegoś licha (tj. demona, siły nieczystej). [przypis edytorski]
że wyrażę się manierą Gorgiasza — Gorgiasz jest twórcą ozdobnej prozy, rywalizującej z poezją. Sokrates ironizuje tu jego styl, posługujący się wyszukanymi zwrotami, odbiegającymi od potocznej mowy. Ironia ta dotyka także i gospodarza, Kalliasa, Gorgiaszowego wielbiciela i ucznia. [przypis tłumacza]
że żurawie, Na Pigmejów w wielkim gniewie, Szary klucz na niebie klecą — wg mit. gr. Pigmeje toczyli wojny z żurawiami. [przypis edytorski]
że Żydzi — ὡς Ἰουδαῖοι, oratio obliqua, u Dindorfa po ὡς cudzysłów, u wszystkich tłumaczów tedy niepotrzebnie oratio recta, mnożąca sztucznie mowy Flawiusza, wbrew różnym formom tekstu, wskazującym, że tu jest oratio obliqua (τὸν πατέρα, pater meus, mein Vater, [pominięto tłum. na rosyjski]). [przypis tłumacza]
że za dziewczyną muszę — w domyśle: muszę iść. [przypis edytorski]
Że zaś mnie sługa jego objaśnił — Oczywiście działający z woli swego pana. [przypis tłumacza]
Że z tą garścią jak goły osiąka na zyzie — przysłowie o niepewnym stanie; zyz — rzut kostek. [przypis redakcyjny]
żgać (daw.) — kłuć. [przypis edytorski]
żgać — dźgać, kłuć. [przypis edytorski]
żgło — całun. [przypis redakcyjny]
żgło (daw.) — koszula śmiertelna. [przypis edytorski]
żgliszcze — dziś: zgliszcze. [przypis edytorski]
żgnąć (daw.) — dźgnąć, ukłuć. [przypis edytorski]
żgnąć — dziś: dźgnąć. [przypis edytorski]
żgnąć — dziś popr.: dźgnąć. [przypis edytorski]
żgnąć — ukłuć, ukąsić. [przypis edytorski]
żgnięcie (gw.) — dźgnięcie. [przypis edytorski]
żigolak — młody mężczyzna czerpiący korzyści materialne z dotrzymywania towarzystwa lub ze stosunków ze starszą, zamożną osobą. [przypis edytorski]
żigolo — płatny partner do tańca w lokalu rozrywkowym; młody mężczyzna czerpiący korzyści materialne z dotrzymywania towarzystwa lub ze stosunków z zamożnymi kobietami. [przypis edytorski]
żinka (ukr. жінка) — kobieta; żona. [przypis edytorski]
żinku (ukr.) — żonę. [przypis redakcyjny]
żłób — skrzynia, w której umieszcza się paszę dla koni lub bydła. [przypis edytorski]
żleb — dolina o stromych ścianach wcinająca się w stok górski. [przypis edytorski]
żleb — podłużne, rynnowate wcięcie przecinające pionowo stok lub ścianę skalną, powstałe na skutek wietrzenia skał. [przypis edytorski]
żleb — podłużne, rynnowate zagłębienie w skale biegnące w dół stoku, powstałe wskutek erozji skalnej. [przypis edytorski]
żleb — strome wcięcie w górskim stoku. [przypis edytorski]
Żmichowska, Narcyza (1819–1876) — nauczycielka, powieściopisarka i poetka publikująca pod pseudonimem Gabriella (wg daw. pisowni: Gabryella), emancypantka, twórczyni grupy tzw. entuzjastek, jedna z prekursorek polskiego feminizmu; ukończyła Instytut Guwernantek, ucząc się m.in. pod kierunkiem Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, w 1837 r. podjęła pracę jako nauczycielka domowa dzieci Władysława Zamoyskiego i w tym charakterze wyjechała w 1838 r. do Paryża, gdzie pod kierunkiem swego brata, emigranta polistopadowego podjęła gruntowne studia w Biblioteque Nationale oraz zaczęła uczęszczać na posiedzenia naukowe Akademii Francuskiej (niedostępnej wówczas dla kobiet), straciła posadę i w 1839 r. wróciła do Warszawy; publikowała w „Pielgrzymie” pod red. Eleonory Ziemięckiej i „Przeglądzie naukowym” pod red. Edwarda Dębowskiego. Była zaangażowana w nieudane, tragiczne w dalszych skutkach powstanie 1846 roku i „przedburzę” Wiosny Ludów (emisariuszka TDP, kontakty z Karolem Libeltem); za swe zaangażowanie polit. skazana na 2,5 roku więzienia, a następnie na dozór policyjny i osiedlenie w Lublinie; autorka m.in. powieści Poganka. [przypis edytorski]
Żmierzynka a. Zmierzynka, dziś Żmerynka (ukr. Жмеринка) — miasteczko na Podolu, dziś na terytorium obwodu winnickiego w centralnej części Ukrainy. [przypis edytorski]
żmiich — dziś popr. forma przymiotnikowa: żmijowych; a. forma D. lp (kogo? czego? czyje?): żmii. [przypis edytorski]
Żmiją — ὄφιν, coluber, Scblangenpfad (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
żmija błotna — w oryg. swamp adder; fikcyjny gatunek jadowitego węża wprowadzony przez autora opowiadania: jako najjadowitszy wąż Indii miał zabijać ofiarę w ciągu dziesięciu sekund od ukąszenia; tak śmiercionośne są niewielkie (osiągające 40–50 cm długości) żmije afrykańskie z gatunku proatheris, pot. zwanego także żmiją nizinną a. żmiją błotną (lowland viper, swamp viper). [przypis edytorski]
żmija głucha z rozwidlonym ogonem — zapewne Acanthophis, rodzaj niezwykle jadowitych węży występujących w Australii. [przypis edytorski]
Żmija nad chorągwiami — po hebrajsku Safar ał Nes; jest to aluzja do cudów Mojżesza, a w przenośném znaczeniu języka hebrajskiego znaczy po prostu cud; właściwy więc tytuł czwartéj części jest: O cudach. [przypis autorski]
żmija sykliwa, Bitis arietans (biol.) — gatunek jadowitego węża występujący w Afryce i na Płw. Arabskim. [przypis edytorski]
żmij — tu ogólnie: gad. [przypis edytorski]
żmones (litewskie) — ludzie. [przypis autorski]
żmuda — trud, mozół. [przypis edytorski]
żmuda — wysiłek. [przypis edytorski]
Żmudź — historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny. [przypis edytorski]
Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
Żmudź, położona między Niewiażą, Niemnem a Jurą — nie wadzi przypomnieć, że to granica polityczna; właściwe narzecze żmudzkie np. zajmuje niemal tylko zachodnią połowę wymienionego właśnie obszaru; wschodnia należy już do tak zwanej średniolitewskiej gwary. [przypis redakcyjny]
Żmudź (Žemaitija a. Žemaitėjė) — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
żmudzić (daw.) — marnować, trwonić czas. [przypis edytorski]
żmudzić (daw.) — zwlekać, marnować czas. [przypis edytorski]
żmudzin — koń żmudzki, rasa konia domowego, hodowana na Litwie i Żmudzi, głównie do prac rolnych i do zaprzęgu. [przypis edytorski]
żmudzin — konik żmudzki, przedstawiciel rasy koni hodowanych na Żmudzi, niewielkich, ale silnych i wytrzymałych. [przypis edytorski]
Żmudzin, słysząc grzmoty, wychodzi w pole — wspomnieć ta można o innym przesądzie żmudzkim: gospodarz, słysząc po raz pierwszy na wiosnę grzmot, pada twarzą na ziemię i przewraca się, aby „Perkun” zbożu dobrze rość dał i od gradu je zachował (ks. M. Wołonczewski); ale przesąd ten niespecjalnie żmudzki, lecz ogólny, ruski, polski itd., choć czynią to gdzie indziej, aby krzyże, kości nie bolały itp. [przypis redakcyjny]
Żmujdzin — dziś: Żmudzin. [przypis edytorski]
Żmujdzinka — popr.: Żmudzinka, mieszkanka Żmudzi, krainy hist. stanowiącej zachodnią część Litwy. [przypis edytorski]
żmujdzki — dziś: żmudzki; tj. należący geograficznie do Żmudzi. [przypis edytorski]
żmujdzki — żmudzki, pochodzący ze Żmudzi, płn.-zach. części Litwy. [przypis edytorski]
żniwa — okres zbioru zboża. [przypis edytorski]
żniwiarka (daw.), ang.: harvest mouse (biol.) — badylarka, Micromys minutus, gatunek ssaka z rodziny myszowatych, zamieszkujący łąki, zarośla i uprawy zbożowe; w daw. systematyce Mus messorius. [przypis edytorski]
żniwo — żniwa; koszenie i zbieranie dojrzałego zboża. [przypis edytorski]
żniwy — dziś popr. forma N. lm: żniwami. [przypis edytorski]
żóławski (daw.; dziś popr.: żuławski) — pochodzący z urodzajnych Żuław koło Gdańska. [przypis redakcyjny]
żółć porzuciłem — Tu napomknął poeta o celu swojej podróży. Żółć to grzech albo też gorzkie wspomnienie zamieszek politycznych. [przypis redakcyjny]
żółć — tu: gniew. [przypis edytorski]
żółć — tu: złość, gorycz. [przypis edytorski]
żółć — tu: złość, nienawiść. [przypis edytorski]
żółć — tu: zły humor, złość. [przypis edytorski]
żółcić — przyprawiać szafranem. [przypis redakcyjny]
żółci OD-mani — tu: funkcjonariusze żydowskiej służby porządkowej w getcie. [przypis edytorski]
żółciowa — tu: chorowita. [przypis edytorski]
żółciowiec (daw.) — człowiek pełen żółci, zgryźliwy, złośliwy. [przypis edytorski]
żółciowy — tu: przepełniony goryczą, złością. [przypis edytorski]
