Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 18291 przypisów.
pełń — skrócona forma od: pełnię. [przypis edytorski]
pełna jeś (starop.) — jesteś pełna. [przypis edytorski]
pełna miłosierdzia Pani — Ta bezimienna a pełna miłosierdzia pani, jest to Maryja, Matka Boska, którą we wszystkich językach ludów chrześcijańskich nazywamy: Panią, Królową, Matką i Orędowniczką naszą. [przypis redakcyjny]
Pełna współczucia niewiasta — Matylda. [przypis redakcyjny]
pełne Imię Boga Szem Hameforesz — Jehowa. [przypis tłumacza]
pełneli razy, skąpeli bydź mają (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy pełne ciosy, czy skąpe być mają; tj. czy z całą mocą wyprowadzone, czy też lekkie. [przypis edytorski]
pełnem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: pełnym. [przypis edytorski]
pełne niesnaski — kłótliwe, prowokujące spór. [przypis edytorski]
Pełne ptaków, pełne psów i kotek fundusze — wedle zwyczaju tureckiego. [przypis redakcyjny]
pełniący się rozkoszą — napełniający się rozkoszą. [przypis redakcyjny]
pełniący — tu: wypełniający. [przypis edytorski]
pełniący — tu: wypełniający, zapełniający. [przypis edytorski]
pełniący u Kallikratidasa służbę sternika — sternik jest doświadczonym i poważnym oficerem okrętowym; kapitan-trierarcha to właściciel, niemający czasem pojęcia o morzu; na naradzie wojennej pyta strateg o zdanie sternika, nie właściciela; sternik admirała jest jego zastępcą. [przypis tłumacza]
pełnią się — tu: zapełniają się. [przypis edytorski]
pełnić się — napełniać się. [przypis edytorski]
pełnić srogie losy — dopełnić srogie przeznaczenie; tj. przen. zakończyć życie. [przypis redakcyjny]
pełnić swoje osobiste sprawy bez niczyjej krzywdy — Sformułowanie u Montaigne'a (Próby III, 9). [przypis tłumacza]
pełnić — tu: napełniać. [przypis edytorski]
pełnik — roślina z rodziny jaskrowatych o żółtych, dużych, kulistych i pełnych kwiatach (stąd nazwa). [przypis edytorski]
pełni — tu: wypełnia, napełnia. [przypis edytorski]
Pełno jest w dziejach owych powszechnych zaraz i morów, które raz po raz trapiły świat. Powiadają między innymi o jednej tak gwałtownej, że wypaliła nawet korzenie roślin — dżuma azjatycka, która w latach 1348–1350 skosiła w samej Europie przeszło 25 milionów ludzi. [przypis tłumacza]
pełnolecie — dziś: pełnoletność. [przypis edytorski]
pełnoletność — tu: dwadzieścia jeden lat. [przypis edytorski]
pełnymi bałwany (daw. forma) — dziś N.lm: (…) bałwanami. [przypis edytorski]
pełny, mniej jedną maliną (daw.) — prawie pełny, bez jednej maliny. [przypis edytorski]
Pełtwia — rzeka w Ukrainie, przy której znajduje się Lwów. [przypis edytorski]
pełzacze (biol.) — rodzina niewielkich, żerujących na drzewach ptaków z rzędu wróblowych. [przypis edytorski]
pełznąć (daw.) — blaknąć. [przypis edytorski]
pełznąć (daw.) — blaknąć, tu przen.: nie przynosić żadnego rezultatu. [przypis edytorski]
pełznąć (daw.) — płowieć. [przypis edytorski]
pelagial (z gr. pélagos: morze) — toń wodna; wody otwarte mórz, oceanów i jezior; pelagial nerytyczny (tzw. nerytopelagial a. epipelagial) to górna warstwa wód stykających się z wodami przybrzeżnymi, do której dociera światło (głębsza strefa ciemnych wód ponad stokiem kontynentalnym nosi nazwę batypelagial, najgłębsza to abisal). [przypis edytorski]
pelagianie — wyznawcy Pelagiusza, kacerza w V wieku, przeczyli grzechowi pierworodnemu, uważali, iż Adam był już przed upadkiem śmiertelny, przeczyli „skutecznej łasce” etc. Naukę Pelagiusza potępili papieże; mimo to sekta ta zyskała wielu zwolenników; walczył przeciw nim zwłaszcza św. Augustyn w dziele De gratia contra Pelagianos. Sektę semipelagianów stworzył również w V wieku pewien mnich z Marsylii: ograniczyli oni poglądy Pelagiusza, głosząc, iż wprawdzie początek nawrócenia zależy od wolnej woli, ale dopełnienie go zależy od łaski Boga etc. Zajmowali oni pośrednie miejsce między pelagianami a prawowiernymi i również zyskali wielu wyznawców. Przeciw nim także walczył św. Augustyn. Pascal nieraz pomawia jezuitów o herezję semipelagiańską. [przypis tłumacza]
pelagianista — przedstawiciel pelagianizmu, nurtu teologicznego wczesnego chrześcijaństwa, którego pierwszym propagatorem był Pelagiusz (ok. 360–ok. 435), głoszącego, że grzech Adama i Ewy nie wpłynął na ich potomków, nie skaził natury ludzkiej i że człowiek, jako stworzony przez Boga i mający wolną wolę, jest zdolny sam z siebie przezwyciężyć grzech. Przeciw pelagianizmowi występował m.in. Augustyn z Hippony (w dziele De gratia contra Pelagianos); poglądy te ostatecznie potępiono na soborze efeskim (431). [przypis edytorski]
pelagianizm — heretycka doktryna, wg której dusza ludzka jest zdolna sama z siebie przezwyciężyć grzech, potępiona na soborze efeskim (431). [przypis edytorski]
pelagianizm — nurt teologiczny wczesnego chrześcijaństwa, którego pierwszym propagatorem był Pelagiusz (ok.360–ok.435), głoszący, że grzech Adama i Ewy nie wpłynął na ich potomków, nie skaził natury ludzkiej i że człowiek, jako stworzony przez Boga i mający wolną wolę, jest zdolny sam z siebie przezwyciężyć grzech. Przeciw pelagianizmowi występował m.in. Augustyn z Hippony (w dziele De gratia contra Pelagianos); poglądy te ostatecznie potępiono na soborze efeskim (431). [przypis edytorski]
Pelagia noctiluca — zwierzątko połyskujące nocą na morzu [meduza świecąca; red WL]. [przypis autorski]
Pelagia z Antiochii (III w.) — męczennica i święta chrześcijańska. [przypis edytorski]
Pelagia z Antiochii, zw. Pelagia Pokutnica a. Pelagia Nierządnica (IV–V w.) — chrześcijańska pustelnica i święta, nawrócona na chrześcijaństwo rozpustna tancerka; legenda o jej żywocie była bardzo popularna. [przypis edytorski]
Pelagio Palagi (1775–1860) — włoski malarz, rzeźbiarz i architekt. [przypis redakcyjny]
Pelagiusz II (zm. 590) — papież (od 579). [przypis edytorski]
pelagra (med.) — rumień lombardzki, choroba przewlekła wywołana niedoborem niacyny (witaminy B3), przejawiająca się zmianami zapalnymi skóry, szczególnie na twarzy i dłoniach, biegunką oraz otępieniem; była chorobą śmiertelną do czasu odkrycia w 1938 skuteczności kuracji niacyną. [przypis edytorski]
pelai — tuščias, bereikšmis dalykas. [przypis edytorski]
pelai — varpų, šiaudų liekanos kuliant. [przypis edytorski]
Pelargonium, Fuchsia, Petunia, Calceolaria, Rhododendron (biol.) — pelargonia, fuksja, petunia, kalceolaria, rododendron. [przypis edytorski]
Pelasg, właśc. Pelagiusz, hiszp. Pelayo (ok. 685–737) — szlachcic wizygocki, założyciel królestwa Asturii. Po najeździe Maurów na Płw. Iberyjski i klęsce nad rzeką Guadelete (711) stanął na czele uciekinierów chroniących się na płn.-zach. kraju; pod jego dowództwem w bitwie pod Covadongą (718 lub 722) chrześcijanie odnieśli pierwsze zwycięstwo nad muzułmanami, tradycyjnie uznawane za początek rekonkwisty. [przypis edytorski]
pelazgijskie a. cyklopowe mury, bramy — prehistoryczne konstrukcje wykonane z wielkich, jedynie powierzchownie obrobionych kamieni, dopasowanych do siebie bez spajania zaprawą. Tego rodzaju konstrukcje kultury mykeńskiej w Grecji przypisywano mitycznemu plemieniu Pelazgów, zamieszkujących Grecję przed przybyciem Greków, lub Cyklopom, mitycznym olbrzymom. We włoskim regionie Lacjum (okolice Rzymu) konstrukcje tego typu pozostawił po sobie italski lud Herników, m.in. w Alatri, Ferentino, Arpino, Segni. [przypis edytorski]
pelazgijski — przym. od nazwy ludu Pelazgów, przed przybyciem Greków zamieszkujących Grecję i wyspy na Morzu Egejskim, wg niektórych mitów gr. zniszczonych w zesłanym przez bogów potopie. [przypis edytorski]
Pelazgowie — lud zamieszkujący środkową Tesalię. Ich mitycznym przodkiem był Pelasgos, syn Zeusa. [przypis edytorski]
Pelazgowie — przedgrecka ludność wysp na Morzu Egejskim i samej Grecji. [przypis edytorski]
Pelazgowie — tu: Grecy. [przypis edytorski]
Pelazgowie — tu: Grecy; w istocie Pelazgowie były to neolityczne plemiona zamieszkujące Helladę przed przybyciem Greków na Peloponez w II tys. p.n.e. [przypis edytorski]
Pelazg — tu: Grek. [przypis edytorski]
Pelcowizna — dawna dzielnica Warszawy, ob. część dzielnicy Praga-Północ. [przypis edytorski]
peleda a. pełeda (z litew. pelėda) — sowa. [przypis edytorski]
Peleda (z litew. pelėda) — sowa. [przypis autorski]
peleda (z litew. pelėda) — sowa. [przypis edytorski]
Pelegrino Rossi (1787–1848) — profesor prawa na uniwersytecie genewskim, później w Paryżu, następnie poseł francuski w Rzymie, zginął jako minister państwa kościelnego w czasie rewolucji rzymskiej 15 listopada 1848 roku. [przypis redakcyjny]
Pelejady — właść. Plejady, gwiazdozbiór nazwany od mitologicznych nimf, które, uciekające przed Orionem, zostały uratowane przez Zeusa przeniesieniem na firmament. [przypis edytorski]
Pelejady — własc. Plejady, w mit. gr. nimfy, córki tytana Atlasa, zamienione w grupę gwiazd w gwiazdozbiorze Byka. [przypis edytorski]
pelerynka — narzucona na sutannę była oznaką kanonika. [przypis edytorski]
pelerynka — narzucona na sutannę, była oznaką kanonika, wyższej godności kościelnej. [przypis redakcyjny]
peletron — miara grecka, my byśmy powiedzieli: morga [morga: daw. miara powierzchni, równa od 0,33 do 1 hektara; red. WL]. [przypis redakcyjny]
Peleus dostał za nią [za skromność] miecz… — druga Putyfarowa i drugi Józef. Piękna a namiętna Hippolita, żona króla z Jolku, Akastosa, nie mogąc ślicznego a skromnego Peleusa uwieść, oczerniła go przed mężem, że ją napastuje miłością. Akastos zwabił go na polowanie: bezbronny byłby musiał zginąć, ale bogowie za skromność podają mu cudowny „niezłomny” miecz roboty Hefajsta. W ten sposób uniknął śmierci, a nawet pokonał Kentaurów. [przypis tłumacza]
Peleus (mit. gr.) — król Ftyi, ojciec Achillesa. W trakcie gry w kości zabił swojego przyrodniego brata, po czym musiał uciec z rodzinnej Eginy. [przypis edytorski]
Peleus (mit. gr.) — król Ftyi w Tesalii, argonauta, ojciec Achillesa. [przypis edytorski]
Peleus (mit. gr.) — władca Ftyi, mąż nimfy morskiej Tetydy, ojciec Achillesa. [przypis edytorski]
Peleus — ojciec Achillesa, król Ftyi. [przypis edytorski]
Peleus — ojciec Achillesa. [przypis edytorski]
Peleus — ojciec Achillesa, władca Ftyi. [przypis edytorski]
Peleus — władca Ftyi, mąż nimfy morskiej Tetydy, ojciec Achillesa. [przypis edytorski]
Pelias (mit. gr.) — syn Posejdona i Tyro, wysłał Jazona po złote runo, z obawy że ten zajmie należny mu tron miasta Jolkos w Tesalii. Zabity przez własne córki za sprawą namów Medei. [przypis edytorski]
Pelida — Achilles. [przypis edytorski]
Pelida (mit. gr.) — przydomek Achillesa (syn Peleusa). [przypis edytorski]
Pelid a. Pelida — przydomek Achillesa (syn Peleusa). [przypis edytorski]
Pelida — przydomek Achillesa (syn Peleusa). [przypis edytorski]
Pelida — syn Peleusa, tj. Achilles. [przypis edytorski]
Pelid — przydomek Achillesa (syna Peleusa). [przypis edytorski]
Pelid — przydomek Achillesa (syn Peleusa). [przypis edytorski]
Pelid — przydomek Achillesa (syn Peleusa, władcy Ftyi). [przypis edytorski]
Pelid — przydomek Achillesa. Walczył po stronie Greków. Jego całe ciało z wyjątkiem pięty było odporne na zranienia. Zgodnie ze znaną mu przepowiednią miał zginąć w wojnie trojańskiej. Przedstawione wypadki toczą się po tym, jak Achilles odmówił dalszej walki, ponieważ Agamemnon zabrał mu jego brankę (niewolnicę), Bryzeidę. [przypis edytorski]
Pelid — przydomek Achillesa; walczył po stronie Greków. Jego całe ciało z wyjątkiem pięty było odporne na zranienia. Zgodnie ze znaną mu przepowiednią miał zginąć w wojnie trojańskiej. Przedstawione wypadki toczą się po tym, jak Achilles odmówił dalszej walki, ponieważ Agamemnon zabrał mu jego brankę (niewolnicę), Bryzeidę. [przypis edytorski]
Pelijas (właśc. Pelias) — król Jolkos w Tesalii. Zabiły go własne córki zwiedzione przez Medeę, która dała im zioła mające jakoby po wygotowaniu w nich ciała Peliasa przywrócić mu młodość. [przypis redakcyjny]
pelijoński jesion — dzida Achilleda została wykonana z jesionu rosnącego na zboczach Pelionu przez centaura Chirona, który był wychowawcą bohaterów. [przypis edytorski]
pelikan dzielący się życiem — wg średniowiecznych wierzeń, samica pelikana, gdy brakuje innego pokarmu, karmi swoje pisklęta, wydziobując mięso z własnej piersi. [przypis edytorski]
Pelikan — Zange zum Zähneziehen. [przypis edytorski]
Pelion — góra na półwyspie o tej samej nazwie, w płd.-wsch. Tesalii, nad brzegiem Morza Egejskiego; w mit. gr. miejsce starcia bogów greckich z Gigantami, a także siedziba centaura Chirona. [przypis edytorski]
Pelion — góra w Grecji, według mitologii zrzucona przez bogów na zbuntowanych tytanów. [przypis edytorski]
Pelion — góra w Tesalii. [przypis edytorski]
Pelion i Ossa — góry w Grecji. greckie; wg mitu Tytani w czasie buntu przeciw bogom olimpijskim zrzucili Ossę na Pelion, aby zdobyć niebo. [przypis edytorski]
Pelion — masyw górski w greckiej Tesalii zajmujący niewielki, hakowato zakrzywiony półwysep na Morzu Egejskim; wysokość masywu dochodzi do 1642 m n.p.m., a z najwyższego wierzchołka można dojrzeć górę Olimp. [przypis edytorski]
Pelion, Ossa — góry w Grecji (Tesalia); w mit. gr. giganci chcieli rzucić górę Pelion na Ossę, aby wedrzeć się na Olimp, siedzibę bogów. [przypis edytorski]
Pelion — tesalskie góry, siedziba Chirona. [przypis edytorski]
Pella — Filip uczynił Pellę stolicą Macedonii w miejsce Ajgaj. [przypis tłumacza]
Pella — Πέλλα, miasto na pograniczu Perei między jeziorem Genezaret a Morzem Martwym, dzisiejsze Tubakat Fahil. [przypis tłumacza]
Pella — stolica Macedonii w czasach Filipa II. [przypis edytorski]
Pellegrini, Valeriano (ok. 1663–1746) — włoski śpiewak operowy, kastrat śpiewający sopranem w operach Handla. [przypis edytorski]
Pellene — [miejscowość] w Lakonii, na płn.-zach. od Sparty, nad rzeką Eurotasem, na drodze do Arkadii. Odróżnić należy inną Pellene w Achai. [przypis tłumacza]
Pellene — staroż. greckie miasto na płn. Peloponezie. [przypis edytorski]
Pelletan — prawdop. André Pelletan (1848–1909), uczony francuski, bądź jego brat Camille Pelletan (1846–1915), dziennikarz i polityk. [przypis edytorski]
