Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6277 przypisów.
osiec (starop.) — poobcinać. [przypis redakcyjny]
osiec — wychłostać. [przypis edytorski]
osiedlenie się Woltera w pobliżu Genewy — Wolter, opuściwszy dwór Fryderyka II, z którym rozstał się bardzo źle, zakupił posiadłość pod Genewą i nadał jej miano Délices. [przypis tłumacza]
osiedle — tu: siedlisko. [przypis redakcyjny]
osiedlnictwo — dziś popr.: osadnictwo. [przypis edytorski]
osiedzieć się (daw.) — pozostać, przetrwać w danym miejscu a. na danym stanowisku. [przypis edytorski]
osiedzieć się — przetrwać w określonym miejscu. [przypis edytorski]
Osieł Baalamów (bibl.) — oślica Balaama przemówiła do swego właściciela, by nakłonić go do spełnienia woli Bożej. [przypis edytorski]
osieł (daw.) — dziś popr.: osioł. [przypis edytorski]
osieł — dziś: osioł. [przypis edytorski]
osieł — dziś popr.: osioł; chodzi prawdopodobnie o transportowane w ten sposób zaopatrzenie. [przypis edytorski]
osieł — dziś popr.: osioł. [przypis edytorski]
osiełek (daw.) — osiołek. [przypis edytorski]
osielstwo — głupota. [przypis edytorski]
osielstwo — głupota, upór. [przypis edytorski]
Osiem całych pieczonych dzików… — jasne dopiero na podstawie Plutarcha (rozdz. 28), którego dziadkowi Lampriasowi lekarz Pilotas z Amissy opowiadał, że znał się z jednym z kucharzy królewskich, a ten namówił go do zwiedzenia kuchni. Ujrzawszy, że między innymi przyrządzają osiem dzików, spytał o liczbę osób biorących udział w uczcie. Kucharz odpowiedział, że nie ma ich być wiele, lecz koło dwunastu. Ponieważ jednak Antoniusz lubi, aby podawać jedzenie natychmiast, kiedy rozkaże, a nie ma oznaczonej godziny, wszystko zaś musi być świeże, więc zamiast jednej trzeba przygotowywać więcej uczt. Drugą anegdotę Filotasa, dotyczącą rozrzutności jednego z synów triumwira, następującą u Plutarcha bezpośrednio po tej, Szekspir pominął. [przypis tłumacza]
osiemdziesiąt stóp — ok. 24 m. [przypis edytorski]
osiemdziesięciu nieprzyjaciół schroniło się w świątyni z bronią w ręku — szukający opieki świątyni odrzucali broń. Mowa tu o świątyni Ateny Itonijskiej (Atena Itonia), patronki Związku Beockiego. Kult jej przeszczepiony z Tesalii, we Ftyi było miasto Iton. Świątynia ta była blisko pola bitwy, między Alalkomenaj a Koroneją. Tam odbywały się zgromadzenia Związku Beockiego, tam też obchodzono święto tego związku, Pambojotia. [przypis tłumacza]
Osiem milionów (…) w tej liczbie drobny tylko ułamek stanowiły istotne czarownice — [Przybyszewski], op. cit., s. 260. [przypis autorski]
osiemnaście granów — ok. 1 gram. [przypis redakcyjny]
osiemnastego Brumaire'a — dzień, w którym, wg ówczesnego kalendarza Rewolucji Francuskiej, gen. Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu (9 listopada 1799) i objął władzę jako pierwszy konsul. [przypis edytorski]
osiem roków temu — w 1391. [przypis edytorski]
osierdzie — błona otaczająca serce. [przypis edytorski]
osieść (daw.) — dziś: osiąść. [przypis edytorski]
osieść (starop.) — osiąść; tu: nastać. [przypis edytorski]
osikowy — tj. trzęsący się. [przypis redakcyjny]
o sile 160 koni — mowa o koniu parowym, jednostce mocy powstałej z potrzeby porównania mocy nowo tworzonych w XIX w. maszyn do mocy koni pociągowych: maszyna o mocy 1 konia parowego, działająca całą dobę, miała zastąpić 3 konie, pracujące po 8 godzin każdy; 1 koń parowy stanowił ok. 745 W. [przypis edytorski]
osimsetny a. ośmsetny (daw.) — dziś: osiemsetny. [przypis edytorski]
Osiński, Walerian Andriejewicz (1852–1879) — rosyjski rewolucjonista-narodnik, jeden z założycieli Ziemli i Woli; brał udział w zamachach na funkcjonariuszy carskich; aresztowany i stracony. [przypis edytorski]
Os Ingleses (port.) — Anglicy. [przypis edytorski]
osiodłać hestera — szczególny rodzaj koni żmudzkich; obacz Czackiego O litewskich i polskich prawach, t.I, s. 214. [przypis autorski]
osioł dardanelski (pot.) — tępak, dureń. [przypis edytorski]
osiołek samarytanina — fragment odnosi się do przypowieści o dobrym Samarytaninie, który jako jedyny zaopiekował się pobitym Żydem, pomimo napięć religijnych i etnicznych dzielących ówcześnie obie nacje. [przypis edytorski]
osiołka (gw.) — osełka, narzędzie do ręcznego ostrzenia narzędzi. [przypis edytorski]
osioł w bajce — mowa o bajce La Fontaine'a Starzec i osioł. [przypis edytorski]
O Siouxach mówią nawet, że nie są tak waleczni, jak Apaches i Comanches, mieszkający na Południu — W czasie wojny, która wkrótce potem wybuchła, Siouxowie zadali kłam temu mniemaniu, wódz ich bowiem, Siedzący Byk, pokonał w krwawej bitwie wojsko amerykańskie pod wodzą generała Custera, który zginął. W rezultacie Siouxowie zostali zwyciężeni, Siedzący Byk zaś schronił się do Kanady. [przypis autorski]
osjaniczny — charakterystyczny dla klimatu Pieśni Osjana, poematu Jamesa Macphersona opublikowanego przezeń jako średniowieczny poemat celtycki. [przypis edytorski]
osjaniczny — podobny w charakterze do Pieśni Osjana, poematu Jamesa Macphersona fałszywie przedstawianego jako tłumaczenie piesni gaelickich. [przypis edytorski]
Osjan — jest to jedyna wzmianka o Osjanie w I. części Wertera, w której na ogół dominują wzmianki o lekturze Homera. O znaczeniu zastąpienia w „sercu” Wertera Homera Osjanem pisze Z. Zagórowski: „Homer to dobry, niezawodny przyjaciel. A przecież żegna go Werter, z serca jego wypiera go Osjan. Osjan przemówił do niego głęboką swą melancholją, dał mu możność roztopienia się w ponurych myślach, kierował jego duszę w mroki niebytu. Gorące odczucie przyrody, prawie jej uosobienie, było tym mostem, po którym cienie osjanowych bohaterów wkraczały w duszę Wertera i mrokiem ją osłaniały, prowadząc ku bramie śmierci. Osjan wyrwał go z ramion Homera. Przejście od rozkoszowania się patriarchalnymi obrazami życia homerowych bohaterów do odczuwania i przeżywania cierpień i smutków bohaterów Osjana dokonywa się w miarę zaciemniania się horyzontu uczuć i myśli Wertera. Samobójstwo poprzedza długie rozkoszowanie się w tonach Pieśni Selmy, a z epilogu Berzathonu zapożycza Werter frazesów w przedśmiertną godzinę. Kult Homera i kult Osjana dzielą cały utwór na dwie części. Tylko przez krótką chwilę wpływ ten się splata, — wpływ Osjana jest jednak potężniejszy. Osjana, nie Homera, Werter tłumaczy. Osjan zwycięża: Werter ginie…” (Z. Zagórowski, Wstęp do Cierpień…, s. XVI). [przypis redakcyjny]
Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań; Miał być autorem rzekomo starożytnych poematów celtyckich Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań; miał być autorem rzekomo starożytnych poematów celtyckich, Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, narrator i rzekomy autor cyklu epickich poematów, znanych jako „pieśni Osjana”. [przypis edytorski]
Osjan (mit. irl.) — Oisín syn Fionna, legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się szkocki poeta James Macpherson. Wydane zostały w języku angielskim w 1760 r. (Macpherson twierdził, że tłumaczył je z języka gaelickiego) i stały się bardzo popularne w całej Europie, wywierając wpływ na literaturę romantyczną. Mimo raportu specjalnej komisji, ogłoszonego przez Highland Society w Edynburgu w 1805 r., a podważającego autentyczność pieśni, duża część elity intelektualnej Europy uważała Pieśni Osjana za prawdziwy zabytek dawnej poezji celtyckiej, a zarazem za dokument historyczny. [przypis edytorski]
Osjan (mit. irl.) — Oisín syn Fionna, legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się szkocki poeta James Macpherson. Wydane zostały w języku angielskim w 1760 r. (Macpherson twierdził, że tłumaczył je z języka gaelickiego) i stały się bardzo popularne w całej Europie, wywierając wpływ na literaturę romantyczną. Mimo raportu specjalnej komisji, ogłoszonego przez Highland Society w Edynburgu w 1805 r., a podważającego autentyczność pieśni, duża część elity intelektualnej Europy uważała Pieśni Osjana za prawdziwy zabytek dawnej poezji celtyckiej, a zarazem za dokument historyczny. [przypis edytorski]
Osjan (mit. irl.) — Oisín syn Fionna, legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się szkocki poeta James Macpherson. Wydane zostały w języku angielskim w 1760 r. (Macpherson twierdził, że tłumaczył je z języka gaelickiego) i stały się bardzo popularne w całej Europie, wywierając wpływ na literaturę romantyczną. Mimo raportu specjalnej komisji, ogłoszonego przez Highland Society w Edynburgu w 1805 r., a podważającego autentyczność pieśni, duża część elity intelektualnej Europy uważała Pieśni Osjana za prawdziwy zabytek dawnej poezji celtyckiej, a zarazem za dokument historyczny. [przypis edytorski]
Osjanowy bohater — Fingal, jeden z bohaterów występujących w tzw. Pieśniach Osjana, wydanych w 1760 r. przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego utworów celtyckiego barda imieniem Osjan; mimo że szybko (w 1805 r.) starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie; najpopularniejsze tłumaczenie fr. Pierre'a Le Tourneura z 1777 r. nosiło tytuł Osian, fils de Fingal, barde du troisième siècle: Poésies galliques (Osjan, syn Fingala, bard z trzeciego wieku: Poezje gaelickie). [przypis edytorski]
Osjan — syn Fingala, król Selmy. [przypis redakcyjny]
oskard — 2. przyp. [D.] lm. [dziś: oskardów]. [przypis redakcyjny]
Oskar Dirlewanger (1895–1945) — oficer SS (SS-Oberfuhrer), w 1935 roku skazany za gwałt na nieletniej, w powstaniu warszawskim dowodził brygadą swojego imienia (patrz przyp. 36), odpowiedzialny za liczne zbrodnie wojenne popełnione na ludności polskiej stolicy. Uczestniczył w tłumieniu powstania na Słowacji. Aresztowany przez Francuzów krótko po zakończeniu wojny, zginął najprawdopodobniej z ręki polskich strażników, którzy śmiertelnie go pobili. [przypis edytorski]
oskard — narzędzie do prac ziemnych, podobne do kilofa. [przypis edytorski]
oskard — narzędzie podobne do kilofa o jednym ostrzu spiczastym i ostrym, a drugim spłaszczonym, używany głównie w górnictwie i budownictwie. [przypis edytorski]
Oskar II (1829–1907) — król Szwecji (od 1872) oraz Norwegii (1872–1905). [przypis edytorski]
Oskar Walzel przypomniał Oswalda Spenglera, utrzymującego, że w nowszych czasach (…) nie ma stylów — Bulletin of the International Committee of Historical Sciences, vol. IX, Paris 1937. [przypis autorski]
Oskar Wiener — poeta praski, aktywny na początku XX w. [przypis edytorski]
oskarżeni dobrowolnie, sami — tj. bez sądu, prywatnie. Odrzykoń zaczepia wyrażenie „stary-młody”, dowodząc, że oznacza dwa osobne dni, a zatem skarga ma błąd formalny, gdyż termin sądowy musi być ściśle określony. Rozumowanie całkiem trafne i typowo sofistyczne: trudność leży tylko w dowodzie, że „stary-młody” to dwa dni, nie jeden: w każdym razie ojca przekonał w zupełności. [przypis tłumacza]
oskarżyciele Sokratesa — oskarżycielami Sokratesa byli: poeta Meletos, garbarz Anytos i mówca Lykon (zob. Apologia). [przypis tłumacza]
oskarżyciel — tu: ten, kto oskarża (nie zaś funkcja sądowa). [przypis edytorski]
oskarżył go przed sądem o posiadanie pieniędzy z Hellespontu — Ateńczycy pobierali cła od okrętów, żeglujących przez cieśniny prowadzące do Morza Czarnego. Z tych ceł miał Erasinides czerpać na uzbrojenie floty. Dlaczego właśnie Archedemos wniósł skargę? Powód leżał w jego urzędzie. Skarb państwa był pusty; każdorazowe wpływy szły natychmiast na zasiłki wypłacane partiami w miarę napływania dochodów. Przewodniczący komisji zasiłkowej myślał, skąd by wziąć pieniędzy, i czuwał nad tym, co się państwu należy. [przypis tłumacza]
oskoła — sok wypływający z drzew; płynięcie soku z drzewa. [przypis edytorski]
oskoma — apetyt, łakomstwo, chęć uciech. [przypis edytorski]
oskoma — apetyt. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — apetyt, chęć zjedzenia lub wypicia czegoś. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — apetyt, ochota. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — apetyt, przen.: chęć, ochota na coś. [przypis edytorski]
oskoma — daw. chęć zjedzenia lub wypicia czegoś. [przypis edytorski]
oskoma (daw., gw.) — apetyt, chęć zjedzenia lub wypicia czegoś. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — ochota, apetyt. [przypis edytorski]
oskoma (przestarz.) — apetyt, chęć. [przypis edytorski]
oskominy a. oskoma (daw.) — apetyt. [przypis edytorski]
o. — skrót od: ojciec; tytuł używany wobec wyższego rangą mnicha w klasztorze. [przypis edytorski]
oskubać się (starop.) — [tu:] opatrzyć. [przypis redakcyjny]
oskubinka — odrobinka, okruszynka. [przypis edytorski]
osła — osełka (narzędzie do ręcznego ostrzenia). [przypis edytorski]
osła (starop.) — osełka; tj. specjalny kamień służący do ostrzenia noży, broni, kos i in. narzędzi. [przypis redakcyjny]
osława (daw.) — niesława, utrata reputacji. [przypis edytorski]
osława (daw.) — niesława, zła sława. [przypis edytorski]
osława (daw.) — osławienie; utrata reputacji. [przypis edytorski]
osława (daw.) — [tu:] dobra sława [zwykle: zła]. [przypis redakcyjny]
osława (daw.) — zła sława. [przypis redakcyjny]
osława — niesława, zła sława. [przypis edytorski]
osława (starop.) — niesława. [przypis redakcyjny]
osławiać (daw.) — obmawiać, rozpowszechniać o kimś złe a nieprawdziwe informacje. [przypis edytorski]
osławiać (daw.) — zniesławiać, oczerniać. [przypis edytorski]
osławiać — okrywać złą sławą, zniesławiać. [przypis edytorski]
osławiać (przest.) — okryć złą sławą, spowodować, że ktoś stanie się słynny z powodu czegoś złego. [przypis edytorski]
osławić — oczernić. [przypis edytorski]
osławić się — okryć się złą sławą; por. osławiony: znany i mający złą reputację. [przypis edytorski]
osławić — zniesławić. [przypis redakcyjny]
osławiony — mający złą sławę; zniesławiony. [przypis edytorski]
osławiony sonet Rimbauda — Samogłoski. [przypis edytorski]
osławiony — tu (niepopr.): sławny, otoczony sławą. [przypis edytorski]
osławować (daw.) — mówić źle o czymś. [przypis edytorski]
O słodkie światło — Patrz przypisek o świetle w pieśni VII. Światło występuje tu zamiast anioła, który, jak niżej widzieć będziemy, prowadzić będzie poetę na wyższe kręgi tej góry. [przypis redakcyjny]
O słońca grocie, coś jasno znów Tebom (…) — pierwsza pieśń chóru, obejmująca wersy 99–160 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]
osłona nie jest już w otworze kluzy — część liny kotwicznej owija się kawałkiem płótna (osłoną), aby przesuwając się przez otwór kluzy, mniej się wycierała. [przypis edytorski]
osłoniony — dziś: osłonięty. [przypis edytorski]
osłoniony — dziś popr.: osłonięty. [przypis edytorski]
osłowi — dziś popr. forma: osłu. [przypis edytorski]
osłowie kumańscy — osieł u Kumanów uczynił się był lwem, włożywszy skórę lwią na się straszył ludzi, aż go poznano po uszu. Stąd przeto osłem kumańskim onego zową, gdy się kto głupi za mądrego popisuje. Erasmus in Chil.. [przypis edytorski]
osłuchawać (starop.) — słyszeć. [przypis redakcyjny]
