Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8711 przypisów.
Mauzolos (ok. 400–352 p.n.e.) — król Karii (od 377), krainy w Azji Mniejszej, podbił sąsiednią Licję, greckie miasta na wybrzeżu oraz przybrzeżne wyspy, osiągając znaczną niezależność od Persji; sławny ze wspaniałego grobowca ku jego czci, zbudowanego przez jego żonę, Artemizję II, tzw. Mauzoleum w Halikarnasie, zaliczanego do 7 cudów świata starożytnego. [przypis edytorski]
Mauzolos (ok. 400–352 p.n.e.) — król Karii (od 377), krainy w Azji Mniejszej; sławny ze wspaniałego grobowca ku jego czci, zbudowanego przez jego żonę, Artemizję II, tzw. Mauzoleum w Halikarnasie, zaliczanego do 7 cudów świata starożytnego. [przypis edytorski]
Mauzolos — władca Karii, sprzyjający w duchu dążeniom niepodległościowym. Sławny ze wspaniałego grobowca (umarł w 352 r.), jaki mu w Halikarnasie wybudowały siostra i żona. Stąd już w starożytności utarło się „Mauzoleum” jako nazwa wspaniałego pomnika. [przypis tłumacza]
ma vie est completement „inquiepourrissable” et „incourrierecable” (fr.) — moje życie jest kompletnie niekiepurowalne i nieporęczne (a. nieprzenośne). [przypis edytorski]
Mavortia signa rubescunt, Floribus et subitis animantur frondibus hastae (łac.) — czerwienieją znaki Marsowe: kwiatami i gałęziami niespodziewanymi ożywiają się włócznie. [przypis redakcyjny]
(…) mawiał o takim, iż mu się wymknął — autor myli dwu różnych cesarzy, odnosząc się wcześniej do słów Kaliguli, ale w tym miejscu przytaczając słowa cesarza Tyberiusza o samobójstwie Karnulusa, por. Swetoniusz, Tyberiusz, 61 [w:] Żywoty cezarów. [przypis edytorski]
Mawors — Mars, bóg wojny. [przypis redakcyjny]
ma w zachowaniu — zachowała. [przypis edytorski]
maxima, cum charitate et minima sanguinis profusione (łac.) — z jak największym miłosierdziem i jak najmniejszym rozlewem krwi. [przypis edytorski]
maxima debetur pueris reverentia (łac.) — dziecku należy się najwyższe poszanowanie, tu: ochrona moralna przed zgorszeniem (cytat z rzym. poety Juwenalisa, Satyry XIV 47). [przypis edytorski]
Maxima pars hominum nec te pulcherrima curat Roma: nec Ausonii militis arma timet. Dant illis animos accus plenaeque pharetrae — Większość z tych ludów nie troszczy się o ciebie, najpiękniejszy/ Rzymie, ani nie boi się broni żołnierzy z Italii,/ jeżeli dać im pole i pełne kołczany… [przypis edytorski]
maximum (…) laudare (łac.) — „To jest największy królewski przywilej,/ że lud zmuszony jest nie tylko cierpieć/ Działalność jego, ale zawsze sławić” (Seneca [Minor], Thyestes, II, 1, 30; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
maximum solatium est vacare culpa (łac.) — największa pociecha nie poczuwać się do winy (Cicero, Ad familiares, 7, 5). [przypis redakcyjny]
Maximus Confessor (580–662) — zrazu sekretarz cesarza Herakliusa, następnie mnich, przeor klasztoru Chrysopolis pod Konstantynopolem. Gorliwy obrońca katolicyzmu przeciw monoteletyzmowi, któremu sprzyja cesarz. Naraziwszy się mu, Maximus został skazany na utratę języka i prawej ręki. Umarł na wygnaniu. Pisał m.in.: Quaestiones in scripturam, Mystagogia, Dialogus de trinitate, De Anima. Na poglądy jego obok Pseudo-Dionizjusza największy wpływ wywarł Grzegorz z Nyssy. [przypis autorski]
Max Reinhardt (1873–1943) — niemiecki aktor, inscenizator. [przypis edytorski]
Max Stirner (1806–1856) — filozof niemiecki (młodoheglista), reprezentant skrajnego indywidualizmu i anarchizmu. Wspomniany dalej główny utwór Einzige und sein Eigentum (Jedyny i jego własność) napisał w r. 1845. Ola Hansson (p. niżej) zawarł szkice o nim w książce Seher und Deuter. [przypis edytorski]
Maxwell, James Clerk (1831–1879) — szkocki fizyk i matematyk; dokonał unifikacji oddziaływań elektrycznych i magnetycznych, wprowadził tzw. równania Maxwella, opisujące właściwości pola elektrycznego i magnetycznego oraz zależności między tymi polami. [przypis edytorski]
MAYA LUB KWISZE ORAZ ARAWAKI — dziś popr.: Majowie lub Kicze (Quiché) oraz Arawakowie. [przypis edytorski]
Mayera (…) Encyklopedia — Meyers Konversations-Lexikon, najobszerniejsza encyklopedia niemiecka XIX w., wyd. 1839–1855; złożona z 52 tomów, kilkakrotnie wznawiana w 1. poł. XX w., w wydaniach skróconych do 12–15 tomów. [przypis edytorski]
Mayer, Julius Robert von (1814–1878) — niemiecki lekarz i fizyk; współodkrywca zasady zachowania energii i pierwszej zasady termodynamiki. [przypis edytorski]
Mayfair — ekskluzywna dzielnica w środkowej części Londynu. [przypis edytorski]
May, Karol (1842–1912) — powieściopisarz niemiecki; znany głównie z popularnych powieści przygodowych z akcją toczącą się na Dzikim Zachodzie, których głównymi bohaterami są Old Shatterhand oraz jego przyjaciel, syn wodza Apaczów, Winnetou. [przypis edytorski]
Mayna ladro! Mayna can senza fede! (hiszp.) — Poddaj się złodzieju! Poddaj się psie niewierny! [przypis edytorski]
Mayne Reid, Thomas (1818–1883) — pisarz amerykański, autor kilkudziesięciu powieści przygodowych z życia Indian i osadników na Dzikim Zachodzie. [przypis edytorski]
mayoral (hiszp.) — zarządca. [przypis edytorski]
Mayr, Johann Simon Mayr (1763–1845) — mieszkający we Włoszech kompozytor pochodzenia niemieckiego. [przypis edytorski]
maždaugel — trump.: maždaugelį, t.y. šiek tiek. [przypis edytorski]
mažne — kone, bemaž. [przypis edytorski]
mažne — kone, bemaž [przypis edytorski]
maźnica — naczynie do przechowywania smaru, smoły a. dziegciu. [przypis edytorski]
maża (daw.) — ciężki wóz ładowny. [przypis redakcyjny]
maża — gatunek wozu używany przez Kozaków. Linde przytacza z Sielanek Zimorowicza: «W mażach łubianych» wozili Kozacy połcie do Lwowa; [Do maży zwykle zaprzęgano woły, były więc to pojazdy powolne; Red. WL]. [przypis redakcyjny]
maża — kryty wóz używany przez czumaków, tj. ukr. chłopów żyjących z handlu solą i innymi towarami. [przypis edytorski]
maża — wóz, zwykle zaprzężony w woły. [przypis edytorski]
maż — czasownik „ma” z partykułą pytajną -ż. [przypis edytorski]
maże (…) nadużywać — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy ma nadużywać. [przypis edytorski]
maże — tu: zmazuje. [przypis edytorski]
maż — jak ma. [przypis edytorski]
maż konający pochlebiać — czy konający ma pochlebiać; maż: konstrukcja z partykułą -ż (skróconą od -że), znacząca: czy (on) ma. [przypis edytorski]
maż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma, czyż ma. [przypis edytorski]
maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma; czyż ma. [przypis edytorski]
maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]
maż — ma z partykułą pytajną -ż. [przypis edytorski]
maż — „ma” z partykułą pytajną -ż. [przypis edytorski]
maż — ma z partykułą wzmacniającą -ż. [przypis edytorski]
maż — tu: czasownik mieć z partykułą ż; czy ma, czyżby miała. [przypis edytorski]
maż — tu: konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]
maż ulec — maże ulec (zwrot z partykułą wzmacniającą). [przypis edytorski]
maż wierność znosić — czy wierność ma znosić; maż: konstrukcja z partykułą -ż (skróconą od -że), znacząca: czy (on, ona) ma. [przypis edytorski]
ma za długi język — w dosłownym tłumaczeniu „język wywieszony po środku” (po ang. hung in the middle), wyrażenie oznaczające, że ktoś za dużo mówi. [przypis edytorski]
mazagran — kawa czarna z cukrem, koniakiem i lodem. [przypis redakcyjny]
mazagran — napój kawowy z dodatkiem alkoholu. [przypis edytorski]
mazagran — nazwa napoju przyrządzanego z kawy z dodatkiem koniaku lub rumu, podawanego na zimno, często z kostkami lodu; nazwa pochodzi od miasta Mazagran w Algierii. [przypis edytorski]
mazagran — zimny napój kawowy z dodatkiem koniaku lub rumu, osłodzony, podawany z lodem w wysokich szklankach; nazwa pochodzi od miasta w Algierii. [przypis edytorski]
mazagran — zimny napój ze słodzonej kawy z dodatkiem koniaku lub rumu, podawany z kostkami lodu w wysokich szklankach; nazwa pochodzi od miasta w Algierii. [przypis edytorski]
mazal tow — z hebr. mazzel tow: powodzenia, szczęścia. [przypis edytorski]
mazamory — z hiszp. mazmorra, mauretańskie kazamaty. [przypis edytorski]
Mazandaran — prowincja w północnym Iranie. [przypis edytorski]
Mazanowski (…) dzieli (…) prozaików na naturalistów i modernistów. Wśród pierwszych znaleźli się Reymont, Żeromski, Sieroszewski i Gruszecki — ironiczne uwagi na ten temat zob. w recenzji A. Potockiego („Pamiętnik Literacki” 1902, s. 191). [przypis autorski]
Mazarini, Jules, właśc. Giulio Raimondo Mazzarini (1602–1661) — francuski kardynał pochodzenia włoskiego, od 1642 pierwszy minister Francji. [przypis edytorski]
Mazarin, Jules (1602–1661) — właśc. Giulio Raimondo Mazzarini, Włoch, francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]
Mazarin, Jules (1602–1661) — własc. Giulio Raimondo Mazzarini, Włoch, francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]
Mazarin, Jules, właśc. Giulio Raimondo Mazzarini (1602–1661) — francuski polityk, następca kardynała Richelieu. Pochodził z Włoch, przybył do Francji jako nuncjusz papieski. Faktycznie rządził Francją jako pierwszy minister, kiedy król Ludwik XIV był jeszcze dzieckiem; dążył do wzmocnienia monarchii absolutnej kosztem przywilejów arystokracji; zmodernizował skarb państwa; zwolennik merkantylizmu. [przypis edytorski]
Mazarin, Jules, właśc. Giulio Raimondo Mazzarini (1602–1661) — pochodzący z Włoch francuski kardynał, pierwszy minister i reformator Francji, którą faktycznie rządził w zastępstwie małoletniego Ludwika XIV. [przypis edytorski]
Mazarin — Kardynał Mazarin, który sprawował rządy w czasie małoletności Ludwika XIV, był przedmiotem szyderstwa niezliczonych piosenek ulicznych, wyszydzających zwłaszcza jego z włoska zaprawną francuszczyznę. „Niech śpiewają, byle płacili”, powiadał kardynał obojętny na swą niepopularność wśród ludu. [przypis tłumacza]
ma za rodzice — dziś popr.: ma za rodziców. [przypis edytorski]
Mazas — więzienie paryskie w latach 1850–1898. [przypis tłumacza]
Mazenderan — dziś popr.: Mazandaran, prowincja w północnym Iranie. [przypis edytorski]
Mazepa — dramat hist. Juliusza Słowackiego. [przypis edytorski]
Mazepa — dramat Juliusza Słowackiego, mający za temat zazdrość wojewody o młodą żonę romansującą z królem i z jego sługą. [przypis edytorski]
Mazepa — dramat Juliusza Słowackiego w Paryżu powstały w II poł. 1839 r. Jego głównym bohaterem jest młody Iwan Mazepa, paź i dworzanin królewski, przyszły hetman kozacki. Akcja toczy się w XVII w. na zamku wojewody, którego odwiedza król Jan II Kazimierz Waza wraz ze świtą. [przypis edytorski]
Mazepa, Iwan (1639–1709) — hetman Ukrainy Lewobrzeżnej od 1687. [przypis edytorski]
Mazepa, Jan (1639–1709) — właśc. Iwan Stepanowycz Koledynskyj (spolszczone: Jan Kołodyński), ur. w Mazepince k. Białej Cerkwi; szlachcic, dyplomata, później hetman Lewobrzeżnej Ukrainy. [przypis redakcyjny]
Mazepa — tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego (1809–1849) z 1839 r. [przypis edytorski]
Mazepa — w istocie Mazepa to tytułowa postać męska z dramatu Juliusza Słowackiego; wojewoda jest także jedną z występujących tam postaci. [przypis edytorski]
mazepinka a. mazepynka — tradycyjna ukraińska czapka wojskowa, z charakterystycznym przekrojem w kształcie klina z przodu, używanym od powstania kozackiego w XVII w., w czasach hetmana Iwana Mazepy (stąd nazwa). [przypis edytorski]
Mazetto — pan młody, narzeczony Zerliny, postać z opery Don Giovanni (Don Juan). [przypis edytorski]
Mazgijach (Maszgijach) — opiekun duchowy uczniów w jesziwie. [przypis edytorski]
mazł tow — dosł.: gwiazda, dobry los; formuła życzeń pomyślności, gratulacji wypowiadanych z okazji radosnych wydarzeń np. narodzin dziecka, zaręczyn, ślubu, po zażegnaniu jakiegoś nieszczęścia lub po pomyślnym zakończeniu jakiejś czynności. [przypis edytorski]
Mazł tow! (hebr.) — „Szczęścia! Powodzenia!”. [przypis tłumacza]
mazl tow — „Dobrego szczęścia!”; pozdrowienie, życzenie pomyślności. [przypis tłumacza]
mazl tow — dosł.: „gwiazda, dobry los”. Słowa te wśród Żydów oznaczają życzenia, gratulacje; wypowiada się je przy każdym radosnym wydarzeniu, jak urodzenie się dziecka, zaręczyny, ślub czy po zażegnaniu jakiegoś nieszczęścia, po pomyślnym zakończeniu czynności itp. [przypis tłumacza]
Mazl tow! — szczęścia, gratulacje. [przypis edytorski]
Mazl tow — w hebr. mazl tow; gratulacje, szczęścia. [przypis edytorski]
ma z nię [tj. zuchwałą dużość] śmiałości — ma tyle śmiałości, że wystarczy na zuchwałą dużość. [przypis redakcyjny]
ma z nieprzyjacioły — wystarcza go na nieprzyjaciół, dorównuje im. [przypis redakcyjny]
Ma z obrazami poezja wiele wspólnego — po łacinie występuje tu słynna wskazówka ut pictura poesis. [przypis edytorski]
Mazosza — Mazowsza. [przypis edytorski]
mazowieckie xiążę — dziś popr.: mazowiecki książę. [przypis edytorski]
mazowiecki samsiad — województwo rawskie, z którego Pasek pochodził, pierwotnie część Mazowsza, zostało już w r. 1462 włączone do Korony, tymczasem księstwo Mazowieckie dopiero Zygmunt I w r. 1526 pod nazwą województwa porównał z innymi częściami Królestwa Polskiego; mógł więc nasz pamiętnikarz uważać się nie za właściwego Mazura, lecz tylko za „mazowieckiego sąsiada”. [przypis redakcyjny]
Mazowsze — Mazowsze było wówczas samodzielnym organizmem politycznym, rządzonym przez książąt z dynastii Piastów. [przypis edytorski]
Mazowsze — Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”, powołany dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki 8 listopada 1948 r.; prowadzony przez kompozytora i miłośnika folkloru Tadeusza Sygietyńskiego oraz przedwojenną aktorkę filmową i kabaretową Mirę Zimińską-Sygietyńską zespół początkowo miał siedzibę w podwarszawskich Otrębusach w dworze Karolin, a do jego repertuaru należały piosenki i tańce w opracowaniu muzycznym Sygietyńskiego; 6 listopada 1950 r. odbył się premierowy występ „Mazowsza” w Teatrze Polskim w Warszawie; wkrótce „Mazowsze”, popularyzując polski folklor, zaczęło występować również poza granicami Polski: w ZSRR (1951), we Francji (Paryż 1954), w Stanach Zjednoczonych (1960). Zespół stał się ulubieńcem Polonii w wielu krajach, a także wizytówką Polski Ludowej; w 1953 r. solistka zespołu „Mazowsze”, Lidia Korsakówna zagrała w filmie Leonarda Buczkowskiego Przygoda na Mariensztacie dziewczynę, która zakochuje się w przodowniku pracy pracującym przy odbudowie stolicy; w 1999 r. zespół „Mazowsze” wystąpił w filmie Andrzeja Wajdy Pan Tadeusz w scenie finałowego poloneza. [przypis edytorski]
Mazreh — dziś popr.: Mazra'eh, ok. 40 km na wsch. od Kazwinu. [przypis edytorski]
mazurek (muz.) — stylizowana forma muzyczna oparta na tańcu ludowym: mazurze, oberku lub kujawiaku. Do najsłynniejszych należą mazurki skomponowane przez Chopina. [przypis edytorski]
mazurek, polonez i kozak — w oryg.: a Scotch jig, a measure, and a cinque pace, z których ludowy szkocki jig jest żywy i szybki, measure (miarowy) to określenie tańca powolnego i dostojnego, zaś cinque-pace (fr.: pięć kroków) to inna nazwa galiardy, skocznego tańca francuskiego. [przypis edytorski]
Mazurowie naszy (…) Hu-ha — popularna piosenka z XVII w. [przypis edytorski]
Mazurskie Jeziora — w bitwie nad Jeziorami Mazurskimi (5–8 IX 1914) wojska carskie, wskutek nieudolności dowództwa, poniosły ciężką klęskę; po raz drugi zostały tu pobite w lutym 1915 r. [przypis redakcyjny]
mazur — wywodzący się z regionu Mazowsza taniec o żywym tempie i metrum 3/4, charakteryzujący się akcentowaniem drugiej i trzeciej części taktu; w XIX w. stał się popularny na dworach szlacheckich; uznawany za polski taniec narodowy; w wersji melodii stylizowanej na mazura występuje pod nazwą mazurka. [przypis edytorski]
Mazurzy — mieszkańcy Mazowsza lub Mazur, regionu w płn.-wsch. Polsce, zasiedlonego w XIV–XVII w. przez polskich osadników z Mazowsza; dawniej także: potomkowie osadników z Mazowsza mieszkający w Małopolsce nad Sanem, a także na Podlasiu i Wołyniu. [przypis edytorski]
