Przypisy

kleryk (rel.) — student seminarium duchownego; (daw.) duchowny katolicki niższej rangi. [przypis edytorski]

klesatanim — klaskaniem. [przypis edytorski]

kleszcze — tu: kleszczyny, element chomąta końskiego, rozwierany u dołu i wiązany rzemieniami. [przypis edytorski]

kleszczyny — drewniane, wygięte łukowato części uprzęży końskiej. [przypis edytorski]

kleszy — księży; por. klecha: ksiądz. [przypis edytorski]

kleta — klata; klatka. [przypis edytorski]

Kletocznikow, Nikołaj Wasiljewicz (1847–1883) — rosyjski rewolucjonista, członek Narodnej Woli; za namową Michajłowa podjął pracę w tajnej policji, przekazywał mu informacje o prowadzonych śledztwach, listy osób podejrzewanych przez policję oraz policyjnych agentów i prowokatorów; aresztowany w 1881, sądzony w tzw. procesie 20, skazany na karę śmierci, zamienioną na katorgę, zmarł w Twierdzy Pietropawłowskiej. [przypis edytorski]

Klettenberg, Susanne von (1723–1774) — niemiecka zakonnica, autorka utworów religijnych; przyjaciółka matki Goethego, korespondowała z nim, powodując, że zainteresował się literaturą mistyczną i alchemiczną, stała się pierwowzorem dla jednej z postaci w jego powieści Lata nauki Wilhelma Meistra. [przypis edytorski]

kliasa (lenk.) — klasė. [przypis edytorski]

kliasoje — klasėje. [przypis edytorski]

kliaudė — trūkumas, yda. [przypis edytorski]

kliautė — yda. [przypis edytorski]

klichcić (gw.) — gadać. [przypis edytorski]

Klicki, Stanisław (1775–1847) — polski oficer, arystokrata; uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, wojen napoleońskich, powstania listopadowego; generał kawalerii. [przypis edytorski]

klient (daw., z łac.) — uboższy szlachcic, zależny od bogatszego, głosujący na sejmikach zgodnie z wolą magnata i walczący pod jego komendą. [przypis edytorski]

klientela (z łac.) — stosunki zależności między niezamożną szlachtą (klientami) a bogatymi i ustosunkowanymi rodami magnackimi; w takim nieformalnym układzie klient otrzymywał ze strony silniejszego partnera (tzw. patrona) opiekę, za co był zobowiązany ze swej strony do różnych świadczeń, m. in. do udzielenia poparcia na sejmie. [przypis edytorski]

klient (tu daw.) — mniej zamożny obywatel, związany z bogatszym rodem. Patrycjusz opiekował się swoimi klientami, którzy w zamian winni mu byli posłuszeństwo i poparcie. [przypis edytorski]

klient — tu: osoba zależna od kogoś wyżej postawionego. [przypis edytorski]

klient — w staroż. Rzymie wolny, lecz ubogi obywatel (często wyzwolony niewolnik) pozostający pod opieką zamożnego patrona, zwykle patrycjusza; klientami bywali wybitni poeci i filozofowie (taka relacja łączyła Horacego z Mecenasem); klient był zobowiązany w zamian za utrzymanie i bywanie w domu i u stołu patrona do lojalności wobec niego, dostarczania mu informacji, dawania politycznego poparcia itp. [przypis edytorski]

klient — w staroż. Rzymie: wolny, lecz ubogi obywatel pozostający pod opieką zamożnego patrona, zwykle patrycjusza, winny mu w zamian posłuszeństwo i poparcie. [przypis edytorski]

klient — w staroż. Rzymie wolny, lecz ubogi obywatel pozostający pod opieką zamożnego patrona, zwykle patrycjusza, winny mu w zamian posłuszeństwo i poparcie. [przypis edytorski]

klije (starop.) — kleje, mazie, błota. [przypis edytorski]

klije (starop.) — kleje; tu: bagna. [przypis edytorski]

klijowaty (starop.) — klejowaty, kleisty. [przypis edytorski]

klikać (gw.) — wołać. [przypis edytorski]

klika — mała grupa osób związana ze sobą emocjonalnie. [przypis edytorski]

klika — nieformalna grupa osób wspierających się wzajemnie w dążeniu do stanowisk i kariery. [przypis edytorski]

kliklikas — trumpas drabužis be rankovių. [przypis edytorski]

klima — klimat. [przypis edytorski]

klima — klimat; zaprzeczenie teorii o istnieniu ziem i ludów, których właściwym przeznaczeniem jest niewola, tyrania. [przypis edytorski]

klimakteryczny — tu: klimatyczny. [przypis edytorski]

klimakteryk a. klimakter (daw., z gr.: szczebel) — rok złowrogi, przypadający co siedem lat; okres siedmioletni. [przypis edytorski]

klimakter (z gr. szczebel) — okres siedmioletni a. okres siedmiu setek lat mający zamykać się przewrotem, przesileniem, w numerologicznej historiozofii sarmackiego historyka. [przypis edytorski]

klimkiem rzucać (daw.) — kłamać. [przypis edytorski]

Klimkówka — wieś w województwie małopolskim. [przypis edytorski]

Klimontów — kopalnia węgla koło Sosnowca. W roku 1933 w proteście przeciw planom zamknięcia zakładu miał tu miejsce dramatyczny strajk okupacyjny połączony z głodówką. Górnikom udało się wywalczyć zasiłki socjalne. [przypis edytorski]

Klimt, Gustav (1862–1918) — malarz austriacki, przywódca secesji wiedeńskiej. [przypis edytorski]

klinčyti — įkyriai prašyti. [przypis edytorski]

klinga — część broni siecznej, od rękojeści w dół, służąca do kłucia lub cięcia. [przypis edytorski]

klinga — ostrze. [przypis edytorski]

klinga — tnąca część broni białej. [przypis edytorski]

klingė — senovinė durų rankena. [przypis edytorski]

Klinger, Maks (1857–1920) — malarz, rzeźbiarz i rytownik niemiecki; tworzył częściowo pod wpływem Böcklina. [przypis edytorski]

Klinger, Max (1857–1920) — malarz, rzeźbiarz i grafik niemiecki. [przypis edytorski]

Klinger, Max (1857–1920) — niemiecki symbolista, malarz, grafik i rzeźbiarz. Jego grafika Die Rivalen (Rywale) należy do cyklu Życie, wystawianego w Warszawie w 1901. [przypis edytorski]

Klinger, Max (1857–1920) — niemiecki symbolista, malarz, rzeźbiarz i grafik. [przypis edytorski]

Klingsor — postać ze średniowiecznego poematu Wolframa von Eschenbacha Parsifal oraz dramatu muzycznego Wagnera o tym samym tytule: upadły rycerz, który zgłębił czarną magię i posługując się zaczarowanymi pięknymi kobietami kusił zbłąkanych mężczyzn, którzy grzesząc, stawali się jego niewolnikami. Czarami zmusza Kundry, by kusiła zmysłowością nieskalanego rycerza Parsifala, przybywającego do zamku Klingsora, by wszystkich wybawić. Parsifal jednak nie ulega, po czym zabija czarnoksiężnika, wyzwalając Kundry spod czaru. [przypis edytorski]

klinkier — ceramiczny materiał budowlany wytwarzany z gliny wypalanej w bardzo wysokiej temperaturze, dużo twardszy i bardziej wytrzymały niż zwykła cegła; używany do układania nawierzchni dróg i posadzek oraz okładania ścian. [przypis edytorski]

klinometr, busola, aneroid i pedometr — przyrządy do pomiarów terenowych: klinometr do mierzenia kątów pionowych warstw skalnych i innych powierzchni; busola do wyznaczania kierunku północy; aneroid (tu: barometr) do pomiaru ciśnienia; pedometr (krokomierz) do pomiaru przebytej odległości. [przypis edytorski]

klin — tu: część ziemi wchodząca klinem w obcą posiadłość. [przypis edytorski]

Klio, Melpomena (mit. gr.) — Klio: muza historii; Melpomene: muza tragedii. [przypis edytorski]

Klio, Melpomene, Urania i Terpsychora (mit. gr.) — muzy opiekuńcze: historii, tragedii, astronomii oraz tańca i chóralnej pieśni. [przypis edytorski]

Klio (mit. gr.) — muza historii. [przypis edytorski]

Klio (mit. gr.) — muza historii. [przypis edytorski]

Kliona, właśc. Clíodhna — w mitologii irlandzkiej bogini piękna. [przypis edytorski]

klioštorius (lenk.) — vienuolynas. [przypis edytorski]

klipa — dawna gra chłopięca polegająca na odbijaniu kijkiem odpowiednio wystruganego kawałka drewna. [przypis edytorski]

klipa — gra zręcznościowa polegająca na podbijaniu kijkiem drewienka. [przypis edytorski]

klipa — tu: zaostrzony patyczek służący do gry w klipę. Gra polega na tym, by długim kijem wrzucić ten patyczek z obrębu narysowanego na ziemi koła, a przeciwnicy starają się to utrudnić, łapiąc go i wrzucając z powrotem do koła. [przypis edytorski]

klipa — zabawa dziecięca polegająca na odbijaniu kijkiem rzucanego drewienka. [przypis edytorski]

kliper — rodzaj szybkiego, smukłego żaglowca popularnego w 2. poł. XIX w. [przypis edytorski]

kliper — rodzaj szybkiego żaglowca z XIX w. [przypis edytorski]

kliper (z ang. gw. środ. clip: szybkość) — rodzaj szybkiego, smukłego żaglowca popularnego w 2. poł. XIX w., posiadającego wyjątkowo wysokie, 3 lub 4 maszty, osiągającego rekordowe prędkości, do 21 węzłów (tj. ok. 40 km/h). [przypis edytorski]

klišis — žmogus kreivomis kojomis. [przypis edytorski]

klisza kinematograficzna — taśma filmowa. [przypis edytorski]

klisza — szklana płytka, na której utrwalał się negatyw zdjęcia; później przez analogię nazywano kliszą również błonę fotograficzną. [przypis edytorski]

klisza — szklana płytka, na której utrwalał się negatyw zdjęcia; później przez analogię nazywano kliszą również błonę fotograficzną; tu: ujęcie. [przypis edytorski]

Klitajmestra — żona Agamemnona. [przypis edytorski]

Klitajmnestra a. Klitemnestra (mit. gr.) — żona i zabójczyni Agamemnona, naczelnego wodza wyprawy greckiej przeciw Troi. [przypis edytorski]

Klitemnestra a. Klitajmestra (mit. gr.) — królewna spartańska, żona Agamemnona, którego zabiła w zemście za ofiarowanie córki Ifigenii za pomyślność wyprawy trojańskiej. [przypis edytorski]

Klitemnestra a. Klitajmestra (mit. gr.) — żona Agamemnona. [przypis edytorski]

Klitemnestra a. Klitajmnestra — córka Tyndara i Ledy, żona i zabójczyni Agamemnona, za którą zbrodnię poniosła śmierć a ręki swego syna Orestesa. [przypis edytorski]

Klitemnestra a. Klitajmnestra (mit. gr.) — żona i zabójczyni Agamemnona, zwycięzcy spod Troi. [przypis edytorski]

Klitemnestra — żona i zabójczyni Agamemnona, króla Myken. [przypis edytorski]

klitka — ciasne pomieszczenie, pokoik. [przypis edytorski]

Klitus, właśc. Klejtos (ok. 375–328 p.n.e.) — oficer należący do ciężkozbrojnej jazdy pełniącej rolę królewskiej gwardii przybocznej (hetajrowie) w armii Filipa II Macedońskiego, a potem Aleksandra Wielkiego i jeden z najbliższych towarzyszy tegoż; w bitwie nad Granikiem, w czasie kampanii przeciw Persji, uratował Aleksandrowi życie (odciął rękę satrapie Spitridatesowi, gdy ten miał zadać cios w plecy wodzowi Macedończyków, zajętemu walką z Rezacesem); w 328 p.n.e. został satrapą Baktrii (dziś: płn. cz. Afganistanu). Podczas uczty z udziałem Aleksandra w Marakandzie Klejtos przeciwstawił się władcy, podkreślał rolę ojca Aleksandra w budowaniu jego pozycji oraz udziału wszystkich Macedończyków w jego militarnych sukcesach, a także skrytykował tendencję orientalizacji dworu i włączania doń Medów i Persów; Aleksander w odpowiedzi na krytykę zabił Klejtosa włócznią wyrwaną z rąk jednemu z żołnierzy; pośmiertnie skazano Klenajosa za zdradę stanu, aby usprawiedliwić porywczy czyn króla. [przypis edytorski]

kliūgė — varža, kliūtis. [przypis edytorski]

kliubai — čia: supynės. [przypis edytorski]

kliwer — trójkątny żagiel sztagowy. [przypis edytorski]

KL Lublin, nazywany także Majdankiem lub obozem na Majdanku, to działający w l. 1941–1944 nazistowski obóz pracy dla jeńców wojennych, następnie obóz koncentracyjny, a od 1942 także obóz śmierci.

Od wiosny 1942 r. na Majdanek kierowano liczne transporty Żydów (głównie ze Słowacji, a także Protektoratu Czech i Moraw, Niemiec oraz z Lubelszczyzny). Od wiosny 1943 r. zwożono tu ludność żydowską z likwidowanych gett: warszawskiego i białostockiego. Najwięcej osób straciło życie w wyniku rozstrzeliwań oraz w komorach gazowych, które uruchomiono jesienią 1942 r. Ostatnim elementem „Akcji Reinhardt”, czyli planu ostatecznej likwidacji ludności żydowskiej z terenu Generalnej Guberni i Okręgu Białostockiego, była masowa egzekucja, która odbyła się 3 i 4 listopada 1943 r. W ciągu jednego dnia wymordowano wówczas ok. 18 tys. Żydów z Majdanka oraz innych obozów na terenie Lublina (a także 25 tys. w innych miejscowościach). Akcja ta, nosząca kryptonim „Erntefest” („Dożynki”) była największą jednostkową egzekucją przeprowadzoną w czasie drugiej wojny światowej w obozach koncentracyjnych.

[przypis edytorski]

klnąć — dziś popr.: kląć. [przypis edytorski]

klną (…) od złości i bólu — klną ze złości i bólu. [przypis edytorski]

klnę ciebie — przeklinam cię. [przypis edytorski]

Kloak — Abort. [przypis edytorski]

kloaka — dół, w którym gromadzone są odchody. [przypis edytorski]

kloba a. kluba (daw.) — porządek, ryzy, miara. [przypis edytorski]

kloba (daw.) — języczek u wagi; stanąć w klobie: wyrównać się, pojednać. [przypis edytorski]

klob (z fonet. ang. club) — maczuga. [przypis edytorski]

klomb — podwyższona w stosunku do otoczenia okrągła rabata kwiatowa. [przypis edytorski]

klompy (gw.) — obuwie z drewnianą podeszwą. [przypis edytorski]

Klomser Hotel — funkcjonował w dawnym arystokratycznym budynku Palais Batthyány, w centrum Wiednia. [przypis edytorski]

Klondike — kanadyjska rzeka w Jukonie, jeden z głównych ośrodków amerykańskiej gorączki złota. [przypis edytorski]

kloniotis (sl.) — lenktis. [przypis edytorski]

Klonowic a. Klonowicz, Sebastian Fabian (1545–1602) — polski poeta renesansowy, mieszczanin; tworzył po łacinie oraz po polsku; autor m.in. opisu handlu wiślanego pt. Flis, to jest spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi (1595). [przypis edytorski]

Klonowic, Sebastian Fabian (ok. 1545–1602) — polski poeta, kompozytor, wykładowca w Akademii Zamojskiej. [przypis edytorski]

Klopstock, Friedrich Gottlieb (1724–1803) — poeta niem.; autor Mesjady (oryg. Der Messias; 1748), eposu pisanego heksametrem opowiadającego o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

Klopstock, Friedrich Gottlieb (1724–1803) — poeta niemiecki, autor pisanego heksametrem eposu Mesjada (Der Messias, 1748), opowiadającego o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

Klorynda — bohaterka poematu Torquata Tassa Jerozolima wyzwolona, dzielna wojowniczka muzułmańska, córka króla etiopskiego Synapa. [przypis edytorski]

Klorynda — bohaterka poematu Torquata Tassa Jerozolima wyzwolona, dzielna wojowniczka muzułmańska, nazywana tu amazonką ze względu na wojowniczość. [przypis edytorski]

Kloryndy samej postrzeżono (starop.) — spostrzeżono samą Kloryndę. [przypis edytorski]