Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158268 przypisów.
pięciostopowy wiersz jambiczny — inaczej: pentametr jambiczny, tj. wiersz, w którym każdy wers jest złożony z pięciu stóp wierszowych będących jambami, typowy dla klasycznej poezji angielskiej; stopa: w poezji zespół kilku sylab o odpowiednim układzie (długa–krótka a. akcentowana–nieakcentowana); jamb: w antycznej iloczasowej metryce stopa wierszowa złożona z dwóch sylab, długiej i krótkiej, w językach bez iloczasu jego odpowiednikiem jest sekwencja sylab nieakcentowanej i akcentowanej. [przypis edytorski]
pięciostopowy — złożony z pięciu stóp wierszowych; stopa — w poezji zespół kilku sylab o odpowiednim układzie (długa - krótka a. akcentowana - niekacentowana); jamb — w metryce antycznej stopa wierszowa złożona z dwóch sylab, długiej i krótkiej. W wierszach polskich odpowiednikiem jest sekwencja sylab nieakcentowanej i akcentowanej. W języku polskim bardzo niewiele wyrazów to naturalne jamby (np. aha), więc stopa ta jest zwykle tworzona jako zestrój z proklityką (np. do snu, na koń) lub dzięki odpowiedniemu łączeniu wyrazów w szyku zdania. [przypis edytorski]
pięciu Polaków. O nich powiem kiedyś osobno — przy końcu Wspomnień jest cały rozdział poświęcony prawie wyłącznie Polakom. [przypis tłumacza]
pięciu stóp i pięciu cali — stopa: anglosaska jednostka długości, wynosząca ok. 30 cm i dzieląca się na 12 cali (cal to ok. 2,5 cm); zatem pięć stóp i pięć cali to ok. 162 cm. [przypis edytorski]
Pięciu trybunów wedle ich wyboru… — wg Plutarcha senat zawarł porozumienie z protestującymi na Świętej Górze plebejuszami, dając im prawo wybierania rocznie pięciu urzędników, zwanych trybunami ludu, którzy mieli bronić ich interesów. Jako pierwszych trybunów wybrano przywódców secesji: Juniusza Brutusa i Sycyniusza Welutusa. Imion pozostałych trybunów Plutarch nie wymienia. [przypis edytorski]
piędź (daw.) — antropometryczna miara długości, wyznaczana przez odległość między końcem kciuka a końcem palca środkowego dłoni (względnie rozpiętość dłoni) i wynosząca ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — daw. antropometryczna miara długości, wyznaczana przez odległość między końcem kciuka a końcem palca środkowego dłoni (względnie rozpiętość dłoni) i wynosząca ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — daw. jednostka miary długości, równa szerokości dłoni (pięciu palców, stąd nazwa) i wynosząca ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — daw. jednostka miary odpowiadająca szerokości rozpostartej dłoni (od końca małego palca do końca kciuka). [przypis edytorski]
piędź — daw. miara długości mierzona jako odległość między końcem kciuka a końcem palca środkowego lub małego, rozpostartej, męskiej dłoni, równa ok. 21 cm. [przypis edytorski]
piędź — daw. miara długości, odpowiadająca szerokości rozpostartej dłoni (od końca małego palca do końca kciuka). [przypis edytorski]
piędź — daw. miara długości, ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — daw. miara długości, określana jako odległość między końcami kciuka i palca środkowego (lub małego) rozwartej dłoni, licząca ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — daw. miara długości, określana przez odległość między opuszkiem kciuka i małego palca rozwartej dłoni; równa ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — dawna jednostka długości równa ok. 20 cm; pierwotnie odległość między końcem kciuka i małego palca rozwartej dłoni. [przypis edytorski]
piędź — dawna jednostka długości równa ok. 20 cm; pierwotnie odległość między końcem kciuka i małego palca rozwartej dłoni; tu: najmniejszy nawet skrawek ziemi. [przypis edytorski]
piędź — dawna jednostka długości równa około ośmiu calom, tj. ok. 20 cm; pierwotnie odległość, jaką może objąć między kciukiem a palcem wskazującym przeciętna męska dłoń. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości a. powierzchni. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości, odległość między końcami kciuka a środkowego palca. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości, odpowiadająca szerokości rozpostartej dłoni. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości, ok. 18-22 cm. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości, ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości, ok. 20 cm; tu: małymi krokami; powoli i z trudem. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości, ok. 20 cm; tu: najmniejszy nawet skrawek ziemi. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości. [przypis edytorski]
piędź — dawna miara długości równa ok. 20 cm; pierwotnie odległość między końcem kciuka i małego palca rozwartej dłoni. [przypis edytorski]
piędź — miara długości równa odległości od końca kciuka do końca środkowego palca rozpostartej dłoni. [przypis redakcyjny]
piędzią nigdziej nie chodziła (starop.) — ani na piędź nigdzie nie wychodziła; ani na krok nigdzie nie wychodziła; piędź: daw. miara długości, równa ok. 20 cm. [przypis edytorski]
piędzią wyniść (starop.) — wyjść na piędź; wyjść na krok. [przypis edytorski]
piędzie — dziś M.lm: piędzi; piędź: daw. antropometryczna miara długości równa odległości między końcem kciuka a końcem małego palca rozwartej dłoni dorosłego mężczyzny i równa ok. 20 cm. [przypis edytorski]
Piękną niewiastę — Piękna niewiasta wyobraża tu święty Kościół. [przypis redakcyjny]
Piękna Emino (…) nadzieją bliskiego szczęścia — w innym wyd. fragment kończący dzień szósty brzmi: — Piękna Emino — odpowiedziałem — i wy zechciejcie mi przebaczyć. Jeżeli ma to być jeszcze jedna próba, na jaką wystawiacie moją cnotę, to lękam się, że tym razem nie zdoła wyjść cało.
— Nie obawiaj się — przerwała piękna Mauretanka i wziąwszy moją rękę, położyła ją sobie na biodrze. Wyczułem pod palcami pas, który nie miał nic wspólnego z boginią Wenus, choć przywoził na myśl rzemiosło jej małżonka. Kuzynki moje nie miały kluczyka od zatrzasku, w każdym razie utrzymywały, że go nie mają.
Osłaniając samo centrum, nie odmówiono mi na szczęście dostępu do innych rejonów. Zibelda przypomniała sobie rolę kochanki, którą niegdyś ćwiczyła ze swoją siostrą. Emina ujrzała we mnie przedmiot swych ówczesnych miłosnych uniesień i wszystkimi zmysłami oddała się temu słodkiemu wyobrażeniu; jej młodsza siostra, zwinna, żywa, pełna ognia, chłonęła mnie swymi pieszczotami. Chwile nasze wypełniało ponadto coś bardziej nieokreślonego — zamiary, o których ledwie napomykaliśmy, i cała ta słodka paplanina, która u młodych ludzi stanowi intermezzo pomiędzy świeżym wspomnieniem a nadzieją bliskiego szczęścia.
[przypis edytorski]
Piękna Helena — operetka francuskiego kompozytora Jacques'a Offenbacha (1819–1880). [przypis edytorski]
Piękna Helena — operetka Jacquesa Offenbacha (1864). [przypis edytorski]
Piękna Helena — operetka Jacques'a Offenbacha z 1864. [przypis edytorski]
Piękna Klemenso, twój ojciec mi gadał — Klemensa, córka Karola Martela, a żona Ludwika, króla francuskiego. [przypis redakcyjny]
Piękna pokutnica (…) motyw hiszpańskiego teatru — obacz hiszpańskie i duńskie romance z XIII w.; smakowi francuskiemu wydałyby się płaskie lub nieokrzesane. [przypis autorski]
piękna słońca córa — Ludzkość, córka słońca. Jej czystość ślepe namiętności skaziły i zaćmiły. [przypis redakcyjny]
piękna Teona (…) to pewna, iż robi więcej dobrego niż one wszystkie razem — Wolter kreśli tu pochwałę margrabiny de Pompadour; utwór ten pisany był w epoce, gdy Wolter, za wpływem margrabiny, pojednał się z dworem i zażywał wszystkich przywilejów łaski monarszej. [przypis tłumacza]
piękna to kobieta, rozumna, jak anioł muzyki piękna (…) — Pani Delfina Heel-Handley. Po rozwodzie z mężem zaręczyła się z Danielewiczem. [przypis redakcyjny]
pięknaż (…), potężnaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
pięknego fartuszka — pięknej kobiety. [przypis redakcyjny]
piękne inną pięknością — jest to korzyść tych, którzy „są w modzie”. Nie dbając na skazy urody już znane i w niczym nieszkodzące wyobraźni, ludzie chwytają się jednej z tych trzech piękności: 1. u ludu — pojęcie bogactwa; 2. w świecie — pojęcie materialnego lub moralnego wykwintu; 3. na dworze — pojęcia: „Chcę podobać się kobietom”. Prawie wszędzie połączenie tych trzech pojęć. Szczęście związane z pojęciem bogactwa łączy się z subtelną przyjemnością zawartą w pojęciu wykwintu, a wszystko ściąga się do miłości. W ten czy inny sposób wyobraźnia daje się porwać nowości. Można się zakochać w człowieku bardzo brzydkim, nie myśląc o jego brzydocie, z czasem zaś brzydota jego staje się pięknością. W Wiedniu w r. 1788 pani Vigano, tancerka, „kobieta w modzie”, zaszła w ciążę; niebawem damy zaczęły nosić małe brzuszki à la Vigano. Dla tej samej przyczyny, tylko na odwrót, nic okropniejszego nad przestarzałą modę. Zły smak to utożsamiać modę, która żyje jedynie odmianą, z pięknem trwałym, owocem danego ustroju społecznego w danym klimacie. Modny budynek za dziesięć lat będzie przestarzały; mniej będzie raził za dwieście lat, kiedy zapomną o modzie. Kochankowie są bardzo niedorzeczni, że myślą tyle o ubraniu: kiedy ktoś widzi przedmiot ukochania, ma co innego do roboty niż troszczyć się o jego strój; patrzy się na kochanka, ale się go nie ogląda, powiada Rousseau. Jeżeli się go ogląda, oznacza to kaprys, a nie miłość. Tryumfalna piękność niemal razi w ukochanej kobiecie; nie o jej piękność chodzi, chciałoby się, aby była tkliwa i oddana. Strój ma w miłości znaczenie jedynie dla młodych dziewcząt, które surowo strzeżone w domu zakochują się często oczyma. Słowa L., 15 września 1820. [przypis autorski]
pięknej nieprzyjaciółki — w oryginale: disposer, które w tym kontekście trudno zinterpretować, bywa różnie rozumiane lub traktowane jako forma błędnie zapisana. [przypis edytorski]
pięknej Pamięci córki — Muzy. [przypis redakcyjny]
piękne nauki — sztuki piękne. [przypis redakcyjny]
Piękne panie! co pojmujecie tak żywo kochanie — Donne ctiavete intelleto d'amore. Od tego wiersza poczyna się jedna pieśń Danta na cześć Beatrycze (Patrz Vita Nuova). [przypis redakcyjny]
Pięknie brat powiedział (…) pianą mydlaną — K. Irzykowski, Dzienniki (rękopis, 28 X 1891). [przypis autorski]
piękniej stworzony od wszystkich stworzeń, które z nim (…) spadały z nieba — Lucyfer i zbuntowane anioły, których Bóg dla ich pychy strącił z nieba. [przypis redakcyjny]
Piękniejsza od Wenery, w której widzim, jak nad naturą triumfuje sztuka — piękniejsza niż posągi Wenery [inaczej Wenus, rzym. bogini miłości]. [przypis tłumacza]
Pięknie zaprawdę i Paweł zaleciwszy rozmaite dary, którymi członki jednego ciała ozdobione są, a przystosowawszy je do ciała rzeczypospolitej albo kościoła św. rozkazuje, żeby każdy to sobie rozmyślał, jako mu wiele Bóg dał — 1 Kor 12, 2. [przypis edytorski]
piękno, dobro, prawda — naczelne idee (wieczne i doskonałe byty, których rzeczywistość materialna jest tylko odbiciem) u staroż. gr. filozofa, Platona (427–347 p.n.e.). [przypis edytorski]
piękność fizyczna — tj. ciała, jakiegoś przedmiotu itp. [przypis redakcyjny]
Piękności ze snu zaledwie zbudzonej — fragment z Brytanika (Akt II, sc. 2) autorstwa Jeana Racine'a. [przypis edytorski]
piękny czas — tu (z fr. beau temps): ładna pogoda. [przypis edytorski]
piękny i dobry — gr. kalos k'agathos, staroż. greckie określenie idealnego człowieka, łączącego piękno ciała ze szlachetnością duszy; rzeczownik określający takie harmonijne połączenie to kalokagatia. [przypis edytorski]
piękny i dobry (gr. kalos k'agathos) — starożytne greckie określenie idealnego człowieka, łączącego piękno ciała ze szlachetnością duszy; rzeczownik określający takie harmonijne połączenie to kalokagatia. [przypis edytorski]
piękny Maj — w innej wersji: „Trzeci Maj!” [przypis edytorski]
pięknym życiorysie mistrza, który w trzech wydał językach — wszystkie trzy wydania włoskie, francuskie i polskie wyszły w Turynie u V. Bona. [przypis autorski]
piękny udział — μοῖραν καλὴν, bonam partem, schönes Stück (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Niepodobna wyrazić wszystkiego, co się kryje w słowie μοῖρα, losowy udział; pierwotnie Μοῖρα znaczyło: bogini losu (Schicksalsgöttin), więc Dola (po zendzku [tj. w języku staroperskim, w którym napisano Awestę (daw. Zendwesta), świętą księgę zaratusztrianizmu; red. WL] „bagha” = część, udział, bóg, p. Karłowicz O człowieku pierwotnym 14, str. 121, 122 i Pape II, 198a). [przypis tłumacza]
Piękny wzór charakteru — Co myśleć o tej scenie z listami? W ich oświetleniu cała „zdrada” i „przewrotność” Celimeny zakrawałaby w istocie na pustotę pensjonarki! Czy Molier chciał pokazać, jaka to gąska owija nieraz koło małego paluszka poważnego i niepospolitego mężczyznę, i tym komiczniej oświetlić tragizm miłości Alcesta? Czy powodował się względami na obyczajność sceniczną, która nie dopuszczała wówczas pokazania w teatrze istotnie występnej kobiety i traktował te listy raczej jako niewinny symbol poważniejszych wykroczeń? A może Molier, mając, w chwili gdy pisał ten piąty akt, na myśli siebie i Armandę, silił się wmówić w siebie, że jej przewiny nie przekraczają granic płochej kokieterii? Trudno odpowiedzieć na to. Twórczość Moliera jest tak syntetyczna, iż obejmuje bardzo wiele odcieni i dopuszcza rozmaitą interpretację. Dowodem dyskusja około Mizantropa trwająca półtrzecia wieku i bynajmniej niewyczerpana. Bądź co bądź, podobnie jak Harpagon skąpstwa, tak Celimena zostanie najpełniejszym wyrazem zalotności. [przypis tłumacza]
piérwsi i najgorliwsi uczniowie w Rzymie, których imiona przechowały nam dzieje: Prisca i Aquila… — Listy do Rzymian 16 [właśc.: List do Rzymian 16, 3–16]. [przypis autorski]
Piérwsi wstydem zlane bracia mu dumne karki uchylili — jego bracia jako pierwsi ukłonili mu się, schylili przed nim swoje karki spocone od wstydu. [przypis edytorski]
Piérwsza to chrześcijańka o któréj w historyi znajdujemy tak szczegółową wzmiankę — zdaje się nam, że się nie mylemy uznając ją chrześcijanką, ale wykład ten jest nasz własny [przypuszczenie takie jako pierwszy wysunął w XVI w. flamandzki filolog i historyk Justus Lipsius, po nim przyjęło ten pogląd wielu badaczy]. [przypis autorski]
Piérwszym cię słowy złemi nie znieważył (daw.) — nie znieważyłem cię jako pierwszy złymi słowami. [przypis edytorski]
pięśćmi — dziś popr. forma N.lm: pięściami. [przypis edytorski]
pięścią cisnął — zacisnął pięść. [przypis edytorski]
pięście — dziś poprawnie: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr. forma B. lm: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr. forma lm: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr. forma M. i B. lm: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr.: pięści. [przypis edytorski]
pięstuki (neol.) — pięści, kułaki. [przypis edytorski]
pięta do zranienia — tu: pięta Achillesowa; słaby punkt, wrażliwy na zranienie i umożliwiający pokonanie dzielnego skądinąd wojownika. [przypis edytorski]
piętak — piątak, zapewne: pięć groszy. [przypis edytorski]
Piętak, Stanisław (1909–1964) — poeta i prozaik, związany z awangardą a zarazem poruszający w swojej twórczości wątki wiejskie. [przypis edytorski]
piętka — element pługa, stalowa płytka na końcu płozu, zabezpieczająca go przed ścieraniem. [przypis edytorski]
piętka — tu: zgrubiała, krótka łodyga. [przypis edytorski]
piętnaście ad sta — piętnaście procent. [przypis edytorski]
Piętnaście tych kobiet (…) występuje w roli płaczek — płacz nad zmarłym nie był dla starożytnych jedynie wylewem uczucia; duch zmarłego słyszy ten płacz, a słysząc go, doznaje ulgi w swym żalu za życiem. Płakać więc nad grobem mogą i płaczki, bo chodzi o głośny wyraz żalu, nie zaś o szczerość uczucia. [przypis redakcyjny]
piętnaście tysięcy marek przedwojennych — chodzi o marki niemieckie sprzed pierwszej wojny światowej (przekład z objaśnieniami tłumacza wydano w roku 1921). [przypis edytorski]
piętnastej — τοῦ πέμπτου καὶ δεκάτου, p. IV, I, 3, uwaga. [przypis tłumacza]
Piętnastoletni kapitan — powieść przygodowa z 1878 roku pióra Juliusza Verne'a. Opowiada o przygodach Dicka Sanda, piętnastoletniego chłopca, który po śmierci kapitana i reszty załogi, przejmuje dowodzenie statku „Pilgrim” (w polskim przekładzie „Wędrowiec”). [przypis edytorski]
piętno — cecha, właściwość. [przypis redakcyjny]
piętno nowoczesności — Cz. Jankowski w przedmowie do antologii Młoda Polska w pieśni, Warszawa 1898. [przypis autorski]
piętno — tu: znak, herb. [przypis edytorski]
piętno — tu: znak, naznaczenie. [przypis edytorski]
piętno — tu: znak. [przypis edytorski]
piętnowan (daw.) — skrócona forma r.m.; dziś: piętnowany. [przypis edytorski]
piętr — dziś popr. forma D. lm: pięter. [przypis redakcyjny]
piętr — dziś popr.: pięter. [przypis edytorski]
piętr — dziś raczej: pięter. [przypis edytorski]
piętrzenie trudności formalnych niewiele już mające wspólnego z poezją — np. gdy autor wielce już zawiłą formę utrudnia sobie tym, iż podpisuje pierwszymi literami wierszy swe imię i nazwisko; lub też kiedy ostatnia sylaba każdego wiersza powtarza się jako pierwsze słowo następnego. [przypis tłumacza]
Piechal, Marian (1905–1989) — poeta, eseista i wydawca. [przypis edytorski]
piechota dardanelska — piechota turecka, która obroniła cieśninę Dardanele w czasie operacji desantowej wojsk angielsko-francuskich w roku 1915. Pozycje wojsk tureckich znajdowały się wówczas istotnie w okolicach starożytnej Troi. [przypis redakcyjny]
piechota łanowa — wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis edytorski]
piechota łanowa — wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis redakcyjny]
piechota zaporoska — wbrew ogólnemu mniemaniu dzisiejszemu Beauplan twierdzi, iż piechota zaporoska niezmiernie przewyższała jazdę. Wedle Beauplana 200 Polaków rozbijało z łatwością 2000 jazdy zaporoskiej, ale natomiast 100 pieszych Kozaków mogło długo bronić się z zakopu tysiącowi Polaków [Beauplan, Guillaume le Vasseur de (1600–1675) — francuski inżynier wojskowy i kartograf, twórca szczegółowych map ziem polskich, autor Opisu Ukrainy]. [przypis autorski]
piechotnik (daw.) — piechur. [przypis edytorski]
piechotnik — dziś: pieszy. [przypis edytorski]
