Przypisy

zbyć się — pozbyć się. [przypis edytorski]

zbyć (starop.) — tu: stracić. [przypis edytorski]

zbyć — tu: pozbyć się, zrezygnować. [przypis edytorski]

zbyć — tu: sprzedać. [przypis edytorski]

zbycie — pozbycie się. [przypis edytorski]

z bydlęty — dziś popr. forma N. lm: z bydlętami. [przypis edytorski]

zbyłem — tu: pozbyłem się, zgubiłem a. zapomniałem. [przypis edytorski]

zbyrczeć (gw.) — brzęczeć (z gwary góralskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował staropolszczyznę). [przypis edytorski]

zbyrkać (gw.) — dzwonić, hałasować. [przypis edytorski]

Zbyszków (daw.) — Zbyszkowy, należący do Zbyszka. [przypis edytorski]

Zbyszkom z Bogdańca (…) — mowa o rycerzach polskich, bohaterach Krzyżaków Sienkiewicza (wyd. 1900). [przypis edytorski]

Zbyszyce — dawniej miasto, obecnie wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. [przypis edytorski]

zbyt bardzo dobrze — błąd stylistyczny; popr.: zbyt dobrze a. bardzo dobrze. [przypis edytorski]

zbyt dawny (starop.) — bardzo dawny; bardzo stary. [przypis edytorski]

zbyteczna — daw. forma; dziś znaczenie: zbyteczne jest, aby. [przypis edytorski]

zbyteczna — dziś: zbyteczne (jest). [przypis edytorski]

zbytek (daw.) — nadmiar. [przypis edytorski]

zbytek — luksus. [przypis edytorski]

zbytek — nadmiar, przesada. [przypis edytorski]

zbytek — nadmiar. [przypis edytorski]

zbytek — tu: zabawa. [przypis edytorski]

zbytki (daw.) — figle, żarty. [przypis edytorski]

zbytkowny — bogato wyposażony, luksusowy. [przypis edytorski]

Zbyt lekki tytuł mojej książki — tytuł wydanej w 1801 książki Lemonteya, którą ma on na myśli, brzmiał istotnie niezbyt poważnie: Raison, folie, chacun son mot; petit cours de morale mis à la portée des vieux enfants (Rozsądek, szaleństwo, każdemu, co mu się należy; mały kurs moralności dla starych dzieci). [przypis edytorski]

zbytne — dziś popr.: zbytnie. [przypis edytorski]

zbytnica (daw.) — kobieta przesadnie oddana wartościom materialnym. [przypis edytorski]

zbytni — dziś popr.: zbyteczny. [przypis edytorski]

zbytnie (daw. forma przysł.) — zbytnio. [przypis edytorski]

zbytnie — dziś: zbytnio, zanadto. [przypis edytorski]

zbytnie (starop. forma) — zbytnio; tu: bardzo, wielce. [przypis edytorski]

zbytnie (starop.) — zbytnio; nadmiernie. [przypis edytorski]

zbytni — niepotrzebny. [przypis edytorski]

zbyt niska jakość umysłu żeby powiedzieć prawdę — w wersji drukowanej pierwszy wers jest wytłuszczony i stanowi jednocześnie tytuł. [przypis edytorski]

zbytni — tu: zbyteczny. [przypis edytorski]

zbytny (daw.) — skłonny do żartów. [przypis edytorski]

zbyt siła — zbyt wiele; tu: zbyt długo. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — bardzo, niezwykle, ogromnie. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — bardzo, niezwykle. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — bardzo, ogromnie. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — ogromnie, bardzo. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — tu: niezwykle, bardzo. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — tu: ogromnie, bardzo. [przypis edytorski]

zbyt (starop.) — zbytnio, bardzo, ogromnie. [przypis edytorski]

zbyt wolnie — w sposób dający zbyt wiele swobody. [przypis edytorski]

zbyty (daw.) — pozbawiony. [przypis edytorski]

zbywać — brakować. [przypis edytorski]

zbywać czego (starop.) — tracić co; pozbywać się czego. [przypis edytorski]

zbywać (daw.) — brakować. [przypis edytorski]

zbywać (daw.) — tu: zostawać; por. o nadwyżce czegoś: zbytek luksusu, zbytek jedzenia. [przypis edytorski]

zbywać na czymś — brakować czegoś. [przypis edytorski]

zbywać na czym — tu: brakować. [przypis edytorski]

zbywać się letargu — pozbywać się, wydobywać się z letargu. [przypis edytorski]

zbywać snu (starop.) — pozbywać się snu; budzić się, wracać do przytomności. [przypis edytorski]

zbywszy — dziś: pozbywszy się. [przypis edytorski]

zbywszy mocy (starop.) — straciwszy siły. [przypis edytorski]

zbywszy (starop.) — tu: straciwszy. [przypis edytorski]

zćmić (daw.) — tu: przyćmić, osłabić. [przypis edytorski]

z cesarzem — Franciszkiem I Habsburgiem (1768–1835), ostatnim cesarzem Rzeszy Niemieckiej (1792–1806 jako Franciszek II), pierwszym cesarzem Austrii (1804–1835 jako Franciszek I). [przypis edytorski]

zchorzały (starop. forma ort.) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): schorzały. [przypis edytorski]

zchowało (starop. forma) — dziś: schowało. [przypis edytorski]

zchowany (starop.) — tu: wychowany. [przypis edytorski]

z chucią — z chęcią, z ochotą. [przypis edytorski]

Z chwilą, gdy przyrzekliśmy ojcu nie przystępować do żadnego interesu, nie poradziwszy się go wprzódy — w wersji oryginalnej nastąpiło to w pominiętej w polskim wydaniu źródłowym końcówce rozdziału Castillian Amoroso, gdy wieść o handlu winem doszła do ojca dzieci. [przypis edytorski]

zciąć się (daw. pot.) — nie zdać egzaminu; skompromitować się. [przypis edytorski]

zciągnąć — dziś ubezdźwięcznione i zmiękczone: ściągnąć. [przypis edytorski]

z cieniu — dziś: z cienia. [przypis edytorski]

zcierpieć (starop. forma ort.) — dziś (po ubezdźwięcznieniu): ścierpieć. [przypis edytorski]

zcierpisz — dziś: scierpisz. [przypis edytorski]

z cisze (daw. forma D.) — dziś: z ciszy. [przypis edytorski]

z cyfrą — z inicjałem. [przypis edytorski]

z Cylicyey (starop. forma) — z Cylicji. [przypis edytorski]

Z czasem zostałam pierwszą uczennicą pierwszej klasy — w systemie kształcenia w zakładzie wychowawczym dla dziewcząt opisywanym tutaj bohaterka zaczęła edukację od czwartej, a zakończyła na pierwszej klasie. [przypis edytorski]

z czemeśmy przyszli (daw.) — z czym przyszliśmy. [przypis edytorski]

zczerniały — dziś popr. pisownia: sczerniały. [przypis edytorski]

zczesła — sczezła; umarła, zdechła. [przypis edytorski]

z cztery tysiące — dziś popr. forma: z czterema tysiącami. [przypis edytorski]

zdać na patent — uzyskać świadectwo ukończenia szkoły. [przypis edytorski]

zdać się (daw., gw.) — przydać się. [przypis edytorski]

zdać się na kondycję — poddać się, podpisać zawieszenie broni; kondycja (z łac.) — warunek. [przypis edytorski]

zdać się — poddać się. [przypis edytorski]

zdać (tu daw.) — zdradzić, oddać. [przypis edytorski]

zdać — tu: zdjąć z urzędu. [przypis edytorski]

zdaje mi się, że Żeleński nie stanie się dziejopisarzem tzw. Młodej Polski (…) nikt inny nie byłby do tego więcej powołany — Tadeusz Boy-Żeleński odpowiada na to wezwanie w Znaszli ten kraj (1932) i Ludzie żywi (1929). [przypis edytorski]

Zdaj się!… (daw.) — tu: zdaj się na łaskę, poddaj się. [przypis edytorski]

Zdała mu się znajoma — w oryginale niem.: Er schloß sie zärtlich in seinen Arm. Ihr ganzes Wesen und Thun war ihm befreundet. [przypis edytorski]

zdały się kwiecie białe i czerwone — zdawały się [wyglądać jak] kwiaty (…). [przypis edytorski]

zdala (starop. forma) — z daleka. [przypis edytorski]

zdaleka (daw.) — dziś popr.: z daleka. [przypis edytorski]

zdaleka — dziś popr. z daleka. [przypis edytorski]

z daleka przegląda — z góry przewiduje. [przypis edytorski]

z dalekaśta (gw.) — z daleka jesteście. [przypis edytorski]

zdaleka (starop. forma ort.) — dziś popr.: z daleka. [przypis edytorski]

zdaleka (starop. forma ort.) — dziś: z daleka. [przypis edytorski]

zdaleka (starop. forma ort.) — z daleka. [przypis edytorski]

z dali w dal — Bolesław Leśmian, Śnigrobek (wiersz z tomu Napój cienisty), w. 3. [przypis edytorski]

Zda mi się, że go widzę. (…) Przed duszy mojej oczyma — ten fragment z dialogu Horacego z Hamletem stał się mottem do ballady Adama Mickiewicza Romantyczność. [przypis edytorski]

zdanie Galileusza — „A jednak się kręci” (wł. E pur si muove), zdanie, które miał wypowiedzieć po cichu astronom wł. Galileusz (1554–1642), zmuszony uprzednio przez władze kościelne do publicznego wyparcia się swoich przekonań naukowych dotyczących ruchu obrotowego Ziemi wokół Słońca. [przypis edytorski]

zdanie się — poddanie się. [przypis edytorski]

zdarła była — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: zdarła (wcześniej). [przypis edytorski]

z dary — dziś popr. forma N. lm: z darami. [przypis edytorski]