Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7499 przypisów.
dawać wdzięk — dodawać uroku. [przypis redakcyjny]
dawa (daw.) — daw. forma 3 os. lp cz.ter.; dziś: daje. [przypis edytorski]
dawa — daw. forma 3.os.lp; dziś: daje. [przypis edytorski]
dawa — dziś forma 3. os.lp raczej: daje. [przypis edytorski]
dawa — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: daje. [przypis edytorski]
dawając żartowi (starop.) — [mówiąc tak] na żart, żartem. [przypis redakcyjny]
dawają (starop. forma) — dziś popr. 3.os.lm: dają. [przypis edytorski]
dawaj pana (erum exhibeas) — w znaczeniu „zawołaj go tu zaraz”. [przypis tłumacza]
dawał mu serce — serce dzwonu; zawieszony w środku dzwonu ciężar, który wprawiony w ruch uderza o ściany dzwonu, wydobywając zeń dźwięk. [przypis edytorski]
dawam — dziś: daję. [przypis edytorski]
dawam — dziś popr.: daję. [przypis edytorski]
dawa (starop. forma) — daje; się znać dawa: daje się poznać. [przypis edytorski]
dawa (starop. forma) — dziś 3.os.lp: daje. [przypis edytorski]
dawa (starop. forma) — dziś popr. 3.os.lp cz.teraźn.: daje. [przypis edytorski]
dawasz — dziś popr. forma: dajesz. [przypis edytorski]
Dawca — (dóbr) tu: Bóg. [przypis edytorski]
Dawes, Charles Gates (1865–1951) — amerykański polityk i finansista; laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1925), przyznanej za pracę nad planem Dawesa, regulującym problem spłaty niemieckich reparacji po I wojnie światowej; wiceprezydent USA u boku prezydenta Calvina Coolidge'a (1925–1929). [przypis edytorski]
dawić (daw.) — dławić, dusić. [przypis edytorski]
dawić (daw.) — dławić. [przypis edytorski]
dawić (daw.) — dusić. [przypis redakcyjny]
dawić (starop.) — tu: dławić, dusić. [przypis edytorski]
dawić (starop.) — tu: dławić. [przypis edytorski]
dawić — [tu:] dławić. [przypis redakcyjny]
Dawida cud — mowa o walce Dawida, późniejszego króla Izraela, z olbrzymim wojownikiem filistyńskim pochodzącym z Gat (1Sm 17,4), mierzącym sześć łokci i jedną piędź (tj. ok. 3 m) i siejącym postrach wśród wojsk izraelskich. Goliat zginął rażony przez Dawida kamieniem z procy (1Sm 17,49–50). [przypis edytorski]
Dawid (bibl.) — najmłodszy syn Jessego z Betlejem, który został namaszczony, przez arcykapłana Samuela, na króla Izraela, mającego zastąpić Saula (1Sm 16,1; 1Sm 16,12–13). Uwolnił naród izraelski od najeżdżających go Filistynów, zwyciężając walkę z Goliatem (1Sm 17,1–54). Dawid był również poetą. Miał wielu synów, jednym z nich był król Salomon, jego następca (1Krl 4,1). [przypis edytorski]
Dawid — być może mowa o Giliginie, księciu wileńskim z XIII w., który ochrzcił się i przyjął imię Dawid. [przypis edytorski]
Dawid, Dawid, melech Israel (hebr.) — Dawid, Dawid, król Izraela. [przypis edytorski]
Dawid, Feldman, Kucharski — redaktor „Głosu” i „Przeglądu społecznego”. Wilhelm Feldman, znany redaktor „Krytyki”. Kucharski był redaktorem Biblioteki samokształcenia, w której Brzozowski współpracował. Ostry i obelżywy epitet, poprzedzający nazwisko Kucharskiego, uważaliśmy za odpowiednie pominąć. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Dawid Hume który spośród wszystkich filozofów najbardziej się przybliżył do tego zadania — Hume w ten sposób streszcza swój wykład dotyczący zasady przyczynowości czyli „koniecznego powiązania ze sobą” pewnych objawów: „Każde wyobrażenie jest odbiciem jakiegoś poprzedniego wrażenia lub czucia, a gdzie nie możemy odnaleźć wrażenia, możemy być pewni, że tam nie ma wcale wyobrażenia. We wszystkich poszczególnych wypadkach działania ciał lub umysłów nie ma nic, co by wywoływało jakieś wrażenie siły lub koniecznej łączności, a zatem nie może też poddawać wyobrażenia o nich. Atoli kiedy ukazuje się kilka jednostajnych wypadków, a zawsze za tym samym przedmiotem idzie ten sam skutek; wówczas zaczynamy urabiać sobie pojęcie przyczyny i łączności. Wtedy czujemy nowe czucie czy wrażenie, to jest nałogową łączność w myśli lub wyobraźni między pewnym przedmiotem a jego zwykłym towarzyszem; a czucie to jest źródłem tego wyobrażenia, którego poszukujemy [tj. pojęcia przyczynowości]. Albowiem gdy wyobrażenie to powstaje z pewnej liczby podobnych do siebie wypadków, a nie z jednego poszczególnego wypadku, musi zatem powstawać z tej cechy, jaką się pewna liczba wypadków różni od każdego wypadku poszczególnego. Ależ owa nałogowa łączność, czyli przejście przez wyobraźnię jest jedyną cechą, jaką się one różnią od siebie. W każdym innym szczególe są sobie równe. Pierwszy wypadek ruchu, udzielonego przez zderzenie się dwu kul bilardowych, jaki widzieliśmy, jest zupełnie podobny do każdego wypadku, jaki nam następnie widzieć się zdarzy, z tym tylko wyjątkiem, że za pierwszym razem nie mogliśmy wywnioskować jednego skutku z drugiego, a możemy zrobić to teraz po długim szeregu jednostajnego doświadczenia”. („Every idea is copied from some preceding impression or sentiment; and where we cannot find any impression, we may be certain there is no idea. In all single instances of the operation of bodies or minds, there is nothing that produces any impression, nor consequently can suggest any idea of power on necessary connection. But when many uniform instances appear, and the same object is allways followed by the same event, we then begin to entertain the notion of cause and connection. We then feel a new sentiment or impression, to wit, a customary connection in the thought or imagination between one object and its usual attendant; and this sentiment is the original of that idea which we seek for. For as this idea ariaes from a number of similar instances, and not from any single instance; it must arise from that circumstance, in which the number of instances differ from every individual instance. But this customary connection or transition of the imagination is the only circumstance in which they differ. In every other particular the are alike”); por. Hume: Enquiry concerning human understanding, oddział VII, sekcja 2 pod sam koniec. W wyd. Essays literary, moral and political, Londyn, Ward. Lock et Co. b. r. s. 355. [przypis redakcyjny]
Dawid i Betsabe (Batszeba) (bibl.) — postacie z Drugiej Księgi Samuela, występujące także w innych księgach biblijnych: Batszeba była żoną Uriasza, żołnierza króla Dawida; Dawid zobaczył ją kapiącą się nago, kazał ją sprowadzić, spędził z nią noc i zaszła z nim w ciążę; kiedy się o tym dowiedział, wysłał jej męża do walki, nakazując potajemnie dowódcy, żeby w zażartym boju wojownicy izraelscy odstąpili od niego; po śmierci Uriasza w bitwie Dawid pojął Batszebę za żonę (2 Sm 11, 2–27). [przypis edytorski]
Dawid i Goliat — postaci biblijne; Dawid, król izraelski od ok. 1010 p.n.e., w pojedynku pokonał Goliata, olbrzymiego filistyńskiego wojownika, wyrzuconym z procy kamieniem. [przypis edytorski]
Dawid i Goliat — postaci biblijne; młody pasterz Dawid w pojedynku pokonał Goliata, olbrzymiego filistyńskiego wojownika, wyrzuconym z procy kamieniem. [przypis edytorski]
Dawid, Jan Władysław (1859–1914) — polski pedagog i psycholog. [przypis edytorski]
Dawid, kiedy zobaczył Batszebę — scena z Biblii (2 Sm 11,2): król Dawid z dachu swojego pałacu zobaczył kąpiącą się Batszebę, żonę Uriasza, dowódcy armii, i zapragnął jej. Dawid uwiódł Batszebę, a kiedy okazało się, że kobieta jest w ciąży, wysłał Uriasza na wojnę, potajemnie rozkazując żołnierzom opuścić dowódcę w czasie zażartej bitwy, by zginął. [przypis edytorski]
Dawid król powiada — Ps. 128, 2. [przypis edytorski]
Dawid, który ujrzał Betsabę — scena z Biblii (2Sm 11,2): Dawid, król Judy (w latach ok. 1010–970 p.n.e.), z dachu swojego pałacu zobaczył kąpiącą się Batszebę (Betsabę), żonę Uriasza, i zapragnął jej. Wysłał więc Uriasza na pewną śmierć w walce, a następnie uczynił Batszebę jedną ze swoich żon. Bóg ukarał za to Dawida śmiercią pierwszego syna z tego związku; drugim synem Batszeby i Dawida był Salomon, następca tronu. [przypis edytorski]
Dawid — najmłodszy syn Jessego z Betlejem, który został namaszczony, przez arcykapłana Samuela, na króla Izraela, mającego zastąpić Saula (1Sm 16,1; 1Sm 16,12–13). Uwolnił naród izraelski od najeżdżających go Filistynów zwyciężając walkę z Goliatem (1Sm 17,1–54). Dawid był również poetą. Miał wielu synów, jednym z nich był król Salomon, jego następca (1Krl 4,1). [przypis edytorski]
Dawid (ok. 1040–970 p.n.e.) — postać biblijna, król Izraela i poeta, któremu przypisywane jest autorstwo słynnych psalmów. [przypis edytorski]
Dawid (ok. 1040 – ok. 970 p.n.e.) — najmłodszy syn Jessego z Betlejem, który został namaszczony, przez arcykapłana Samuela na króla Izraela, którym został ok.1010 r. p.n.e. Miał na tym stanowisku zastąpić Saula (1Sm 16,1; 1Sm 16,12–13). Uwolnił naród izraelski od najeżdżających go Filistynów zwyciężając walkę z Goliatem (1Sm 17,1–54). Dawid był również poetą. Miał wielu synów, jednym z nich był król Salomon, jego następca (1Krl 4,1). [przypis edytorski]
Dawid (ok. 1040–ok. 970 p.n.e.) — postać biblijna, król Izraela, ojciec Salomona; poeta i pieśniarz: biblijna Księga Psalmów przypisuje mu autorstwo ponad 70 z nich; zdobył Jerozolimę i uczynił ją stolicą swojego państwa. [przypis edytorski]
Dawid (ok. 1040–ok. 970 p.n.e.) — postać biblijna, król Izraela, ojciec Salomona; uwierzył oszczerstwu i odebrał połowę majątku Meribbaalowi, synowi swego poległego przyjaciela Jonatana, syna Saula, przekazując ją Sibie, słudze rodu Saula (2 Sm 19, 25–31; por. 2 Sm 9, 1–11). [przypis edytorski]
dawidowa struna — Psalmy biblijne. [przypis edytorski]
Dawid — postać biblijna, król Izraela i poeta, grywał Saulowi na harfie, by ulżyć mu w cierpieniu spowodowanym przez złego ducha. [przypis edytorski]
Dawid — postać biblijna, król Izraela, najmłodszy syn Jessego z Betlejem, ojciec Salomona; jako młody pasterz w pojedynku pokonał Goliata, olbrzymiego filistyńskiego wojownika, wyrzuconym z procy kamieniem; zdobył Jerozolimę i uczynił ją stolicą swojego państwa. [przypis edytorski]
Dawid — postać biblijna, król Izraela od ok. 1010 p.n.e., ojciec Salomona. [przypis edytorski]
Dawid — postać biblijna, król Izraela, ojciec Salomona; jako młody pasterz w pojedynku pokonał Goliata, olbrzymiego filistyńskiego wojownika, wyrzuconym z procy kamieniem; zdobył Jerozolimę i uczynił ją stolicą swojego państwa. [przypis edytorski]
Dawid — postać biblijna, król Izraela, ojciec Salomona; poeta i pieśniarz: biblijna Księga Psalmów przypisuje mu autorstwo ponad 70 z nich. [przypis edytorski]
Dawid — postać biblijna, król Izraela, znany m.in. z pokonania Goliata. Biblijna opowieść o zwycięstwie Dawida nad Goliatem bywa odczytywana zarówno jako symbol zwycięstwa Chrystusa w walce z Szatanem, jak i triumf kogoś moralnie lepszego (chociaż słabszego fizycznie) nad kimś silniejszym (ale słabszym duchowo). [przypis edytorski]
Dawid powiada, iż: „gdy wyślesz Ducha swego świętego, Panie, wszytki rzeczy będą stworzony, a prawie odnowisz wszytkę obliczność ziemie” — Ps 104, 30 (Septuaginta, najwcześniejsze greckie tłumaczenie Starego Testamentu, przypisuje ten psalm królowi Dawidowi). [przypis edytorski]
Dawid przed Arką — Dawid (ok. 1040–970 p.n.e.), biblijny król Izraela, poeta i pieśniarz, ok. 1000 r. p.n.e. sprowadził do Jerozolimy Arkę Przymierza, przed którą miał według legendy tańczyć dla Boga. [przypis edytorski]
Dawid — słynna rzeźba Michała Anioła, znajdująca się we Florencji. [przypis edytorski]
Dawidson, Bogumił (1818–1872) — aktor dramatyczny polskiego pochodzenia, odnosił wielkie sukcesy na scenach niemieckich (w Dreźnie). [przypis edytorski]
Dawid Strauss — autor dzieła naukowego o życiu Chrystusa. [przypis redakcyjny]
Dawid, Władysław — przyjaciel autora, znany filozof i pedagog warszawski, były wydawca i redaktor tamtejszego „Głosu”, później „Przeglądu społecznego” i „Społeczeństwa”, których Brzozowski był jednym z najpłodniejszych współpracowników. Wspomina też o nim kilkakrotnie w różnych miejscach niniejszego Pamiętnika. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Dawid z Dinant — (z Dinant w Belgii albo z Dinan w Francji), żył w II połowie wieku XII. Poza tym o życiu jego nic nie wiemy; przechowała się jednak wiadomość, że miał przebywać na dworze papieża Innocentego III. Napisał: De tomis id est de divisionibus, rzecz samym już tytułem przypominająca Eriugenę. [przypis autorski]
Dawidzki hymn — hymn w rodzaju psalmów Dawida (ok. 1040 p.n.e.–ok. 970 p.n.e.), króla Izraela, któremu przypisuje się autorstwo biblijnej Księgi Psalmów. [przypis edytorski]
dawienie (daw.) — duszności. [przypis edytorski]
d…a — w innym wydaniu: diabła. [przypis edytorski]
dawną nauką, iż żołnierze więcej powinni się obawiać swego wodza niż nieprzyjaciół — por. Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium, II, 7. [przypis tłumacza]
Dawna kapituła genewska (…) na wygnaniu — rezydencję biskupa i kapituły katolickiej w 1535 przeniesiono z Genewy, zdominowanej przez zwolenników Kalwina, do pobliskiego Annecy. [przypis edytorski]
dawnego króla — chodzi o Oskara II (1829–1907), króla Szwecji (do 1907 r.) i Norwegii (do 1905 r.), ostatniego norweskiego władcę z dynastii Bernadotte. „Rozwód” Szwecji i Norwegii, czyli wypowiedzenie unii przez to drugie państwo, nastąpił w 1905 r. [przypis edytorski]
dawne króle — dziś popr. o osobach: dawni królowie. [przypis edytorski]
dawne męczenniki — dziś popr. forma M.lm: dawni męczennicy. [przypis edytorski]
Dawne Rzymianki słynące prostotą lubiły napój ze zdrojowej wody — Walerius i Maximus mówi, że w czasie, kiedy w Rzymie starożytnym dobre obyczaje panowały, matrony rzymskie brzydziły się winem, ażeby nie zgrzeszyć niepowściągliwością. [przypis redakcyjny]
dawne wyprawy — wojny perskie. [przypis tłumacza]
Dawni autorzy, którzy mówili o Indiach, malują je tak, jak je widzimy jeszcze dzisiaj — patrz Pliniusz, VI, 19; Strabon, XV. [przypis autorski]
dawniej miałam Julię — Baranowską [przypis redakcyjny]
Dawniej płaciliście (…) podatki wedle okręgów, dziś politykujecie okręgami — złośliwość różnie objaśniana; prawdopodobne znaczenie: zamiast płacić od głowy, zorganizowaliście hurt podatkowy, a tak samo robicie hurtem politykę, podporządkowując się tam cięższym kiesom, tu hartowniejszym gardłom: rzetelna komuna! [przypis tłumacza]
dawniej, pod wpływem studiów fizjologicznych (…) przeciwstawiać duszę mózgowi — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji polskiej, s. 145. [przypis autorski]
Dawniej prawa egipskie zakazywały kobietom używać obuwia, aby je zmusić do nieopuszczania swego domu — trudno powiedzieć, skąd autor zaczerpnął ten pogląd, gdyż już Herodot pisał (Dzieje II 35), że w Egipcie mężczyźni siedzą w domu, tkając, podczas gdy kobiety wychodzą i handlują wyrobami domowymi na rynku (odwrotnie niż u Greków), ten sam pogląd grecki przekazuje Sofokles w Edypie w Kolonos (w. 339). [przypis edytorski]
dawniejszy stosunek Brunehildy do Zygfryda, widoczny z zwrotek części VI — patrz wersy: „A przyjmijcie ode mnie tę radę (…) swą bogdankę miłą”; „A niejeden z nich (…) drużyna”; „Królowa rzecze na to (…) małżeńskie łoże” i „Królewna, gdy wśród gości Zygfryda zobaczy (…) co was do mnie przyprowadza ninie”. [przypis edytorski]
DAW — (niem.) Deutsche Abrüstungswerke, ciężkie komando, zajmujące się głównie rozbiórką strąconych samolotów. [przypis edytorski]
Dawni Gallowie uważali (…) — Cezar powiada to nie o Gallach, lecz o Germanach: O wojnie galijskiej, VI. [przypis tłumacza]
dawni mistrze — dziś popr. forma M.lm: (…) mistrzowie. [przypis edytorski]
Dawni Rzymianie nie mieli praw na regulowanie wysokości lichwy — lichwa i procent znaczyły u Rzymian jedno i to samo. [przypis autorski]
Dawno by w nich był, by nie dla przysięgi — dawno by je przeczytał, gdyby nie przysięga. [przypis redakcyjny]
Dawno, dawno to było, gdym wśród nich chodziła
żywych, pełnych miłosnych uniesień, w mdłym blasku
nocnych pochodni — jak morze u stóp grobowców
żalili się, ze wstydem, na nieczułość moją!
Patrząc, jak na mych dłoniach długie pożegnania
kruszą się, śmiertelna, bez chuci i niechęci
zbierałam błagalne wyznania zbolałych dusz:
mogiła falom morza nie odda pocałunku…
[przypis edytorski]
dawno już bowiem nikt ze dworu nie zaglądał do Ujazdowa — Anna Jagiellonka była skłócona z bratem i jego dworem. [przypis edytorski]
dawnoli już wałaskiej wojnie — [czy dawno była wojna wołoska, tj. na Wołoszczyźnie; red. WL] na której się ojciec znajdował. [przypis redakcyjny]
dawno liś się urodziła (starop. konstrukcja) — konstrukcja z partykułą -li oraz z przestawną końcówką czasownika; inaczej: czy dawno się urodziłaś. [przypis edytorski]
dawnom nie przeżył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: dawno nie przeżyłem. [przypis edytorski]
dawnom nie widział — inaczej: dawno nie widziałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
dawno niebielona izba — ściany ubogich pomieszczeń narażonych na zawilgocenie bielono, tzn. malowano tzw. mlekiem wapiennym (rzadką zawiesiną wapna gaszonego), o silnych właściwościach odkażających, przeciwdziałających rozwojowi grzybów; dziś tę metodę stosuje się tylko do malowania ścian zewnętrznych i budynków gospodarczych. [przypis edytorski]
dawność (praw.)— termin oznaczający prawo do posiadania z tytułu zasiedzenia. [przypis redakcyjny]
dawnożechmy je widzieli nikczemniki a nędzniki — czy dawno ich widzieliśmy nikczemnikami i nędznikami (pytanie retoryczne). [przypis edytorski]
dawnoż — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż) nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy dawno, czyż dawno. [przypis edytorski]
dawny alfabet zwany monaca — używany przez zakonników. [przypis redakcyjny]
dawnych a niedawnych — tu: „a” w funkcji spójnika łącznego (równorzędnego znaczeniowo „i”). [przypis edytorski]
dawnych mil (lieues) — mowa o mili francuskiej (fr. lieue), równej ok. 4 km, w odróżnieniu od mili angielskiej (fr. mille), równej ok. 1,6 km. [przypis edytorski]
dawszy komu kreskę — skaleczywszy kogo. [przypis redakcyjny]
Dawus — Figura z komedii Terencjusza. [przypis tłumacza]
Dawus — typowe imię niewolnika w rzymskiej komedii. [przypis edytorski]
daywork (ang.) — dzień pracy; dniówka. [przypis edytorski]
daż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy da, czyż da. [przypis edytorski]
da zdrawstwujet wojna (z ros.) — niech żyje wojna. [przypis edytorski]
dbo (gw.) — dba. [przypis edytorski]
D.C.L. — skrót od ang. Doctor of Civil Law: doktor prawa cywilnego. [przypis edytorski]
D. D. i Ost. — Dzień dzisiejszy i Ostatni, utwory Krasińskiego. [przypis edytorski]
DDT — dichlorodifenylotrichloroetan, organiczny związek chemiczny z grupy chlorowanych węglowodorów, stosowany jako środek owadobójczy. [przypis edytorski]
débacle (z fr.) — nagły upadek, katastrofa, załamanie (lodu, pogody itp.). [przypis edytorski]
