Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7340 przypisów.
bremza — duże koło na tylnej ścianie wagonu kolejowego, uruchamiające dodatkowy hamulec. [przypis edytorski]
bremza — rodzaj hamulca w pociągu, duże stalowe koło na tylnej ścianie wagonu. [przypis edytorski]
brennusowy miecz (przen.) — symbol nieograniczonej władzy zwycięskiej armii nad pokonanymi. Brennus, wódz plemienia Senonów, zajął i złupił Rzym w lipcu 387 p.n.e. W zamian za wycofanie swoich wojsk z z Imperium, zażądał on w postaci 1000 rzymskich funtów (ok. 327 kg) złota. Tytus Liwiusz w Ab Urbe condita podaje, że Galowie dostarczyli wagę oraz odważniki. Rzymianie kiedy spostrzegli, że odważniki są sfałszowani, poinformowali o tym Brennusa, który wyciągając swój miecz, rzucił go na wagę i wykrzyknął: Vae victis! (Biada zwyciężonym!), zmuszając Rzymian aby zapłacili jeszcze więcej. [przypis edytorski]
Brentano, Clemens (1778–1842) — niemiecki pisarz. [przypis edytorski]
Brentano, Franz (1838–1917) — niemiecki psycholog i filozof, reprezentant realizmu epistemologicznego. [przypis edytorski]
Brenta — rzeka we Włoszech, wpadająca do Adriatyku. [przypis edytorski]
Brentezjon — Βρεντέσιον, Brundusium, dziś Brindisi. [przypis tłumacza]
Bressa — miasto Brescia we Włoszech. [przypis redakcyjny]
bresza — wyłom w murze twierdzy. [przypis edytorski]
bresz — wyłom w murze twierdzy wykonany przez oblegających. [przypis redakcyjny]
breszyć (daw., reg.) — mówić głupoty. [przypis edytorski]
Bretania — kraina historyczna i region w płn.-zach. Francji. [przypis edytorski]
Bretania, Normandia, Pikardia — nadmorskie krainy we Francji, na wybrzeżu Atlantyku. [przypis edytorski]
Bretania — region w północno-zachodniej Francji. [przypis edytorski]
Bretèche — posiadłość pani de Montsauge. [przypis tłumacza]
Breteche — posiadłość pani de Montsauge. [przypis tłumacza]
Bret-Harte, Francis (1839–1902) — literat amerykański. [przypis edytorski]
bretlingowa — Szprotowa. [przypis autorski]
bretnal a. bratnal — długi gwóźdź z płaskim łebkiem. [przypis edytorski]
bretnal — długi gwóźdź ciesielski. [przypis edytorski]
bretnal — długi gwóźdź z dużym i płaskim łebkiem. [przypis edytorski]
bretnal — długi, solidny gwóźdź. [przypis edytorski]
bretnal — duży gwóźdź. [przypis edytorski]
bretnal (z niem. Brettnagel) — duży gwóźdź do przybijania desek. [przypis redakcyjny]
Bretończyk Wilander — Villandry, ulubieniec i sekretarz Franciszka I i Henryka II. [przypis tłumacza]
bretoński język — język z grupy brytańskiej języków celtyckich, powstały w Bretanii (płn.-zach. Francja), w której w V–VI w. n.e. osiedlili się Brytowie, uciekając przez inwazją germańskich Sasów. [przypis edytorski]
bretoński język — język z grupy brytańskiej języków celtyckich, używany przez mieszkańców Dolnej Bretanii (płn.-zach. Francja), blisko spokrewniony z językiem kornijskim, używanym w Kornwalii, po drugiej stronie kanału La Manche. [przypis edytorski]
Bretonowie — mieszkańcy Bretanii (Bretagne) we Francji. [przypis redakcyjny]
Breton własc. Bretończyk — mieszkaniec Bretanii, nadmorskiej krainy w płn.-zach. Francji. [przypis edytorski]
Bretor i Hagit — duchy północnej i wschodniej okolicy świata. [przypis autorski]
Brettinaro — teraz przezwany Bertinoro, zamek w Komanii. [przypis redakcyjny]
Brettschneider, Karl Gottlieb (1776–1848) — niem. uczony i teolog protestancki. [przypis edytorski]
Breuer, Josef (1842–1925) — austriacki lekarz, fizjolog i filozof, twórca (razem z S. Freudem) tzw. terapii katartycznej. [przypis edytorski]
Breughelowie, Brueghelowie a. Bruegelowie — rodzina malarzy niderlandzkich, z których najbardziej znany to Pieter Bruegel Starszy (ok. 1528–1569), autor wielu pejzaży o tematyce chłopskiej (od 1559 swoje obrazy zaczął podpisywać z pominięciem litery „h” w nazwisku). [przypis edytorski]
Breughel, Pieter (ok. 1525–1569) — niderlandzki malarz i rysownik; wiele jego obrazów przedstawia sceny rodzajowe rozgrywające się w środowisku chłopskim. [przypis edytorski]
breve (łac.) — dokument papieski niższej rangi niż bulla. [przypis edytorski]
breve (łac.: krótkie) — oficjalna publikacja papieskiego stanowiska w sprawie mniejszej wagi. [przypis edytorski]
breve (z łac.) — tu: krótkie oświadczenie. [przypis edytorski]
brevi manu (łac.) — natychmiast. [przypis edytorski]
brevi manu (łac.) — po prostu. [przypis edytorski]
Brevis (…) credas — Quintilianus, Institutio oratoria, XII, 11. [przypis tłumacza]
brevis (…) fio — Horatius, Ars poetica, V, 35. [przypis tłumacza]
brevis vita (łac.) — krótkie życie. [przypis redakcyjny]
brewe — dekret papieża w sprawach mniejszej wagi. [przypis redakcyjny]
brewerie — awantury, kłótnie. [przypis edytorski]
brewerie — awantury, kłótnie. [przypis edytorski]
brewerie — kłótnie, awantury. [przypis edytorski]
brewerie (wł. breveria: samochwalstwo) — wybryki, zakłócanie spokoju lub porządku społecznego. [przypis edytorski]
breweriować — zakłócać spokój. [przypis edytorski]
brewe — urzędowe pismo papieskie dotyczące spraw mniejszej wagi. [przypis edytorski]
brewiarz — książka modlitw dla księży. [przypis edytorski]
brewiarz — książka zawierająca modlitwy i czytania dla duchownych na każdy dzień tygodnia. [przypis edytorski]
brewiarz — książka zawierająca zbiór modlitw obowiązkowych dla duchownego na każdy dzień. [przypis edytorski]
brewiarz — książka zawierająca zbiór obowiązkowych modlitw dla duchownych katolickich. [przypis edytorski]
brewiarz — księga liturgiczna do codziennej modlitwy. [przypis edytorski]
brewiarz — księga zawierająca zbiór modlitw (głównie psalmów) na każdy dzień roku kościelnego, odmawianych obowiązkowo przez duchownych katolickich. [przypis edytorski]
brewiarz — księga zawierająca zbiór modlitw (głównie psalmów) na każdy dzień roku kościelnego, odmawianych obowiązkowo przez duchownych katolickich; tu: modlitwy z brewiarza. [przypis edytorski]
brewiarz — księga zawierająca zbiór modlitw obowiązkowych dla księży. [przypis edytorski]
brewiarz — skrócony zbiór modlitw używany przez księży rzymskokatolickich. [przypis edytorski]
brewiarz — zbiór modlitw dla duchownych katolickich. [przypis edytorski]
brewiarz — zbiór modlitw obowiązujących duchownych; modlitewnik. [przypis edytorski]
brewiarz — zbiór modlitw przeznaczonych do liturgii godzin (znanej zarówno kościołowi rzymskokatolickiemu, jak grekokatolickiemu i mającej swój odpowiednik w różnych kościołach protestanckich); duchowni katoliccy są zobowiązani do codziennego odmawiania całego brewiarza. [przypis edytorski]
brewiarz — zbiór modlitw. [przypis edytorski]
brewiarz — zbiór modlitw w formie książki. [przypis edytorski]
brewiarz (z łac. breviarium: skrót) — używana w kościele katolickim księga zawierająca zbiór codziennych modlitw (tzw. liturgię godzin; godzinki). [przypis edytorski]
brewjarzu — modlitewniku księżym. [przypis redakcyjny]
brew' — ten zapis ujawnia jeszcze daw. obecność na końcu wyrazu jeru miękkiego, półsamogłoski występującej w języku prasłowiańskim do XI w. [przypis edytorski]
Breza, Tadeusz (1905–1970) — prozaik, publicysta i dyplomata, autor m. in. eseistycznej książki Spiżowa Brama, poświęconej funkcjonowaniu Watykanu. [przypis edytorski]
brezylia — żółty proszek do farbowania, pozyskiwany z drzewa rosnącego w Ameryce Południowej. [przypis edytorski]
Briand, Aristide (1862–1932) — polityk francuski, wielokrotnie minister (gł. spraw zagranicznych), 11-krotnie premier; znany z zaangażowania w sprawy międzynarodowe; laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1926). [przypis edytorski]
Briand, Aristide (1862–1932) — premier Francji (1909–1911 r., 1913, 1915–1917, 1921) oraz minister spraw zagranicznych (1925–1932); jego nazwisko łączy się przede wszystkim z podpisaniem w 1925 r. układu w Locarno z Niemcami, Wielką Brytanią, Włochami i Belgią (za wkład w negocjacje otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1926 r.), zaproponowaniem i realizacją traktatu przeciwwojennego (zw. także: paktem paryskim a. paktem Brianda-Kellogga, 1928) oraz z przestawioną w 1930 r. propozycją integracji państw europejskich: Francji, Wielkiej Brytanii i Niemiec jako państw-założycieli oraz pozostałych państw Europy (z wyłączeniem Turcji i Rosji), w ramach Unii Federacyjnej czy też Stanów Zjednoczonych Europy, połączonych unią celną, wspólnym rynkiem, systemem bezpieczeństwa oraz niektórymi instytucjami. [przypis edytorski]
Briand w Locarno pokazał Niemcom drogę na wschód — 25. października 1925 r. w Locarno (Szwajcaria) został podpisany szereg traktatów pomiędzy Niemcami, Francją, Wielką Brytanią, Włochami i Belgią; obecni byli również przedstawiciele Polski i Czechosłowacji, jednak nie uczestniczyli w głównych obradach. Znaczenie układu z Locarno polegało przede wszystkim na podkreśleniu równorzędnej pozycji Niemiec wśród mocarstw Europy. Niemcy potwierdziły nienaruszalność swych granic zachodnich (z Belgią i Francją; tzw. Pakt reński) wyznaczonych traktatem wersalskim po I wojnie, ale jednocześnie odmówiły gwarancji granic wschodnich, z Polską i z Czechosłowacją. Osobne układy podtrzymujące wcześniejsze sojusze na wypadek dokonania agresji przez Niemcy podpisała z Polską i Czechosłowacją Francja, nie weszły one jednak do zasadniczego tekstu paktu reńskiego. Ze strony Francji pertraktacje prowadził minister spraw zagranicznych Aristide Briand. Niemcy naruszyły ustalenia z Locarno już w 1936 r., przystępując do remilitaryzacji Nadrenii. [przypis edytorski]
Briarejowie — tu: od imienia jednego ze Sturamiennych z mitologii greckiej, Briareusa, określenie mające odnosić się do nich wszystkich; Sturamienni, uwolnieni z Tartaru wraz z cyklopami, pomogli Zeusowi w walce o władzę przeciw Kronosowi i broniącym go tytanom; Zeusa obdarzyli gromem i grzmotem, a tytanów obrzucili deszczem głazów. Ten ostatni element zdaje się być tu punktem odniesienia: przy budowie parku Zofiówka równie wiele zwieziono i zrzucono potężnych bloków kamiennych,by stworzyć rumowiska skalne, groty, a nawet podziemny strumień. [przypis edytorski]
Briareus — jeden z trzech mitologicznych olbrzymów, mających po 100 rąk i 50 głów. [przypis redakcyjny]
Briareus (mit. gr.) — sturęki olbrzym, syn Uranosa i Gai. [przypis edytorski]
Briareus (mit. gr.) — sturęki olbrzym, syn Uranosa i Gai, strażnik tytanów w Tartarze. [przypis edytorski]
Briareus — Tytan mający sto rąk. [przypis edytorski]
Briareusz — olbrzym sturamienny, walczący w wojnie miedzy Tytanami a bogami. [przypis redakcyjny]
Briareusz — sturamienny olbrzym, syn Urana i Ziemi. Anteusz, syn Ziemi, która, ledwo wyszedł na świat, obdarzyła go nadzwyczajną siłą. Herkules zmuszonym był go zadusić, ponieważ Anteusz, jako wróg nieubłagany Herkulesa, z nim się wciąż mocował. Olbrzym ten nie ma rąk związanych, ponieważ nie brał udziału w wojnie olbrzymów z bogami. [przypis redakcyjny]
bribon (hiszp.) — oszust, łajdak. [przypis edytorski]
bric à brac (fr.) — rupieciarnia. [przypis edytorski]
Bride (ang.) — panna młoda. [przypis edytorski]
Bridel, Louis Adolphe (1852–1913) — szwajcarski profesor prawa, autor szeregu publikacji na temat praw kobiet. [przypis edytorski]
Bridewell — nazwa londyńskiego więzienia; (ang.) bride to panna młoda, a (ang.) well to studnia, źródło. [przypis edytorski]
Bridgmann, Laura (1829–1889) — pierwsza osoba głucho-niewidoma, która opanowała język, nauczyła się czytania, pisania, uczyła się przedmiotów szkolnych, jak arytmetyka, historia i geografia. [przypis edytorski]
bridż — dziś raczej: brydż. [przypis edytorski]
Briefe (niem.) — listy. [przypis edytorski]
briefträger (niem.) — listonosz. [przypis redakcyjny]
Briefve (…) Pantagruel — Krótkie wytłumaczenie niektórych ciemniejszych wyrażeń zawartych w czwartej księdze bohaterskich czynów i rzeczeń Pantagruelowych. [przypis tłumacza]
briganti (z wł. brigante) — bandyci, łobuzy, zbóje. [przypis edytorski]
Brigitienau — historyczna, wielokulturowa dzielnica w Wiedniu. [przypis edytorski]
Brigode, Romain-Joseph de (1775–1854) — francuski polityk. [przypis edytorski]
brillant second (fr.) — wspaniały drugi. [przypis edytorski]
brillant troisième (fr.) — wspaniały trzeci. [przypis edytorski]
Brindisi — miasto na Półwyspie Salentyńskim, na wsch. wybrzeżu Włoch. [przypis edytorski]
Brindisi — miasto portowe w płd. Włoszech, na wybrzeżu Adriatyku. [przypis edytorski]
briologiczny — związany z badaniem mchów. [przypis edytorski]
Brion — Francuz, rotmistrz chorągwi rajtarskiej. Obaj dostali się pod Częstochową do niewoli. [przypis redakcyjny]
Brion, Friederike Elisabeth (1752–1813) — córka proboszcza ewangelickiego w wiosce Sessenheim w Alzacji, która 1770 miała krótki, lecz namiętny romans z młodym Johannem Wolfgangiem Goethem; ciężko przeżyła zerwanie przez niego związku i nigdy nie wyszła za mąż. [przypis edytorski]
brio (skrót od: wł. con brio) — część utworu muzycznego grana z werwą (często: allegro con brio). [przypis edytorski]
