Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
czyzmy (starop.) — ciżmy, sandały. [przypis edytorski]
czy zna Goethego „Powinowactwa z wyboru”, a gdy zaprzeczyła (…) — dla tych, co nie czytali Goethego Powinowactw z wyboru, opowiem, o co idzie: w powieści tej występuje małżeństwo: Edward i Charlotta. Ale Edward kocha Otylię, a Charlotta kapitana. Raz w nocy zdarza się, że Edward chce z daleka widzieć Otylię czuwającą do późna w swym pokoiku i mimo woli zachodzi do żony, która właśnie jest rozmarzona wskutek bliskiego odjazdu kapitana. Edwarda chwyta pokusa, lekki opór żony podnieca go, wówczas gasi świecę. „W zmroku pod przyćmioną lampą, wewnętrzne skłonności i fantazja natychmiast wzięły górę nad rzeczywistością. Edward miał tylko Otylię w objęciach, przed duszą Charlotty majaczyła postać kapitana to bliżej, to dalej, i tak, dość dziwnie, splotło się obecne z nieobecnym w sposób pełen czaru i rozkoszy” (część I, ustęp 11). Później rodzi się z tego dziecko, które ma rysy twarzy kapitana, a oczy Otylii. Skruszony Edward powiada: „To owoc podwójnego cudzołóstwa!” (II, 13); [ten dopisek autorski jest w wydaniu źródłowym przypisem dolnym; większość pozostałych, jeśli nie zostało to zaznaczone, stanowi odniesienia umieszczone na końcu utworu jako Uwagi; red. WL] [przypis autorski]
czy znak ten za nami, Czy za tobą — sens: do kogo się odnosi. [przypis edytorski]
Czy znasz ten kraj, Gdzie cytryna dojrzewa? — nieco zmieniony początek wiersza Goethego Wezwanie do Neapolu w przekładzie Mickiewicza. [przypis edytorski]
Czy z Ziemi Świętej wracasz — Stary sługa Miecznika, który wysłuchał całej powyższej jeremiady [jeremiada: narzekanie, biadanie; Red. WL] nieznanego pacholęcia, tyle z niej zrozumiał, że chłopiec narzeka na ukraińskie pola, przeciwstawiając im jakieś ciepłe kraje. Przypuścił więc, że najpewniej ma na myśli Ziemię Świętą. [przypis redakcyjny]
Cz. Zgorzelski, Ballada polska, BN I, 177, Wrocław 1962, s. LXX. [przypis autorski]
δάὒμάξειν (gr.) — wyśnienie. [przypis edytorski]
δαυμάξειν μάλα φιλοσοφικον παδος (gr.) — wielkie wolne filozoficzne natchnienie. [przypis edytorski]
διαφορά (gr.) — zróżnicowanie, różnorodność. [przypis edytorski]
διάκτορος, έριούνιος, ψυχοπομπός — Diáktoros, Eriúnios, Psychopompós [przydomki boga Hermesa: przewodnik, pomocny, przewodnik dusz; red. WL]. [przypis autorski]
δοσ μοι που στω (dos moi pou sto; gr.) — daj mi miejsce, bym stanął; pierwsza część sentencji, której dokończenie brzmi καὶ τὰν γᾶν κινάσω (kai tan gan kinaso), czyli: a poruszę ziemię. [przypis edytorski]
D. 19 lutego — przekreślono 29. [przypis redakcyjny]
Dąbal, Tomasz Jan (1890–1937) — polski działacz polityczny, żołnierz Legionów; początkowo związany z ruchem chłopskim, członek PSL, wraz z ks. Eugeniuszem Okoniem proklamował w 1918 powstanie Republiki Tarnobrzeskiej oraz zorganizował w 1919 Chłopskie Stronnictwo Radykalne; poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1921), usiłował interpelacjami zmobilizować władzę odrodzonej Polski do przeciwdziałania nędzy chłopów, m.in. przypadkom śmierci głodowej wśród ludności wiejskiej; we wrześniu 1920 wstąpił do nielegalnej wówczas w II RP Komunistycznej Partii Robotniczej Polski; z powodu swego publicznego oświadczenia w 1920, że uważa Armię Czerwoną za sprzymierzeńca narodu polskiego, został pozbawiony immunitetu poselskiego (1921), postawiony przed sądem i skazany na 6 lat ciężkiego więzienia (1922); w 1923 w wyniku wymiany więźniów politycznych znalazł się w ZSRR; współorganizował Międzynarodówkę Chłopską przy Kominternie, ukończył studia rolnicze, w 1934 uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych, był członkiem władz Białoruskiej Akademii Nauk w Mińsku; szczególnie aktywnie działał na Białorusi i w tzw. Marchlewszczyźnie (polskim obwodzie autonomicznym na Wołyniu); w 1936 padł ofiarą tzw. wielkiej czystki: aresztowany przez NKWD, został skazany na śmierć za „udział w organizacji szpiegowsko-dywersyjnej”. [przypis edytorski]
Dąbal, Tomasz Jan (1890–1937) — polski działacz polityczny, żołnierz Legionów; początkowo związany z ruchem chłopskim, członek PSL, wraz z ks. Eugeniuszem Okoniem proklamował w 1918 r. powstanie Republiki Tarnobrzeskiej oraz zorganizował w 1919 Chłopskie Stronnictwo Radykalne; poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1921), usiłował interpelacjami zmobilizować władzę odrodzonej Polski do przeciwdziałania nędzy chłopów, m.in. przypadkom śmierci głodowej wśród ludności wiejskiej; we wrześniu 1920 r. wstąpił do nielegalnej wówczas w II RP Komunistycznej Partii Robotniczej Polski; z powodu swego publicznego oświadczenia w 1920 r., że uważa Armię Czerwoną za sprzymierzeńca narodu polskiego, został pozbawiony immunitetu poselskiego (1921), postawiony przed sądem i skazany na 6 lat ciężkiego więzienia (1922); w 1923 w wyniku wymiany więźniów politycznych znalazł się w ZSRR. Współorganizował Międzynarodówkę Chłopską przy Kominternie, ukończył studia w zakresie nauk rolniczych, w 1934 r. uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych, był członkiem władz Białoruskiej Akademii Nauk w Mińsku; szczególnie aktywnie działał na Białorusi i w tzw. Marchlewszczyźnie (polskim obwodzie autonomicznym na Wołyniu). Padł ofiarą tzw. „wielkiej czystki”: aresztowany przez NKWD 29 grudnia 1936, został skazany na śmierć za „udział w organizacji szpiegowsko-dywersyjnej” 21 sierpnia 1937; wyrok wykonano tego samego dnia w więzieniu Lefortowo w Moskwie. [przypis edytorski]
Dąbal (…) w lipcu zaś w 1922 roku został skazany sądownie na sześć lat więzienia za robotę bolszewicką… — Tomasz Dąbal pochodził z Sobowa w pow. tarnobrzeskim z rodziny włościańskiej. Po ukończeniu gimnazjum zapisał się na uniwersytet w Krakowie, gdzie dwa lata spędził na medycynie, rok na prawie. Był wtedy członkiem Czytelni Akademickiej, skupiającej młodzież spod znaku Polskiego Stronnictwa Ludowego. Brał udział w organizacji „Strzelca”, a po wybuchu wojny wstąpił do Legionów z rangą oficera. Głośnym stał się wówczas, gdy po upadku Austrii znalazł się w Tarnobrzegu i razem z ks. Okoniem rozpoczął robotę polityczną. W r. 1921 przeszedł jawnie do obozu komunistów i jako poseł zgłosił w Sejmie partię komunistyczną. [przypis autorski]
dąb gaduła Kozackiemu wieszczowi tyle cudów śpiewa — Ob. [zob.; red. WL] poema Goszczyńskiego Zamek Kaniowski. [przypis autorski]
Dąbrówka, częściej Dobrawa Przemyślidka (czes. Doubravka) (ok. 930–977) — żona polskiego księcia Mieszka I, według legendy nakłoniła męża do przyjęcia chrześcijaństwa i chrystianizacji Polski. [przypis edytorski]
dąbrowa — las dębowy. [przypis edytorski]
dąbrowa — las lub zagajnik dębowy. [przypis edytorski]
Dąbrowa — mowa o Dąbrowie Górniczej; miasto to należało wówczas do zaboru rosyjskiego. [przypis redakcyjny]
dąbrowa — obszar leśny z przewagą drzewostanu dębowego. [przypis edytorski]
Dąbrowica — wieś w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Baranów Sandomierski. [przypis edytorski]
Dąbrowna — obecnie Dąbrówno, wieś w powiecie ostródzkim. [przypis edytorski]
Dąbrowska, Maria (1889–1965) — pisarka, autorka opowiadań (cykl Ludzie stamtąd), powieści (monumentalne Noce i dnie), tekstów publicystycznych oraz esejów. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Ignacy (1869–1932) — powieściopisarz i nowelista z warszawskiego kręgu modernistów; od wczesnej młodości cierpiał na gruźlicę; debiutował w 1892 r. powieścią Śmierć, która zyskała mu uznanie i wkrótce została przetłumaczona na rosyjski (1894, 1908), niemiecki (dwukrotnie w 1896 r.) oraz czeski (1913); Dąbrowski był mężem poetki i rzeźbiarki Marii Gerson-Dąbrowskiej. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Jan Henryk (1755–1818) — generał, twórca Legionów, tj. oddziałów polskich we Włoszech; utwór noszący jego imię (Mazurek Dąbrowskiego) jest dzisiaj hymnem Polski. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Jan Henryk (1755–1818) — generał, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, twórca Legionów Polskich we Włoszech, dowódca naczelny wojsk polskich w 1813, generał jazdy armii Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Jan Henryk (1755–1818) — generał, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, twórca Legionów Polskich we Włoszech, dowódca naczelny wojsk polskich w 1813 r., generał jazdy armii Królestwa Polskiego w latach 1815–1816. Początkowo służył w wojsku saskim i gwardii elektorskiej, dopiero w 1792 r., na prośbę Stanisława Augusta zwolniony z powinności wobec Fryderyka II, przeszedł do wojska polskiego; nie będąc zorientowany w sytuacji polit. Polski, zanim przyłączył się do powstańców kościuszkowskich, złożył przysięgę na wierność konfederacji targowickiej, czego o mało nie przypłacił życiem: posądzony o zdradę, stanął przed sądem wojskowym i tylko zręczności Józefa Wybickiego jako prawnika i mówcy zawdzięczał ocalenie; zapoczątkowało to przyjaźń na całe życie. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Jan Henryk (1755–1818) — generał, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, twórca Legionów Polskich we Włoszech, dowódca naczelny wojsk polskich w 1813 r., generał jazdy armii Królestwa Polskiego w latach 1815–1816. Początkowo służył w wojsku saskim i gwardii elektorskiej, dopiero w 1792 r., na prośbę Stanisława Augusta zwolniony z powinności wobec Fryderyka II, przeszedł do wojska polskiego; nie będąc zorientowany w sytuacji polit. Polski, zanim przyłączył się do powstańców kościuszkowskich, złożył przysięgę na wierność konfederacji targowickiej, czego o mało nie przypłacił życiem: posądzony o zdradę, stanął przed sądem wojskowym i tylko zręczności Józefa Wybickiego jako prawnika i mówcy zawdzięczał ocalenie; zapoczątkowało to przyjaźń na całe życie. Przywołanie postaci Dąbrowskiego, obok Bonapartego, Czarnieckiego i Kościuszki, służy wpisaniu w tekst pieśni idei wodzowskiej. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Jarosław (1836–1871) — polski działacz niepodległościowy, sztabskapitan Armii Imperium Rosyjskiego, od 1862 członek Komitetu Miejskiego, a nast. Komitetu Centralnego Narodowego, generał i naczelny dowódca wojsk Komuny Paryskiej (1871), używał pseudonimu „Łokietek”. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Marian (1878–1958) — wydawca, dziennikarz, największy potentat prasowy okresu międzywojennego, w 1910 założyciel „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, poseł na Sejm II RP, dyrektor Teatru „Bagatela”. [przypis edytorski]
Dąbrowski, Wincenty — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1811 porucznik 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
dąć (daw.; tu 3 os., lm: dmąć) — dmuchać. [przypis redakcyjny]
dąć się (pot.) — nadymać się, być zarozumiałym. [przypis edytorski]
dąć się — puszyć się, pysznić się. [przypis edytorski]
dąć — tu: nadymać się, puszyć się, chwalić się. [przypis edytorski]
Dársena B (hiszp.) — dok B. [przypis edytorski]
dąsać się — obrażać się, ujawniać niezadowolenie. [przypis edytorski]
dąsy — fr. bouder: dąsać się. [przypis tłumacza]
dążność — dążenie. [przypis edytorski]
Dabar […] dukterį — navatnas yra atsitikimas šitame: Νύμϑη nuotaka, merga, paeina nuo νομϒάω atsidūkstu. Kitaip sakant, νομϑη — padūkus. Merga galėjo paeiti nuo graikiško žodžio μρϒάω — da duktė taipogi galėjo būt paėjus iš lietuviško žodžio duktė [przypis autorski]
dabartės — adbar, šiuo metu. [przypis edytorski]
dabas — gražumas. [przypis edytorski]
Dabei ist es noch (…) dieses überlegene Volk misshandeln — Jest bowiem rzeczą zgoła odmienną, czy kraj o mniejszym znaczeniu kulturalnym ma to nieszczęście, że zostanie opanowany przez naród o większej kulturze, czy też naród o wysokiej kulturze spotka ten tragiczny los, że ulegnie on narodowi stojącemu pod względem kulturalnym niżej. Bowiem w tym niższym narodzie ujawnią się i zaczną działać wszystkie możliwe kompleksy niższości wobec narodu o wyższej kulturze, ów wyżej stojący naród będzie traktowany okrutnie i po barbarzyńsku. [przypis autorski]
dabinantis — puošiantis. [przypis edytorski]
dabintis — puoštis. [przypis edytorski]
Dabit maxillam percutienti (łac.) — Lm 3, 30. [przypis tłumacza]
Dabitur liber scienti litteras, et dicet: Non possum legere (łac.) — Iz 29, 12: „Dadzą książkę znającemu pismo i powie: Nie mogę przeczytać”. [przypis tłumacza]
dablon — raczej: dublon, ale oryginalnie oznacza on złotą monetę hiszpańską bitą od XVI do XIX w., a tu mowa o monecie srebrnej. [przypis edytorski]
daboja — saugo. [przypis edytorski]
dabojasi — patinka. [przypis edytorski]
daboti — saugoti. [przypis edytorski]
dać baczność (daw.) — uważać. [przypis edytorski]
dać czemuś pokój — zrezygnować z czegoś. [przypis edytorski]
dać dęba — uciec. [przypis edytorski]
dać drała — dać drapaka, uciec. [przypis redakcyjny]
dać drapaka — uciec. [przypis edytorski]
dać folgę (daw.) — pozwolić sobie na coś, nie powstrzymywać się. [przypis edytorski]
dać folgę — pozwolić (sobie) na coś. [przypis edytorski]
dać (…) folgę — pozwolić sobie. [przypis edytorski]
dać folgę swojemu językowi (daw.) — nie powstrzymywać się, nie pohamowywać się w mówieniu czegoś. [przypis edytorski]
dać garła (starop.) — zginąć; dać się zabić (przez podcięcie gardła). [przypis edytorski]
dać harbuza — odmówić kawalerowi ręki panny. [przypis edytorski]
dać kilka najważniejszych objaśnień o nim… — następuje niezrównane porównanie, w tonie parodii, żywotów obu rywali… na 400 lat przed Żywotami równoległymi Plutarcha. [przypis tłumacza]
dać kominka (daw. reg.) — dać nogę, uciec. [przypis edytorski]
dać komuś pokój — dziś: dać komuś spokój. [przypis edytorski]
dać komuś quartier (z fr.) — darować życie. [przypis edytorski]
dać met — dziś: dać mata, zwyciężyć. [przypis edytorski]
dać na borg (daw.) — dać na kredyt. [przypis edytorski]
dać na zapowiedzi — opłacić uroczyste ogłoszenie w kościele parafialnym zamiaru zawarcia związku małżeńskiego przez osoby należące do parafii; ogłoszenie takie powtarzane jest co tydzień na mszy przez okres do trzech miesięcy. [przypis edytorski]
dać noża (pot.) — dać, podać nóż (na chwilę). [przypis edytorski]
dać obrok oku chciwemu (starop.) — karmić oko [wzrok] spragniony [widoku ukochanej]. [przypis edytorski]
dać ostrzyc te piękne włosy — na znak żałoby. [przypis edytorski]
dać pokój — dziś: dać spokój. [przypis edytorski]
dać pole (daw.) — stanąć do pojedynku. [przypis edytorski]
dać pozór (daw.) — spojrzeć. [przypis edytorski]
dać se chleba (daw.) — popaść w biedę, w niedolę. [przypis edytorski]
dać sobie rendez-vous (daw.) — umówić się na spotkanie. [przypis edytorski]
dać sobie rendez-vous (daw., z fr.) — umówić się na spotkanie. [przypis edytorski]
dać sprawę (starop.) — zdać relację. [przypis edytorski]
dać tył (daw.) — uciec. [przypis edytorski]
dać w bok kułaka — trącić pięścią (kułakiem) w bok. [przypis edytorski]
dać w dniu jej przyjęcia notatkę do pism, że zabawę odwołano — taką złośliwość zrobiono w istocie hr. Robertowi de Montesquiou, przyjacielowi Prousta, w dniu, w którym wydawał przyjęcie. [przypis tłumacza]
dać [żywot] — umrzeć. [przypis redakcyjny]
dać zeks (gw. środ.) — dać cynk; dać znać; powiadomić. [przypis edytorski]
da capo al fine (wł., muz.) — od początku do końca (jeszcze raz, w kółko). [przypis edytorski]
da capo senza fine (wł.) — w dosłownym tłumaczeniu: „od początku bez końca”; parafraza używanego w notacji muzycznej określenia da capo al fine, oznaczającego powtórzenie całego utworu od początku do końca. [przypis edytorski]
da capo (wł., muz.) — od początku. [przypis edytorski]
da capo (wł.) — od początku, na nowo. [przypis edytorski]
da capo (wł.) — od początku. [przypis edytorski]
da capo (wł.) — od początku; znowu. [przypis edytorski]
dacha — obszerne, sięgające do kostek futro a. futrzana peleryna z dużym kołnierzem, nakładane zimą na wierzch na inne ubrania. [przypis edytorski]
Dachau — miasto powiatowe w płd. Niemczech, w kraju związkowym Bawaria; w 1933 roku powstał tutaj niemiecki obóz koncentracyjny. [przypis edytorski]
Dachau — (niem.) Konzentrationslager Dachau, niemiecki obóz koncentracyjny, założony w 1933 roku w dawnej fabryce amunicji na przedmieściach Dachau, miasta znajdującego się na północ od Monachium, w płd. Niemczech. [przypis edytorski]
Dachau — Obóz koncentracyjny Dachau (Konzentrazionslager Dachau) został założony przez nazistów już w 1933 roku jako pierwsza tego rodzaju placówka, stając się protoplastą i wzorem organizacyjnym dla kolejnych obozów. Zginęło w nim kilkadziesiąt tysięcy ludzi. [przypis edytorski]
dachdecker (z niem.) — dekarz. [przypis edytorski]
Dachnowski, Jan Karol (1590–po 1654) — poeta i heraldyk, posługiwał się pseudonimem Perypetasmatowicz. [przypis edytorski]
dachy — daw. forma N.lm; dziś: dachami. [przypis edytorski]
dachy — dziś popr. N.lm: dachami. [przypis edytorski]
dacieli miejsce (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy dacie miejsce. [przypis edytorski]
