Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24942 przypisów.
poeta naśladował artystów (…) uczeni uważający to przypuszczenie za prawdę — Maffei, Richardson i jeszcze w nowszych czasach pan von Hagedorn (Betrachtungen über die Malerei, p. 37; Richardson Traité de la peinture, t. III, p. 513). Des Fontaines nie zasługuje chyba na to, abym go z tymi mężami zestawiał. W uwagach do przekładu Wergiliusza i on wprawdzie utrzymuje również, że poeta miał grupę przed oczyma, ale jest tak ciemnym, że uważa ją za dzieło Fidiasza. [przypis redakcyjny]
Poeta (…) powiada (…) przemawiając do samego obrazu — Philippus (Anthol., lib. IV, cap. 9 ep. 10). [przypis redakcyjny]
poeta temu rymarzowi nazwisko Tychius daje, ale (…) powiada Herodot — Herodotus, De vita Homeri, p. 756; edit. Wessel. [przypis redakcyjny]
poeta Wulkana zmęczonym, a twarz jego (…) płonącą nazywa — [por.] Statius (poeta rzymski 15–98 po Chr.), Silvae, 5 w. 8; Polym. Dial., VIII, p. 84. [przypis redakcyjny]
poety czasów dawnych — Werter ma na myśli pieśni Osjana, które pochodziły rzekomo z III wieku po Chrystusie. [przypis redakcyjny]
poezja rajska — przez poezję rajską rozumie zapewne Goszczyński opowiadania biblijne o stworzeniu pierwszych ludzi i o raju. [przypis redakcyjny]
Poezjo… — przekleństwo rzucone na poezję w chwili klęski dowodzi, że marzenia o sławie, które go pchnęły do podjęcia walki, traktuje Henryk jako jeden z pomysłów poetyckich, uważa, że poezja doprowadziła go do upadku. [przypis redakcyjny]
Poffare il mondo! (wł.) — Nigdy w świecie! [przypis redakcyjny]
pofortunić — poszczęścić; por. fortuna: los, szczęście. [przypis redakcyjny]
pogański synu! — jest złagodzeniem pierwszego stopnia, zaś „a taki synu!” złagodzeniem drugiego stopnia najbardziej obelżywego zwrotu: „skurwysynu”. U wszystkich narodów można zauważyć dążność do zastępowania zbyt drażliwych wyrazów lub zwrotów przez mniej dosadne, więcej „polityczne”. Tak np. chłop oświecony nie powtórzy w opowiadaniu „psiakrew”, lecz powie, że ktoś zaklął na czerwono lub, jeżeli to częściej bywało, wyrazi to zwrotem: ciągle, co słowo, epitet „psi” a. „psia”. Podobnie w życiu codziennym dodaje się „psia krew” zwrotami: psia mać, psie mięso, psia kość, psia wełna lub sierść, psia noga, a nawet psia kula. [przypis redakcyjny]
Poganie są Rzeczypospolitej najwierniejszymi przyjaciołami i obrońcami — Turcja toczyła wojnę z Rosją w przymierzu z Konfederacją Barską, po czym zawsze okazywała sympatię dla polskich dążności wyzwoleńczych (w następstwie nie uznała rozbiorów). [przypis redakcyjny]
„Pogankę”, a szczególniej te wiersze w niej nieszczęśliwe — „Biedne było serce moje” etc. [przypis redakcyjny]
pogany zasuły — w rękopisie poganie zasuli, dla rymu poprawiono; zasuć — zasypać. [przypis redakcyjny]
pogasiwszy pożary — za panowania Jana Kazimierza II (1648–1668) na terenie Rzeczypospolitej wybuchło powstanie Chmielnickiego (1648–1649, 1651–1654), wojna polsko-rosyjska (1654–1667, przerwana w latach 1656–1660) oraz wojna polsko-szwedzka (1655–1660). [przypis redakcyjny]
Pogib (ros.) — zginął. [przypis redakcyjny]
pogłówne (…) sposób to najbardziej gwałtowny, najbardziej samowolny i dlatego zapewne Montesquieu uważa go za niewolniczy — Montesquieu (1689–1755), znakomity pisarz i teoretyk prawa, pisze w epokowym swym dziele O duchu praw (1748), ks. XIII, rozdz. 12: „Pogłówne leży bardziej w naturze niewoli; podatek od towarów bardziej w naturze wolności, ponieważ mniej bezpośrednio odnosi się do osoby”. Russo już w Ekonomii politycznej zwalczał ten pogląd: „Nie można by temu zaprzeczyć, gdyby kwoty pobierane od każdej głowy były równe; nic bowiem nie byłoby bardziej dysproporcjonalne niż taki podatek, a duch wolności polega właśnie na zachowywaniu dokładnych proporcji. Ale jeśli podatek pobierany od głowy jest ściśle przystosowany do możności jednostek — tak, jakby mógł być podatek noszący we Francji miano główszczyzny — jeśli w ten sposób podatek ten jest równocześnie osobowy i rzeczowy, wówczas jest najsprawiedliwszy, a wskutek tego najodpowiedniejszy dla ludzi wolnych”. [przypis redakcyjny]
pogłowie (starop.) — ludność (męska). [przypis redakcyjny]
Pogoda — bogini Okazja (Occasio, gr. Kajros) przedstawiana właśnie z włosami na czole i łysym („gołym”) tyłem głowy. [przypis redakcyjny]
pogoda (daw.) — sposobność. [przypis redakcyjny]
pogoda (daw.) — [tu:] sposobność. [przypis redakcyjny]
pogoda (starop.) — sposobność. [przypis redakcyjny]
pogoda — tu: odpowiednia pora. [przypis redakcyjny]
pogodzić — zaradzić. [przypis redakcyjny]
pogonią (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: (w) pogoń. [przypis redakcyjny]
pogonia (daw. forma) — pogoń. [przypis redakcyjny]
pogonia (daw.) — pogoń. [przypis redakcyjny]
pogotowie (starop.; tu forma Msc, lp: w pogotowiu) — tym lepiej, tym bardziej. [przypis redakcyjny]
pogotowi (starop.) — w pogotowiu. [przypis redakcyjny]
pogotowi — [tu:] (w rymie) pogotowiu. [przypis redakcyjny]
pogotowiu (daw.) — tym bardziej. [przypis redakcyjny]
pogotowiu — tu: cóż mówić, tym bardziej, a cóż dopiero. [przypis redakcyjny]
pogotowiuż — a cóż dopiero. [przypis redakcyjny]
pogranica (daw.) — pograniczna okolica; [dziś: pogranicze]. [przypis redakcyjny]
Pograniczni starostowie — dowódcy oddziałów strzegących granic. [przypis redakcyjny]
pogródka — koryto, którym woda płynie na koło młyńskie. [przypis redakcyjny]
pogróż — groźba. [przypis redakcyjny]
pogrzeb królowej Ludwiki w Krakowie — 22 września. [przypis redakcyjny]
pohańce — etym.: poganie, tu jako określenie pejoratywne; Ojciec nie chce pamiętać o krwawej rozprawie sprzed ponad półwiecza. [przypis redakcyjny]
pohaniec (daw.) — muzułmanin (Turek lub Tatar; poganin); określenie pogardliwe. [przypis redakcyjny]
pohaniec — poganin, niechrześcijanin; tu: chodzi o Turków i Tatarów. [przypis redakcyjny]
pohaniec — poganin (zob. Ks. 1, Pieśń VII, w. 9). [przypis redakcyjny]
pohaniec (tu forma W. lp: pohańcze) — poganin, barbarzyńca. [przypis redakcyjny]
po harapie (daw.) — po wszystkim. [przypis redakcyjny]
po harapie (z jęz. myśliwskiego) — po sprawie. [przypis redakcyjny]
pohoży (daw.) — pomyślny, nadarzający się. [przypis redakcyjny]
pohromki — pogromy, burze. [przypis redakcyjny]
pohybel (ukr.) — zguba, śmierć. [przypis redakcyjny]
poima (starop. forma 3 os. lp, cz. przysz.) — pojmie, zabierze (por. imać się czego). [przypis redakcyjny]
poiski (ros.) — poszukiwania. [przypis redakcyjny]
Poissonniere — jeden z wielkich bulwarów paryskich, w dzielnicy zamieszkiwanej przez wielką burżuazję. [przypis redakcyjny]
po jarmarku zły targ — przysłowie; Pasek miał w tym roku aż osiem procesów. [przypis redakcyjny]
pojazda (daw.) — wiosło. [przypis redakcyjny]
pojazda — wiosło. [przypis redakcyjny]
pojazd (daw.) — jazda, podróż konna. [przypis redakcyjny]
pojazd — tu: bieg. [przypis redakcyjny]
pojazd — wiosło. [przypis redakcyjny]
pojęcie — pojęcie (Begriff) u Kanta ma dwojakie znaczenie, raz właściwe, czysto logiczne, jako uogólnienie wyobrażeń, drugi raz szersze, jako wyobrażenie poszczególne czyli ogląd (Anschauung). W napisie tedy § 2 należy pojęcie brać w tym szerszym znaczeniu, a wtedy nie będzie bardzo raziło końcowe zdanie, że przestrzeń zgoła nie jest pojęciem, oczywiście w ścisłym znaczeniu. Uwagę tę zastosować też trzeba do kilku innych podobnych miejsc w Krytyce czystego rozumu. [przypis redakcyjny]
pojęcie — pojmowanie, wiedza. [przypis redakcyjny]
Pojęciu „patriarchalny” nadaje Werter szerszy zakres. Obejmuje ono u niego nie tylko świat patriarchów (Starego Testamentu), lecz także świat Homera. Por. list z 12 maja. [przypis redakcyjny]
pojętna uczennica, pisownia bez zarzutu — Kowalewska była Tatarką. [przypis redakcyjny]
pojechałem do franciszkanów — w Nowym Mieście Korczynie. [przypis redakcyjny]
pojechał każdy w swą — skrócone od: pojechał każdy w swą stronę. [przypis redakcyjny]
pojechał — tu: nad Wisłę. [przypis redakcyjny]
pojedzie do Kijowa, do uniwersytetu — po zamknięciu przez władze rosyjskie uniwersytetu warszawskiego, wileńskiego i Liceum Krzemienieckiego (w związku z powstaniem listopadowym) na uniwersytecie kijowskim studiowało wiele młodzieży polskiej. [przypis redakcyjny]
po kaduka — w jakim celu, po co; kaduk: czart, diabeł. Nazwa przeniesiona z choroby zwanej epilepsją, padaczką (caducus po łacinie znaczy: padający), którą w średniowieczu przypisywano opętaniu przez diabła. [przypis redakcyjny]
pokarmować (daw.) — popasać. [przypis redakcyjny]
po Karolu V i Filipie II — do cesarza niemieckiego Karola V i jego syna Filipa II należały w XVI w. hiszpańskie posiadłości we Włoszech (m.in. Królestwo Neapolu). [przypis redakcyjny]
pokawić (daw.) — pomylić. [przypis redakcyjny]
po każdym ingresie — po każdym zgromadzeniu uczestników nabożeństwa. [przypis redakcyjny]
Pokaż odkryte mi oblicze twoje — Światło otaczające duchy błogosławione, jest zarazem ich zasłoną i odblaskiem rozkoszy, jaką wewnątrz czują. Bez tej zasłony poeta życzy oglądać św. Benedykta. [przypis redakcyjny]
pokazić (starop.) — zepsuć. [przypis redakcyjny]
po kęsu (starop.) — po trochu. [przypis redakcyjny]
po kijku kręcić naokoło — jak w zabawie dzieci, uwiązujących chrząszcza nitką do kijka, wokół którego kręci się on i brzęczy. [przypis redakcyjny]
pokil a. pokiel (gw.) — póki, jak długo. [przypis redakcyjny]
pokinąć (daw.) — porzucić. [przypis redakcyjny]
pokinąć — porzucić. [przypis redakcyjny]
pokład (daw.) — skarbiec. [przypis redakcyjny]
pokład (daw.) — skarb. [przypis redakcyjny]
pokój san-stefański — traktat zawarty między Rosją a Turcją dn. 3 marca 1878 r. w San Stefano (pod Konstantynopolem). Turcja, pokonana uprzednio w wojnie z Rosją (1877–1878), musiała uznać niepodległość swych dotychczasowych państw lenniczych: Rumunii, Serbii i Czarnogórza, przy czym granice tych dwóch ostatnich zostały znacznie rozszerzone. Jednocześnie utworzono rozległe Księstwo Bułgarskie z dostępem do Morza Egejskiego (obejmujące Macedonię). Poza tym Turcja została zmuszona do ustępstw terytorialnych na rzecz Rosji w Azji i do zapłaty wysokiej kontrybucji. [przypis redakcyjny]
„Pokojowi była to służba pałacowa, jednakowo ubrana, zawsze przy pałaszach, stojąca za panem, panią i gośćmi z talerzami u stołu; tym się często trafiało leżeć na kobiercach”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 93). Chłostę na kobiercu odbierali pokojowi w odróżnieniu od chłopów, którym taki przywilej nie przysługiwał. [przypis redakcyjny]
po komplemencie — po grzecznym słowie. [przypis redakcyjny]
pokomponowane — ułożone, obmyślone. [przypis redakcyjny]
pokonić — osadzić końmi. [przypis redakcyjny]
pokora i submisja (łac.) — poddanie się, uległość. [przypis redakcyjny]
pokornie (…) jak gdy uściska sługa swego pana — Sordello zapomina o swojej dumie poetycznej w chwili, kiedy widzi stojący wobec siebie cień Wergiliusza. [przypis redakcyjny]
pokosztować się z kimś — spróbować się, zmierzyć się. [przypis redakcyjny]
pokotem — hurmem. [przypis redakcyjny]
pokrwawa — krwawy odblask; jest to neologizm utworzony przez Krasińskiego analogicznie do formy „poświata”. [przypis redakcyjny]
pokryć — tu: ukryć. [przypis redakcyjny]
pokryty (daw.) — obłudny. [przypis redakcyjny]
pokrzyk — mandragora; to roślina o działaniu usypiającym. [przypis redakcyjny]
pokum — kum, znajomy. [przypis redakcyjny]
pokusa (daw.) — duch piekielny, mara. [przypis redakcyjny]
pokusa piekielna — [tu:] zły duch. [przypis redakcyjny]
pokusa (starop.) — tu: zły duch. [przypis redakcyjny]
pokusa — [tu:] duch piekielny, mara. [przypis redakcyjny]
pokusić (starop.) — [zakąsić, spróbować; tu:] doświadczyć. [przypis redakcyjny]
Pokusimy, da-li się, miru w rozhoworze — spróbujemy, jeśli to możliwe, uzyskania pokoju w rozmowie. [przypis redakcyjny]
pokusy — diabelskie. [przypis redakcyjny]
pokuszać (starop.) — doświadczać; [wodzić na pokuszenie]. [przypis redakcyjny]
