Przypisy

podawać się w tył — odchylać się do tyłu. [przypis edytorski]

podawać — tu: składać podanie. [przypis edytorski]

podawać tył (daw.) — cofać się, uciekać (szczególnie w walce). [przypis edytorski]

podawając (starop. forma) — podając. [przypis edytorski]

podawał było — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: podawał kiedyś (wcześniej, dawniej). [przypis edytorski]

podawał było — daw. konstrukcja, czas zaprzeszły o znaczeniu: dawniej (kiedyś, wcześniej) podawał. [przypis edytorski]

podawam (daw.) — dziś: podaję. [przypis edytorski]

podawa (starop. forma) — dziś 3.os. lp: podaje. [przypis edytorski]

podawa (starop. forma) — podaje. [przypis edytorski]

podawca (łac. collator: zbierający, ofiarodawca) — kolator; patron lub fundator kościelny; zwykle bywali kolatorami lokalni właściciele ziemscy przekazujący na rzecz kościoła znaczne ofiary i mający za to prawo do przedstawiania (podawania, stąd: podawca) władzom kościelnym kandydatów do różnych beneficjów. [przypis edytorski]

podbechtać — nastawić kogoś przeciwko komuś lub czemuś, podrażnić czyjąś dumę, ambicję. [przypis edytorski]

podbechtać — podjudzić, nastawić kogoś wrogo, zbuntować przeciw komuś a. czemuś. [przypis edytorski]

podbechtać — podpuścić. [przypis edytorski]

podbechtać (pot.) — podrażnić dumę, ambicję. [przypis edytorski]

podbechtywać — podjudzać, buntować kogoś przeciw komuś a. czemuś. [przypis edytorski]

pod Beresteczkiem — bitwa pod Beresteczkiem (1651), zwycięstwo wojsk polskich nad siłami kozacko-tatarskimi; Beresteczko — miasto nad Styrem na Wołyniu, w zach. części Ukrainy. [przypis edytorski]

pod białą szatą wdowy — w Indiach (podobnie jak w starożytnym Rzymie) biel jest kolorem żałoby. [przypis edytorski]

pod bieg — pod prąd. [przypis edytorski]

podbieżać (starop.) — podejść. [przypis edytorski]

Podbipięta — bohater Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza, który marzył o ścięciu trzech głów wrogów za jednym zamachem miecza. [przypis edytorski]

podboje bohatera (…) burzył je dźwiękiem trąb… — Jozue, bohater Księgi Jozuego, pomocnik i następca Mojżesza, po jego śmierci dowodził najazdem Izraelitów na Kanaan. [przypis edytorski]

Pod Cegiełkami — dawny warszawski bar przy ulicy Chmielnej. [przypis edytorski]

podchlebiać (daw.) — pochlebiać. [przypis edytorski]

podchlebnie — dziś popr.: pochlebnie. [przypis edytorski]

podchlebstwo — dziś: pochlebstwo. [przypis edytorski]

podchmielać (pot.) — upijać. [przypis edytorski]

podchmielić (pot.) — upić się lekko, wstawić się. [przypis edytorski]

pod chorągiew wyruszyć — wyruszyć na służbę wojskową, na wojnę. [przypis edytorski]

podchyzie — obejście bezpośrednie koło domu, od frontu ocienione daszkiem wspartym na słupach; także: podścienie, podcienie, podcień. [przypis edytorski]

podciąłem jej skrzydła, bo przestała być boginią zwycięstwa — nawiązanie do wizerunku uskrzydlonej greckiej bogini zwycięstwa, który ukazuje hellenistyczna rzeźba Nike z Samotraki, od 1884 eksponowana w paryskim Luwrze. [przypis edytorski]

podciepek (reg.) — karzeł. [przypis edytorski]

podciez (gw.) — pójdźcie (właśc. pójdźcież: konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż). [przypis edytorski]

podczas aresztu — dziś popr.: podczas aresztowania. [przypis edytorski]

podczas (daw., gwar.) — tu: czasami. [przypis edytorski]

podczas (daw.) — tu: czasami. [przypis edytorski]

podczas (daw.) — w tym czasie. [przypis edytorski]

podczas (gwar.) — tu: czasami. [przypis edytorski]

podczas owacji zgotowanych wielkim ludziom trzeba około nich, jak około triumfatorów rzymskich, koncertu zniewag — za zwycięskim wodzem, odbywającym w rydwanie triumf w staroż. Rzymie, stał niewolnik, powtarzający mu: „Pamiętaj, że jesteś (tylko) człowiekiem”. [przypis edytorski]

Podczas pewnej bytności Turskiego w Krakowie — dziś raczej: Pewnego razu, gdy Turski był w Krakowie (…). [przypis edytorski]

podczas — tu: czasem. [przypis edytorski]

pod czas — tu: tymczasem. [przypis edytorski]

podczas — tu: tymczasem. [przypis edytorski]

podczas — tu: tymczasem, w tym czasie. [przypis edytorski]

podczaszy (daw.) — urzędnik dworski podający wina. [przypis edytorski]

podczaszy Dzierżek — w oryg. łac. Dirsek pincerna; w innym tłum.: cześnik Dzierże. Podczaszy to funkcja niższa, pomocnik cześnika; podczaszy w czasie uczt rozlewał napoje do kielichów gości oraz dbał, aby nie zabrakło trunków, zaś cześnik podawał kielich władcy. Z tą funkcją przy stole wiąże się dowcipna metafora kronikarza o dzielnym rycerzu-cześniku, który przeciwnikowi zaraz w pierwszym starciu: „napoju na sen śmiertelny przyrządził”. [przypis edytorski]

podczaszy — urzędnik dworski opiekujący się królewską piwnicą i podający wina. [przypis edytorski]

podczaszy — urzędnik dworski podający wina. [przypis edytorski]

podczaszy — urzędnik nadworny opiekujący się królewską piwnicą, próbujący napoje przed podaniem ich na stół władcy. [przypis edytorski]

podczaszy — w dawnej Polsce wysoki urzędnik dworski, zastępca cześnika, opiekujący się królewską piwnicą, próbujący napoje przed podaniem ich na stół monarchy. [przypis edytorski]

podczciwa (daw., gw. forma) — poczciwa, tj. zacna, czcigodna. [przypis edytorski]

poddać — tu: poddać się. [przypis edytorski]

poddać — tu: podsunąć jakąś myśl. [przypis edytorski]

poddać — zaproponować. [przypis edytorski]

poddane i kupce moje — dziś popr. forma B. lm. r. m.: poddanych i kupców moich. [przypis edytorski]

pod Daszów — bitwa pod Daszowem była pierwszym poważnym starciem w czasie powstania listopadowego na Podolu. [przypis edytorski]

poddawa (daw.) — dziś popr. forma 3.os. lp cz.ter.: poddaje. [przypis edytorski]

poddawam (daw.) — dziś popr. forma: poddaję. [przypis edytorski]

poddawa się — dziś popr. forma 3.os. lp cz.ter.: poddaje się. [przypis edytorski]

poddawasz (starop. forma) — dziś 2.os. lp: poddajesz. [przypis edytorski]

pod dobrą datą (daw., pot.) — nietrzeźwy, pijany. [przypis edytorski]

pod dwudziestu stopami — pod dwudziestoma stopami; stopa: jednostka miary, wynosząca ok. 30 cm. [przypis edytorski]

Pod dwunaścią wojewód — wg tradycji podawanej przez Długosza Polacy po wygaśnięciu dynastii Lechów byli rządzeni przez 12 naczelników, doznając wówczas wielkiego ucisku. [przypis edytorski]

poddymać — rozdmuchiwać. [przypis edytorski]

poddymacz (starop.) — pochlebca. [przypis edytorski]

podė — krikštamotė. [przypis edytorski]

pode drzwiami (daw.) — dziś popr.: pod drzwiami. [przypis edytorski]

podejdźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

podejma — dziś popr.: podejmuje (w znaczeniu: podnosi). [przypis edytorski]

podejmcie — dziś popr.: podejmijcie; tu: skrócone ze względu na rytm wiersza. [przypis edytorski]

podejrzewając — tu: patrząc na, spoglądając, podglądając. [przypis edytorski]

podejrzywać (daw.) — dziś popr. podejrzewać. [przypis edytorski]

podejrzywać — dziś popr.: podejrzewać. [przypis edytorski]

podejrzywając — dziś popr.: podejrzewając. [przypis edytorski]

podejść kogo — oszukać, nabrać kogo. [przypis edytorski]

podejścia — podstępu. [przypis edytorski]

podejście — fortel, podstęp. [przypis edytorski]

podejźrzenie (starop.) — podejrzenie. [przypis edytorski]

podekpiwali — dziś popr.: podkpiwali. [przypis edytorski]

podekscytowanie — podniecenie; stan pobudzenia umysłowo-uczuciowego. [przypis edytorski]

podemgłę (starop.) — przez mgłę. [przypis edytorski]

podeń (starop. forma) — pod niego. [przypis edytorski]

podeń (starop. forma) — pod niego; tu: ku niemu. [przypis edytorski]

podeń (starop. forma) — skrót od: pod niego. [przypis edytorski]

podeń (starop.) — skrót od: pod nim. [przypis edytorski]

pode Przemyśl — dziś popr.: pod Przemyśl. [przypis edytorski]

podeśli (starop. forma) — dziś popr.: podeszli. [przypis edytorski]

podeśli (starop. forma) — podeszli; w podeszłym wieku. [przypis edytorski]

pode sercem — dziś: pod sercem. [przypis edytorski]

podespektować (daw.) — obrazić, pohańbić. [przypis edytorski]

Podes — przyjaciel Hektora. [przypis edytorski]

podesta — najwyższy urzędnik o uprawnieniach sądowniczych i wojskowych, odpowiednik burmistrza. [przypis edytorski]

podesta — w niektórych średniowiecznych włoskich republikach miejskich najwyższy urzędnik o uprawnieniach sądowniczych i wojskowych. [przypis edytorski]

podesta — w średniowiecznych włoskich miastach najwyższy urzędnik o uprawnieniach sądowniczych i wojskowych. [przypis edytorski]

podesta — zwierzchnik policji i sądownictwa w daw. wł. miastach. [przypis edytorski]

podesta (z wł.) — gł. reprezentant władz miasta a. prowincji skupionej wokół ośrodka miejskiego; średniowieczny urząd ustanowiony w XII w. przez cesarza Fryderyka I Barbarossę, utrzymujący się do XVI w. w niektórych wł. republikach miejskich; podesta posiadał uprawnienia sądownicze i wojskowe. [przypis edytorski]

podeszedł — dziś popr. forma 3 os. lp cz.przesz. r.m.: podszedł. [przypis edytorski]

podeszły (daw.) — dziś: w podeszłym wieku. [przypis edytorski]

podeszły — stary. [przypis edytorski]

podeszły — tu: w podeszłym wieku. [przypis edytorski]

podeszli [ludzie] (starop.) — ludzie w podeszłym wieku. [przypis edytorski]