Przypisy

piżmo — substancja pochodząca z gruczołów piżmowców, wykorzystywana do wyrobu perfum i olejków zapachowych. [przypis edytorski]

piżmo — substancja zapachowa pochodząca z gruczołów piżmowców, używana do wyrobu perfum i olejków zapachowych. [przypis edytorski]

piżmować się — perfumować się piżmem. [przypis edytorski]

Piza — miasto we Włoszech, w Toskanii. [przypis edytorski]

pizang — gatunek banana. [przypis edytorski]

Pizarrów i Cortezów — Francisco Pizarro (1478–1541): hiszpański konkwistador, zdobywca imperium Inków w zach. części Ameryki Południowej; Hernán Cortés (ok. 1485–1547): hiszpański konkwistador, zdobywca imperium Azteków w Meksyku. [przypis edytorski]

Pizarro, Francisco (1478–1541) — hiszpański konkwistador, zdobywca imperium Inków (w zach. części Ameryki Południowej). [przypis edytorski]

Pizarro, Francisco (1478–1541) — hiszpański konkwistador, zdobywca imperium Inków, założyciel miasta Lima, dzisiejszej stolicy Peru. [przypis edytorski]

Piza — włoskie miasto w regionie Toskania. [przypis edytorski]

Piza — włoskie miasto w regionie Toskania, znane m. in. ze swej lekko pochylonej wieży. [przypis edytorski]

Pizon (…) kazał wszystkich trzech uśmiercić (…) — Seneka, O gniewie, I, 18. [przypis edytorski]

Pizonowie — wpływowa rodzina rzymska, gałąź rodu kalpurnijskiego (łac. gens Calpurnia). Jej członkowie często byli wybierani na urząd konsula i mieli znaczący udział w kształtowaniu rzymskiej legislacji. Adresatami listu byli prawdopodobnie Lucjusz Calpurnius Pizon, który sprawował urząd konsula w roku 15 n.e., oraz jego dwaj synowie. [przypis edytorski]

Pizydia — górzysta kraina w płd.-zach. Azji Mniejszej, na płn. od Licji, granicząca z Karią, Lidią, Frygią i Pamfilią; wstrząsana powstaniami, pozostawała w dużej mierze niezależna od panowania perskiego, jej wojowniczy mieszkańcy nękali sąsiednie krainy, podległe Persom. [przypis edytorski]

Pizy (…) gród — Piza, miasto w Toskanii; miało być założone w kraju Etrusków przez osadników znad rzeki Alfeus (Alfejos) na Półwyspie Peloponeskim w Grecji, stąd określenie „alfejska”. [przypis edytorski]

Pizystrat (600–527 p.n.e.) — tyran Aten w latach 561–527 p.n.e., założyciel dynastii Pizystratydów, obejmującej także jego dwóch synów, panującej w Atenach do 510 p.n.e. [przypis edytorski]

pjaństwo (daw.) — dziś: pijaństwo. [przypis edytorski]

pjan a. pjany (daw.) — pijany. [przypis edytorski]

pjanica — dziś popr.: pijanica. [przypis edytorski]

pjany (daw.) — dziś: pijany. [przypis edytorski]

pjany (daw.) — dziś popr.: pijany. [przypis edytorski]

pjany (daw.) — pijany. [przypis edytorski]

pjany — dziś: pijany. [przypis edytorski]

pjany — dziś popr.: pijany. [przypis edytorski]

pjany — dziś popr. pisownia: pijany; tu wymowa dwusylabowa: pja-ny. [przypis edytorski]

pjany — tu: doprowadzający do stanu upojenia. [przypis edytorski]

pjolter — specyficznie norweski napój alkoholowy przyrządzany zwykle z brandy lub whisky zmieszanej z wodą sodową (a. wodą mineralną naturalnie gazowaną), popularny w Norwegii w latach 20–50 XX w., ale znany był już w 1880 r.: w jednej z gazet określany jako „nowoczesny drink” i nazywany „pjaalter”; jego twórcą miał być niejaki P.J. Holter, barman z Grand Hotelu z Oslo, ale wiąże się z nim też wiele innych opowieści; znana jest również odmiana drinku przygotowywana z koniaku i szampana (Kongepjolter), przy czym gra słów (norw. Konge: król) może sugerować królewskie pochodzenia tego napoju. [przypis edytorski]

Pjotr — zapis zgodny z pierwszym wydaniem: Pjotr Janicki, Nadal aksamit: liryki, Agencja Wydawnicza Agar, Warszawa 2006. [przypis edytorski]

PKO — Powszechna Kasa Oszczędności, polski bank założony w roku 1919. [przypis edytorski]

PKPG — Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego. [przypis edytorski]

PKU — Powiatowa Komenda Uzupełnień. [przypis edytorski]

PKU — Powiatowa Komenda Uzupełnień, terenowy organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej, zajmujący się m.in. prowadzeniem ewidencji wojskowej poborowych oraz wyznaczaniem poborowych do określonych rodzajów wojska. [przypis edytorski]

PKU (wojsk.) — powiatowa komenda uzupełnień, terenowy organ wojskowy odpowiedzialny za uzupełnianie sił zbrojnych II Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

PKWN i komunistom z Lublina — PKWN — Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Był to marionetkowy rząd złożony z podporządkowanych Stalinowi polskich komunistów. Swój manifest ogłosił 22 lipca 1944 roku w Lublinie. [przypis edytorski]

płacej (daw.) — dziś forma D.lp: płacy. [przypis edytorski]

płacha (daw.) — połowa rozszczepionego kloca; gruba nieociosana deska. [przypis edytorski]

płach (daw.) — blacha na piersi; obrona. [przypis edytorski]

płachetek (daw.) — kawałek. [przypis edytorski]

płacić pełny żołd, dopóki Hellenów nie przyprowadzi z powrotem do Jonii — zwykle najemnikom płacono żołd tylko za czas ich udziału w kampanii, drogę powrotną odbywali na własny koszt. [przypis edytorski]

płacić — tu: znaczyć. [przypis edytorski]

płaci kryć — czy opłaca się ukrywać. [przypis edytorski]

płaczącą wdowę — w późn. wyd. poprawiono tłumaczenie, zmieniając w tym miejscu wyrażenie na: „zwiędłą już wdowę”. [przypis edytorski]

płacząc zdrady — opłakując zdradę. [przypis edytorski]

płaczcie wdowy — opłakujcie wdowę; płaczcie nad wdową. [przypis edytorski]

Płacze (…) jakby się w kwietniu urodził — tzn. w porze częstych deszczów. [przypis edytorski]

płacze jak Rachel u Ramy — nawiązanie do fragmentu z Księgi Jeremiasza (Jr 31,15–16), w którym mowa jest o opłakiwaniu przez Rachelę, żonę patriarchy Jakuba zwaną matką Izraela, jej synów, Józefa i Beniamina, patronujących dwóm pokoleniom Izraela: „(15) To mówi Pan: «Słuchaj! W Rama daje się słyszeć lament i gorzki płacz. Rachel opłakuje swoich synów, nie daje się pocieszyć, bo już ich nie ma». (16) To mówi Pan: «Powstrzymaj głos twój od lamentu, a oczy twoje od łez, bo jest nagroda na twe trudy, wyrocznia Pana, powrócą oni z kraju nieprzyjaciela”; por. też w Nowym Testamencie Mt 2, 18. [przypis edytorski]

Płacze Zygmunt żegnając długiego terminu Widzenia się — ówczesna składnia dopuszczała połączenie „płakać czego” w znaczeniu: płakać z powodu czegoś. [przypis edytorski]

płaczka — kobieta wynajmowana do opłakiwania czyjejś śmierci. [przypis edytorski]

płacz Magdaleny — nawiązanie do płaczu Marii Magdaleny przy opustoszałym grobie Jezusa po jego Zmartwychwstaniu. [przypis edytorski]

płakać kogoś — płakać za kimś, opłakiwać kogoś. [przypis edytorski]

płakała, gdy bliski jej krewny, człowiek pięćdziesięcioletni, który w jednej parafii przez trzydzieści lat pełnił obowiązki kapłańskie, musiał iść na tułaczkę z żoną i dziećmi — mowa o księdzu unickim, szykanowanym przez władze carskie w zaborze rosyjskim. Kościół unicki (greckokatolicki) powstał na terenie Polski w 1596 r. w wyniku unii brzeskiej, łączył prawosławny obrządek i tradycję (w tym zwyczaj zakładania rodzin przez księży) z podporządkowaniem władzy papieża. Rząd rosyjski dążył w XIX w. do przywrócenia prawosławia na terenie dawnej Polski. [przypis edytorski]

płakała, gdy garstki pijanych włóczęgów i obałamuconych dzieci rozbijały bezkarnie po ulicach Warszawy sklepy żydowskie i niszczyły ich mienie — nawiązanie do pogromu warszawskiego, który miał miejsce w Boże Narodzenie 1881 r. Zabito wówczas 2 osoby, 24 zostały ranne, 1000 rodzin straciło środki do życia, zniszczono mienie 10000 Żydów. [przypis edytorski]

płakał jej (starop. konstrukcja) — płakał nad nią. [przypis edytorski]

płakały Kolmy — płakały z żalu nad losem Kolmy; charakterystyczna forma z dopełniaczem, służąca archaizacji tekstu. [przypis edytorski]

płakali zachodząc się — dziś: płakali zanosząc się. [przypis edytorski]

płakiwała (daw.) — płakała od czasu do czasu; dziś: popłakiwała. [przypis edytorski]

płań a. płania (daw.) — rozlewisko; także: ploso. [przypis edytorski]

płań a. płania — szeroko rozlana, niegłęboka woda; kałuża. [przypis edytorski]

płań a. płania — szeroko rozlana, niegłęboka woda. [przypis edytorski]

płaneta (daw.) — dziś: planeta. [przypis edytorski]

płaneta (daw.) — dziś popr.: planeta. [przypis edytorski]

płanetnica, płanetnik — w wierzeniach słowiańskich, na poły demoniczna istota uosabiająca zjawiska atmosferyczne, kierująca chmurami i zsyłająca burze, ulewy czy grad; płanetnikami (inaczej też: chmurnikami, obłocznikami) miały zostawać dusze zmarłych nagłą śmiercią i samobójców (szczególnie wisielców i topielców). [przypis edytorski]

płaśnia — płaszczyzna. [przypis edytorski]

płasienka — mała płaśń, tj. taras. [przypis edytorski]

płaska dolina — chodzi o polanę Kira Miętusia. [przypis edytorski]

płaski (daw.) — prymitywny. [przypis edytorski]

płaski (daw.) — przyziemny. [przypis edytorski]

Płaskie — dawna marka papierosów. [przypis edytorski]

płaskonos, Spatula clypeata (biol.) — średniej wielkości wędrowny ptak wodny z rodziny kaczkowatych. [przypis edytorski]

płaskonosy (biol.) — rodzaj wędrownych ptaków wodnych z rodziny kaczkowatych. [przypis edytorski]

płaskorzeźb — dziś popr. w r. ż.: płaskorzeźba. [przypis edytorski]

płaszcza na ramię nie zarzuci, jak człowiek wolny — himation, wierzchnie okrycie w starożytnej Grecji, stanowił duży prostokątny tkaniny, którym się spowijano i układano w fałdy; najczęściej zarzucano go przez plecy na lewe ramię, przeciągano pod prawą ręką i ponownie zarzucano skraj na lewe ramię; różne sposoby noszenia himationu miały różne znaczenie społeczne. [przypis edytorski]

płaszczyzna — tu: równina. [przypis edytorski]

płata (daw.) — opłata, podatek. [przypis edytorski]

płata — płaca, zapłata. [przypis edytorski]

płat (daw.) — opłata, podatek. [przypis edytorski]

płat (daw.) — zapłata. [przypis edytorski]

płatew — poprzeczna belka podtrzymująca krokwie. [przypis edytorski]

płatnąć — ciąć ostrym narzędziem, rozpłatać szablą. [przypis edytorski]

płatnąć (daw.) — forma dokonana czas. płatać: ciąć na płaty, zadawać ranę ciętą. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wykonujący broń i zbroje. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wykonujący elementy uzbrojenia: pancerze, tarcze miecze itp. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wykonujący elementy uzbrojenia. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wykonujący elementy uzbrojenia (w średniowieczu zbroje płytowe, później broń białą). [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wykonujący zbroje płytowe dla ludzi i koni, oraz elementy towarzyszące zbroi: przyłbice, naramienniki, rękawice, szyszaki, kolczugi; od XVI w.: rzemieślnik wyrabiających metalową broń białą (miecze, szpady itp.). [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wykonujący zbroje. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wyrabiający zbroje, hełmy itp. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą. [przypis edytorski]

płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe. [przypis edytorski]

płatniczy — kelner płatniczy, sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]

płatniczy — starszy kelner sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]

płatniczy — tu: kelner, u którego opłaca się rachunek. [przypis edytorski]

płatnie — tj. rozpłata, rozetnie, jak mieczem lub nożem. [przypis edytorski]

płatowiec — statek powietrzny z nieruchomymi płatami nośnymi (skrzydłami), samolot. [przypis edytorski]

pławić się (starop.) — tu: płynąć. [przypis edytorski]

pławiczka — płytka, wąska, jednoosobowa łódka. [przypis edytorski]

pławikonik a. konik morski — zwyczajowa nazwa ryb morskich z rodzaju Hippocampus wyróżniających się kształtem ciała przypominającym konika szachowego. [przypis edytorski]

płaźń a. płaśń — taras, płaska przestrzeń na stoku górskim. [przypis edytorski]

płaz (daw.) — dowolne stworzenie pełzające; dziś: ziemno-wodny zmiennocieplny kręgowiec, którego rozwój przebiega w zbiornikach słodkowodnych, np. żaba, salamandra. [przypis edytorski]

płaz (daw.) — dowolne stworzenie pełzające (tu mowa o dinozaurach). [przypis edytorski]

płazem — płaską stroną szabli. [przypis edytorski]