Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8502 przypisów.
mniemać — uważać, przypuszczać, sądzić. [przypis edytorski]
mniemacieli (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli mniemacie; jeśli sądzicie, jeśli uważacie. [przypis edytorski]
Mniemał (…) być olbrzymem (daw. składnia) — sądził, że jest olbrzymem. [przypis edytorski]
mniemał (…) królów — sądził, że widzi królów. [przypis edytorski]
mniemał mieć korzyść (daw. składnia) — sądził, że będzie miał korzyść. [przypis edytorski]
mniemam, że czymś boskim jest nieodczuwanie żadnej potrzeby — Sokrates wygłasza tu zapatrywanie znane jako zasada filozofii tzw. cyników, np. Antystenesa (zob. Sympozjon), z którego pism musiał Ksenofont w znacznej mierze korzystać. [przypis tłumacza]
mniemania Faworyna, iż przy zacnej uczcie trzeba (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Pyrrona [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 82. [przypis tłumacza]
mniemanie o nieśmiertelności duszy, o którym powiada Cycero (…) — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, I, 16. [przypis tłumacza]
mniemanie — opinia. [przypis edytorski]
mniemanie — tu: opinia. [przypis edytorski]
mniemany (daw.) — fałszywy. [przypis edytorski]
mniemany — uważany za kogoś bądź za coś, zwykle błędnie. [przypis edytorski]
Mnie, Marka, matka ma w Lombardii zległa — Marko Lombardo, szlachcic wenecki, przyjaciel Dantego, człowiek pełen osobistych przymiotów i zalet, ale zbyt skory do porywczego gniewu. [przypis redakcyjny]
mniemaszli go (…) niedołężnym — konstrukcja z partykułą -li o znaczeniu wzmacniającym i pytajnym; inaczej: czy mniemasz, że jest niedołężny; czyż mniemasz (sądzisz, przypuszczasz, uważasz go za). [przypis edytorski]
mniemaszli — konstrukcja z partykułą -li; inaczej: czy mniemasz. [przypis edytorski]
mniemaszli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy mniemasz. [przypis edytorski]
mnie męczy… dręczy — przekład usiłuje naśladować aliteracje oryginału: me… miserum macerat. [przypis tłumacza]
mnie osadzono już w więzieniu w Moabicie — Przybyszewski przebywał w więzieniu śledczym w Moabicie przez dwa tygodnie w r. 1896, aresztowany w związku z samobójstwem Marty Förder, córki kupca bławatnego z Wągrowca, która żyła z nim w wolnym związku w Berlinie od 1891 r. i była matką trojga jego dzieci. [przypis edytorski]
mnieście (…) pokonali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: mnie pokonaliście. [przypis edytorski]
mnie ściga Mojra (mit. gr.) — Mojry to boginie losu, znają przeznaczenie ludzi i bogów. Nie podlegają władzy Zeusa. Achilles wspomina tutaj przepowiednię, wedle której ma zginąć na wojnie trojańskiej. [przypis edytorski]
mnieś przedał (daw.) — mnie sprzedałeś. [przypis edytorski]
mnieś (…) udzielił (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: mnie udzieliłeś. [przypis edytorski]
Mnie samemu wystąpiły łzy (…), słysząc moją mowę rodzinną i (…) będąc powitany — dziś błąd składniowy ze wzgl. na niezgodność podmiotów; popr. np.: „Mnie samemu wystąpiły łzy z radości, gdy usłyszałem moją mowę rodzinną i z tak szczerą serdecznością zostałem powitany”. [przypis edytorski]
Mnie się nawet zdaje, że boska jakaś łaska i cześć towarzyszy władcy — Ksenofont czuł cześć dla wielkich ludzi i żył w cieniu trzech wielkich mężów, jakich w życiu spotkał: Sokratesa, Cyrusa Młodszego, Agesilaosa. Ale władca czy wielki człowiek nie u każdego budzi takie uczucia, jak Ksenofont sobie wyobraża, sądząc drugich według siebie. Przecież i Ksenofont zdawał sobie sprawę z tego, że takimi środkami władca może zyskiwać popularność (miał tu przed oczyma Agesilaosa lub Cyrusa), ale że takimi sposobami nie można zyskać władzy tam, gdzie szczęka oręż i huczy walka polityczna i niezgoda. Wskazówki takie mogą odnosić się do kogoś, kto już władzę po kimś dziedziczy i walczyć o nią nie musi. Tym, kto może skorzystać z tych uwag, jest Dionizjusz II, który po śmierci ojca w 367 r. bez żadnych trudności objął władzę. Podczas 38 lat swych rządów Dionizjusz I tak utrwalił zdobytą przez siebie władzę, że na syna przeszła niejako po przodkach odziedziczona, prawnie się należąca korona królewska. Młody władca miał teraz pokazać, czy potrafi nie zmarnować dziedzictwa. [przypis tłumacza]
mnie się patrzy (gw., daw.) — ja powinnam, mnie się należy. [przypis autorski]
mnie tam na tym mało — mnie to nie obchodzi, mało mi na tym zależy. [przypis redakcyjny]
mnie też na tym mało — mało mi zależy. [przypis redakcyjny]
Mnie tu nuda zabije — cytat z poematu Kirgiz (1842) Gustawa Zielińskiego. [przypis edytorski]
mnie wam dziwno, panie (daw.) — dziwię się wam, panie. [przypis edytorski]
mnież — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
mnież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy mnie. [przypis edytorski]
mnież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy mnie. [przypis edytorski]
mnież odmówicie — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; czy mnie odmówicie, czyż mnie odmówicie. [przypis edytorski]
mnież to przystoi (daw.) — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy to mnie przystoi. [przypis edytorski]
mnież to trzeba (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że skróconą do -ż; znaczenie: mnie właśnie trzeba. [przypis edytorski]
mnie znowu tam wezwano, kiedy postanowiono oszukać pewnego królika imieniem Achab — Trzecia Księga Królów, rozdz. XXII, w. 21 i 22: „Pan rzekł, iż oszuka Achaba, króla Izraela, iżby szedł do Ramoth w Galaadzie i aby tam runął. Na to wystąpił duch i stanął przed Panem, i rzekł: »Ja go oszukam«. A Pan rzekł: »Co? Tak, ty go oszukasz i zmamisz. Idź i tak uczyń«”. [Cytat z nieznacznymi skrótami; wg dzisiejszego podziału: 1 Krl 22, 20–22; red. WL]. [przypis autorski]
mnie zwierzył — tu: mnie powierzył; złożył w moje ręce. [przypis edytorski]
mnima (starop. forma) — mniema; sądzi. [przypis edytorski]
mnisi nitryjscy — od IV w. zamieszkujący tereny wokół Jezior Sodowych, zwane też pustynią nitryjską, na zach. od Delty Nilu, kilkadziesiąt km na płd. od Aleksandrii (ob. dolina Wadi an-Natrun). [przypis edytorski]
mniski (daw.) — zakonny, mniszy. [przypis edytorski]
Mniszchówna Maryna, właśc. Marianna Mniczech (ok. 1588–1615) — caryca Rosji, koregentka (osobno koronowana) Dymitra Samozwańca I (ok. 1581–1606). Córka wojewody sandomierskiego, Jerzego Mniszcha i Jadwigi z Tarłów; jej dziad Mikołaj przybył do Polski z Królestwa Czech. Na mocy kontraktu zawartego w 1604 r. między jej ojcem a Dymitrem, miała zostać żoną tegoż w razie zdobycia przezeń tronu rosyjskiego. Kiedy 30 czerwca 1605 r. Dymitr Samozwaniec I objął władzę, Maryna wyruszyła do Moskwy, po drodze, w Krakowie, 27 listopada 1605 r. zawarłszy z Dymitrem ślub per procura. 18 maja 1606 r. w Moskwie została koronowana na carycę w Soborze Uspieńskim na Kremlu oraz zawarła ślub z Dymitrem w obrządku bizantyjskim. Kiedy 27 maja 1606 r. w wyniku zamachu stanu jej mąż został zamordowany, a carem został Wasyl IV Szujski (1552–1612), Maryna początkowo uciekła do obozu polskiego, a następnie wraz z ojcem została uwięziona w Jarosławiu jako zakładniczka. W 1608 r. uwolniona na mocy rozejmu między carem Rosji a królem Rzeczpospolitej, z namowy ojca nie powróciła jednak do kraju, lecz 20 września w obozie wojskowym w Tuszynie „rozpoznała swego męża” w Dymitrze Samozwańcu II i przyłączyła się do II Dymitriady. Działania polityczno-wojskowe podjęte przez stronę polską pozostawiły wkrótce Marynę samej sobie: po klęsce pod Kłuszynem bojarzy zawarli umowę z hetmanem Żółkiewskim umowę, uznając kandydaturę królewicza Władysława Wazę na cara Rosji w zamian za pomoc wojsk polskich w odparciu oblężenia Moskwy przez zaciężne siły Samozwańca II. Na wieść o tym porozumieniu Dymitr Samozwaniec II zbiegł do Kaługi nad Oką, gdzie 21 grudnia 1610 r. został zastrzelony w saniach przez kierującego się zemstą za wcześniejsze uwięzienie i biczowanie Tatara, Piotra Urusowa. Maryna, która w 1611 r. urodziła syna Dymitra Samozwańca II, Iwana, zdecydowała się nie wracać do Rzeczypospolitej i bronić swych praw do tronu Rosji (teraz już przeciw królowi polskiemu). Związała się z atamanem Kozaków dońskich, Iwanem Zaruckim, utworzyła z nim państwo kozackie w rejonie płd. dorzecza Wołgi ze stolicą w Astrachaniu i stamtąd prowadziła wojnę z Rosją, dążąc do osadzenie swego syna na tronie carów. W 1613 r. przez sobór ziemski wybrał na cara Michała I Romanowa oraz na mocy uchwały odmówił wszelkich praw do tronu Marynie i jej synowi. Wobec buntu wojska, jaki wybuchł w Astrachaniu w maju 1614 r., Zarucki wraz z Maryną i Iwanem Dymitrowiczem musieli uciekać, jednak zostali pojmani. Z rozkazu cara Michała I w publicznej egzekucji w Moskwie Zarucki został wbity na pal, a trzyletni Iwan Dymitrowicz powieszony; Marynę więziono do wiosny 1615 r. w baszcie kremla w Kołomnie, gdzie zmarła (prawdopodobnie skrytobójczo zamordowana). [przypis edytorski]
Mniszech, Maryna (1588–1615) — żona i współregentka Dymitra Samozwańca I, współpracowała też z jego następcą. [przypis edytorski]
mniszek, w oryg.: dandelion (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, z których najbardziej znany jest mniszek pospolity (Taraxacum officinale), powszechnie nazywany dmuchawcem. [przypis edytorski]
mniszyć — także: misić, miśkować; trzebić, czyścić. [przypis redakcyjny]
mniszy (daw.) — dawna forma, obecnie: mnisi. [przypis edytorski]
mniszy (starop. forma) — mnisi. [przypis edytorski]
mnóstwo do mówienia — dziś: mnóstwo do omówienia. [przypis edytorski]
mnóstwo (…) energii umysłowej rozpraszał — [Komentarz autora z Uwag.] Rozwaga w kierunku sumienia jest rozwagą w kierunku najmniejszej fatygi umysłowej, przy czym ma się to paradoksalne uspokojenie, że się przeciw sobie samemu wystąpiło. [przypis autorski]
mnóztwo — popr.: mnóstwo. [przypis edytorski]
mnodzy — liczni. [przypis edytorski]
mnogich chrześcian z niewoli w rękach Żydów wykupując — w oryg. łac. multos christianos de servitute Judaeorum suis facultatibus redimebat. [przypis edytorski]
mnogie (…) świadki (daw.) — dziś popr. forma M. lm: mnodzy (tj. liczni) świadkowie. [przypis edytorski]
mnogimi oczyma swego umu (z ukr.) — licznymi oczami swego rozumu. [przypis redakcyjny]
mnogimi umu swojego oczyma, jako łowiec chytry, na wszystkie strony poglądając i straże na milę i dalej od obozu mając — Samoił Weliczko, 62 [Samoił Wełyczko (1670–ok. 1728) — ukr. kronikarz, autor Kroniki zdarzeń w Południowo-wschodniej Rosji w XVII w., napisanej m.in. na podstawie pamiętników polskich, przedstawiających walki z Kozakami w 1638 r.; Red. W.L.]. [przypis autorski]
mnogimi umu swojego oczyma (z ukr.) — licznymi oczami swego rozumu. [przypis redakcyjny]
mnogo — dużo, wiele. [przypis edytorski]
mnożyć — tu: wzbudzać lub powiększać. [przypis redakcyjny]
Módlcie się, iżbyście nie weszli w pokuszenie — Łk 22, 40 i 46. [przypis tłumacza]
módz — dziś popr. pisownia: móc. [przypis edytorski]
mógłby był — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; znaczenie: kiedyś, wcześniej mógłby. [przypis edytorski]
mógł być ciemnym (daw.) — mógł być ciemny. [przypis edytorski]
mógł był pomyśleć — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: mógł (wtedy, wcześniej, uprzednio) pomyśleć. [przypis edytorski]
mógłbym nagle olsnąć, gdyby (…) oczy się moje odeń odwróciły — Najwyższe światło samo nadaje siłę nań poglądającemu, żeby mógł wytrzymać blask jego. Poeta błyskawicą tego światła mając wzrok rażony, nagle by olsnął, gdyby odeń oczy odwrócił, a nie wzmacniał wzroku ciągłym i wytrwałym spoglądaniem. Myśl pełna głęboko duchowej prawdy i prawdziwie wzniosła! [przypis redakcyjny]
Mógłbym na zgon dziś patrzeć matki, dzieci, żony — W tym ustępie mógłby Molier mieć na myśli surową obojętność jansenistów. [przypis tłumacza]
mógłbym […] nazwać atomistyką transcendentalną […] wyraz ten został już od dawna użyty na oznaczenie osobnego sposobu objaśniania zjawisk cielesnych (molecularum) — Molekuły (drobiny) są to, jak wiadomo, najdrobniejsze cząsteczki ciał, jeszcze dla oka lidzkiego, uzbrojonego w odpowiednie przyrządy, dostrzegalne; atomy (niedziałki) zaś to przypuszczalne tylko, niedające się podzielić pra-pierwiastki, które mają posłużyć do wyjaśnienia rozmaitego składu i zachowania się ciał. [przypis tłumacza]
mógłby — nieosobowo: można było. [przypis redakcyjny]
mógł ci (…) patrzeć — konstrukcja z partykułą „ci”, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]
mógł dostrzec istotnej różnicy tej (…) i owego bogactwa — dziś: mógł dostrzec istotną różnicę tą (…) i owo bogactwo. [przypis edytorski]
Mógł ją był spotkać — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: mógł ją wcześniej spotkać. [przypis edytorski]
mógł Mars wydrzeć życie Lapitom (…) — Mars, gdy nie został zaproszony na wesele Lapity Piritoosa, miał zesłać na tesalskich Lapitów szał, podjudzając ich do zgubnej walki z Centaurami. [przypis edytorski]
mógł mu dostać — miał szanse w walce z nim. [przypis edytorski]
Mógł niezbitą przysięgą (…) sumienie czyste — Znowu oddźwięk Prowincjałek Pascala (List IX) i napiętnowanie kazuistyki, wedle której wolno jest najoczywiściej kłamać, jeżeli się uczyni „zastrzeżenie myślowe”. „Można przysiąc (powiada kazuista Sanchez), że się nie zrobiło jakiejś rzeczy, mimo że się ją zrobiło w istocie, rozumiejąc w duchu to, że się jej nie zrobiło pewnego dnia albo zanim się przyszło na świat” etc. Tak Orgon oddał szkatułkę Tartufowi na przechowanie, aby móc w potrzebie przysiąc, że jej nie ma. [przypis tłumacza]
mógł — tu: zmagał. [przypis edytorski]
mógł (…) uzyskać (…) wewnętrzne uspokojenie — zob. niniejszej rozprawy ustęp 94. [przypis redakcyjny]
mógłżeby — konstrukcja z partykułą -że-; znaczenie: czyżby mógł; czy mógłby. [przypis edytorski]
mógłże — czy mógł, czyż mógł. [przypis edytorski]
mógłże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mógł, czyż mógł. [przypis edytorski]
mógłże — konstrukcja z partykułą pytającą -że (nadającą charakter pytania retorycznego); inaczej: czy mógł. [przypis edytorski]
mógłże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mógł. [przypis edytorski]
mógłżem cię spotkać — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy mogłem, czyż mogłem. [przypis edytorski]
mógłżeś — konstrukcja z partykułą -że, pełniącą funkcję wzmacniającą i pytajną; inaczej: czy mogłeś. [przypis edytorski]
Mój alter ego powinien być — jest to uzupełnienie listu poprzedniego, ostatnie, jakie wyszło spod ręki poety, który zmarł 23-go lutego 1859 r. [przypis redakcyjny]
Mój Boże, ten Kraków… ileż wspomnień na każdym kroku! — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Jacek Malczewski (rys. S. Wyspiańskiego). [przypis edytorski]
Mój Boże! tych koronek jakiż to haft przedni! — Pokrewny rys w Pantagruelu Rabelais'go (ks. II, rozd. 16). [przypis tłumacza]
Mój Boże (…) wielkich krzykaczy — Celimena, młoda wdowa, niemająca pozycji przez męża, wie, iż wszystko dla niej zależy od tego, jak się potrafi „postawić” w świecie; toteż pielęgnuje swoich wielbicieli niby ogrodnik roślinki. [przypis tłumacza]
mój braciszku — Bogdan Krahelski, brat Krystyny, był lotnikiem i walczył w Bitwie o Anglię. [przypis edytorski]
Mój brat Seweryn (…) jako najstarszy — Maksymilian bawił wówczas w Puławach. [przypis autorski]
mój cały zamek za błysk świecy! — nawiązanie do sławnego cytatu z tragedii Shakespeare'a: „Konia! Królestwo za konia!” [przypis edytorski]
mój ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]
Mój Deliuszu! Prze'ć umrzesz kiedyś — w oryginale wyrażone jest to jednym dodanym do imienia przymiotnikiem. [przypis edytorski]
Mój duch łańcuchem skuty do ziemi — utwór ten jest też traktowany jako druga część kwadryptyku poetyckiego Tadeusza Micińskiego, w którym pierwsza i tytułowa część to wiersz Lucifer, część trzecia to wiersz Melancolia, a czwarta to fragment zaczynający się od słów Oto mej duszy świątynia — z czarnych jak miłość marmurów (…). [przypis edytorski]
mójeś ty (gw.) — jesteś mój. [przypis edytorski]
mójeś ty (gw.) — mój kochany, mój drogi. [przypis edytorski]
Mój Eustachy — Eustachy Januszkiewicz, ruchliwy księgarz emigracyjny, którego Słowacki wyraźnie nie lubił. Refren „Mój Eustachy”, powtarzający się po każdej zwrotce, jest naśladowaniem podobnego utworu Byrona z refrenem „My Murray”. [przypis redakcyjny]
mój (gw.) — mój mąż. [przypis edytorski]
mój (gw.) — tu: mąż. [przypis edytorski]
mój imiennik — generał w wojnie peloponeskiej, również ofiara wyprawy sycylijskiej. [przypis tłumacza]
Mój kochany Henryku! — jest to odpowiedź na następujący ustęp listu Reeve'a z dnia 10 października 1831 r.: „Czytam w liście, który mam przed sobą: »Posiada on niezmiernie wiele wiadomości, wielkie zdolności umysłowe, lecz nie ma pojęcia o tem, czem jest ofiara, wyrzeczenie się siebie, obowiązek, powolne, straszne i nieznane cierpienie, poświęcenie dla rodu ludzkiego«. Zaprawdę, mój kochany, gdybym Cię znał tylko z tego listu, gdybym nie był czytał z dzieł Twoich nic prócz tych wierszy i gdybym w Tobie nic innego prócz tych myśli o zemście nie umiał znaleźć i nic w Tobie nie pojął prócz Twoich nieubłaganych i krwiożerczych namiętności, miałbym ochotę powiedzieć surowemi słowy proroka: Jesteś człowiekiem. Od pierwszych czasów naszej przyjaźni, gdy ona była jeszcze zwykłą znajomością, podczas przechadzek naszych w Passy, podczas palenia tytoniu u Ciebie, a później podczas przechadzek naszych poprzez góry, widziałem z najgłębszą boleścią siłę Twojej nienawiści, moc Twojego charakteru, szał Twoich namiętności, zwracających się w całości przeciwko człowiekowi, który Ci raz stanął na drodze, a którego zaszczycasz nazwą wroga. Później przyszło cierpienie, złagodziło surowość Twojego charakteru, dało Ci poznać tkliwość uczucia i piękno przyjaźni, lecz niestety, nie nauczyło Cię odczuwać, jak wiele sprzecznego z chrześcijaństwem pierwiastku jest w nienawiści. Pięć godzin rozmowy z człowiekiem, który, szczerze czy udanie, był w każdym razie skłonnym do zgody, a gniew Twój, jak olbrzym z podania, że tak powiem, ledwie tknął ziemi, już odzyskał cały swój ogień i cały zapał. Jak drugiemu Herkulesowi, pozostaje Ci jedynie zdusić go w ramionach. Ten duch zemsty, silny sam w sobie, stanowi słabość Twojego charakteru, a przez szczególną przewrotność Twojej duszy upierasz się, by go uważać za broń dozwoloną i użyteczną. Mówisz mi o przeznaczeniu. A więc przeznaczenie to jest w Tobie, inaczej mówiąc: pierwiastek złego, który kochasz, jak gdyby był pierwiastkiem dobrego, »groszek dziki, rosnący w życie«. Chcesz zło złem zwalczać, zdaje Ci się, że jesteś skrzywdzony; jesteś nim istotnie i odrzucasz od siebie daleko i sprawiedliwość, i wyrzeczenie się siebie, i ducha poświęcenia. Poświęcenie! Chcesz poświęcić drugiego, złożyć ofiarę z ciała i krwi dla namiętności śmiertelnej i ziemskiej. Powiedziane jest w liście Twoim: »Będzie moim przeciwnikiem i złamie mię, o ile się go nie pozbędę w śmiertelnym pojedynku«. Zbir włoski powiedziałby: »O ile go nie każę zamordować na rogu ulicy«; Teodor, rozbójnik korsykański, powiedziałby: »O ile jeden z moich kamratów nie wypali do niego z karabinu«; lecz jedynie szlachcic polski, chrześcijanin, poeta i człowiek uczuciowy, posiadający kochankę we wspomnieniu i przyjaciela w rzeczywistości, zdobył się na chęć zostania katem, opowiadając o poświęceniu, i na chęć zanurzenia rąk we krwi mówiąc o wyrzeczeniu się siebie. Przerwijmy tę sprzeczkę, lecz zaklinam Cię na wszystko, co Ci święte, na imię matki i ojczyzny, których już nie ma, na wspomnienie przeszłości, na Słowo obłoków[Słowo obłoków — Cytat z Apokalipsy; przyp. red.] zastanów się, módl się za siebie, a nie o karę dla niego, módl się, by pokój niebieski zstąpił do Twojego serca i by zgasił nieczyste płomienie, które Cię pożerają. Co do niego, jeśli zechce Cię oszukać, jesteś na to przygotowany. Opuść szablę — cios ugodził w ciebie!”. [przypis redakcyjny]
mój „Latarnik”, który był osobą rzeczywiście istniejącą — bohater noweli Latarnik, którą autor poprzedził uwagą: „Opowiadanie to osnute jest na wypadku rzeczywistym, o którym w swoim czasie pisał J. Horain w jednej ze swych korespondencji z Ameryki”; o prawdziwej historii tego latarnika, nazwiskiem Sielawa, Sienkiewicz pisze szerzej w swoich Listach z podróży do Ameryki. [przypis edytorski]
mój mości (daw.) — mój panie. [przypis edytorski]
