Przypisy

kościół Dominikanów — tu: należący do zakonu dominikanów gotycki kościół św. Mikołaja w Gdańsku, jeden z najstarszych w mieście. [przypis edytorski]

kościółek — tu daw.: niewielka świątynia, niekoniecznie chrześcijańska. [przypis edytorski]

kościół farny — miejski kościół parafialny. [przypis edytorski]

kościół farny — w średniowieczu kościół parafialny. [przypis edytorski]

kościół Minerwy — gotycki kościół Santa Maria sopra Minerva w Rzymie, zbudowany w średniowieczu na miejscu rzymskiej świątyni Minerwy. W XV w. utworzono przy nim bractwo Annunziata, które wspierało biedne dziewczęta, zbierając dla nich środki, by mogły znaleźć męża, a nie skończyć jako prostytutki. Corocznie w tym kościele w dniu święta Zwiastowania (25 marca) uroczyście wręczano wybranym dziewczętom sakiewki z posagami. [przypis edytorski]

Kościół pod wezwaniem świętego Klemensa — kościół anglikański, usytuowany w pobliżu Pałacu Sprawiedliwości w Westminsterze. [przypis edytorski]

kościół Świętego Pawła — właśc. katedra Świętego Pawła. Jeden z najbardziej znanych kościołów anglikańskich; znajduje się w centrum Londynu. [przypis edytorski]

kościół Świętego Wawrzyńca za Murami — bazylika mniejsza i kościół parafialny w Rzymie. [przypis edytorski]

kościół św. Katarzyny w Gdańsku — najstarszy kościół parafialny na Starym Mieście w Gdańsku, zbudowany w XIII w., w 1555 przejęty przez protestantów, po II wojnie światowej przekazany zakonowi karmelitów. [przypis edytorski]

kościół św. Marcina a. St Martin-in-the-Fields — anglikański kościół parafialny w Westminsterze. [przypis edytorski]

kościół św. Marka — bazylika św. Marka, najważniejszy kościół wenecki, cenny zabytek archit. włosko-bizantyjskiej; zbudowany po wsch. stronie Placu św. Marka dla przechowania relikwii świętego, obwołanego patronem miasta; bogato zdobiony, zawierający liczne dzieła sztuki. [przypis edytorski]

kościół Św. Trójcy — dawny kościół warszawski przy klasztorze brygidek, położony przy u zbiegu ulic Długiej i Nalewek, w pobliżu arsenału; rozebrany w 1892. [przypis edytorski]

kościół Saint-Sulpice (św. Sulpicjusza) — wielki klasycystyczny kościół z XVII-XVIII w., drugi co do wielkości w Paryżu (po katedrze Notre Dame). [przypis edytorski]

kościół — tu ogólnie: świątynia. [przypis edytorski]

Kościół — tu: Państwo Kościelne, istniejące na terenie środkowych Włoch w okresie od ok. 755 do 1870 roku, rządzone przez papieży jako świeckich monarchów. [przypis edytorski]

kościoła starego, który jest nazwany królestwem kapłańskim — Wj 19, 6. [przypis edytorski]

kościoł — dziś popr. pisownia: kościół. [przypis edytorski]

kościołek — dziś popr. pisownia: kościółek. [przypis edytorski]

kościołek (…) Marii na Piaskach — kościół O.O. Franciszkanów NP Marii „na Piaskach”, jedna z najstarszych świątyń Wilna. [przypis edytorski]

Kościoły azyjskie pozdrawiają was — 1 Kor 16, 19; azyjski (daw.): azjatycki, tu: znajdujący się w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

kości są rzucone, łac. Alea iacta est — słowa Juliusza Cezara wypowiedziane 49 p.n.e. podczas przekraczania na czele swojej armii granicznej rzeki Rubikon, oddzielającej Galię Przedalpejską od Italii, co było jednoznaczne ze sprzeciwieniem się rozkazom senatu i rozpoczęciem wojny domowej w republice rzymskiej przeciwko Pompejuszowi i optymatom; zwrot oznaczający obecnie podjęcie ryzykownej i nieodwołalnej decyzji. [przypis edytorski]

Kościuszko pod Racławicami — dramat Władysława Ludwika Anczyca z 1881 r. [przypis edytorski]

Kościuszko pod Racławicami — dramat Władysława Ludwika Anczyca z 1881 r., sfilmowany w 1913 r. [przypis edytorski]

Kościuszko pod Racławicami — popularny dramat patriotyczny Władysława Ludwika Anczyca z 1880, przez wiele lat grany na scenach teatralnych Krakowa. [przypis edytorski]

Kościuszko przeczuł was, krzycząc: skończona — po przegranej pod Maciejowicami (1794) Tadeusz Kościuszko (1746–1817) krzyknął podobno finis Poloniae tj. koniec Polski. [przypis edytorski]

Kościuszko, Puławski i La Fayette — obcokrajowcy walczący w amerykańskiej wojnie o niepodległość. [przypis edytorski]

Kościuszko, Tadeusz (1746–1817) — generał wojsk pol. i amer.; absolwent Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej (1766; uzyskał stopień kapitana i kwalifikacje inżyniera fortyfikatora), uczestnik wojny o niepodległość USA (od 1776 r.; zaprojektował m.in. fort West Point), Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej podczas antyrosyjskiej insurekcji 1794 r., zw. kościuszkowską; ranny w bitwie pod Maciejowicami dostał się do niewoli; w 1796 r. opuściwszy więzienie w twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu, na krótko udał się do Ameryki. Kiedy tworzono Legiony Polskie we Włoszech, Kościuszko był z powrotem w Europie; Wybicki korespondował z nim i mógł liczyć na wsparcie dla legionów ze strony owianego legendą wodza. [przypis edytorski]

Kościuszko, Tadeusz (1746–1817) — generał wojsk pol. i amer., Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej podczas insurekcji 1794 r.; obejmując dowództwo, 24 marca 1794 r. na rynku w Krakowie złożył niezwykle postępową jak na owe czasy przysięgę: „Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samodzielności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna Męka Syna Twego”. [przypis edytorski]

Kościuszko, Tadeusz (1746–1817) — generał wojsk pol. i amer., Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej podczas insurekcji 1794 r. [przypis edytorski]

Kościuszko, Tadeusz (1746–1817) — Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej podczas insurekcji 1794 roku, zwanej kościuszkowską, wszczętej przeciw Rosji i Prusom. [przypis edytorski]

Kościuszko, Tadeusz (1746–1817) — polski inżynier wojskowy, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. [przypis edytorski]

Kościuszko, Tadeusz (17496–1817) — generał polski i amerykański, przywódca powstania z 1794, brał także udział w walce o wolność Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Kośmiński, Paweł (1860–1896) — komediopisarz, poeta, aktor. Sekretarz redakcji „Kolców”. [przypis edytorski]

kosaciec (bot.) — inaczej Irys. [przypis edytorski]

kosaciec — irys. [przypis edytorski]

kosa (daw.) — długie, splecione włosy; warkocz. [przypis edytorski]

kosa (daw., gw.) — warkocz. [przypis edytorski]

kosa (daw.; tu forma D. lm: kós) — warkocz. [przypis edytorski]

kosa (daw.) — warkocz. [przypis edytorski]

kosa (poet.) — warkocz. [przypis edytorski]

kosarz — drapieżny pająk o długich odnóżach. [przypis edytorski]

kosarz (starop.) — kosiarz; człowiek zatrudniony przy koszeniu. [przypis edytorski]

kosa (starop.) — warkocz. [przypis edytorski]

kosa (tu daw.) — warkocz. [przypis edytorski]

kosa (tu daw.) — warkocz; włosy kobiety. [przypis edytorski]

kosa — tu: warkocz. [przypis edytorski]

Koseir — gr. Leukos Limen, dziś Al-Kusajr, miasto portowe nad Morzem Czerwonym, 160 km na wschód od Kina (powieściowe Kaneh). W czasach hellenistyczno-rzymskich ważny punkt morskiej trasy handlowej do Indii. 50 km dalej znajdował się port Sauu (dziś Mersa Gawasis), skąd w czasach Średniego i Nowego Państwa wyprawiano się do kraju Punt. [przypis edytorski]

Kosel’schen Garten — öffentlicher Wirtschaftsgarten in der Dresdner Neustadt, in dem Konzerte stattfanden. [przypis edytorski]

Kosem — Per-Sopdu, (dziś: Saft al-Henna), miasto we wschodniej części Delty, ok. 105 km na wschód od dzisiejszego Az-Zakazik, stolica 20. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

Kosirze, czes. Košíře — miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r., dziś dzielnica Pragi. [przypis edytorski]

kosisko — drewniany trzonek kosy. [przypis edytorski]

kosisty (daw.) — uzbrojony w kosę. [przypis edytorski]

Koskowski, Bolesław (1870–1938) — ekonomista, dziennikarz, publicysta „Gazety Lubelskiej”, „Głosu” (artykuły społeczno-ekonomiczne; do 1899, kiedy gazeta przyjęła orientację socjaldemokratyczną), „Przeglądu Tygodniowego” (1892–1895 artykuły krajoznawcze i etnograficzne), „Gazety Polskiej” (od 1898, od 1906 redaktor naczelny); od 1905 w „Kurierze Warszawskim” był m.in. korespondentem w Berlinie i Petersburgu; członek Ligi Narodowej (1898), związany początkowo z Narodową Demokracją, w l. 1922–1927 senator z listy Związku Ludowo-Narodowego, wykładowca Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie, prezesem Związku Dziennikarzy RP. [przypis edytorski]

Kosmas Indicopleustes (VI w.) — dosł. Kosmas, który odbył podróż do Indii, znany także jako Kosmas Mnich: wczesnośredniowieczny kupiec grecki i podróżnik, a następnie pustelnik w egipskiej Aleksandrii, chrześcijanin obrządku wschodniego (kościół syryjski); żył za panowania cesarza Justyniana, kilkakrotnie odwiedził Indie, był autorem dzieła Christianike Topographia („Topografia chrześcijańska”, ok. 550 r.), zawierającego szereg map świata, należących do najstarszych i najsławniejszych historycznych odwzorowań graficznych wzajemnego ułożenia lądów i mórz. [przypis edytorski]

kosm — dziś raczej: kosmyk; strzępek, strzęp. [przypis edytorski]

kosmogonia — ogół wyobrażeń o pochodzeniu świata w danej religii lub systemie filozoficznym. [przypis edytorski]

kosmogonia — przedfilozoficzne próby wytłumaczenia zagadnień świata i rzeczywistości dotyczące: koncepcji prarzeczywistości i powstania świata. [przypis edytorski]

kosmogonia — właściwe danym wierzeniom lub poglądom filozoficznym wyobrażenie o pochodzeniu wszechświata i jego początkach; także: dział astronomii zajmujący się pochodzeniem i ewolucją ciał niebieskich. [przypis edytorski]

kosmogonia — zespół wyobrażeń o powstaniu kosmosu. [przypis edytorski]

kosmograficzny — związany z kosmografią, daw. nauką opisującą wszechświat i jego funkcjonowanie. [przypis edytorski]

kosmologia — nauka zajmująca się budową kosmosu, wszechświata. [przypis edytorski]

kosmopolita — człowiek nieodczuwający związku ze swoim krajem, traktujący cały świat jako swoją ojczyznę. [przypis edytorski]

kosmopolita — człowiek nie odczuwający związku ze swoim narodem. [przypis edytorski]

kosmorama — panoramiczne malowidło przedstawiające widok miasta, wystawiane w zaciemnionym pomieszczeniu, dzięki zastosowaniu soczewek i odpowiedniego oświetlenia dające złudzenie głębi przestrzennej. Pierwszy salon kosmoram otwarto w 1808 w Paryżu, w Palais-Royal. [przypis edytorski]

kosmos — gr. ład. [przypis edytorski]

„Kosmos” — jedno z najstarszych polskich czasopism popularyzujących wiedzę przyrodniczą, założone 17 stycznia 1875 we Lwowie przez Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika; obecnie wydawane w Warszawie jako kwartalnik. [przypis edytorski]

Kosmowska, Ada (1871–1944) — aktorka. [przypis edytorski]

kosmyki — dziś popr. forma N.lm: kosmykami. [przypis edytorski]

kosówka — kosodrzewina, gatunek sosny karłowatej, rosnącej na terenach górskich. [przypis edytorski]

kosówka — kosodrzewina. [przypis edytorski]

kosówki — kosodrzewina. [przypis edytorski]

koso (daw.) — krzywo. [przypis edytorski]

kosodrzewina a. kosówka — gatunek drzewa lub krzewu z rodziny sosnowatych. [przypis edytorski]

kosodrzewina — gatunek sosny karłowatej, rosnącej na terenach górskich. [przypis edytorski]

kosodrzew — kosodrzewina, gatunek sosny karłowatej, rosnącej na terenach górskich. [przypis edytorski]

kosołapy (daw.) — o krótkich rękach. [przypis edytorski]

kosowica (reg.) — sianokosy. [przypis edytorski]

Kossak, Juliusz (1824–1899) — malarz, znany szczególnie jako autor obrazów o tematyce batalistycznej i historycznej. [przypis edytorski]

Kossakowie — krakowska rodzina malarzy znanych z dzieł historycznych i batalistycznych. [przypis edytorski]

Kossakowski, Józef Antoni (1772–1842) — generał wojsk francuskich, adiutant Napoleona I, przedstawiciel Litwy w jego sztabie. [przypis edytorski]

Kossakowski, Józef Kazimierz (1738–1794) — biskup, targowiczanin, publicysta; od 1781 związany z ambasadorem rosyjskim, od 1787 pobierał pensję z ambasady; razem z bratem stał na czele targowiczan na Litwie; podczas insurekcji skazany na śmierć za zdradę i powieszony. [przypis edytorski]

Kossak-Szczucka, Zofia (1889–1968) — polska powieściopisarka i publicystka. [przypis edytorski]

Kossak-Szczucka, Zofia (1889–1968) — polska powieściopisarka i publicystka; współzałożycielka Frontu Odrodzenia Polski oraz Rady Pomocy Żydom „Żegota”; więźniarka obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. [przypis edytorski]

Kossak, Wojciech (1856–1942) — malarz, specjalizujący się w obrazach historycznych i batalistycznych, syn malarza Juliusza Kossaka. [przypis edytorski]

Kossak, Wojciech (1856–1942) — malarz specjalizujący się w obrazach historycznych i batalistycznych, syn malarza Juliusza Kossaka; z urody: zażywny pan z sumiastym wąsem u dołu nieco podkręconym. [przypis edytorski]

Kossak — w rodzinie Kossaków było wielu malarzy, największą sławą cieszyli się: Juliusz Kossak (1824–1899), jego syn Wojciech Kossak (1857–1942) i wnuk Jerzy Kossak (1886–1955), mniej znani byli Leon Kossak (1827–1877) i Władysław Kossak (1828–1918). [przypis edytorski]

Kossuth, Lajos (1802–1894) — polityk węgierski, przywódca rewolucji węgierskiej 1848–1849, węgierski bohater narodowy; po upadku rewolucji wyjechał; w 1859 przyczynił się do utworzenia węgierskiego legionu, który walczył w północnych Włoszech po stronie Garibaldiego przeciwko Austriakom. [przypis edytorski]

Kossuth, Lajos (1802–1894) — węgierski polityk, bohater narodowy; przywódca rewolucji węgierskiej 1848–1849, po jej upadku resztę życia spędził na emigracji; zmarł we Włoszech. [przypis edytorski]

Kostecki, Platon (1832–1908) — rusińsko-polski dziennikarz, pisarz, poeta związany ze Lwowem. [przypis edytorski]

kosteczka (starop., zdrobn.) — pesteczka. [przypis edytorski]

kostera — człowiek namiętnie grający w kości lub karty. [przypis edytorski]

kostera (daw.) — gracz w kości, hazardzista. [przypis edytorski]

kostera (daw.) — gracz w kości, hazardzista. [przypis edytorski]

kostera (daw.) — ryzykant, hazardzista, szuler, awanturnik. [przypis edytorski]

kostera — gracz w kości, hazardzista. [przypis edytorski]

kostera — hazardzista, oszust karciany. [przypis edytorski]

kostera — hazardzista, ryzykant. [przypis edytorski]

kostera — ryzykant, hazardzista, szuler. [przypis edytorski]

kosterski (daw.) — typowy dla graczy w kości, hazardzistów. [przypis edytorski]

kosterstwo (daw.) — hazard; częste granie w kości lub w karty, rujnujące grającego lub nieuczciwe. [przypis edytorski]