Przypisy

risus sardonicus (łac., med.) — dosł.: uśmiech sardoniczny (pojawiający się w wyniku porażenia nerwów twarzy przez truciznę). [przypis edytorski]

ritus graeci (łac.) — obrządku greckiego. [przypis edytorski]

Roma (łac.) — Rzym. [przypis edytorski]

Roma (łac., wł.) — Rzym. [przypis edytorski]

Roma libera et memor (łac.) — Rzym wolny i pamiętający (nazwa Roma jest w jęz. łacińskim rodz. żeńskiego). [przypis edytorski]

Roma locuta, causa finita (łac.) — Rzym przemówił, sprawa skończona (tj. dla wiernych Kościoła rzymskokatolickiego opinia papieża, mającego swoją siedzibę w Rzymie, jest rozstrzygająca). [przypis edytorski]

Roma locuta (łac.) — Rzym powiedział; część sentencji Roma locuta causa finita (łac.): Rzym przemówił, sprawa skończona; oznacza to, że dla wiernych kościoła rzymskokatolickiego opinia Watykanu (papieża) jest rozstrzygająca i stanowi obowiązującą regułę postępowania. [przypis edytorski]

Roma, quanta fuit, ipsa ruina docet (łac.) — O wielkości Rzymu świadczą jego ruiny. [przypis edytorski]

Rorate coeli a. Rorate caeli (łac.) — dosłownie „rosa nieba”, wstęp do mszy czwartej niedzieli Adwentu. [przypis edytorski]

Rorate Coeli (łac.) — pierwszy wers śpiewu na wejście rozpoczynającego mszę roratnią: Rorate coeli desuper, tj. Spuśćcie rosę, niebiosa. [przypis edytorski]

rorate coeli, właśc. rorate cæli desuper (łac.) — spuście rosę niebiosa (fragm. Księgi Izajasza 45:8). [przypis edytorski]

Rosae crucis frater (łac.) — brat różokrzyżowiec; jednocześnie początek tytułu dzieła z 1619: Rosae Crucis Frater Thrasonico-Mendax, das ist: Verlogner Rhumbsichtiger Rosencreutzbrüd, którego autor ukrywał się pod pseudonimem „S. Mundus Christophorus”. [przypis edytorski]

rosarium (łac.) — ogród różany. [przypis edytorski]

rotati poli (łac.) — gdy obracały się bieguny (Abl. abs.). [przypis edytorski]

rozziew a. hiatus (łac.) — zbieg dwóch samogłosek na granicy sylab, wewnątrz wyrazu albo na styku dwóch wyrazów; w poezji łacińskiej i greckiej unikano rozziewu. [przypis edytorski]

rudis indigestaque moles (łac.) — nieuformowana, bezkształtna masa (Owidiusz, Metamorfozy 1, 7; określenie chaosu, z którego miał powstać świat). [przypis edytorski]

rumacja (daw., z łac.) — przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]

rumacja (z łac.) — przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]

Russiae natae, Varsaviae educatae (łac.) — urodzona w Rosji, wykształcona w Warszawie. [przypis edytorski]

rygorozum (z łac.) — egzamin dopuszczający do wykonywania zawodu. [przypis edytorski]

sacra profanis (łac.) — rzeczy święte ze świeckimi. [przypis edytorski]

sacrorum lucorum tutorem (łac.) — opiekunem świętych gajów. [przypis edytorski]

sagacitas narium (łac.) — wyczuwanie węchem. [przypis edytorski]

sagacitatis (łac.) — bystrość, przenikliwość. [przypis edytorski]

Sagiensis episcopi bibliothecarius sollertissimus (łac.) — uczony bibliotekarz biskupa Séez. [przypis edytorski]

sakryfikować (daw., z łac.) — złożyć ofiarę, poświęcić. [przypis edytorski]

sakryfikować się (z łac.) — poświęcać się. [przypis edytorski]

salaria (z łac.) — zapłata, żołd, wynagrodzenie. [przypis edytorski]

saltare (łac.) — tańczyć; tu: by tańczyć. [przypis edytorski]

salus reipublicae (łac.) — dobro rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

Salus Reipublicae suprema lex esto (łac.) — dobro rzeczypospolitej powinno być najwyższym prawem; maksyma rzymska (była umieszczona na ścianie w sali obrad Sejmu w dwudziestoleciu międzywojennym). [przypis edytorski]

salus reipublicae suprema lex esto (łac.) — dobro rzeczypospolitej powinno być najwyższym prawem; maksyma rzymska. [przypis edytorski]

salute (z łac. salus: zdrowie) — wł.: zdrowie, na zdrowie; ang.: pozdrowienie, salut. [przypis edytorski]

salutis Reipublicae (łac.) — ratowania Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

salvatoribus mundi (łac.) — zbawcom świata. [przypis edytorski]

Salvator! (łac.) — zbawca! [przypis edytorski]

Salva utrinque appellatione ad aliquod propinquius forum canonicum (łac.) — unikając odwołania się którejkolwiek ze stron do jakiegoś bliższego forum kanonicznego. [przypis edytorski]

Salve Eternum (łac.) — formuła pożegnania zmarłych; odpowiednik: „wieczny odpoczynek”. [przypis edytorski]

salve (łac.) — witaj. [przypis edytorski]

Salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona Królowo; incipit pieśni ku czci Matki Boskiej. [przypis edytorski]

salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona królowo. [przypis edytorski]

salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona, królowo; także: tytuł maryjnej pieśni religijnej. [przypis edytorski]

Salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona, Królowo; tytuł maryjnej pieśni religijnej. [przypis edytorski]

Salve Regina Mater misericordiae, vitae dulcedo et spes nostra! Salve (łac.) — Witaj Królowo, Matko Miłosierdzia, życia słodyczy i nadziejo nasza, witaj! (fragment pieśni katolickiej ku czci Madonny). [przypis edytorski]

Salve Regina! monstra Te esse matrem! (łac.) — Witaj, Królowo, pokaż, że jesteś matką (tj. okaż się naszą matką, bądź nam matką); pierwsze słowa średniowiecznej antyfony do Matki Boskiej. [przypis edytorski]

salve, sol (łac.) — witaj, słońce. [przypis edytorski]

salve venia (łac.) — bez szkody. [przypis edytorski]

Salvum me fac Domine, quoniam defecit sanctus (łac.) — Ratuj, Panie, bo nie ma pobożnych; Psalm 12. [przypis edytorski]

salvum me fac (łac.) — wybaw mnie; tu: ratunku. [przypis edytorski]

salwator (daw., z łac.) — zbawca, wybawiciel. [przypis edytorski]

salwować się (z łac.) — ratować się. [przypis edytorski]

salwować się (z łac.) — ratować się, uciekać. [przypis edytorski]

salwować (z łac., daw.) — ratować. [przypis edytorski]

salwować (z łac.) — ratować, ocalać, wybawiać. [przypis edytorski]

salwować (z łac.) — ratować. [przypis edytorski]

salwować (z łac. salvare, od salvus: zdrów, cały, bezpieczny) — ratować z opresji, ocalać, wybawiać. [przypis edytorski]

salwowan (daw., z łac.) — salwowany (daw. krótka forma przym.), uratowany. [przypis edytorski]

sanacja (z łac. sanatio, uzdrowienie) — powstała od hasła „sanacji moralnej” nazwa obozu politycznego zwolenników Józefa Piłsudskiego, rządzących Polską w latach 1926–1939. [przypis edytorski]

sanacja (z łac. sanatio) — uzdrowienie. [przypis edytorski]

sanacja (z łac.) — uzdrowienie. [przypis edytorski]

sanctissimum (łac.) — tu: miejsce najświętsze. [przypis edytorski]

sanctus (łac.) — święty. [przypis edytorski]

Sanctus, sanctus, sanctus (łac.) — święty, święty, święty. [przypis edytorski]

sanitarium (ang., z łac.) — sanatorium. [przypis edytorski]

Sanktissimum (łac.) — w kościele katolickim: Najświętszy Sakrament. [przypis edytorski]

sanktuarium (z łac.) — święty przybytek; budowla lub pomieszczenie o szczególnym znaczeniu kultowym; przen.: miejsce dla kogoś szczególne, do którego dopuszcza się tylko wybranych. [przypis edytorski]

sanktuarium (z łac.) — święty przybytek; budowla lub pomieszczenie o szczególnym znaczeniu kultowym. [przypis edytorski]

Santificetur nomen tuum (łac.) — święć się imię Twoje. [przypis edytorski]

Sapiens, ubicunque est, peregrinatur; fatuus, semper exulat (łac.) — Mądry wszędzie jest podróżnikiem, głupiec zawsze wygnańcem. [przypis edytorski]

sapientem solum felicem esse (łac.) — tylko mądry jest szczęśliwy; tylko mądry potrafi być szczęśliwy. [przypis edytorski]

sapientia (łac.) — mądrość. [przypis edytorski]

sapienti sat (łac.) — mądremu wystarczy; fragm. z Persa Plauta: dictum sapienti sat est: mądremu wystarczy to, co powiedziano. [przypis edytorski]

sapienti sat (łac.) — mądremu wystarczy; mądrej głowie dość dwie słowie. [przypis edytorski]

sapienti sat (łac.) — mądremu wystarczy; odpowiednik przysłowia: „mądrej głowie dość dwie słowie”. [przypis edytorski]

sapienti sat (łac.) — mądremu wystarczy. [przypis edytorski]

sapienti sat (łac.) — sentencja łac. mądremu wystarczy, w znaczeniu: „mądrej głowie dość dwie słowie”. [przypis edytorski]

sarmenticii i semaxii (łac.) — tu: żywe pochodnie. [przypis edytorski]

Satiros Faunosque (łac.) — Satyrowie i Fauny. [przypis edytorski]

satis est (łac.) — wystarczy. [przypis edytorski]

satis (łac.) — starczy. [przypis edytorski]

Satis quod sufficit (łac.) — Dostateczne, czego wystarcza. [przypis edytorski]

sator, arepo, tenet, opera, rotas (łac.) — słowa z najstarszego, znanego z czasów rzymskich, tzw. kwadratu magicznego; sator: siewca; arepo: słowo nieznane, być może nazwa własna; tenet: trzyma, prowadzi; opera: tu: uważnie; rotas: koła. [przypis edytorski]

satura Menippea (łac.) — satyra menippejska a. menippea; gatunek literatury satyrycznej, o nazwie ukutej od imienia gr. cynika Menipposa; menippea charakteryzuje się połączeniem pierwiastków fantastycznych i realizmu, prozy i wiersza, a także spajaniem różnych form stylistycznych; jej bohaterem jest najczęściej mędrzec. [przypis edytorski]

saxa loquuntur (łac.) — kamienie mówią. [przypis edytorski]

scandala (łac.) — skandal, zgorszenie. [przypis edytorski]

scansores (łac.) — ptaki z dwoma palcami z przodu i dwoma z tyłu; klasa historyczna, obecnie rozdzielona pomiędzy kilka różnych rzędów. [przypis edytorski]

Scarabeus caput hominis (łac.) — skarabeusz głowa ludzka. [przypis edytorski]

sceptrum a. sceptr (starop., z łac.) — berło. [przypis edytorski]

sceptrum (łac.) — berło. [przypis edytorski]

sceptrum (starop.; z łac.) — berło. [przypis edytorski]

scholar (z łac.) — uczeń. [przypis edytorski]

scienda ex probatissimis authoribus (łac.) — wiadomości z licznych wypróbowanych autorów. [przypis edytorski]

scientia (łac.) — wiedza, nauka; a Deo oznacza natomiast „od Boga”, z czego widać, że Ubu zna znaczenie sentencji, lecz nie rozumie poszczególnych słów. [przypis edytorski]

scientia (łac.) — wiedza, nauka. [przypis edytorski]

Scito te ipsum… (łac.) — znaj samego siebie (tytuł rozprawy Abelarda). [przypis edytorski]

Sclavoni gens Scytica Justiniani tempore in Illiricum irruere, multasque strages ediderunt (łac.) — Słowianie, naród scytyjski, w czasach Justyniana wtargnęli do Illirii i dokonali wielu rzezi. [przypis edytorski]

sclavus (łac.) — niewolnik. [przypis edytorski]

sclavus Mariae (łac.) — sługa (dosł. niewolnik) Marii. [przypis edytorski]

sclavus saltans (łac.) — niewolnik tańczący. [przypis edytorski]

scriba (z łac.) — pisarz. [przypis edytorski]